Плутон (карл?кавая планета)

Плутон
Плутон
	Карл?кавая планета Плутон
Адкрыццё
Першаадкрывальн?к	Клайд Томба
Дата адкрыцця	18 лютага 1930
Арб?тальныя характарыстык?
	Эпоха : J2000.0
Перыгел?й	29,65834067 а. а.
Афел?й	49,30503287 а. а.
Вял?кая па?вось (a)	39,48168677 а. а.
Эксцэнтрыс?тэт арб?ты (e)	0,24880766
С?дэрычны перыяд абарачэння	90 613,3055 дзён (248,09 гадо?)
С?надычны перыяд абарачэння	366,73 дзён
Арб?тальная скорасць (v)	4,666 км/с
Спадарожн?к?	5
Ф?з?чныя характарыстык?
Экватарыяльны радыус	1195 км
Палярны радыус	1195 км
Плошча паверхн? (S)	1,795×10 7 км²
Аб'ём (V)	7,15×10 9 км³
Маса (m)	(1,305 ± 0,007)×10 22 кг
Сярэдняя шчыльнасць ( ρ )	2,03 ± 0,06 г/см³
Паскарэнне свабоднага падзення на экватары (g)	0,58 м/с² (0,059 g )
Першая касм?чная скорасць ( v 1 )	1,2 км/c
Экватарыяльная скорасць вярчэння	0,01310556 км/с
Перыяд вярчэння (T)	6,387230 с?д. дзён
Нах?л вос?	119,591 ± 0,014°
Прамое ?зыходжанне па?ночнага полюса ( α )	133,046 ± 0,014°
Сх?ленне па?ночнага полюса ( δ )	?6,145 ± 0,014°
Альбеда	0,4
Бачная зорная вел?чыня	да 13,65
Вуглавы дыяметр	0,065?0,115″
Тэмпература
Атмасфера
Атмасферны ц?ск	0,30 Па
	Склад : ; азот , метан

Плутон ( 134340 Pluto ) ? найбуйнейшая па памеры вядомая карл?кавая планета ^[3] ? Сонечнай с?стэме .

Назва паходз?ць ад ?мя бога падземнага свету ? старажытнарымскай м?фалог??.

У гонар Плутона бы? названы х?м?чны элемент плутон?й .

Астранам?чны с?мвал Плутона ? ^[4] ? . ^[5]

Агульныя характарыстык? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дыяметр: 2301 ^[6] км (0,18 зямных) ; Маса: 0,002 зямных ; Перыяд абарачэння: 6 дзён 9 гадз. ^[6] ; Арб?тальны перыяд: 248 г. ; Адлегласць ад Сонца: 39 а.а. ^[7]

В?давочна, большую частку масы складае лёд з азоту, метану ? манакс?ду вугляроду. Сярэдняя тэмпература паверхн? 43 K (-230 °C). ^[8] Плутон мае вельм? разрэджаную атмасферу з азоту. ?снуюць вельм? нязначныя змены надвор'я ? сезона?.

Г?сторыя адкрыцця ? даследавання [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1906 годзе амерыканец Перс?валь Ло?эл, заснавальн?к уласнай абсерваторы?, распача? пошук? магчымай дзявятай планеты Сонечнай с?стэмы, якую ён назва? ≪Планетай Х≫. Плутон бы? адкрыты 18 лютага 1930 года, кал? астраном-аматар Клайд Томба , шукаючы прычыны адх?лення? у арб?це Нептуна , пара?на? два фотаздымк? зорнага неба з Ло?эла?скай абсерваторы?.

До?г? час пасля адкрыцця Плутон л?чы?ся 9-й планетай Сонечнай с?стэмы. Але на падставе адметнасцей арб?ты, а таксама вельм? значных адрознення? памера? ? геалог?? Плутона ад ?ншых планет вонкавай частк? Сонечнай с?стэмы М?жнародны астранам?чны саюз у 2006 годзе перагледзе? статус Плутона ? клас?ф?кава? яго як ≪карл?кавую планету≫ .

С?стэма Плутона [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ёсць тэарэтычная магчымасць ?снавання слабых колца? Плутона.

Вядомы пяць натуральных спадарожн?ка? Плутона. Харон (адкрыты ? 1978 годзе Дж.Крысц?, з'я?ляецца самым вял?к?м са спадарожн?ка?), два маленьк?х спадарожн?ка Н?кс ? Г?дра (адкрыты ? 2005 годзе) ^[9]. Чацвёрты спадарожн?к ? Кербер ? бы? адкрыты з дапамогай тэлескопа ≪ Хабл ≫. 11 л?пеня 2012 года было абвешчана аб адкрыцц? пятага спадарожн?ка Плутона, як? пасля атрыма? ?мя Стыкс ^[10].

Усе спадарожн?к? звяртаюцца па амаль кругавым арб?там прыкладна ? экватарнай плоскасц? Плутона.

Адметнасц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Плутон вельм? бл?зк? ? памерах да свайго спадарожн?ка Харона . Гэта став?ць пытанне спосабу ?тварэння такой с?стэмы. Паводле адной з г?потэз, Харон ? рэшта спадарожн?ка? был? адарваны ад Плутона ? вын?ку ?дарнага сутыкнення з ?ншым нябесным целам бл?зкай да Плутона масы.

