Па?ночны полюс

Прав?ць спасылк?
З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?

Па?ночны полюс , або Геаграф?чны Па?ночны полюс  ? кропка перасячэння вос? кручэння Зямл? з яе паверхняй у Па?ночным па?шар'?. Знаходз?цца ? цэнтральнай частцы Па?ночнага Ледав?тага ак?яна [1] . Па?ночны полюс не варта блытаць з Па?ночным магн?тным полюсам.

Па?ночны полюс дыяметральна проц?леглы Па?днёваму полюсу, размешчанаму на сушы. Любая ?ншая кропка паверхн? Зямл? знаходз?цца за?сёды ? па?днёвым к?рунку па аднос?нах да Па?ночнага полюса [1] . Геаграф?чныя каардынаты Па?ночнага полюса 90°00'00" па?ночнай шыраты. Да?гаты полюс не мае, так як з'я?ляецца кропкай перасячэння ?с?х мерыдыяна?. Па?ночны полюс таксама не аднос?цца да якога-небудзь часавога пояса. Палярны дзень, як ? палярная ноч, тут працягваецца прыбл?зна па па?года.

Глыб?ня ак?яна на Па?ночным полюсе складае 4261 метр (паводле вымярэння? глыбакаводнага апарата ≪М?р≫ у 2007 годзе) [2] або 4087 метра? (паводле вымярэння? амерыканскай падводнай лодк? ≪На?тылус≫ у 1958 годзе) [3] .

Бл?жэйшым участкам сушы да Па?ночнага канцавосся л?чыцца альбо востра? Кафеклуббен, альбо востра? ATOW1996; а бл?жэйшым населеным пунктам ? пасел?шча Алерт на востраве Элсм?р (тэрыторыя Нунавут, Канада) у 817 к?ламетрах ад Па?ночнага полюса.

Сярэдняя тэмпература на Па?ночным полюсе з?мой ? каля -40 °C [1] , летам пераважна каля 0 °C [1] .

Г?сторыя пакарэння [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па?ночны полюс на карце Герарда Меркатара (1595 год)

У мностве антычных культур Зямля л?чылася плоскай, аднак ужо старажытнагрэчаск?я ф?лосафы, у прыватнасц? П?фагор, у VI стагоддз? да нашай эры пачал? выказваць здагадк? аб сферычнай форме Зямл?. У IV стагоддз? да нашай эры два прадста?н?к? П?фагоравай школы ? Г?кет ? Экфант, першым? патлумачыл? сутачнае кручэнне небасх?лу кручэннем Зямл? вакол сваёй вос?.

Тэрм?н Па?ночны полюс для абазначэння пункту, у якой вось кручэння Зямл? перасякае яе паверхню ? Па?ночным па?шар'?, упершыню сустракаецца ? сярэдз?не XV стагоддзя [4] . Да гэтага, у канцы XIV стагоддзя, п?сьмовыя крын?цы згадвал? яе як Арктычны полюс (Polus Arcticus) [4] .

Ужо ? XV стагоддз? Марц?н Бехайм ? ?ншыя географы прав?льна л?чыл?, што Па?ночны полюс размешчаны ? моры. Некаторыя географы, напрыклад Герард Меркатар, у XVI стагоддз? нават складал? карты арктычнага рэг?ёну на падставе ная?ных у ?х уя?лення?, з указаннем Па?ночнага полюса ? цэнтры.

Да 1900 года [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Праблема дасягнення Па?ночнага полюса ?першыню ?зн?кла ? XVII стагоддз?, у сувяз? з неабходнасцю знайсц? самы каротк? шлях з Е?ропы ? К?тай. Тады ж па?стала легенда пра тое, што ? час палярнага дня ? раёне Па?ночнага полюса ?снуе свабоднае ад лёду мора. Першую спробу дасягнуць гэтага мора здзейсн?? у 1607 годзе англ?йск? мараплавец Генры Гудзон, экспедыцыю якога ф?нансавала ≪Маско?ская кампан?я≫. Дабра?шыся да ?сходняга берага Грэнланды?, Гудзон бы? спынены льдам?. Праб?раючыся уздо?ж абзы пака на ?сход, каманда дасягнула Шп?цбергена, але не змагла прасунуцца на по?нач ад 80° 23' па?н. ш. [5] .

