Н?дэрландская рэвалюцыя
(
н?дэрл.
:
Tachtigjarige Oorlog
?
≪Васьм?дзесяц?гадовая вайна≫
) ? паспяховая рэвалюцыя
Сямнаццац? прав?нцый
? барацьбе за незалежнасць ад
?спанскай ?мперы?
. У вын?ку рэвалюцы? была прызнана незалежнасць
Сям? Злучаных Прав?нцый
. Вобласц?, цяпер вядомыя як
Бельг?я
?
Люксембург
(тыя з
Сямнаццац? прав?нцый
, як?я застал?ся пад к?раваннем
Габсбурга?
), атрымал? назву
Па?днёвых Н?дэрланда?
. Першым л?дарам рэвалюцы? бы?
В?льгельм Аранск?
. Н?дэрландская рэвалюцыя стала адным з першых паспяховых раскола? у
Е?ропе
? прывяла да з’я?лення першых сучасных е?рапейск?х рэспубл?к.
Першапачаткова ?спан?? атрымо?валася стрымл?ваць усякага роду апалчэнн?. Аднак у 1572 годзе па?станцы захап?л?
Брыле
? ?спыхнула па?станне. Па?ночныя прав?нцы? набыл? незалежнасць, спачатку
дэ факта
? ? 1648
дэ юрэ
. Падчас рэвалюцы?
Н?дэрландская рэспубл?ка
хутка расла ? дужэла, становячыся сусветнай с?лай дзякуючы гандлёвым суднам, разв?ццю эканом?к? ? навук?, а таксама культурнаму росту.
Па?днёвыя Н?дэрланды
(сучасная тэрыторыя Бельг??, Люксембурга ? па?ночнай Францы?) нейк? час заставал?ся пад уладай ?спан??. Аднак працяглае прыгнятальнае панаванне ?спан?? на по?дн? стала прычынай уцёка? ф?нансавай, ?нтэлектуальнай ? культурнай эл?ты на по?нач, што спрыяла поспеху
Н?дэрландскай рэспубл?к?
. Да канца вайны ?
1648
годзе большая тэрыторыя Па?днёвых Н?дэрланда? была захоплена Францыяй, якая пад к?ра?н?цтвам
кардынала Рышэлье
?
Людов?ка XIII
уступ?ла ? саюз з
Н?дэрландскай рэспубл?кай
у
барацьбе супраць ?спан??
? 1630-х гадах.
Першы этап канфл?кту ста? барацьбой Н?дэрланда? за незалежнасць. Аднак у цэнтры ?жо наступнага этапу было аф?цыйнае аб’вяшчэнне дэ факта незалежных Злучаных прав?нцый. Гэты этап супа? з уздымам
Н?дэрландскай рэспубл?к?
як магутнай с?лы ? стана?леннем Н?дэрландскай калан?яльнай ?мперы?.
Е?рапейск?я тэрыторы? пад уладай караля ?спан?? ? 1580 годзе (Н?дэрланды паказаны светла-зялёным) на карце з указаннем сучасных дзяржа?ных межа?.
Карл V
атрыма? у
спадчыну
ад свайго бацьк?
Ф?л?па Прыгожага
Н?дэрланды
, а ад
мац?
?
?спан?ю
. Сам Карл V нарадз??ся на тэрыторы? тагачасных Н?дэрланда?, у горадзе
Генце
. У
1549
годзе ён выда?
Прагматычную санкцыю
, якая вылучыла
Сямнаццаць прав?нцый
са складу
Свяшчэннай Рымскай ?мперы?
? зраб?ла ?х спадчынным уладаннем дому
Габсбурга?
. У
1555
годзе ён адрокся ад Н?дэрланда? на карысць свайго сына
Ф?л?па II
, а ?
1556
годзе ? ад ?спанскай кароны. Не?раджай
1566
года, павышэнне падатка?, няцерпнасць да
пратэстанцтва
, якое наб?рала абароты, спарадз?ла рэакцыю ? выглядзе
?канаборскага па?стання
, якое было справакавана пратэстанцк?м? аг?татарам?. У той момант
штатгальтарам
Н?дэрланда? была
Маргарыта Пармская
. Аднак у
1567
годзе ?спанск? кароль адправ?? у Н?дэрланды з шырок?м? па?намоцтвам? герцага
Альбу
, чые ≪антыкрыз?сныя≫ меры л?таральна падарвал? кра?ну.
