Сем?нолы
(
англ.
:
Seminole
), або
М?касук?
(саманазва
Mikasuki
) ?
?ндзейск?
народ у
ЗША
. Жывуць пераважна ?
Фларыдзе
?
Аклахоме
. Агульная колькасць (
2014
г.) ? 15 400 чал.
Сем?нолы вылучыл?ся з плямён
?ндзейца?
, прамых продка?
крык
, як?я насялял? дал?ну
рак? М?с?с?п?
. У вын?ку ваенных сутычак пам?ж ?ндзейцам? ?
брытанск?м?
пасяленцам? ?
Карал?не
?
Алабаме
? пачатку
XVIII
ст. частка крык, а таксама прадста?н?к? суседн?х плямён м?грыравал? ?
Фларыду
, якая ? той перыяд належала
?спан??
. Карэннае насельн?цтва Фларыды накшталт
тымукуа
да таго часу фактычна зн?кла з-за
эп?дэм?й
? сутычак з ?спанцам? ? ?ндзейцам? з по?начы. Два найбольш буйныя перасяленн? крык у Фларыду адбыл?ся ?
1767
г. ?
1778
г. У
1771
г. у ?спанск?х дакументах упершыню бы? выкарыстаны тэрм?н ≪сем?нолы≫. Л?чыцца, што ён паходз?ць ад
?сп.
:
Cimarron
, але сам? сем?нолы сцвярджаюць, што назва паходз?ць з ?х асаб?стай
мовы
(
yat'siminoli
, л?таральна ≪вольныя людз?≫).
Менав?та ? другой палове XVIII ст. у Фларыдзе адбывалася
культурнае
яднанне сем?нола?, да як?х далучал?ся
крэолы
? беглыя
негры
з
па?ночнаамерыканск?х
калон?й
. ?спанск?я ?лады не абмяжо?вал? самак?раванне асобных груп перасяленца?, аднак сачыл? за тым, каб яны не склал? адз?нага пал?тычнага аб’яднання. Тым не менш, у
1783
г. узгадва?ся ?х адз?ны правадыр Ахая. Сем?нолы акты?на запазычвал? е?рапейск?я звыча? ? асвойвал?
сельскую гаспадарку
, будавал? жытло е?рапейскага тыпу, займал?ся
гандлем
. У
XIX
ст. ?х было прынята называць ≪адным з
цыв?л?заваных
плямён≫.
Першыя сутычк? сем?нола? з
амерыканск?м?
плантатарам? наз?рал?ся яшчэ ? канцы XVIII ст., кал? ?ндзейцы са згоды ?спанца? раб?л? набег? на тэрыторыю
Джорджы?
. У
1816
г. урадавыя войск? ЗША атакавал? памежную
крэпасць
, якую кантралявал? сем?нолы, ? зн?шчыл? 306 чалавек. У
1818
г. амерыканцы спал?л? шэраг ?ндзейск?х ? ?спанск?х пасел?шча? на по?начы Фларыды. Гэты ?нцыдэнт увайшо? у
г?сторыю
як ≪першая сем?нольская вайна≫.
С?туацыя абвастрылася пасля далучэння Фларыды да ЗША ?
1819
г. Пам?ж выхадцам? з амерыканск?х штата? ? сем?нолам? пачал?ся канфл?кты з-за ?ласнасц? на зямлю.
28 мая
1830
г. бы? прыняты закон аб перасяленн? ?ндзейца? з тэрыторый на ?сход ад М?с?с?п?, у тым л?ку з Фларыды. Ён прадугледжва? згоду з боку перасяленца? ? значную кампенсацыю за згубу зямель. Але ? рэча?снасц? арм?я ЗША парушала прынцып добраахвотнасц?. У
1835
г. правадыр сем?нола? Ас?-Ахола (вядомы таксама як
Ацэола
) падня? па?станне. Хаця ён бы? захоплены ? палон ? памёр у
турме
, яго паплечн?к? працягвал? барацьбу да
1842
г. У вын?ку ≪другой сем?нольскай вайны≫ ЗША згуб?л? 1500 сва?х грамадзян, пераважна салдат. Аднак большасць сем?нола? была вымушана падпарадкавацца закону ? перасял?лася на тэрыторыю
Аклахомы
.
Перасяленцы ? Аклахому сутыкнул?ся з далейшым пераследам з боку амерыканскай заканада?чай с?стэмы, якая абмяжо?вала ?х землекарыстанне. Акрамя таго, узн?кл? спрэчк? з раней пераселеным? ? Аклахому ?х сваякам?-крык. Сем?нолы выступал? саюзн?кам?
Канфедэрацы?
падчас
Грамадзянскай вайны ? ЗША
. Зямельныя спрэчк? был? ?рэгуляваны тольк? ?