М?ха?л Ламаноса? тэарэтычна абгрунтава? магчымасць дасягнення Па?ночнага полюса марск?м шляхам. З паморск?х легенд ён зраб?? выснову, што моцныя вятры адганяюць лядовыя пал? ад па?ночнага ?збярэжжа Шп?цбергена, ? адкрываюць свабоднае мора [6] . Па ?казу Кацярыны II у 1765 ? 1766 гадах адм?рал Вас?ль Чычага? двойчы спрабава? прасунуцца на по?нач ад Шп?цбергена, але дасягну? тольк? 80° 30' па?н. ш. [5] .

У 1773 годзе брытанская экспедыцыя барона Канстанц?на Ф?пса ля Шп?цбергена дасягнула 80° 48' па?н. ш. У 1818 годзе атрад брытанск?х караблё?, адным з як?х камандава? Джон Франкл?н, не здоле? пераадолець адзнак? 80° 34' па?н. ш. Пасля гэтага на до?г? час ?дэя дасягнення Па?ночнага полюса на карабл? была пак?нутая [5] .

Адной з першых экспедыцый, якая паспрабавала дасягнуць Па?ночнага полюса, выкарысто?ваючы ?ншыя метады, стала брытанская экспедыцыя У?льяма Пары ? 1827 годзе. Атрыма?шы неабходныя сродк? ад Брытанскага Адм?ралцейства, экспедыцыя Пары ? сакав?ку 1827 года адплыла з Англ?? на судне ≪Хекла≫ (Hecla), як? дастав?? яе на Шп?цберген. Адсюль атрад Пары на дзвюх лодках, забяспечаных палазам? для руху па лёдзе, адправ??ся на по?нач ? 23 л?пеня дасягну? 82° 45' па?н. ш., усталява?шы рэкорд, як? пратрыма?ся наступнае па?стагоддзе. Адным з члена? атрада Пары бы? Джэймс Рос, будучы першаадкрывальн?к Па?ночнага магн?тнага полюса [7] [8] .

?ншы спробай дасягнення Па?ночнага полюса стала Брытанская арктычная экспедыцыя 1875-1876 гадо? пад к?ра?н?цтвам Джорджа Нэрса, якая рухалася да полюса з боку прал?ва См?та на караблях ≪Алерт≫ (Alert) ? ≪Дыскаверы≫ (Discovery). Частка экспедыцы? на санках, у як?я был? запрэжаны людз?, пад к?ра?н?цтвам Альберта Маркема (Albert Markham) 12 мая 1876 года дасягнула рэкордных 83° 20' 26" па?н. ш., перш чым павярнуць назад [9] [10] .

Амерыканская экспедыцыя Джорджа Дэ-Лонга 8 л?пеня 1879 года адплыла на барцы ≪Жанэта≫ (Jeannette) з Сан-Францыска з намерам дасягнуць Па?ночнага полюса праз Берынга? прал??. Аднак, недалёка ад вострава Врангеля ? Па?ночным Ледав?тым ак?яне, ?х карабель бы? акружаны льдам?. Наступны 21 месяц карабель дрэйфава? на па?ночны захад, паступова набл?жаючыся да Па?ночнага полюса. 12 чэрвеня 1881 года ≪Жанэта≫ не вытрымала ц?ск лёду, дала цечу ? затанула на 77°15′ пн. ш. 154°59′ у. д. H G Я O . Каманда здолела выратавацца ?, цягнучы на санях па лёдзе шлюпк? з харчаваннем, дасягнула Новас?б?рск?х астраво?. Адтуль 12 верасня 1881 года каманда паспрабавала на трох шлюпках даплысц? да мацерыка. У вын?ку шторму адна шлюпка з эк?пажам затанула. Дзве ?ншыя дабрал?ся да берага, але был? падзеленыя штормам. Эк?паж шлюпк? пад камандай суднавага механ?ка Джорджа Мельв?ля бы? падабраны мясцовым? Якуц?? ? вусце рак? Лены. Група Дэ-Лонга, якая высадз?лася на друг?м беразе вусця, паспрабавала знайсц? пасел?шча, адправ??шыся ? до?г? шлях па тундры ?глыб мацерыка, але тольк? двое з 14 чалавек змагл? дабрацца да людзей. Астатн?я, уключаючы Дэ-Лонга, памерл?, адз?н за адным, ад голаду ? змардаваныя [11] [12] .