У склад Н?дэрланда? уваходз?л? заможныя тэрыторы?, сярод як?х была ?
Фландрыя
, якая мела разв?тую эканом?ку ? до?г? час знаходз?лася пад уладай французск?х каралё?. Сусветнай ?мперы? Карла V належал? буйныя амерыканск?я ? е?рапейск?я тэрыторы?, кантроль ? абарона як?х абцяжарвалася вел?зарным? памерам? ?мперы?. Гэта вял?кая дзяржава амаль бесперапынна знаходз?лася ? стане вайны са сва?м? суседзям? ?
Е?ропе
, у першую чаргу, з
Францыяй
у
?тальянск?х войнах
? туркам? ? М?жземным моры. Таксама вял?ся войны супраць пратэстанцк?х князё? у Герман??. Н?дэрланды выплачвал? высок?я падатк? для ф?нансавання гэтых войн, але яны ?спрымал?ся як непатрэбныя, а часам ? проста шкодныя, пакольк? был? нак?раваны супраць найбольш важных гандлёвых партнёра?.
Карта ≪
Leo Belgicus
≫ з выявай па?сталых прав?нцый (1609).
У XVI стагоддз?
пратэстанцтва
хутка распа?сюджвалася ? па?ночнай частцы Е?ропы. Н?дэрландск?я пратэстанты пасля першапачатковых рэпрэс?й был? прыняты ?ладам? ? да ?х стал? аднос?цца талерантна. Да 1560-м гадо? пратэстанцкая абшчына здабыла значны ?плы? у Н?дэрландах, хоць у той час была меншасцю. У грамадстве, якое залежала ад гандлю, свабода ? памярко?насць был? асно?ным? пытанням?. Тым не менш
Карл V
, а затым
Ф?л?п II
, л?чыл? сва?м абавязкам змагацца з пратэстанцтвам, якое з’я?лялася ерассю з пункту гледжання катал?цкай царквы. Суровыя меры прывял? да павел?чэння скарг у Н?дэрландах, дзе органы мясцовага самак?равання прыступ?л? да рэал?зацы? курсу на м?рнае су?снаванне. У другой палове стагоддзя с?туацыя тольк? абвастрылася. Ф?л?п нак?рава? войск? для прыгнечання па?стання ? ператварэння Н?дэрланда? ?зно? у катал?цк? рэг?ён. Н?дэрландск?я пратэстанты з ?х сц?плым ладам жыцця прадста?лял?ся ? лепшым свеце у пара?нанн? з раскошным?, па агульным меркаванн?, звычкам? катал?цкага духавенства.
Зрушэнне балансу с?л у эпоху позняга Сярэднявечча азначала, што шматл?к?я з н?дэрландск?х адм?н?стратара? ужо не был? патомным? арыстакратам?, а паходз?л? з нязнатных сем’я?, як?я дасягнул? свайго статусу на працягу апошн?х стагоддзя?. У гэтай калекцы? раск?даных арыстакратычных княства? у саюзе ? пад правадырствам бургундск?х герцага? больш, чым кал?-небудзь, вылучалася вышэйшае дваранства ? ?х к?ра?н?к?. У пятнаццатым стагоддз?
Брусель
, так?м чынам, ста? дэ-факта стал?цай сямнаццац? прав?нцый.
Яшчэ ? Сярэднявечча раёны Н?дэрланда?, прадста?леныя дваранствам ? гандлярам?, карыстал?ся значнай а?таном?яй пры прызначэнн? адм?н?стратара?. Карл V ? Ф?л?п II удасканальвал? к?раванне ?мперыяй шляхам павышэння а?тарытэту цэнтральнай улады ? пытаннях права ? падатка?, што выкл?кала падазрэнн? сярод дваранства ? купецтва. Адным з прыклада? гэтага з’я?ляецца захоп улады ? горадзе
Утрэхце
?
1528
годзе, кал? Карл V замян?? Савет Г?льды? майстро?, як? к?рава? горадам, уласным намесн?кам, як? ?зя? уладу ва ?сёй прав?нцы? Утрэхт. Карл загада? пабудаваць буйны ?мацаваны замак Врэдэнбург для абароны ад княства Гельдэрн ? кантролю за грамадзянам? Утрэхта. Пры к?раванн?
Мары? А?стрыйскай
(1531?1555) традыцыйная ?лада намесн?ка? ? вышэйшай знац? была заменена прафес?йным? юрыстам? ? Дзяржа?ным савеце.
