Сорга
Навуковая клас?ф?кацыя
прамежныя ранг? Дамен:  Э?карыёты Царства:  Расл?ны Аддзел:  Кветкавыя [1] Клас:  Аднадольныя [2] Парадак:  Метлюжкакветныя Сямейства:  Метлюжковыя Падсямейства :  Просавыя Трыба :  Andropogoneae Род:  Сорга
М?жнародная навуковая назва
Sorghum Moench
С?нон?мы
Blumenbachia Koeler Sarga Ewart Vacoparis Spangler
С?стэматыка на В?к?в?дах Выявы на В?к?схов?шчы ITIS    42106 NCBI    4557 EOL    108216 IPNI     19032-1

Со?рга ^[3] ( Sorghum ) ? род кветкавых расл?н сямейства Метлюжковыя , таго самага падсямейства, што кукуруза ? цукровы трыснёг .

Ап?санне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нал?чвае 366 ап?саных в?да?, распа?сюджаных у трап?чных, субтрап?чных ? часткова ва ?мераных паясах. 17 в?да? паходзяць з А?страл??. 31 в?д сорга вырошчваюць як культурную расл?ну ^[4] .

Аднагадовыя ? шматгадовыя травян?стыя расл?ны, сцёблы вышынёй да 4?5 м ? болей, моцныя, прамастойныя. Шырокая ? разгал?наваная каранёвая с?стэма можа дасягаць глыб?н? 2?2,5 м. Плод  ? зярня?ка каля 4 мм у дыяметры.

Выкарыстанне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па пажы?ных уласц?васцях збожжа ? зялёная маса сорга амаль не саступаюць кукурузе , а па некаторых ? пера?зыходзяць яе. Сорга папулярнае ? Аз?? ? Афрыцы як мука для выпечк? хлебных выраба? ? макарон. Збожжа таксама гатуецца як папкорн, смажаннем на патэльн?. З сорга робяць кашы, аладк?, л?кёры ? п?ва, асабл?ва для людзей з непераноснасцю глютэну. Патаку (соргавы мёд) атрымл?ваюць са сцёбла? цукровага сорга, як? змяшчае да 18 % цукру. Гэтая культура багатая на вугляводы (61?68 %), бялк? (7,8?16,7 %), карац?н , дуб?льныя рэчывы, в?там?ны , як?я ?граюць важную ролю ? падвышэнн? прадукты?насц? жывёл. Валодае супрацьдыярэйным?, або звязальным?, ? гамеастатычным? ?ласц?васцям?.

Усе сорга змяшчаюць тан?ны , а большасць змяшчае флавано?ды. Тан?ны душаць рост патагенных м?краарган?зма?, зн?жаюць ц?ка?насць жывёлы да з’ядання расл?ны. Збожжа сорга з’я?ляецца адной з найлепшых крын?ц флавано?да? праантацыян?дз?ну. Агульнае змяшчэнне фенолу ? тан?нах ? ? флавано?дах карэлюе з антыакс?дантнай акты?насцю . Антыакс?дантная акты?насць найбольшая ? сорга з цёмным каляплодн?кам ? п?гментаваным насенн?кам. Антыакс?дантнай акты?насцю сорга можна растлумачыць зн?жэнне захворвання на некаторыя в?ды раку ? насельн?цтва, якое ?жывае сорга. Антыакс?данты зн?жаюць гл?кем?чны ?ндэкс ? могуць памяншаць узровень халестэрыну ? крыв?. Утрыманне фенола? у некаторых в?дах сорга настольк? высокае, што звязванне бялко?, вуглявода? ? м?нерала? можа зн?з?ць ?х б?ялаг?чную даступнасць. Гэты эфект можа быць часткова скасаваны апрацо?кай збожжа.

Зялёную масу ? зерне ахвотна ядуць мног?я в?ды сельскагаспадарчых жывёл . Для збалансаванага харчавання жывёл трэба дадаваць крын?цы л?з?ну, якога бракуе ? сорга.

Салома выкарысто?ваецца як сырав?на для вытворчасц? паперы, кардону, плеценых выраба?, вен?ка?, ёю пакрываюць дах?, выкарысто?ваюць на пал?ва, для плато?. З сух?х сцёбла? некаторых в?да? атрымл?ваюць чырвоную фарбу для апрацо?к? шкур.