Карабель Нансена ≪ Фрам ≫ у льдах Арктык? (1895 год)

У 1884 годзе рэштк? рыштунку з ≪Жанэты≫ был? знойдзеныя ?мерзлым? ? лёд у вакол?цах Какарток на по?дн? Грэнланды?, у тысячах к?ламетрах ад месца крушэння. Метэаролаг Хенрык Мон на падставе гэтай знаходк? выказа? здагадку аб ?снаванн? плын? ? Па?ночным Ледав?тым ак?яне, якое перанос?ць лёд з усходу на захад, ад с?б?рскага ?збярэжжа да амерыканскага. Нарвежск? даследчык Фрыцёф Нансен зац?кав??ся ?дэяй дасягнуць Па?ночнага полюса з дапамогай гэтай плын? на ?мёрзлым у лёд карабл?. Для гэтага Нансен арган?зава? Нарвежскую палярную экспедыцыю на карабл? ≪Фрам≫. ≪Фрам≫ бы? пабудаваны, па замове Нансена, спецыяльна для дрэйфу ? льдах ? яго корпус бы? умацаваны ? ? папярочным сячэнн? бы? акруглым, як яйка. Так?м чынам, лёд, здушваючы ≪Фрам≫ па баках, не зб?ва? судна, а паступова выц?ска? яго наверх, на паверхню. 24 чэрвеня 1893 года ≪Фрам≫ пак?ну? Крысц?ян?ю . Прайшо?шы па Па?ночным марск?м шляху, 28 верасня карабель дасягну? лядовага поля ? Новас?б?рск?х астраво? ? лёг у дрэйф. 14 сакав?ка 1895 года, кал? ≪Фрам≫ дасягну? 84° 4' па?н. ш., Нансен ? Ялмар Ёхансан пак?нул? карабель, вырашы?шы працягнуць шлях да Па?ночнага полюсу на лыжах. Нансен разл?чва? пераадолець 660 км да полюса за 50 дзён, а адтуль нак?равацца да Зямл? Франца-?ос?фа. Прав?з?ю на 120 дзён шляху яны загруз?л? на тры сабачыя запрэжк?. Першапачаткова лёд бы? давол? ро?ны, ? даследчык? магл? хутка перасо?вацца наперад. Але паступова ландшафт станав??ся ?сё больш няро?ным, значна запавольваючы хуткасць ?х прасо?вання. 7 красав?ка пара дасягнула 86° 14' па?н. ш. Далейшы шлях, накольк? яны магл? яго бачыць, склада?ся з нагрувашчвання? лёду. Усведамляючы, што ?м не хоп?ць харчавання, каб дасягнуць Па?ночнага полюса ? вярнуцца назад, пара адмов?лася ад далейшай спробы ? павярнула на по?дзень, у канчатковым рахунку дасягну?шы Зямл? Франца-?ос?фа [13] .

?тальянская арктычная экспедыцыя прынца Савойскага Лу?джы Амедэа ? 1899 годзе адплыла на пераабсталяваным к?табойным судне ≪Палярная Зорка≫ з Нарвег??. Яны планавал? дасягнуць Зямл? Франца-?ос?фа, разб?ць там лагер, правесц? ? ?м палярную з?му, а ? канцы яе ? адправ?цца па лёдзе на сабачых запрэжках да Па?ночнага полюсу. Падчас з?мо?к? ? лагеры, у вын?ку абмаражэння, прынц страц?? два пальцы ? таму ?жо не мог асаб?ста ?дзельн?чаць у паходзе на полюс. 11 сакав?ка 1900 года група пад к?ра?н?цтвам кап?тана Умберта Кань? выйшла да Па?ночнага полюсу. З-за вял?к?х цяжкасцей (уключаючы г?бель трох чалавек з дапаможнай парты?) чацвёра палярн?ка? атрада Кань? пачал? ?сведамляць, што не змогуць дасягнуць полюса. Усё, што яны магл? зраб?ць, ? тольк? прайсц? як мага далей на по?нач, усталяваць сцяг ? павярнуць назад, кал? колькасць ежы ? ?х распараджэнн? будзе ледзь хапаць на зваротны шлях. 25 красав?ка група Кань? дасягнула рэкордных 86° 34' па?н. ш., што было на 35 км на по?нач ад рэкорду Нансена ? Ёхансана, ? з цяжкасцю змагла вярнуцца назад да карабля праз два месяцы, 23 чэрвеня, праз дванаццаць дзён пасля таго, як у ?х пав?нны был? скончыцца ?се прадукты [14] .

Экспедыцы? да Па?ночнага канцавосся набыл? такую вял?кую вядомасць, што ? англ?йскай мове нават з'яв??ся тэрм?н Farthest North, як? азнача? самую па?ночную шырыню, дасягнутую экспедыцыям? ? ?х шляху да Па?ночнага полюсу. Аднак, акрамя экспедыцый да Па?ночнага полюсу, у Арктыку таксама адпра?лял?ся ? экспедыцы?, як?я став?л? перад сабой ?ншыя мэты ? напрыклад, прайсц? па Па?ночна-Заходняму праходу або па Па?ночным марск?м шляху. Вопыт, набыты ? вын?ку гэтых экспедыцый, апыну?ся вельм? карысны ? для экспедыцый да Па?ночнага полюса.