Ф?л?п II у парадных даспехах
У 1556 годзе Карл перада? трон свайму сыну Ф?л?пу II. Карла, нягледзячы на суровыя метады, разглядал? ? якасц? к?ра?н?ка, як? патрэбен Н?дэрландам. Ф?л?п жа вырас у ?спан?? ? не гавары? н? па-н?дэрландску, н? па-французску. Падчас валадарання Ф?л?па станов?шча ? Н?дэрландах абвастрылася з-за больш высокага падаткаабкладання, прыгнечання пратэстанцтва ? цэнтрал?зацы? ?лады. Канфл?кт дасягну? пункту к?пення ?, у канчатковым вын?ку, прывё? да вайны за незалежнасць.
У рамках выс?лка? па стварэнн? стаб?льнага ? надзейнага ?рада Н?дэрланда? Ф?л?п прызначы?
Маргарыту Пармскую
штатгальтарам
Н?дэрланда?. Ён працягну? пал?тыку свайго бацьк? пры прызначэнн? члена? вышэйшага дваранства Н?дэрланда? у Дзяржа?ны савет ? к?руючы орган сямнаццац? прав?нцый. Главой гэтага савета ён пастав??
Антуана Перэна дэ Гранвеля
, як? бы? яго даверанай асобай. Тым не менш, ужо ? 1558 годзе штаты прав?нцый ? генеральны штат Н?дэрланда? стал? супярэчыць пажаданням Ф?л?па, пярэчачы яго падатковай пал?тык? ? патрабуючы вываду ?спанск?х войска? з по?дня Н?дэрланда?. Пры наступных рэформах Ф?л?п сустрэ?ся з моцнай апаз?цыяй. Некаторыя з найбольш уплывовых вяльможа?, у тым л?ку граф
Эгмант
?
Ф?л?п дэ Манмаранс?
, выйшл? са складу Дзяржа?нага савета да таго часу, пакуль яго ?значальвае Гранвель. У гэты ж перыяд, нягледзячы на ?змацненне жорсткасц? ?лады, расл? рэл?г?йныя пратэсты.
Фернанда Альварэс дэ Таледа
Атмасфера ? Н?дэрландах была напружанай у сувяз? з па?станнем л?дара? кальв?н?ста?, голаду пасля не?раджая ?
1565
годзе ? эканам?чных цяжкасцей у сувяз? з
Па?ночнай вайной
. Напачатку жн??ня
1566
года манастырская царква ? Стэенвардэ ? Фландры? (у наш час у Па?ночнай Францы?) была разрабавана пад правадырствам прапаведн?ка Себасцьяна Матэ. За гэтым ?нцыдэнтам рушы? услед шэраг аналаг?чных беспарадка? у Фландры? ? не?забаве Н?дэрланды стал? арэнай мас??нага ?канаборскага руху кальв?н?ста?, як?я ?рывал?ся ? цэрквы ? ?ншыя рэл?г?йныя будынк?, паган?л? ? руйнавал? стату? ? выявы катал?цк?х святых па ?сёй кра?не. Па словах кальв?н?ста?, гэтыя стату? ?я?лял? сабой пакланенне ?далам. Дзеянн? ?канаборца? падзял?л? дваранства на два лагеры. Ф?л?п страц?? кантроль над с?туацыяй у Н?дэрландах ? адправ?? арм?ю для прыгнечання мецяжу.
22 жн??ня
1567
года
Фернанда Альварэс дэ Таледа
(герцаг Альба) увайшо? у Брусель на чале
10-тысячнага войска
.
В?льгельм I Аранск?
.
?спан?? зам?на? той факт, што яна была вымушана весц? вайну на розных франтах адначасова. Барацьба супраць
Асманскай ?мперы?
? М?жземным моры абмяжо?вала ваенны моц, разгорнуты супраць мяцежн?ка? у Н?дэрландах. Ужо ? 1566 годзе з дапамогай французскай дыпламаты? (ул?чваючы франка-асманск? альянс)
В?льгельм I Аранск?
звярну?ся з просьбай аб падтрымцы да Асманскай ?мперы?. Асманская ?мперыя прапануе прамую ваенную дапамогу па?станцам, па-першае, праз сувязь ?ос?фа Наз? з пратэстантам? ?
