Артыкул вымагае праверк? арфаграф?? Удзельн?к, як? пастав?? шаблон, не пак?ну? тлумачэння?. Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматы?нага правап?су або лекс?к?. Для праверк? ёсць адмысловыя праграмы .

Раманск?я мовы ? група цесна звязаных мо?, як?я вядуць сваё паходжанне ад лац?нскай мовы , уваходзяць у сям’ю ?ндае?рапейск?х мо? . Тэрм?н ≪раманск?я мовы≫ паходз?ць ад выраза ≪romanica loqui≫ (≪мов?ць на рымск? манер≫), што паказвае паходжанне тых мо?.

Мовы ? ?х распа?сюджанне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Правансальская, французская, ?тальянская, сардская, рэтара-раманская, румынская, малда?ская, партугальская, каталонская, ?спанская (кастыльская), акв?танская, гал?цыйска-партугальская, карс?канская, астурыйская, арагонская.

Нацыянальныя мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Раманск?я мовы маюць нацыянальны статус у шэрагу кра?н, гэта французская мова , на якой разма?ляе прыкладна 98 млн. чалавек у Францы? , Канадзе ? частках Афрык? ; ?тальянская мова , на якой разма?ляюць прыкладна 65 млн. чалавек у ?тал?? , Швейцары? ? частках Афрык? ; партугальская мова , на якой разма?ляе каля 137 млн. чалавек у Партугал?? , Браз?л?? ? розных частках Аз?? . ?спанская мова , на якой разма?ляе прыкладна 231 млн. чалавек у ?спан?? , Па?днёвай Амерыцы , на розных частках Карыба? ? мова румынская , на якой разма?ляюць каля 25 млн. чалавек у Румын?? ? на Балканск?м па?востраве . Таксама тыя мовы распа?сюджаны сярод ?спанамо?ных у ЗША , ?тальянамо?ных у Аргенц?не , румынамо?ных у кра?нах былой Югаслав?я ? г. д.

Ненацыянальныя мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Некаторыя раманск?я мовы функцыянуюць як ненацыянальныя, мясцовыя гаворк? ц? мовы. Гэта рэтара-раманская мова , якая складаецца з дыялекта? у Швейцары? , дзе яна завецца раманьш ? па?ночнай ?тал?? , дзе яна завецца ладз?на ц? фры?льская.

У па?днёвай Францы? на правансальскай мове ц? Окетан, гавораць прыкладна каля 12 млн чалавек. Раней то была л?таратурная мова, зараз складецца з серы? лакальных дыялекта?.

Па каталонску гавораць 5 м?льёна? чалавек у ?спанскай прав?нцы? Каталон?я, што на беразе М?жземнага мора, на мяжы з Францыяй у Валенс??. На ёй таксама разма?ляюць у Альгьеро, Сардз?н?я, на Балеарск?х астравах, ? на Перынейск?м перавале Аран, Французск?м рэг?ёне Рус?льён ? ? княстве Андора . З Сярэднявечча , каталонская мова была цесна ?заемазвязана з па?днёвым? дыялектам? фарнузскай мовы .

Сардская мова з’я?ляецца агульным найменнем групы Раманск?х мо?, на як?х гавораць у Сардз?н?? каля 1 млн чалавек. Сардская мова мае асабл?вую ц?кавасць з боку вучоных з-за арха?чнай характарыстык? гэтага дыялекту, напрыклаклад захаванне лац?нскага гуку k, у той жа час як у ?ншых мовах ён палатал?зава?ся (напрыклад, Сардскае ≪kelu≫ з французскай ≪ciel≫, ?тальянскай ? ?спанскай ≪cielo≫, ? румынскай ≪cer≫).

Ладз?на , таксама званая Юдэа-Раманская альбо сефардз?к , з’я?ляецца гутарковай для я?рэя? у Стамбуле , Салон?ках ? ?ншых месцах М?жземнага мора. Яна ?тварылася ? XVI стагоддз? ад ?спанскай мовы . Яна сфарм?равана я?рэям? ? бежанцам? з ?спан??. Яны знайшл? прытулак у Асманскай Порце ? мел? прыв?лег?? згодна султанскага эдыкта. Ладз?на ?вабрала ? сабе таксама элементы мовы турэцкай ? грэчаскай, ??рыта.

Ад раманск?х крэола?, бяруць пачатак так?я так званыя ≪п?джны≫, ц? спрошчаныя гандлёвыя гаворк?, ? крэольск?я мовы , як?я таксама распа?сюджаны па ?с?м свеце. Прыкладам? з’я?ляюцца га?цянска ? лу?з?янская французская крэольская мовы, як ? разнатыпы мовы партугальскай, якую можна знайсц? ? Макаа ? Гоа .

На Балканск?м па?востраве захавалася арамунская мова, на якой разма?ляюць качэ?н?к?- арамуны .

Далмацкая мова да нашага часу не дайшла. На ёй раней разма?лял? на ?сходн?м узбрэжжы Адрыятычнага мора , ? яна складалася з двух дыялекта? ? рагузскага, вядомага тольк? па некальк?м дакумантам эпох? Сярэднявечча ? вегл?йскага, як? зн?к у 1898 , кал? заг?ну? на м?не апошн? яе носьб?т.