1900?1940 гады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Атрад П?ры на ≪Па?ночным полюсе≫ (1909 год)

Амерыканск? даследчык Фрэдэрык Кук заяв?? аб тым, што першым дасягну? Па?ночнага полюса 21 красав?ка 1908 года, разам з двума эск?мосам? Авелай (Ahwellah) ? Этук?шукам (Etukishook), рухаючыся на сабачых запрэжках. Аднак ён не змог прадстав?ць перакана?чых доказа?, ? яго заявы не был? шырока прыняты грамадскасцю.

Заваяванне Па?ночнага полюса до?г? час прып?свалася амерыканскаму ?нжынеру Роберту П?ры , як? зая?ля?, што дасягну? Па?ночнага полюса 6 красав?ка 1909 года, у суправаджэнн? афраамерыканца Мэцью Хенсана (Matthew Henson) ? чатырох эск?моса? Ута (Ootah), Эг?нгва (Egingwah), С?глу (Seegloo) ? Укеа (Ooqueah). Аднак пазней заяву П?ры таксама было падвергнута сумневу [15] . Так, некаторыя даследчык? адзначыл?, што ? атрадзе, адабраным П?ры для апошняга адрэзку шляху да Па?ночнага полюса (246 км) [16] , не было н?кога, апроч яго, як? валода? нав?гацыйным? навыкам? ? здольнага незалежна пацвердз?ць (або абвергнуць) сцвярджэнн? П?ры [17] . Таксама выкл?ка? сумне? хранаметраж паходу. Сярэдняя хуткасць экспедыцы? П?ры ад кантынента да лагера Бартлет складала 17 км у дзень [17] , а, паводле сцвярджэння? П?ры, пасля выхаду з лагера Бартлет яго атрад змог пераадолець 246 км да Па?ночнага полюса за пяць дзён, пераадольваючы штодня ? сярэдн?м па 50 км, што ? тры разы перавышала сярэднюю хуткасць, з якой экспедыцыя рухалася да гэтага часу [17] . На зваротны шлях у ?х пайшло яшчэ менш ? тры дн?, г. зн. атрад П?ры пав?нен бы? рухацца з полюса з хуткасцю больш за 80 км у дзень [17] , што мног?я даследчык? пал?чыл? неверагодным.

Сумневы ? дасягненнях Кука ? П?ры заахвоц?л? Руаля Амундсена ? яго экспедыцы? да Па?днёвага полюса ? 1911 годзе ?ключыць у ф?нальную партыю з пяц? чалавек чатырох прафес?йных нав?гатара?, як?я праводз?л? дбайныя ? незалежныя адз?н ад аднаго наз?ранн? з дапамогай компаса, секстанта ? тэадал?та?.

Першай рускай экспедыцыяй да Па?ночнага полюса л?чыцца экспедыцыя Георг?я Сядова ? 1912?1914 гадах. Дрэнна падрыхтаваная экспедыцыя была вымушаная правесц? дзве з?мо?к? ? Арктыцы на борце шхуны ≪М?ха?л Суворын≫ (≪Святы вял?капакутн?к Фака≫). 2 лютага 1914 года хворы на цынгу Сядо?, разам з матросам? Рыгорам Л?нн?кам ? Аляксандрам Пустошным, на трох сабачых запрэжках выйшл? па лёдзе з бухты Ц?хай да полюса. Ужо праз тыдзень Сядо? не мог ?сц? далей, але загада? прывязаць сябе да нарта?, каб працягнуць паход. 20 лютага, прайшо?шы крыху больш за сто з больш чым двух тысяч к?ламетра? да полюса, Сядо? памёр сярод ?льдо? пабл?зу вострава Рудольфа. Яго спадарожн?к? пахавал? цела на востраве ? адправ?л?ся ? зваротны шлях. Адна з сабак Сядова, па мянушцы Фрам, засталася на маг?ле гаспадара [18] .