Антверпене
, а па-другое, праз л?ст
Сулеймана Цудо?нага
≪Лютэранам≫ у Фландры? з прапановай дапамог? войскам? па першай просьбе. Сулейман нават сцвярджа?, што л?чыць сябе рэл?г?йна бл?зк?м пратэстантам ≪з прычыны таго, што яны не ?шано?ваюць ?дала?, вераць у адз?нага Бога ? ваявал? супраць Папы ? ?мператара≫. Лозунгам
гёза?
ста? ≪Лепш турк?, чым Папа≫, ? яны нават мел? чырвоны сцяг з па?месяцам, як? нагадва? турэцк? сцяг. Турк? працягвал? аказваць падтрымку Н?дэрландам разам з французам? ? англ?чанам?, а таксама падтрымл?вал? пратэстанта? ? кальв?н?ста?, як адз?н са спосаба? супрацьстаяння Габсбургам у Е?ропе.
Нягледзячы на гэта, да
1570
годзе ?спанцы ? цэлым здушыл? мяцеж на ?сёй тэрыторы? Н?дэрланда?. У сакав?ку 1569 года, у мэтах ф?нансавання яго войска?, Альба прапанава? штатам увесц? новыя падатк?, сярод ?х ≪дзясяты
пфен?г
≫ ? 10 працэнта? падатку на ?се продажы, акрамя нерухомасц?. Гэта прапанова была адпрэчана штатам?, ? было прынята кампрам?снае рашэнне. Затым, у
1571
годзе, Альба вырашы? дамагчыся збору ≪дзясятага пфен?га≫ незалежна ад паз?цы? штата?. Гэта выкл?кала рашучы пратэст катал?ко? ? пратэстанта?, ? падтрымка па?станца? вырасла ? тым л?ку за кошт вял?кай групы бежанца?, як?я бегл? з кра?ны падчас к?равання Альбы.
1 красав?ка
1572
года гёзы пад правадырствам свайго л?дара графа дэ ла Марк нечакана захап?л? амаль неабаронены горад
Брыле
. Брыле ста? для па?станца? плацдарм ?, што больш важна, знакам перамог? на по?начы кра?ны. Гэта бы? знак для пратэстанта? н?жняй Галанды? па?стаць яшчэ раз.
Большасць з найбольш важных гарадо? у прав?нцыях Галанды? ?
Зеланды?
абвясц?л? лаяльнасць у аднос?нах да па?станца?. Прыкметным выключэннем з’я?ляюцца
Амстэрдам
?
М?дэлбург
, як?я застал?ся верным? катал?кам да
1578
года. В?льгельм Аранск? бы? паста?лены на чале па?стання. Ён бы? прызнаны ? якасц? генерал-губернатара ? штатгальтара Галанды?, Зеланды?,
Фрысланды?
? Утрэхта на нарадзе ?
Дордрэхце
? л?пен?
1572
года. Было вырашана, што ?лада будзе размеркавана пам?ж Аранск?м ? штатам?. У сувяз? з хутк?м ростам уплыву па?станца? у па?ночных прав?нцыях, вайна ?ступ?ла ? вырашальную фазу.
Таксама ?змацн?л?ся рознагалосс? сярод галандца?. З аднаго боку там была кальв?н?сцкая вая?н?чая большасць, якая жадала працягнуць барацьбу з катал?ком Ф?л?пам II ? звярнуць ус?х галандск?х грамадзян у кальв?н?зм. З ?ншага боку ?снавала катал?цкая меншасць, якая жадала заставацца вернай к?ра?н?ку ? яго адм?н?страцы? ? Брусел?. В?льгельм Аранск? ста? цэнтральнай ф?гурай згуртавання гэтых груп у ?мя агульнай мэты. Урэшце ён бы? вымушаны перайсц? да больш радыкальных кальв?н?ста? таму, што кальв?н?сты был? найбольш фанатычным? ? барацьбе з ?спанцам?. Ён перайшо? у
кальв?н?зм
у
1573
годзе.
Замест герцага Альбы, як? не здоле? зладз?цца з мецяжом, у
1573
годзе бы? прызначаны новы намесн?к Н?дэрланда?
Лу?с дэ Рэкезенс
. Але за тры гады яго к?равання (ён памёр напачатку 1576 года) ?спанцам так ? не ?далося змян?ць с?туацыю ? барацьбе з па?станцам? на сваю карысць. У 1575 годзе ?спан?я абвясц?ла пра банкруцтва, што прывяло да затрымк? выплата? найм?там ?