Арб?та Плутона моцна выцягнута, ? Сонца далёкае ад яе геаметрычнага цэнтру ( гл. таксама: эксцэнтрыс?тэт ). Разам з моцным (~17,1°) нах?лам плоскасц? арб?ты да экл?птык? , гэта прыводз?ць да таго, што Плутон на пэ?ных частках сваёй арб?ты бывае бл?жэйшым да Сонца за Нептун , напр. у 1979 ? 11.2.1999. Гэта дае падставы меркаваць, што Плутон не клас?чная планета, а цела з поясу Койпера , або страчаны спадарожн?к Нептуна.

Тэмпература паверхн? Плутона н?жэйшая, чым прагназавалася з ул?кам тольк? геалог?? ? сонечнага асвятлення, з-за анты-парн?ковага эфекту . ^[11]

Касм?чныя даследаванн? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 2006 годзе да Плутона бы? запушчаны касм?чны апарат ≪ Новыя гарызонты ≫, як? ? л?пен? 2015 года праляце? на бл?зкай адлегласц? каля Плутона ? атрыма? шырок?я новыя звестк? аб гэтай планеце.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Фотагалерэя ? nasa.gov

Зноск?

↑ D. R. Williams. . Pluto Fact Sheet (нявызн.) (недаступная спасылка) . NASA (7 верасня 2006). Арх?вавана з першакрын?цы 19 л?стапада 2015. Праверана 28 сентября 2008.
↑ Marc W. Buie, William M. Grundy, Eliot F. Young, Leslie A. Young, S. Alan Stern. Orbits and photometry of Pluto’s satellites: Charon, S/2005 P1, and S/2005 P2 // Astronomical Journal . ? 2006. ? Vol. 132. ? P. 290. ? DOI : 10.1086/504422 ? arΧiv : astro-ph/0512491
↑ Паводле пераклас?ф?кацы? (2006). Раней клас?ф?кавалася як 9-я планета Сонечнай с?стэмы.
↑ JPL/NASA . What is a Dwarf Planet? (нявызн.) . Jet Propulsion Laboratory (22 красав?ка 2015). Праверана 19 студзеня 2022.
↑ John Lewis, рэд. (2004). Physics and chemistry of the solar system (2 ed.). Elsevier. p. 64 .
↑ ^а ^б Дадзеныя 2005 г.
↑ Сярэдняе значэнне, наогул можа быць у межах каля 30-50 а.а.
↑ Н?жэйшая за прагноз. Гл. #адметнасц? .
↑ Guy Gugliotta. . Possible New Moons for Pluto (нявызн.) (недаступная спасылка) . Washington Post (1 ноября 2005). Арх?вавана з першакрын?цы 20 кастрычн?ка 2012. Праверана 10 кастрычн?ка 2006.
↑ Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto (News Release STScI-2012-32) (нявызн.) (недаступная спасылка) . HubbleSite NewsCenter (11 л?пеня 2012). Арх?вавана з першакрын?цы 16 красав?ка 2014. Праверана 13 March 2015.
↑ Паводле дадзеных наз?рання? з SMA (Submillimeter Array) на Гавайск?х а-вах, 2006.

[Pluto_Fact_Sheet-1] D. R. Williams. . Pluto Fact Sheet (нявызн.) (недаступная спасылка) . NASA (7 верасня 2006). Арх?вавана з першакрын?цы 19 л?стапада 2015. Праверана 28 сентября 2008.

[Buie06-2] Marc W. Buie, William M. Grundy, Eliot F. Young, Leslie A. Young, S. Alan Stern. Orbits and photometry of Pluto’s satellites: Charon, S/2005 P1, and S/2005 P2 // Astronomical Journal . ? 2006. ? Vol. 132. ? P. 290. ? DOI : 10.1086/504422 ? arΧiv : astro-ph/0512491

[3] Паводле пераклас?ф?кацы? (2006). Раней клас?ф?кавалася як 9-я планета Сонечнай с?стэмы.

[4] JPL/NASA . What is a Dwarf Planet? (нявызн.) . Jet Propulsion Laboratory (22 красав?ка 2015). Праверана 19 студзеня 2022.

[5] John Lewis, рэд. (2004). Physics and chemistry of the solar system (2 ed.). Elsevier. p. 64 .

[Дадзеныя_2005_г-6] а ^б Дадзеныя 2005 г.

[7] Сярэдняе значэнне, наогул можа быць у межах каля 30-50 а.а.

[8] Н?жэйшая за прагноз. Гл. #адметнасц? .

[9] Guy Gugliotta. . Possible New Moons for Pluto (нявызн.) (недаступная спасылка) . Washington Post (1 ноября 2005). Арх?вавана з першакрын?цы 20 кастрычн?ка 2012. Праверана 10 кастрычн?ка 2006.

[10] Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto (News Release STScI-2012-32) (нявызн.) (недаступная спасылка) . HubbleSite NewsCenter (11 л?пеня 2012). Арх?вавана з першакрын?цы 16 красав?ка 2014. Праверана 13 March 2015.

[11] Паводле дадзеных наз?рання? з SMA (Submillimeter Array) на Гавайск?х а-вах, 2006.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Плутон
Спадарожн?к?	Харон Н?кс Г?дра Кербер Стыкс
Клас?ф?кацыя	Планета Карл?кавая планета Плуто?д Азначэнне планеты Азначэнне тэрм?на планета (2006) Пояс Койпера Транснептунавы аб’ект
Даследаванне	New Horizons Pluto Fast Flyby Pluto Kuiper Express
Адкрыццё	Планеты за Нептунам Перс?валь Ло?эл Венецыя Бёрн? Роджэр Путнэм Клайд Томба
?ншае	Сонечнае зацьменне на Плутоне Кольцы Плутона