21 мая 1937 года пры дапамозе самалёта ? раёне Па?ночнага полюса (у момант высадк? прыкладна ? 30 к?ламетрах) была арган?завана першая навукова-даследчая дрэйф станцыя ≪Па?ночны полюс-1≫ (СССР) пад к?ра?н?цтвам ?вана Папан?на. Удзельн?к? экспедыцы? ак?янограф Пётр Шыршо?, метэаролаг Я?ген Фёдара?, радыст Эрнст Кренкель ? к?ра?н?к ?ван Папан?на на працягу дзевяц? месяца? вял? навуковыя наз?рання на станцы?. За гэты час яна прайшла ? вын?ку дрэйфу 2850 км да ?сходняга ?збярэжжа Грэнланды?, адкуль 19 лютага 1938 года палярн?ка? знял? ледаколы ≪Таймыр≫ ? ≪Мурман≫ [19] .

1940-2000 гады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Першым? людзьм?, як?я ступ?л? на Па?ночны полюс (чыё дасягненне не было падвергнута сумневу), стал? ?дзельн?к? савецкай высокашыротных паветранай экспедыцы? ≪По?нач-2≫ пад к?ра?н?цтвам начальн?ка Гало?па?ночмаршляху Аляксандра Кузняцова ? ? складзе Па?ла Гардз?енка, Па?ла Сянько, М?ха?ла Сомава, М?ха?ла Астрэк?на [20] ? ?ншых [21] . 23 красав?ка 1948 года, вылеце?шы на трох самалётах з а. Кацельны, яны прызямл?л?ся (прылядн?л?ся) ? 16:44 (маск. ч.) [22] практычна на пункт 90°00'00" па?ночнай шыраты. Яны ?сталявал? часовы лагер на Па?ночным полюсе ? на працягу наступных двух дзён вял? навуковыя наз?ранн?. 26 красав?ка даследчык? вылецел? назад на кантынент.

Праз год, 9 мая 1949 года, два савецк?х навуко?ца?, В?таль Валов?ч ? Андрэй Мядзведзе?, здзейсн?л? першы скачок з парашутам на Па?ночны полюс [23] .

Атамная падводная лодка ≪ Скейт ≫ (ЗША) на Па?ночным полюсе ? 1959 годзе

3 жн??ня 1958 года атамная падводная лодка ≪Nautilus≫ (ЗША) стала першым караблём, як? дасягну? Па?ночнага полюса (пад вадой) [3] . ?ншая амерыканская атамная падводная лодка, ≪Skate≫, усплыла на полюсе 17 сакав?ка 1959 года, ста?шы першым караблём на паверхн? вады на Па?ночным полюсе [24] . 17 л?пеня 1962 года савецкая атамная падводная лодка ≪Лен?нск? камсамол≫ стала першай савецкай падлодкай, якая дасягнула Па?ночнага полюса [25] .

Першым? людзьм?, як?я зраб?л? даказанае падарожжа па сушы ад кантынента да Па?ночнага полюса, стал? ?дзельн?к? амерыканскай экспедыцы? Ральфа Плейстэда (Ralph Plaisted), у якую ?ваходз?л? Уолтар Педэрсан (Walter Pederson), Джэральд П?цзл (Gerald Pitzl) ? Жан-Лук Бамбардзье (Jean-Luc Bombardier). Яны дасягнул? Па?ночнага полюса на ?дасканаленых Плейстэдам снегаходах ф?рмы Bombardier 19 красав?ка 1968 года. ?х экспедыцыя, ад старту на адным з астраво? пабл?зу в. Элсм?р (Канада) да ф?н?шу на Па?ночным полюсе, заняла 42 дн?. Па шляху пал?ва ? харчы ?м ск?двал?ся з самалёта [26] [27] .

Першым?, хто дасягнул? Па?ночнага полюса без выкарыстання маторнага транспарту, стал? ?дзельн?к? Брытанскай трансарктычнай экспедыцы? пад к?ра?н?цтвам Уолтара Герберта [28] . Ён, разам з Роем Кёрнерам (Roy Koerner), Аланам Джылам (Allan Gill) ? Кенетам Хеджэсам (Kenneth Hedges) дасягну? Па?ночнага полюса 6 красав?ка 1969 года, выкарысто?ваючы сабачыя запрэжк?, а таксама харчы, як?я ск?дал? з самалёта?. Усяго ?х экспедыцыя пераадолела больш 5600 км ад мыса Бароу да в. Заходн? Шп?цберген праз Па?ночны полюс. Экспедыцыя пачалася 21 лютага 1968 года. У л?пен?, прайшо?шы 1900 км па неабсяжным льдах, удзельн?к? экспедыцы? разб?л? лагер, у як?м вымушаны был? спын?цца з-за распачатага раставання льдо?. 4 верасня яны аднав?л? шлях, але не?забаве вымушаныя был? ?зно? спын?цца з-за тра?мы пазваночн?ка, атрыманай Джылам. Тольк? ? лютым наступнага года, у канцы палярнай з?мы, яны здолел? працягнуць свой шлях, дасягну?шы нарэшце Па?ночнага полюса праз Полюс недаступнасц?, ? працягнул? свой шлях да Шп?цбергена. Экспедыцыя завяршылася 29 мая 1969 года ? працягвалася 476 дзён [27] .

