Першы падзе?л Рэ?чы Паспал??тай (1772) ? першы з трох падзела? Рэчы Паспал?тай пам?ж А?стрыяй, Прус?яй ? Рас?яй, пасля як?х Рэч Паспал?тая зн?кла з пал?тычнай карты Е?ропы.

Перадг?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Е?ропе пагража? новы шырокамаштабны канфл?кт з прычыны таго, што А?стрыя , занепакоеная поспехам? Рас?? ? вайне з Турцыяй , была гатова да ?зброенага выступу ? абарону Турцы?. Прус?я была звязана з дваром Кацярыны II саюзам, як? ?цягну? бы ? канфрантацыю ? яе.

Скарыстаць слабасць Рэчы Паспал?тай першай вырашыла А?стрыя, захап??шы яшчэ ? 1769 ? 1770 гадах частку Па?днёвай Польшчы. Прус?я таксама пад умовай ≪сан?тарнага кардону≫ ? 1770 годзе акупавала частку Па?ночнай Польшчы т.зв. ≪Пруса? Карале?ск?х≫ ? акты?на штурхала Рас?йскую ?мперыю да падзелу Рэчы Паспал?тай. Кацярына II вымушана была саступ?ць.

Значна паслаб?ла паз?цы? караля Стан?слава Панято?скага ? чатырохгадовая Барская канфедэрацыя , як? пераста? быць моцным гарантам рас?йскага пратэктарату над Рэччу Паспал?тай.

Тры дзяржавы правял? шырокую кампан?ю дэз?нфармацы?, каб падрыхтаваць да падзелу грамадскую думку е?рапейца?. ?х жаданне падзелу грунтавалася на прэтэнз?й на ≪г?старычныя≫ земл? ? складзе Рэчы Паспал?тай.

Падзел [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

18 верасня 1772 года Рас?я, А?стрыя ? Прус?я пастав?л? Рэч Паспал?тай перад фактам падзелу, патрабуючы скл?кання сойма для ?хвалення цэс?? . Падп?санне дагавора з умовам? падзелу адбылося 5 жн??ня 1772 года. 30 верасня 1773 гэта рашэнне ратыф?кава? скл?каны ? Варшаве Падзельны сойм . Супраць выказал?ся тольк? тры паслы на Сойм: Тадэвуш Рэйтан , Самуэль Корсак ? Стан?сла? Багушэв?ч .

Насельн?цтву дава?ся 3-месячны тэрм?н (да 5 снежня ), каб прыняць прысягу ≪верно и нелицемерно служить и во всем повиноваться не щадя живота своего до последней капли крови≫ ?мператрыцы Кацярыне II ^[1] . Аднак ун?яцкае ? катал?цкае духавенства ?нкарпараваных беларуск?х тэрыторый не тольк? не спяшалася з прыняццем прысяг?, а наадварот, стала ? апаз?цыю да рас?йскага ?рада. Гэту с?туацыю выкарыстал? езу?ты: яны першым? прынял? прысягу на вернасць Кацярыне II ? распачал? акты?ную прапагандысцкую дзейнасць сярод тутэйшага насельн?цтва ? падтрымку сама?ладдзя. Апафеозам гэтай дэейнасц? стала наладжаная езу?там? ? Полацку ?рачыстая л?тург?я ? дзень нараджэння ?мператрыцы ( 24 л?стапада ), на якой прысутн?ча? губернатар з бл?жэйшым акружэннем.

• А?стрыя атрымала ?сю па?днёвую Польшчу да Збруча са Львовам , але без Кракава (83 тыс. км² з 2,65 млн чал.).
• Прус?я анексавала Варм?ю ? Гданьскае Памор’е , але без Гданьска ? Торун? (36 тыс. км² з 580 тыс. чал.). Так?м чынам кароль Прус?? Фрыдрых II Вял?к? рэал?зава? свае да?н?я мары пра дзяржаву на адз?най тэрыторы? ад Немана да Эльбы.
• Рас?я заняла ?нфлянты ? ?сходн?я ?скра?ны Рэчы Паспал?тай за Дняпром , Друццю ? Дзв?ной (92 тыс. км² з 1,3 млн чал.). Рас?я далей трымала пратэктарат над рэштай Рэчы Паспал?тай

  

Крын?цы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Ан?шчанка, Я. К. ?нкарпарацыя: Л?то?ская прав?нцыя ? падзелах Рэчы Паспал?тай / Я. К. Ан?шчанка. ? М?нск : Хурс?к , 2003. ? 470 с.
• Ан?шчанка, Я. К. Народжаны рабалепн?чаць : Беларуск?я земл? пры першым падзеле Рэчы Паспал?тай / Я. К. Ан?шчанка. ? М?нск : Выдавець В?ктар Хурс?к, 2007. ? 450 с.
• Tadeusz Cegielski, Łukasz K?dziela, Rozbiory Polski 1772?1793-1795 , Warszawa 1990.
• Władysław Konopczy?ski, Dzieje Polski nowo?ytnej , t. 2, Warszawa 1986.
• Paluszy?ski, T. Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach? Арх?вавана 24 верасня 2015. / T. Paluszy?ski. ? Pozna? : Rys, 2006. ? 91 s.
• S. Salmonowicz, Fryderyk Wielki , Wrocław 2006.
• Maria Wawrykowa, Dzieje Niemiec 1648?1789 , Warszawa 1976.
• Соловьев, С. М. История падения Польши. Восточный вопрос / С. М. Соловьев. ? Москва : Астрель-АСТ, 2003. ? 364 с.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Польска-а?стрыйск?я дагаворы, датычныя I падзелу РП Арх?вавана 11 снежня 2007.