4 л?стапада
1576
года выл?лася ? мяцеж, як? атрыма? назву ≪
?спанскай лютасц?
≫, падчас якога ?спанск?я салдаты разрабавал? Антверпен ? зн?шчыл? каля 8 тысяч яго жыхаро?. Гэтыя падзе? ?мацавал? рашучасць па?станца? Сямнаццац? прав?нцый узяць лёс ва ?ласныя рук?.
8 л?стапада
1576
года пам?ж па?ночным? (кальв?н?сцк?м?) ? па?днёвым? (катал?цк?м?) прав?нцыям? Н?дэрланда? было заключана пагадненне (
Генцкае супакаенне
), у як?м был? абвешчаны рэл?г?йная памярко?насць ? пал?тычнае адз?нства для сумеснай барацьбы супраць ?спанск?х с?л. У большасц? катал?цк?х прав?нцый шкода ад замежных войска? з’я?ля?ся гало?най прычынай уступлення ? адкрытае супрацьстаянне з ?спанцам?, пры гэтым фармальна ?лада Ф?л?па II была захавана. Тым не менш, асобныя рэл?г?йныя сутыкненн? працягвал?ся ? ?спан?я, выкарысто?ваючы паста?к? золата з Новага Света, нак?равала новую арм?ю пад камандаваннем
Алесандра Фарнезэ
.
6 студзеня
1579
года, стам??шыся ад агрэс??нага кальв?н?зму па?ночных прав?нцый, некаторыя па?днёвыя прав?нцы? (
Артуа
, Хайна?лт ? так званая Валонская Фландрыя) падп?сал?
Араскую ун?ю
, выражаючы сваю лаяльнасць у аднос?нах да ?спанскага караля. Гэта азначала адмову ад пагаднення? Генцкага супакаення.
23 студзеня
1579
года ? адказ на Араскую ун?ю В?льгельм аб’ядна? па?ночныя прав?нцы?: Галандыю,
Зеландыю
,
Утрэхт
,
Грон?нген
,
Гельдэрн
ва
Утрэхцкую ун?ю
. Па?днёвыя гарады, так?я як
Бругэ
,
Гент
, Антверпен ? Брусель, далучыл?ся да Утрэхцкай ун??. Сямнаццаць прав?нцый был? падзелены на па?днёвую групу лаяльных да ?спанскага караля ? мяцежную па?ночную групу.
Генеральныя штаты
спрабавал? знайсц? замену Ф?л?пу ? якасц? караля. Пратэстанцкая каралева Англ??
Ел?завета
здавалася в?давочным выбарам для абаронцы Н?дэрланда?. Ел?завета, аднак, знайшла ?дэю аг?днай ? не захацела непасрэдна ?мешвацца ? с?туацыю. Генеральныя штаты адказал? на адмову Ел?заветы, запрас??шы малодшага брата французскага караля,
герцага Анжуйскага
, як? пав?нен бы? стаць к?ра?н?ком. Анжу пагадз??ся пры ?мове, што Н?дэрланды аф?цыйна асудзяць любыя праявы лаяльнасц? да Ф?л?па. У
1581
годзе бы? апубл?каваны Акт аб клятвенным адрачэнн?, як? абвясц??, што кароль ?спан?? не выконва? сва?х абавязка? у Н?дэрландах ? таму больш не л?чыцца законным каралём. Анжу, аднак, выкл?ка? глыбок? недавер з боку насельн?цтва ? ?сё больш турбава?ся з прычыны свайго абмежаванага ?плыву. Пасля некаторых выс?лка? павял?чыць сваю ?ладу з дапамогай ваенных дзеяння? Анжу пак?ну? Н?дэрланды ? 1583 годзе.
Адразу ж пасля Акту аб клятвенным адрачэнн? ?спан?я нак?равала новую арм?ю супраць ?зно? Злучаных Прав?нцый. На працягу наступных гадо?
герцаг Пармск?
заваява? асно?ную частку Фландры? ?
Брабант
, а таксама значную частку па?ночна-?сходн?х прав?нцый. Рымска-катал?цкая рэл?г?я была адно?лена на большай частцы гэтай тэрыторы?. У
1585
годзе Антверпен ? найбуйнейшы горад у Н?дэрландах у той час ? па?, у вын?ку чаго больш за палову яго насельн?цтва бегла на по?нач. У перыяд пам?ж
1560
?