Вырошчванне ? свеце [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Сорга ? пятая па значнасц? збожжавая культура ? свеце. Мэтазгоднасць вырошчвання сорга ? засушл?вых ? па?засушл?вых рэг?ёнах планеты абумо?л?ваецца яго ?н?версальнасцю ? высокай прадукты?насцю.

Патрабаванн? да цяпла для зерневага сорга вышэй за патрэбы кукурузы. Для прарастання яму трэба тэмпература ад 12 да 13 °C. Рост больш удалы пры тэмпературы вышэй за 15 °C, аптымальная тэмпература складае каля 32 °C. Перапады тэмпературы падчас цв?цення могуць зн?з?ць ураджай збожжа. Сорга супрацьста?ць высок?м тэмпературам значна лепей, чым н?зк?м. Ён здольны давол? працяглы час перанос?ць засуху, а пасля спынення засух? адна?ляць рост. Патрабуе менш вады за кукурузу, каб утварыць к?лаграм сухога рэчыва. Добра разв?ваецца на шчолачных глебах. Цукрыстыя сарты патрабуюць ная?насц? ? глебе карбанату кальцыя, як? павял?чвае змяшчэнне цукрозы ? сцёблах ? л?сц?. Аддае перавагу лёгк?м глебам, здольны расц? на троху засоленых глебах.

Найбуйнейшым? экспарцёрам? ? свеце з’я?ляюцца ЗША, Аргенц?на ? А?страл?я. У 2020 годзе сусветная ?радл?васць склала каля 14,6 ц/га.

Асно?ным? спажы?цам? з’я?ляюцца Злучаныя Штаты, Мекс?ка, Япон?я, Аргенц?на ? Усходняя Е?ропа. Гэтыя кра?ны разам паглынаюць больш за 80 % сусветнай вытворчасц? сорга ? кармавой форме.

Вытворчасць сорга ? выбраных кра?нах свету ^[5]

Кра?на	Вытворчасць у 2021 г. (т)	Плошча ? 2021 г. (га)
Увесь свет	64.367.143	41.587.217
10 найбольшых	47.088.223	25.275.595
ЗША	11.374.900	2.262.440
Н?герыя	6.725.000	5.700.000
?ндыя	4.810.000	4.240.000
Эф?оп?я	4.450.000	1.650.000
Мекс?ка	4.370.000	1.297.538
Судан	3.530.000	6.920.000
Аргенц?на	3.530.000	748.566
К?тай	3.002.146	631.910
Браз?л?я	2.506.772	888.534
А?страл?я	1.638.962	572.607
Бурк?на-Фасо	1.617.000	1.576.610
Укра?на	173.160	41.700
Рас?я	115.406	82.655
Малдова	29.300	6.300
Узбек?стан	22.100	15.883
Казахстан	4.524	9.058
Азербайджан	193	98
Таджык?стан	70	26
Кыргызстан	6	11

Атрутнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На ранн?х стадыях росту расл?н некаторыя в?ды сорга могуць змяшчаць с?н?льную к?слату , хардэ?н ? н?траты ? колькасц?, смяротна небяспечнай для жывёл, як?я пасвяцца. Расл?ны, як?я цярпяць ад засух? або спёк?, таксама могуць змяшчаць такс?чныя ?зро?н? цыян?ду ? н?трата? на позн?х стадыях росту. ^[6]

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Скуратов?ч А. М. Со?рга // Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 15: Следав?к? ? Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 2002. ? Т. 15. ? С. 87?88. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Су?данская трава? // Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 15: Следав?к? ? Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 2002. ? Т. 15. ? С. 249. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Сорго / Калашник Н. С. // Большая советская энциклопедия  : ( [в 30 т.] ) / гл. ред. А. М. Прохоров . ? 3-е изд.. ? М . : Советская энциклопедия, 1969?1978. (руск.)

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Сорга
• Сорго : ?нфармацыя пра таксон у праекце ≪Плантариум≫ (вызначальн?к расл?н ? ?люстраваны атлас в?да?). (руск.)