1909
г. У
1924
г. яны атрымал? амерыканскае грамадзянства. З
1934
г. дзейн?чае с?стэма самак?равання Сем?нольскай Нацы?, прызнаная федэральным урадам.
Каля 500 сем?нола? не пак?нул? Фларыду ? схавал?ся ? раёне
Эверглейдс
. У
1855
?
1858
гг. пам?ж сем?нолам? Фларыды ? амерыканск?м? войскам? зно? успыхну? канфл?кт, вядомы як ≪трэцяя сем?нольская вайна≫. Ён скончы?ся заключэннем дагавора, паводле якога был? створаны дзве рэзервацы?, падпарадкаваныя федэральнаму ?раду, дзе ?ндзейцы захо?вал? правы на зямлю ? самак?раванне. З пачатку XX ст. прадпрымаюцца захады да адраджэння культуры фларыдск?х сем?нола?. У
1976
г. суд задавол?? патрабаванне фларыдск?х сем?нола? кампенсаваць ?х зямельныя страты з
1823
г. на суму каля 18 млн
долара?
.
Да перасялення ?
Фларыду
продкам сем?нола? было знаёма ручное
земляробства
, як?м займал?ся жанчыны. У першых
?спанск?х
зап?сах сем?нолы ?згадваюцца пераважна як
паля?н?чыя
?
зб?ральн?к?
, хаця ? ?х мелася свойская жывёла ?
сабак?
?
кон?
. Да пачатку
XIX
ст. яны асво?л? таварную
сельскую гаспадарку
, вырошчвал? на продаж
кукурузу
,
бананы
,
садав?ну
,
цукровы трыснёг
, трымал? коней ?
каро?
. Мужчыны займал?ся доглядам жывёлы, ваеннай справай, л?чыл?ся добрым?
гарбарам?
. Гарбарскае рамяство асабл?ва добра захавалася сярод сем?нола? Фларыды. Праца на зямл?, выраб
кошыка?
? ?прыгожвання? з’я?лял?ся жаночай справай.
У м?нулым сем?нолы жыл? ? адносна невял?к?х стацыянарных
вёсках
. Так? тып пасел?шча захава?ся ? Фларыдзе. Падчас вымушанай м?грацы? ?
забалочаныя
раёны фларыдск?я сем?нолы пачал? будаваць
чык?
,
дра?ляныя
каркасныя
хац?ны на па?лях без
сцен
.
Дах
накрывал?
трыснягом
. Бярвёны счаплял? з дапамогай вяровак.
Чык?
выдатна прыстасаваны да фларыдскага
кл?мата
з яго частым?
?раганам?
. Сярод сем?нола?
Аклахомы
пераважаюць сучасныя пабудовы е?рапейскага тыпу.
Традыцыйная жаночая
вопратка
складалася з до?гай
спадн?цы
, кароткай блузы з до?г?м? рукавам?, вял?кай колькасц? пацерка? ? караля?. Мужчыны апранал?
кашулю
з шырок?м разрэзам, до?гую насцегнавую повязь, галаву ?прыгожвал?
цюрбанам
з некальк?х адрэзка?
ва?нянай
ткан?ны. У
XX
ст. у моду ?вайшл? апл?кацы? ? адзенне, пашытае з лап?ка?. Яго часцяком дэманструюць у якасц? нацыянальнай вопратк? ? прадаюць як сувен?р.
Асновай сацыяльнай арган?зацы? ? м?нулым была малая нуклеарная
сям'я
. Зямля, на якой знаходз?л?ся пабудовы, належала жанчыне ? перадавалася па жаночай л?н??. Адл?к сваяцтва таксама вё?ся па жаночай л?н??. Так?м чынам, дзец?, народжаныя ?
шлюбе
з ?ншаземцам? або нават у пазашлюбных аднос?нах, л?чыл?ся ро?ным? з астатн?м? сем?нолам?. Главой сям’?, аднак, бы? мужчына. Сем’? аб’ядно?вал?ся ? 7 клана?, што к?равал?ся старэйшым? мужчынам?. Кожны клан ме? сваю
татэмную
выяву. Шлюбы па-за межам? клана не заахвочвал?ся. Кланавая с?стэма захавалася ? сем?нола? Фларыды. Аднак у сем?нола? Аклахомы падчас перасялення ? размеркавання зямл? адбы?ся падзел на 14 тэрытарыяльных груп, як?я адрозн?ваюцца сва?м?
дыялектам?
.
