Рус?нская
Саманазва	Руськый, русинськый язык, руська бес?да, руски язик, руснацькый язык
Кра?ны	Закарпацкая вобласць ( Укра?на ), усходняя Славак?я , Венгрыя , па?ночная Румын?? ? Ваяводз?на ( Серб?я )
Рэг?ёны	Усходняя Е?ропа
Аф?цыйны статус	Ваяводз?на ( Серб?я )
Агульная колькасць носьб?та?	ад ~50 тыс. да ~600 тыс. [1] [2] [3] [4]
Статус	уразл?вая [d] [5]
Клас?ф?кацыя
Катэгорыя	Мовы Е?раз??
?ндае?рапейск?я Славянск?я Усходнеславянск?я Рус?нская
П?сьменнасць	Rusyn alphabet [d] ? к?рыл?ца
Мо?ныя коды
ISO 639-1	?
ISO 639-2	?
ISO 639-3	rue
Atlas of the World’s Languages in Danger	407
Ethnologue	rue
Linguasphere	53-AAA-ec
IETF	rue
Glottolog	rusy1239
В?к?педыя на гэтай мове

Рус?нская мова (руснацкая мова, карпатаруская мова, рус?нска-лемка?ская мова) або рус?нск?я мовы ? сукупнасць разнастайных дыялектных, наддыялектных ? л?таратурна-мо?ных утварэння?, як?я ?снуюць або ?снавал? сярод рус?нскага этнаса як на яго спрадвечных землях у Прыкарпацц?, Заходняй Укра?не, Усходняй Славак??, так ? раёнах кампактнага пражывання на тэрыторы? Ваяводз?ны ? Серб??, ? збольшага ? Славон?? ? Харваты?, у Венгры?, у Румын?? ? ? Польшчы, а таксама ? ЗША ? Канадзе ^[6] . Л?нгв?сты маюць розныя меркаванн? адносна таго, ц? з’я?ляецца рус?нская мова асобнай усходне-славянскай мовай ^[7] , або дыялектам укра?нскай мовы . Распа?сюджаная ? Закарпацкай вобласц? Укра?ны (6724 носьб?та? па перап?се 2001 года ^[2] ), а таксама на ?сходзе Славак?? (каля 20 тысяч носьб?та? ? 24 тысячы, як?я назвал? нацыянальнасць ? рус?н, перап?сы 1991 ? 2001 гг. ^[3] ), у Польшчы , Венгры? , Румын?? , Харваты? ? сербск?м а?таномным кра? Ваяводз?на . ^[4]

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Карпата-рус?нск?я дыялекты з’я?ляюцца ?сходнеславянск?м? ? ?я?ляюць сабой працяг укра?нскага дыялектнага кантынуума (яго заходняй частк?). Яны падзяляюць шматл?к?я ?сходнеславянск?я, агульна?кра?нск?я ? заходне-?кра?нск?я асабл?васц?, але пры гэтым выя?ляюць спецыф?чныя рысы ^[6] .

З сярэдз?ны XIX стагоддзя ? да сярэдз?ны XX стагоддзя сутыкал?ся тры тэндэнцы?: у якасц? л?таратурнай мовы адны прадста?н?к? рус?нскай ?нтэл?генцы? стал? ?караняць рускую, друг?я ?кра?нскую, трэц?я спрабавал? ?тварыць л?таратурную рус?нскую мову на народнай аснове ^[6] . Пасля Другой сусветнай вайны ? Чэх??, Польшчы ? савецк?м Закарпацц? была ?законена тольк? ?кра?нская мова. У Ваяводз?не ?жо ? 1920-х гадах зацвердз?лася л?таратурная рус?нская, ? пасля вайны яна стала разв?вацца ? спрыяльных умовах. У канцы XX стагоддзя л?таратурна-мо?нае буда?н?цтва актыв?завалася ? Польшчы (граматыка ? 1992 годзе, часоп?с ≪Бес?да≫) ? ? Закарпацкай вобласц? Укра?ны (перыёдыка, граматыка ≪Материньскый язык≫, 1997).

Цяпер прадста?н?к? рус?на? спрабуюць стварыць агульнарус?нскую л?таратурную мову, у прыватнасц?, шляхам публ?кацы? на старонках часоп?са ≪Русин≫ тэкста? на ?с?х разнав?днасцях рус?нскай.

Агульнай л?таратурнай мовы для ?с?х рус?нск?х дыялекта? не ?снуе. Дыялекты рус?нскай мовы падпадзяляюцца на карпацк?я ? панонск?я, або панонска-югасла?ск?я. У той час як карпацк?я дыялекты бл?зк?я да ?кра?нскай, панонск?я дыялекты практычна ?дэнтычныя шарышскаму дыялекту ?сходнеславацкай м?крамовы .

У СССР рус?нская мова разглядалася як дыялект укра?нскай мовы . Той жа аф?цыйны падыход ужываецца да яе ? цяперашн? час ва Укра?не . Большасць укра?нск?х навуко?ца? выступае супраць прызнання рус?нскай мовы як асобнай.

Кадыф?каваны ? 1995 годзе ? Славак?? варыянт мае да 80 % агульных з л?таратурнай укра?нскай мовай слова?. У рус?нск?х дыялектах Польшчы сустракаюцца запазычанн? з польскай мовы , у дыялектах Закарпацця ? Славак?? ?снуюць запазычанн? з венгерскай мовы , аднак ? ? самой венгерскай моцна адчуваецца ?плы? навакольных славянск?х мо?, у тым л?ку ? рус?нскай.