1590
годам колькасць насельн?цтва Антверпена паменшылася са 100 тысяч жыхаро? да 42 тысяч.
В?льгельм Аранск?
, абвешчаны па-за законам Ф?л?пам II у сакав?ку
1580
года, бы? заб?ты прых?льн?кам караля
Бальтазарам Жэрарам
10 л?пеня
1584
года.
Н?дэрланды был? падзелены на незалежную па?ночную частку ? па?днёвую частку, якая заставалася пад кантролем ?спан??. З-за амаль бесперапыннага панавання кальв?н?ста?-сепаратыста? больная частка насельн?цтва па?ночных прав?нцый перайшла ? пратэстанцтва на працягу наступных дзесяц?годдзя?. По?дзень, як? кантралява?ся ?спанцам?, застава?ся апорай катал?цтва. Большасць пратэстанта? бегла на по?нач. ?спан?я захавала вял?кую ваенную прысутнасць на по?дн? кра?ны.
Дэ-факта незалежнасць по?начы (1585?1609)
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
Морыц Аранск?
Злучаныя Прав?нцы? мел? патрэбу ? дапамозе Францы? ? Англ?? ? з лютага па май 1585 года нават прапанавал? кожнаму манарху суверэн?тэт над Н?дэрландам?.
Нягледзячы на шматгадовую неаф?цыйную падтрымку Англ??, англ?йская каралева
Ел?завета I
, асцерагаючыся ?складнення аднос?н з ?спан?яй, аф?цыйна гэтага не прызнавала. За год да гэтага катал?к? Францы? падп?сал? дагавор з ?спан?яй, як? став?? мэтай зн?шчэнне французск?х пратэстанта?. Асцерагаючыся, што Францыя падпадзе пад кантроль Габсбурга?, Ел?завета пачала дзейн?чаць. У 1585 годзе яна адправ?ла ? Н?дэрланды ? якасц? лорда-рэгента
графа Лестэра
, да?шы яму з сабой шасц?тысячнае войска, якое ?ключала 1000 чалавек кавалеры?. Граф Лестэр апыну?ся дрэнным камандз?рам ? не занадта дальнабачным пал?тыкам. Ён не разабра?ся ? спецыф?цы гандлёвых пагаднення? пам?ж галандск?м? рэгентам? ? ?спанцам?. Граф Лестэр прыня? бок радыкальных кальв?н?ста?, што выкл?кала недавер катал?ко? ? ?мерана настроеных жыхаро?. Спрабуючы ?мацаваць сваю ?ладу за кошт прав?нцый, граф наладз?? супраць сябе н?дэрландск?х патрыцый, а яшчэ праз год пазбав??ся падтрымк? народа. Граф Лестэр вярну?ся ? Англ?ю, пасля чаго Генеральныя Штаты, бы?шы не ? стане знайсц? новага рэгента, у
1587
годзе прызначыл? 20-гадовага
Морыца Аранскага
на пасаду камандуючага н?дэрландскай арм??.
7 верасня
1589
года Ф?л?п II загада? перамясц?ць усе ная?ныя с?лы на по?дзень, каб перашкодз?ць Генрыху Наварскаму стаць каралём Францы?. Для ?спан?? Н?дэрланды стал? адным з прац??н?ка? у
французск?х рэл?г?йных войнах
.
Сучасныя межы Н?дэрланда? гало?ным чынам сфармавал?ся ? вын?ку кампан?й Морыца Аранскага. Н?дэрландск?я поспех? вызначал?ся не тольк? тактычным майстэрствам, але ? ф?нансавым цяжарам ?спан??, як? ?зн?к у вын?ку замены караблё?, страчаных у катастраф?чнай кампан??
?спанскай Армады
1588
года, а таксама неабходнасц? пераабсталявання ваенна-марск?х с?л для адна?лення кантролю над морам пасля наступнай Англ?йскай контратак?. Адной з найбольш характэрных асабл?васцей гэтай вайны был? хваляванн? ваеннаслужачых ?спанскай арм??, выкл?каныя затрымкай выплата?: у перыяд з 1570 па 1607 год адбылося сама меней 40 мецяжо?. У
1595
годзе, кал? кароль Францы?
Генрых IV
абвясц?? вайну ?спан??, ?спанск? ?рад абвясц?? пра банкруцтва. Аднак, аднав??шы кантроль над морам, ?спан?? ?далося значна павял?чыць паста?к? золата ? срэбра з Амерык?, што дазвол?ла ёй узмацн?ць ваенны ц?ск на Англ?ю ? Францыю.
