Со?рга
(
Sorghum
) ? род
кветкавых
расл?н
сямейства
Метлюжковыя
, таго самага падсямейства, што
кукуруза
?
цукровы трыснёг
.
Нал?чвае 366 ап?саных в?да?, распа?сюджаных у трап?чных, субтрап?чных ? часткова ва ?мераных паясах. 17 в?да? паходзяць з А?страл??. 31 в?д сорга вырошчваюць як культурную расл?ну
[4]
.
Аднагадовыя
?
шматгадовыя
травян?стыя расл?ны,
сцёблы
вышынёй да 4?5 м ? болей, моцныя, прамастойныя. Шырокая ? разгал?наваная
каранёвая
с?стэма можа дасягаць глыб?н? 2?2,5 м.
Плод
?
зярня?ка
каля 4 мм у дыяметры.
Па пажы?ных уласц?васцях збожжа ? зялёная маса сорга амаль не саступаюць
кукурузе
, а па некаторых ? пера?зыходзяць яе. Сорга папулярнае ? Аз?? ? Афрыцы як мука для выпечк? хлебных выраба? ? макарон. Збожжа таксама гатуецца як папкорн, смажаннем на патэльн?. З сорга робяць кашы, аладк?, л?кёры ? п?ва, асабл?ва для людзей з непераноснасцю глютэну. Патаку (соргавы мёд) атрымл?ваюць са сцёбла? цукровага сорга, як? змяшчае да 18 % цукру. Гэтая культура багатая на
вугляводы
(61?68 %),
бялк?
(7,8?16,7 %),
карац?н
, дуб?льныя рэчывы,
в?там?ны
, як?я ?граюць важную ролю ? падвышэнн? прадукты?насц? жывёл. Валодае супрацьдыярэйным?, або звязальным?, ? гамеастатычным? ?ласц?васцям?.
Усе сорга змяшчаюць
тан?ны
, а большасць змяшчае флавано?ды. Тан?ны душаць рост патагенных м?краарган?зма?, зн?жаюць ц?ка?насць жывёлы да з’ядання расл?ны. Збожжа сорга з’я?ляецца адной з найлепшых крын?ц флавано?да? праантацыян?дз?ну. Агульнае змяшчэнне
фенолу
? тан?нах ? ? флавано?дах карэлюе з
антыакс?дантнай акты?насцю
. Антыакс?дантная акты?насць найбольшая ? сорга з цёмным
каляплодн?кам
? п?гментаваным насенн?кам. Антыакс?дантнай акты?насцю сорга можна растлумачыць зн?жэнне захворвання на некаторыя в?ды раку ? насельн?цтва, якое ?жывае сорга. Антыакс?данты зн?жаюць
гл?кем?чны ?ндэкс
? могуць памяншаць узровень
халестэрыну
? крыв?. Утрыманне фенола? у некаторых в?дах сорга настольк? высокае, што звязванне бялко?, вуглявода? ? м?нерала? можа зн?з?ць ?х б?ялаг?чную даступнасць. Гэты эфект можа быць часткова скасаваны апрацо?кай збожжа.
Зялёную масу ? зерне ахвотна ядуць мног?я в?ды сельскагаспадарчых
жывёл
. Для збалансаванага харчавання жывёл трэба дадаваць крын?цы л?з?ну, якога бракуе ? сорга.
Салома выкарысто?ваецца як сырав?на для вытворчасц? паперы, кардону, плеценых выраба?, вен?ка?, ёю пакрываюць дах?, выкарысто?ваюць на пал?ва, для плато?. З сух?х сцёбла? некаторых в?да? атрымл?ваюць чырвоную фарбу для апрацо?к? шкур.
Сорга ? пятая па значнасц? збожжавая культура ? свеце. Мэтазгоднасць вырошчвання сорга ? засушл?вых ? па?засушл?вых рэг?ёнах планеты абумо?л?ваецца яго ?н?версальнасцю ? высокай прадукты?насцю.
Патрабаванн? да цяпла для зерневага сорга вышэй за патрэбы кукурузы. Для прарастання яму трэба тэмпература ад 12 да 13 °C. Рост больш удалы пры тэмпературы вышэй за 15 °C, аптымальная тэмпература складае каля 32 °C. Перапады тэмпературы падчас цв?цення могуць зн?з?ць ураджай збожжа. Сорга супрацьста?ць высок?м тэмпературам значна лепей, чым н?зк?м. Ён здольны давол? працяглы час перанос?ць засуху, а пасля спынення засух? адна?ляць рост. Патрабуе менш вады за кукурузу, каб утварыць к?лаграм сухога рэчыва. Добра разв?ваецца на шчолачных глебах. Цукрыстыя сарты патрабуюць ная?насц? ? глебе карбанату кальцыя, як? павял?чвае змяшчэнне цукрозы ? сцёблах ? л?сц?. Аддае перавагу лёгк?м глебам, здольны расц? на троху засоленых глебах.
Найбуйнейшым? экспарцёрам? ? свеце з’я?ляюцца ЗША, Аргенц?на ? А?страл?я. У 2020 годзе сусветная ?радл?васць склала каля 14,6 ц/га.
Асно?ным? спажы?цам? з’я?ляюцца Злучаныя Штаты, Мекс?ка, Япон?я, Аргенц?на ? Усходняя Е?ропа. Гэтыя кра?ны разам паглынаюць больш за 80 % сусветнай вытворчасц? сорга ? кармавой форме.
На ранн?х стадыях росту расл?н некаторыя в?ды сорга могуць змяшчаць
с?н?льную к?слату
, хардэ?н ? н?траты ? колькасц?, смяротна небяспечнай для жывёл, як?я пасвяцца. Расл?ны, як?я цярпяць ад засух? або спёк?, таксама могуць змяшчаць такс?чныя ?зро?н? цыян?ду ? н?трата? на позн?х стадыях росту.
[6]
Зноск?
- На
В?к?схов?шчы
ёсць медыяфайлы па тэме
Сорга
- Сорго
: ?нфармацыя пра таксон у праекце ≪Плантариум≫ (вызначальн?к расл?н ? ?люстраваны атлас в?да?).
(руск.)