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Вульгарная латынь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Народныя песн?, надп?сы часо? Рэспубл?канскага Рыму сведчаць аб зменах у лац?нскай мове сярод н?жэйшых слаё? грамадства, дзе яна пачала падвяргацца мадыф?кацы? ? выма?ленн? ? граматыцы. Так?м чынам стварылася рознасць пам?ж простай п?смовай мовай ? мовай прывел?яванай. У перыяд рымскай экспанс??, такая лац?нская мова, якая мела нозо? Вульгарная Латынь, разнос?лася ? далёк?я прав?нцы? жа?нёрам?, гандлярам? ? калан?стам?.

Тым не менш не ?се прав?нцы? был? раман?заваны адразу. С?цыл?я ? Сардз?н?я пачал? калан?завацца не раней за 238 ДХ, а Дак?я ? сучасная Румын?я , не траплял? пад рымскую акупацыю да 100 ПХ. У розных прав?нцыях, людз? па-рознаму ?спрымал? лац?нскую мову, падвяргаючы яе ?ласнай мадыф?кацы? згодна з фанетычным? ? граматычным? асабл?васцям? сваёй уласнай мовы. ?берыйцы, напрыклад, змянял? лац?нскую мовы адным шляхам, а Галы змянял? па-?ншаму.

Покрыш Рымскай ?мперы? ? V стг., ? перасяленн? германск?я плямёна?, адрэзал? Рым ад яго прав?нцый ? ?ншыя рэг?ёны пачал? мадыф?каваць гутарковую латынь па сва?м ?н?кальным шляху.

Г?сторыя французскай ? правансальскай мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У Францы? Гала-Рымскай, узн?к падзел м?ж по?наччу ? по?днем, што было звязана з засяленнем по?начы германа-мо?ных франка?, як?я ? дал? назва по?наччы ? "France≫. Тутай у Сярэднявеччы вельм? моцнай стала дыялектызацыя ? разв?ццё сва?х уласных гутарковых форма?, у вын?ку чаго, некаторыя дыялекты пачал? л?чыць цалкам адрозным? мовам?. Так?м? мовам? стал? франьсьен, п?кардыйская, нарманская, ларьянская ? валонская. Па?днёвая Францыя, ц? Правансаль, разма?лял? на лангедоцкай, а?вернацкай ? шмат на як?х ?ншых дыялектах. Дыялект Парыжу ста? нацыянальнай мовай, дзякуючы пал?тычнаму прэстыжу сталечнага горада, ? сёння ён з’я?ляецца мадэлью для французскае мовы.

Г?сторыя ?тальянскай мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дыялектныя варыянты ва па?станн? ?тальянскай мовы круцяцца вакол Гала-?тальянскага па?ночнага захаду; па?ночна?сходняй ц? Венецыянскай групы; цэнтральная дыялектная група, уключае дыялекты Таскан?? , Умбры? , па?ночны Лацыум (прав?нцыя Рыму ), ? Корс?ка ; ? група дыялекта? по?дня ?лучае Абруцэзе-Неапал?танск? ? Калабрыя-С?цыл?янск?. Канчатковы выбар на карысць гаворк? Таскан?? адбы?ся праз моцны ?нёсак у культуру (напр. творы Дантэ) ? пал?тычны прэстыж Фларэнцы? . Хоць выбар на карысць дыялекту Таскан?? бы? найбольш прэстыжным у ?тал?? , Рымск? дыялект хутчэй ста? стандартнай мовай.

Г?сторыя ?спанскай ? партугальскай мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На ?берыйск?м па?востраве, дзве мовы распрацо?вал?ся кожная са сва?х уласных дыялекта?. Тутай ёсць Гал?цыйска-Партугальск? дыялект на па?ночным захадзе, дыялекты ? цэнтры ? на по?дн?. ?спанская мова (якая ?нутры кра?ны завецца кастыльскай) выкшталтавалася ? цэнтры па?вострава пам?ж Леонам ? Кастыл?яй; Арагонская мова выкшталтавалася на ?сходзе, андалуз?йская на по?дн?. Дыялект Л?сабону суперн?ча? з дыялектам Рыа-дэ-Жанейра ? Браз?л?? . У школах Амерыцы выкладаецца браз?льск? варыянт мовы, а Е?ропы ? л?сабонск?. Тая ж с?туацыя спасц?гла ? ?спанскую мову , на якой разма?ляюць у цэнтральнай ?спан?? , хоць мекс?канская ?спанская ёсць часта вывучаемай у па?ночнаамерыканск?х школах.

Г?сторыя румынскай мовы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Румынская мовы выкшта?тавалася з шэрагу дыялекта?, так?х як Македона-Румынск?, на як?м гукал? ? па?днёвай Македон?? , ? ?ста-Румынская, мова некальк?х тысяч людзей на ?сходзе тэрыторы? Харваты? ? Серб?? .