17 жн??ня 1977 года савецк? атамны ледакол ≪Арктыка≫ упершыню ? г?сторы? марапла?ства дасягну? Па?ночнага полюса ? надводным плаванн? [29] [30] [31] .

Першым чалавекам, як? дасягну? Па?ночнага полюса ? адз?ночку, у 1978 годзе ста? японск? падарожн?к Наом? Уэмура, як? пераадоле? за 57 дзён 725 км на сабачых запрэжках, выкарысто?ваючы харчы, як?я ск?дал? з верталёта. Яго падарожжа працягвалася з 7 сакав?ка па 1 мая 1978 года, а пачалося з в. Элсм?р (Канада) [32] .

Першым?, хто дабра?ся да Па?ночнага полюса на лыжах, стал? ?дзельн?к? савецкай экспедыцы? Дзм?трыя Шпаро [33] , у якую таксама ?ваходз?л? Юрый Хмяле?ск?, Уладз?м?р Карчане?шы, Вадз?м Давыда?, Анатоль Мельн?ка?, Уладз?м?р Рахмана? ? Вас?ль Шышкаро? [34] . ?х паход працягва?ся 77 дзён, з 16 сакав?ка па 31 мая 1979 года. За гэты час яны пераадолел? 1500 км [33] .

Першай экспедыцыяй, якая здолела дабрацца да полюса без знешняй падтрымк? (гэта значыць без харчо?, як?я ск?дал? з самалёта ц? верталёта), стала М?жнародная палярная экспедыцыя У?ла Стегера (Will Steger) у 1986 годзе. Экспедыцыя, у якую таксама ?ваходз?л? Пол Шэрк (Paul Schurke), Брэнт Бодз? (Brent Boddy), Рычард Вебер (Richard Weber), Джэф Кэрал (Geoff Carroll) ? Эн Бэнкрафт (Ann Bancroft), дасягнула Па?ночнага полюса на сабачых запрэжках 1 мая 1986 года. Эн Бэнкрафт стала першай жанчынай, якая здзейсн?ла паход да Па?ночнага полюса.

Першым, хто дабра?ся да Па?ночнага полюса на лыжах ? ? адз?ночку, ста? француз Жан-Лу? Эцьен (Jean-Louis Etienne) 11 мая 1986 года. Яму спатрэб?лася 63 дня на гэта падарожжа. Харчы яму ск?дал? з самалёта [35] .

Першым чалавекам, як?я дасягнул? Па?ночнага полюса на лыжах у адз?ночку ? без знешняй падтрымк?, ста? нарвежац Борг Оусланд (Børge Ousland) ? 1994 годзе [28] . 2 сакав?ка ён выйша? з мыса Арктычнае ? арх?пелагу Па?ночная Зямля ? 22 красав?ка 1994 года, праз 52 дн?, дасягну? Па?ночнага полюса [36] .

Першым вадалазам на дрэйфуючым лёдзе Арктык? бы? Юрый Георг?ев?ч Пырк?н, супрацо?н?к Ф?з?чнага факультэта МДУ, як?я ?чын?? апусканне 31 снежня 1958 года на дрэйфуючай станцы? ≪СП-6≫. Апусканн? праводз?л?ся для ?стано?к? спецыяльнага комплексу вымяральнай ? рэг?струе апаратуры для даследавання дрэйфу льдо? ? цеплаабмену ? Цэнтральным палярным басейне. Гэта бы? першы выпадак правядзення вадалазных работ у Цэнтральнай Арктыцы. У гэтай экспедыцы? пад лёд спускал?ся не прафес?яналы-вадалазы, а спецыял?сты-геаф?з?к?. У час экспедыцы? апускання праводз?л?ся рэгулярна, некальк?м? супрацо?н?кам?, на глыб?н? 10-15 метра?, пры тэмпературы паветра м?нус 40 градуса? ? вады м?нус 1,8 градуса.

Шырок?я, планамерныя падводныя пагружэнн? ? Цэнтральнай Арктыцы ?першыню выканала група Уладз?м?ра Дзм?трыев?ча Грышчанка, на ≪СП-18≫. 20 красав?ка 1967 года група навуко?ца? з Арктычнага ? Антарктычнага навукова-даследчага ?нстытута здзейсн?ла апусканне ? геаграф?чным пункце ≪Па?ночны полюс≫. Пагружэння ? ходзе экспедыцы? праводз?л?ся ? асно?ным на малыя глыб?н?, але так жа бы? праведзены адз?н спуск на глыб?ню 60 метра?, апусканне праводз?лася для рамонту акустычнай антэны.

