Рух? Сонца ? планет па нябеснай сферы паказваюць тольк? ?х бачныя, гэта значыць уя?ныя зямному наз?ральн?ку рух?. Пры гэтым любыя рух? свяц?ла? па нябеснай сферы не з’я?ляюцца звязаным? з сутачным кручэннем Зямл?, пакольк? апошняе ?зна?ляецца кручэннем самай нябеснай сферы.

Рух Сонца [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Сонца рухаецца амаль ра?намерна (амаль ? з-за эксцэнтрыс?тэту арб?ты Зямл?) па вял?к?м крузе нябеснай сферы, званаму экл?птыкай , з захаду на ?сход (гэта значыць у бок, проц?леглы кручэнню нябеснай сферы), здзяйсняючы по?ны абарот за адз?н с?дэрычны год (365,2564 дня). С?дэрычны год адрозн?ваецца ад трап?чнага года , як? вызначае змену сезона?, з прычыны прэцэс?? зямной вос? (гл. Апярэджванне ра?надзенства? ).

Верхн?я ? н?жн?я планеты [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У залежнасц? ад характару руху па нябеснай сферы, планеты дзеляцца на дзве групы: н?жн?я ( Меркурый , Венера ) ? верхн?я (усе астатн?я планеты, акрамя Зямл?). Гэта г?старычна захаваны падзел; таксама выкарысто?ваюцца больш сучасныя тэрм?ны ? унутраныя ? знешн?я (у аднос?нах да арб?ты Зямл?) планеты.

Падчас бачнага руху н?жн?х планет у ?х адбываецца змена фаз, як у Месяца ^[1] . Пры бачным руху верхн?х планет змены фаз у ?х не адбываецца, яны ?весь час павернутыя да зямнога наз?ральн?ку сваёй асветленай бокам. Кал? ж наз?ральн?к, напрыклад, АМС, знаходз?цца, скажам, не на Зямл?, а за арб?тай Сатурна , то акрамя змены фаз у Меркурыя ? Венеры, ён зможа наз?раць змену фаз у Зямл?, Марса , Юп?тэра ? Сатурна.

Рух н?жн?х планет [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У сва?м руху па нябеснай сферы Меркурый ? Венера н?кол? не сыходзяць далёка ад Сонца (Меркурый ? не далей за 18° ? 28°; Венера ? не далей за 45° ? 48°) ? могуць знаходз?цца альбо на ?сход, альбо на захад ад яго. Момант найбольшага вуглавога выдалення планеты на ?сход ад Сонца называецца ?сходняй або вячэрняй элангацыяй ; на захад ? заходняй або ран?шняй элангацыяй.

Пры ?сходняй элангацые планета бачная на захадзе не?забаве пасля заходу Сонца. Рухаючыся з усходу на захад, то з’я?ляецца зваротным рухам, планета спачатку павольна, а потым хутчэй, набл?жаецца да Сонца, пакуль не хаваецца ? яго промнях . Гэты момант называецца н?жн?м злучэннем (планета праходз?ць пам?ж Зямлёй ? Сонцам). Праз некаторы час яе станов?цца в?даць на ?сходзе незадо?га да ?зыходу Сонца. Працягваючы зваротны, рух, яна дасягае заходняй элангацы?, спыняецца ? пачынае рухацца з захаду на ?сход, то з’я?ляецца прамым рухам, даганяючы Сонца. Дагна?шы яго, яна зно? станов?цца нябачнай ? надыходз?ць верхняе злучэнне (у гэты момант Сонца аказваецца пам?ж Зямлёй ? планетай). Працягваючы прамы рух, планета зно? трапляе да ?сходняй элангацы?, спыняецца ? пачынае зваротны рух ? цыкл па?тараецца.

Рух верхн?х планет [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У верхн?х планет таксама чаргуюцца прамы ? зваротны рух. Кал? верхняя планета бачная на захадзе не?забаве пасля заходу Сонца, яна рухаецца па нябеснай сферы прамым рухам, гэта значыць у той жа бок, што ? Сонца. Аднак хуткасць руху верхняй планеты па нябеснай сферы за?сёды менш, чым у Сонца, таму надыходз?ць момант, кал? яно даганяе планету ? адбываецца злучэнне планеты з Сонцам (апошняе аказваецца пам?ж Зямлёй ? планетай). Пасля таго, як Сонца абгон?ць планету, яе магчыма ?бачыць на ?сходзе, перад узыходам Сонца. Хуткасць прамога руху паступова памяншаецца, планета спыняецца ? пачынае перамяшчацца сярод зорак з усходу на захад, то з’я?ляецца зваротным рухам. У сярэдз?не дуг? свайго попятную руху планета знаходз?цца ? пункце нябеснай сферы, проц?легламу таму, дзе ? гэты момант знаходз?цца Сонца. Гэта палажэнне называецца супрацьстаяннем (Зямля знаходз?цца пам?ж Сонцам ? планетай). Праз некаторы час планета зно? спыняецца ? змяняе к?рунак свайго руху на прамы ? ? цыкл па?тараецца.

Размяшчэнне планеты на 90° на ?сход ад Сонца называецца ?сходняй квадратурай , а на 90° да захадзе ? заходняй квадратурай.

Сярэдн?я значэнн? дуг зваротных руха? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Планеты маюць наступныя сярэдн?я вел?чын? дуг зваротных руха?: Меркурый ? 12°, Венера ? 16°, Марс ? 15°, Юп?тэр ? 10°, Сатурн ? 7°, Уран ? 4°, Нептун ? 3°, Плутон ? 2°.

Зноск?