Л?нгв?стычная характарыстыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Падабенства ? рознасць пам?ж раманск?м? мовам? ? ?хн?я аднос?ны да латын? можна бачыць у наступным сказе, як? гучыць ≪Паэт кахае маладз?цу≫:

Лац?нская мова
Poeta puellam amat

Французская мова
Le poete aime la jeune fille

?тальянская мова
Il poeta ama la ragazza

Акс?танская мова
Lo poeta aima la chatona

Партугальская мова
O poeta ama a menina

?спанская мова
El poeta quiere la muchacha

Румынская мова
Poetul iube?te fata

Слова паэт было пазычана з грэчаскай мовы ? лац?нскую мову, што падкрэсл?вае што не ?се раманск?я словы, нават кал? яны пайшл? з латын?, з’я?ляюцца першапачаткова ?тал?йск?м?. Некаторыя словы могуць розн?цца ? розных раманск?х мовах таму што яны был? запазычаны ад розных форма? у лац?нскай мове , ц? запазычаны ад сва?х уласных мовах. Некаторыя словы магл? быць запазычаным? з суседн?х мо?; напрыклад, ?спанскае izquierdo, ≪левы≫ было запазычана ад баска?, а румынскае sticla ≪шклянка для п?цця≫ запазычана з мо? славянск?х. Часта новыя словы был? ?спрыняты раманск?мм? мовам? ад заваё?н?ка?, напрыклад ?спанскае aceite ? партугальскае azeite, ≪ол?я≫, узята ад араба?, а фрацузскае danser, ≪танчыць≫, ? gagner ≪ураджай≫ было запазычана ад германца?.

С?стэма граматык? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

К?рункам змянення латын? ? раманск?х мовах л?чыцца змяншэнне лац?нск?х форма? ? выдаленне дыстынкты?ных канчатка?. Напрыклад, лац?нскае слова porta, ≪дзверы≫ мае тры сынгулярных склона: нам?наты?, вакаты? ? абляты? ? porta; акузаты? portam; ? генеты? ? даты? portae. Сучасныя раманск?я мовы тым не менш, карыстаюцца тольк? адной сынгулярнай формай: французская porte, ?тальянская ? партугальская porta, ?спанская puerta. Рэшты раздзелы граматычныя ?лучаюць у сабе выдаленне сярэдняга роду, распрацо?ку вызначанага артыкля, большае выкарыстанне прыназо?н?ка, больш строг? парадак у сказе, ? ?зн?кненне дапаможнага дзеяслову ? асобных часах.

Парадыгма дзеяслову [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Французская ступень дзеяслову залежыць ад стану займенн?ка ? стала абавязковай (пара?нанне французскае je chante, ≪я пяю≫, з ?тальянск?м canto); але ? цэлым лац?нская парадыгма дзеяслову застаецца без змен.

Пакзальнай у фанетыцы стала страта апаз?цы? пам?ж лац?нск?м до?г?м? ? каротк?м? галосным?, голас у ?нтэрвакальных безгалосных зычных, ? страта ? некаторых мовах пад канец слогу ? ? канцы слова л?тары s. Узн?кненне ?зору тону вядзе да рэдукцы?, альбо страты мноства ненац?скных галосных у мноства больш акцэнтаваных мовах, так?х як гала-рамаскай ? старой французскай. Таксама ёсць страта дыфтонга? напружаных галосных у большасц? раманск?х мо?. Выключэннем тутай з’я?ляецца Французская мова ? партугальская , дзе галосныя перад зычным? падвяргаюцца насал?зацы? ? напрыклад, французскае main, ≪рука≫ з партугальск?м mao ? ?спанск?м ? ?тальянск?м mano.

Значэнне г?старычнае [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Латынь ? вульгарная латынь была адз?ным сродкам для выразу ? зап?су на працягу ?сяго ранняга Сярэднявечча , а першым сапра?ды раманск?м тэкстам з’я?ляецца так званая Клятва ? Страсбургу, угада пам?ж двума нашчадкам? роду Шарлеманя?, датуецца 842 .

Той дакумент прэзентуе стасунк? пам?ж мацярынскай лац?нскай мовай ? ранн?м? раманск?м? мовам?. То ёсць неацэнны дакумант, як? адлюстро?вае л?нгв?стычныя змены, ? з’я?ляецца ?н?кальнай крын?цай для г?сторыка?-лнгв?ста? ? крын?кай для ?хн?х г?потэза?.

Б?бл?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Anderson, James M., and Rochet, Bernard, Historical Romance Morphology (1978);
• Auerbach, Erich, Introduction to Romance Languages and Literature (1961);
• Elcock, W. D., The Romance Languages (1960);
• Grandgent, C. H., An Introduction to Vulgar Latin (1907);
• Hall, Robert, External History of the Romance Languages (1974);
• Heatwole, O. W., A Comparative Practical Grammar of French, Spanish, and Italian (1956);
• Iordan, Iorgu, and Orr, John, An Introduction to Romance Linguistics, Its Schools and Scholars, 2d ed. (1970);
• Posner, R., The Romance Languages: A Linguistic Introduction (1970);
• Pountain, C. J., Structures and Transformations: The Romance Verb (1983).