У 1977 годзе на станцы? ≪Па?ночны полюс-23≫ на працягу пяц? месяца? праводз?л?ся падлёднай працы групай падводных даследавання? Арктычнага ? Антарктычнага навукова даследчага ?нстытута ? складзе: Уладз?м?ра Грышчанка, Генадзя Кадачигова, М?калая Шастакова ? ?гара Мельн?кава з ?нстытута акеаналог?я АН СССР. Праводз?л?ся наз?рання за формам? падводнага рэльефу лёду, працэсам? яго адукацы? ? разбурэння. Акрамя таго, падлёднай працы на ≪СП-23≫ был? пашыраны за кошт падводных к?наздымак. Таксама 8 верасня 1977 года пад лёдам у якасц? эксперыменту бы? усталяваны падводны дом пне?матычнай канструкцы? ≪Спрут≫.

22 красав?ка 1998 года рас?йск? выратавальн?к ? дайвер Андрэй Ражко? распача? спробу апускання на Па?ночным полюсе з аквалангам. Ён спрабава? дасягнуць глыб?н? 50 метра?, аднак заг?ну? падчас апускання. На наступны год, 24 красав?ка 1999 года, м?жнародная каманда дайвера? ? складзе Майкла Вольфа (Michael Wolff) (А?стрыя), Брэт Корм?ка (Brett Cormick) (Вял?кабрытан?я) ? Боба Васа (Bob Wass) (ЗША) здзейсн?ла ?далае апусканне на Па?ночным полюсе з аквалангам [37] .

XXI стагоддзе [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У апошн?я гады падарожжа на Па?ночны полюс на ледакол ? самалётах стала давол? штодзённым, хоць ? дараг?м для турыста?, ? прапануецца жадаючым некальк?м? турыстычным? кампан?ям? [38] . Самым маладым турыстам, як?я пабыл? на Па?ночным полюсе, на сённяшн? дзень л?чыцца 8-гадовая Ал?с?я Хемплеман-Адамс (Alicia Hempleman-Adams) (Вял?кабрытан?я) [39] , а самым пажылым ? 89-гадовая Дорац? Давенх?л Х?рш (Dorothy Davenhill Hirsch) (ЗША) [40] . З 2002 года на Па?ночным полюсе штогод праводз?цца м?жнародны марафон [41] .