Першай кра?най, якая прызнала рус?нскую мову аф?цыйнай, была кол?шняя Югаслав?я ( гл. таксама Панонск?я рус?ны ). У 1995 Славак?я таксама прызнала рус?нскую мовай нацыянальнай меншасц?, але аф?цыйнай мовай у Славак?? яна не з’я?ляецца. Некаторыя дакументы (напрыклад, напам?нк? выбаршчыкам) у Славак?? ?трымл?ваюць частк? на рус?нскай мове нара?не з л?таратурнай укра?нскай, венгерскай, цыганскай, нямецкай ? англ?йскай. У некаторых славацка-рус?нск?х населеных пунктах прысутн?чаюць двухмо?ныя шыльды (напрыклад, Медз?лаборцэ ). ^{[8] [9]}

Алфав?т [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Выкарысто?ваецца к?рыл?чны алфав?т, як? мае 36 л?тар.

Прыклад мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Того року ше одбуло уж друге стретнуце габурчанох по походзеню, хторих у Валалским уряду, у Габури 8. юлия 2006. року, на родней груди привитал староста валалу М. Ющик. Щири слова, подзековносц, пиха и гордосц пре добри глас о сво?м валалу, витаня длуго н?видзеней родзини, здогадованя на давни часи, на Габуру, на родзину и традицию, мали свойо место н? л?м на стретнуцох родзини, ал? и на цалей дводньовей културно-уметн?цкей и спортовей програми хтора ше одбувала под назву: ≪Габура шпива и шпорту?≫ ( тэкст, нап?саны на панонскай рус?нскай, бачванска-срэмск? дыялект, мо?на набл?жаецца да шарышска - прэша?скага дыялекта славацкай мовы , пераклад ≪Руска Матка≫ Арх?вавана 10 жн??ня 2018. ).

• Того року ся одбыла уж друга стр?ча габурскых родак?в, котрых на Сельск?м уряд? в Габур? 8. юла 2006, на родн?м ?рунт? привитав староста села М. Ющ?к. Слова до душы, подякы ? гордости за шыр?ня доброго хыру о сво?м сел?, витаня довго невидженых родак?в, споминаня на давны часы, на Габуру, на родину ? трад?ц?? мали св?й простор нелем на стр?ч? родак?в але ? на ц?л?й двадньов?й културно-сполоченьск?й ? шпортов?й акц??, яка ся одбывала п?д назвом: ≪Габура сп?ва? ? шпорту?.≫ ( тэкст на самам заходн?м дыялекце ? лямко?ска- прэша?ск?м , кадыф?каваным у Славак??).

• Того року одбыла ся уж друга стрича габурскых родак?в, котрых на С?льському уряд? в Габур? 8. липця 2006, на ридни земли привитав староста села М. Ющ?к. Щиры слова подякы ? гордости за шыриня доброй славы свого села, витаня медже довго невидженыма родаками, спомины давных часив, Габури, родини ? традици? были не лем на стричи родак?в, але ? на ц?лим дводньовим культурно-сусп?льним ? спортовим сьвят?, яке ся одбыло п?д назвом ≪Габура сп?ва? ? спорту?≫. ( той жа тэкст на лямко?ска-горл?цк?м дыялекце, кадыф?каваным у Польшчы ).

• Того року в?дбулася друга зустр?ч габурських земляк?в, котрих на С?льському уряд? в Габур? 8 липня 2006 року, на р?дн?й земл? прив?тав староста села М. Ющ?к. Щир? слова подяки й гордост? за поширення добро? слави свого села, в?тання довго не бачених земляк?в, спомин давн?х час?в, Габури, родини ? традиц?й мали м?сце не лише на зустр?ч? земляк?в але й на дводенному культурно-сусп?льному ? спортивному свят?, яке в?дбувалася п?д назвою: ≪Габура сп?ва? ? спорту?≫ ( той жа тэкст на л?таратурнай укра?нскай ).

• У тым жа годзе адбылася другая сустрэча габурск?х земляко?, як?х на Сельскай управе ? Габуры 8 л?пеня 2006 года прыв?та? на роднай зямл? стараста сяла М. Юшчык. Шчырыя словы падзяк? ? гонару за распа?сюджванне добрай славы свайго сяла, прыв?танне до?га не бачаных земляко?, успам?ны аб да?н?х часах, аб Габуры, аб сям’? ? традыцыях мел? месца не тольк? на сустрэчы земляко?, але ? на двухдзённым культурна-грамадск?м ? спарты?ным свяце, якое адбылося пад назвай: ≪Габура спявае ? займаецца спортам≫ ( Беларуск? пераклад тэксту ).

Зноск?

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

В?к?педыя мае раздзел , нап?саны
рус?нскай мове

• Ганна Янкута . Закарпацце л?таратурнае, альбо У госц? да рус?на? (нявызн.) . Прайдз?Свет (3 жн??ня 2010).
• Лемка?ская мова (Любо? Падпорынава)

Кн?гап?с [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Публ?кацы?: 1987?2003 Арх?вавана 9 мая 2005.
• Публ?кацы?: 1993?2003