?нстытут ваенных правадыро? вядомы зда?на. В?давочна, ён пача? адыгрываць важную ролю ? перыяд перасялення на по?дзень, кал? м?гранты-сем?нолы сутыкал?ся з ?ншым? плямёнам?. Але ? канцы XVIII ст. з’яв??ся ?нстытут адз?нага правадыра, як? прадста?ля? перад е?рапейцам? ?с?х сем?нола?. Яго ?лада не была безумо?най, магла быць аспрэчана з боку ?ншых правадыро?. Тым не менш, ?нстытут адз?нага правадыра адыгра? важную ролю ? гады войн з амерыканцам?, а потым ? пры перасяленн? ? Аклахому.
У наш час сем?нолы Фларыды маюць супольнае к?раванне дзвюма рэзервацыям?. Гало?ным к?руючым органам з’я?ляецца Агульная Рада на чале з выбраным вярхо?ным правадыром ? яго намесн?кам. У Агульную Раду ?ваходзяць прадста?н?к? ад кожнага клана. Асобнай
судовай
с?стэмы няма. У сярэдз?не
XX
ст. для вырашэння
ф?нансавых
пытання? сем?нолы Фларыды зарэг?стравал? карпарацыю, якая прадста?ляе
эканам?чныя
?нтарэсы ?с?х сталых жыхаро? рэзервацый. Карпарацыя валодае
прамысловым?
прадпрыемствам?, займаецца
турызмам
?
гандлем
. На чале карапарацы? ста?ць рада дырэктара?.
Нацыя сем?нола? Аклахомы не мае сваёй рэзервацы?. Яе аднос?ны з федэральным урадам ЗША рэгулююцца праз дамову. Прадста?н?цтва Нацы? знаходз?цца ? пасел?шчы
Вевока
, дзе зб?раюцца абраныя правадыры тэрытарыяльных груп. Яны зацвярджаюць супольныя
законы
, аднак на ?зро?н? кожнай групы могуць прымацца падзаконныя акты.
8 сакав?ка
1968
г. была прынята
Канстытуцыя
Нацы? сем?нола? Аклахомы. Агульнай радзе правадыро? падпарадко?ваецца некальк? выкана?чых дэпартамента?, як?я часткова ф?нансуюцца сам?м? сем?нолам?, часткова ? федэральным урадам ЗША.
Сем?нолы маюць багаты
фальклор
. Распа?сюджаны
г?старычныя
паданн?,
легенды
,
казк?
.
Танцы
маюць
рытуальнае
значэнне.
Чорным? сем?нолам? прынята называць сем?нольска-
негрыцянск?х
крэола?
. Пасел?шчы беглых негра?-
рабо?
з по?дня
ЗША
?зн?кл? сярод сем?нола? у канцы
XVIII
ст. ? ? далейшым стала пашырал?ся, пакольк? сем?нолы не прызнавал? рабства. Чарнаскурыя пасяленцы звычайна разглядал?ся як саюзн?к?, але часцяком уступал? ва ?заемны
шлюб
з
?ндзейцам?
? жыл? па ?х законах. Яны прымал? акты?ны ?дзел у так званых ≪сем?нольск?х войнах≫. У
1842
г. разам з ?ндзейцам? з
Фларыды
?
Аклахому
перасялялася каля 800 чорных сем?нола?.
У
1849
г. генеральны
пракурор
ЗША пастанав??, што чорныя сем?нолы працягваюць заставацца рабам?, не маюць агульных
право?
атрымо?ваць зямлю разам са свабодным? людзьм? ? пав?нны здаць
зброю
. У адказ частка чорных сем?нола? перайшла на бок
Мекс?к?
. ?ншыя пераязджал? ?
Канаду
. Пасля заканчэння
грамадзянскай вайны
тыя, што застал?ся, атрымал? ва ?ласнасць невял?к?я надзелы зямл?, але хутка згуб?л? ?х у вын?ку мах?нацый з боку буйных белых земле?ладальн?ка?.
У наш час у ЗША жыве каля 700 чалавек
[1]
, як?я разма?ляюць на крэольскай сем?нольскай
гаворцы
.
Сем?нолы
Аклахомы
разма?ляюць на
мове маског?
, агульнай з ?х суродз?чам?-
крык
. Сем?нолы
Фларыды
разма?ляюць на мове м?касук?. Нягледзячы на адз?нае паходжанне, абедзве мовы ?стотна адрозн?ваюцца
лекс?чна
.
Старажытная
рэл?г?я
сем?нола? захо?вае рысы
шанавання продка?
, а таксама
прыродных
з’я?.
Абрадавы
гадавы цыкл прысвечаны
земляробству
,
татэмам
груп ? клана?, складаецца з мужчынск?х ? жаночых
танца?
, гульн? ? мяч, нанясення рытуальных пашкоджання? ? г. д. У сем?нола?
Аклахомы
захо?ваюцца спецыяльныя месцы для арган?зацы? абрада?.
У
XIX
ст. сем?нолы прынял?
хрысц?янства
. Большасць верн?ка? з’я?ляецца
пратэстантам?
.
Зноск?