Крын?цы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

  1. ↑ а б в г [1] Арх?вавана 20 л?пеня 2014.
  2. ↑ Глубина 4261 метр (недаступная спасылка) . Paulsen. Арх?вавана з першакрын?цы 3 лютага 2012. Праверана 12 студзеня 2012.
  3. ↑ а б Андерсон У. Р. У Северного полюса // Вокруг света под водой . ? М .: Воениздат, 1965. ? С. 92?102. ? 516 с. ? 30 000 экз.
  4. ↑ а б Online Etymology Dictionary   (англ.) . Праверана 20 сакав?ка 2012.
  5. ↑ а б в Корякин 2002 , с. 81.
  6. ↑ Корякин 2002 , с. 80.
  7. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Длинные мили Уильяма Парри // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  8. ↑ Parry, William Edward. Narrative of an attempt to reach the North pole . ? Лондон: John Murray, 1828. ? 229 с.
  9. ↑ Nares, George. Narrative of a voyage to the Polar Sea . ? Лондон: Sampson Low, Marston, Searle & Rivington, 1878. ? Т. 1.
  10. ↑ Nares, George. Narrative of a voyage to the Polar Sea . ? Лондон: Sampson Low, Marston, Searle & Rivington, 1878. ? Т. 2.
  11. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Гибель ≪Жаннетты≫ // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  12. ↑ Melville, George Wallace. In The Lena Delta . ? Бостон: Houghton, Mifflin And Company, 1885.
  13. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Безумный способ самоубийства доктора Нансена // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  14. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. В спор вступают итальянцы // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  15. ↑ Henderson, Bruce   Who Discovered the North Pole? (англ.) // Smithsonian  : журнал. ? Вашингтон: Смитсоновский институт, 2009. ? В. Апрель. ? ISSN 0037-7333 .
  16. ↑ Корякин, Владислав Сергеевич . Достижение Северного полюса ? интригующий детектив ХХ века . Наука и жизнь (27 мая 2007). Праверана 12 студзеня 2012.
  17. ↑ а б в г Pala, Christopher. Anatomy of Three Frauds // The Oddest Place on Earth: Rediscovering the North Pole. ? Нью-Йорк: Writer's Showcase Press, 2002. ? P. 133?153. ? 324 p. ? ISBN 978-0595214549 . (англ.)
  18. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Планы его всегда рассчитаны на подвиг // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  19. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Жизнь на льдине // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  20. ↑ Советские граждане были доставлены на точку Северного полюса, где, образно говоря, проходит земная ось (недаступная спасылка) . Вокруг света. Арх?вавана з першакрын?цы 3 лютага 2012. Праверана 8 студзеня 2012.
  21. ↑ Высокоширотная воздушная экспедиция ≪Север-2≫ (1948 г.) (недаступная спасылка) . Арктический и антарктический научно-исследовательский институт (2005-2008). Арх?вавана з першакрын?цы 3 лютага 2012. Праверана 9 студзеня 2012.
  22. ↑ Логинов, Дмитрий . Великий полярный водоворот просыпается (недаступная спасылка) . Арх?вавана з першакрын?цы 11 л?стапада 2013. Праверана 9 студзеня 2012.
  23. ↑ Сафронов-мл., Иван (2009-07-29). "Десантников отправят на Северный полюс" . Коммерсантъ . p. 3. Арх?вавана з арыг?нала 19 студзеня 2012 . Праверана 2012-01-09 .
  24. ↑ Калверт, Джеймс. Глава 21 // Подо льдом к полюсу = Surface at the Pole / Сокращенный перевод с английского Н. Г. Кузнецова. ? М .: Воениздат, 1962. ? С. 180?186. ? 208 с. ? 15 000 экз.
  25. ↑ Жильцов Л. М. Флаг над полюсом // Из бездны вод: Летопись отечественного подводного флота в мемуарах подводников / Сост. Н. А. Черкашин. ? М .: Современник, 1990. ? С. 469?476. ? 557 с. ? (серия мемуаров ≪Память≫). ? 100 000 экз.  ? ISBN 5-270-00016-4 .
  26. ↑ First undisputed overland journey to North Pole (недаступная спасылка) . Guinness World Records. Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  27. ↑ а б Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Снова пунктир санного следа // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  28. ↑ а б First people to reach the North Pole (недаступная спасылка) . Guinness World Records. Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  29. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. ≪Арктика≫ против Арктики // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия]], 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  30. ↑ Спичкин В. А., Шамонтьев В. А. Атомоход идет к полюсу. ? Л. : Гидрометеоиздат, 1979. ? 144 с.
  31. ↑ Баранова С. С. К полюсу. ? Мурманск: Мурманское книжное издательство, 1978. ? 100 с.
  32. ↑ First solo expedition to the North Pole (недаступная спасылка) . Guinness World Records . Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  33. ↑ а б First people to ski to the North Pole (недаступная спасылка) . Guinness World Records. Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  34. ↑ Шпаро Д. И., Шумилов А. В. Пешком к вершине планеты // К полюсу. ? М .: Молодая гвардия, 1987. ? 367 с. ? 100 000 экз.
  35. ↑ First person to reach the North Pole solo (недаступная спасылка) . Guinness World Records. Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  36. ↑ Børge Ousland ? Explorer and Adventurer (недаступная спасылка) . Børge Ousland. Арх?вавана з першакрын?цы 3 лютага 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  37. ↑ Cormick, Brett   Diving the top of the world (англ.) // Diver  : журнал. ? 2000. ? В. Февраль.
  38. ↑ Hamilton, Leslie . What It Costs For A Trip To The North Pole (недаступная спасылка) . What It Costs, LLC. Арх?вавана з першакрын?цы 4 сакав?ка 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  39. ↑ Youngest person to visit the North Pole (недаступная спасылка) . Guinness World Records. Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  40. ↑ Oldest person to visit the North Pole (недаступная спасылка) . Guinness World Records. Арх?вавана з першакрын?цы 28 студзеня 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)
  41. ↑ North Pole Marathon (недаступная спасылка) . Richard Donovan, Polar Running Adventures. Арх?вавана з першакрын?цы 3 лютага 2012. Праверана 12 студзеня 2012. (англ.)

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

  • Корякин В. С. Фредерик Альберт Кук  (руск.) . ? Наука, 2002. ? 248 с. ? (Научно-биографическая литература). ? ISBN 5-02-022730-7 .
Узята з " https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Па?ночны_полюс&oldid=4751371 "