У рамках ф?нансавага ? ваеннага ц?ску, у
1598
годзе Ф?л?п саступ?? Н?дэрланды дачцэ
?забеле
? яе мужу ? свайму пляменн?ку
Альбрэхту VII А?стрыйскаму
(яны апынул?ся вельм? кампетэнтным? к?ра?н?кам?) пасля заключэння дагавора з Францыяй. У гэты ж час Морыц вё? захоп важных гарадо? кра?ны. Пачынаючы з важнага ?мацавання
Берген-оп-Зом
(1588 г.), Морыц заваява?
Бреду
(1590 г.),
Зютфен
,
Дэвентэр
,
Дэлфзейл
?
Неймеген
(1591 г.), Стэенв?к, Кавардэн (1592 г.), Гертрудэнберг (1593 г.), Грон?нген (1594 г.),
Грунло
,
Энсхедэ
, Аатмарсум,
Олджнзал
(1597 г.) ? Гравэ (1602 г.). Гэта кампан?я праводз?лася ? памежных раёнах сучасных Н?дэрланда?, у сэрцы Н?дэрланда? захо?ва?ся м?р, як? пасля перайшо? у н?дэрландск? Залаты век.
?спанская ?лада ? Па?днёвых Н?дэрландах заставалася моцнай. Аднак кантроль над Зеландыяй дазвол?? Па?ночным Н?дэрландам рэгуляваць рух праз вусце
Шэльды
, якая звязвала з морам важны порт
Антверпен
. Порт Амстэрдама атрыма? такую вял?кую карысць з блакады порта Антверпена, што гандляры По?начы пачал? сумнявацца ? мэтазгоднасц? заваявання По?дня кра?ны. Тым не менш, па прапанове Морыца, кампан?я за кантроль над па?днёвым? прав?нцыям? пачалася ?
1600
годзе. Нягледзячы на тое, што ? якасц? прычыны падавалася вызваленне Па?днёвых Н?дэрланда?, гэта кампан?я была нак?равана гало?ным чынам на ?х?ленне пагрозы для галандскага гандлю, якая ?зн?кла ? сувяз? з падтрымкай ?спанцам? гандляро?
Дзюнкерка
. ?спанцы ?мацавал? свае паз?цы? ?здо?ж узбярэжжа, што прывяло да
б?тве ? Нь??парта
.
Арм?я Генеральных Штата? заваявала прызнанне для сябе ? свайго камандз?ра, нанясучы паражэнне ?спанск?м войскам у адкрытым ба?. Морыц спын?? марш на Дзюнкерк ? вярну?ся ? па?ночныя прав?нцы?. Падзел Н?дэрланда? на асобныя дзяржавы ста? практычна непазбежным. Не здоле?шы ?х?л?ць пагрозу для гандлю, якая ?шла ад Дзюнкерка, дзяржава была вымушана стварыць свае ваенна-марск?я с?лы для абароны марскога гандлю, як? значна ?зрос за кошт стварэння ?
1602
годзе
Галандскай Ост-?ндскай кампан??
. Умацаванне н?дэрландскага флоту стала стрымальным фактарам для ваенна-марск?х амб?цый ?спан??.
У 1609 годзе было абвешчана спыненне агню, што забяспечыла
дванаццаць гадо? перам?р’я
пам?ж
Злучаным? прав?нцыям?
? па?днёвым? штатам?, як?я кантралявал?ся ?спанцам?, пры пасродн?цтве Францы? ? Англ??.
Падчас перам?р’я ? н?дэрландск?м лагеры ?зн?кл? дзве фракцы?, рознанак?раваныя пал?тычна ? рэл?г?йна. На адным боку был? прых?льн?к? багаслова
Якаба Арм?н?я
, чые бачныя прых?льн?к? ?ключал?
Ёхана ван Олдэнбарневелта
(Барневелта) ?
Гуга Гроцыя
. Арм?н?йцы аднос?л?ся да пратэстанцкай плын?
рэманстранта?
? з’я?лял?ся, як прав?ла, заможным? гандлярам?, як?я прынял? стражэйшае тлумачэнне Б?бл??, чым клас?чныя
кальв?н?сты
. Апроч гэтага, яны л?чыл?, што Н?дэрланды пав?нны быць рэспубл?кай. Яны апанавал? больш радыкальным гамарыстам (прых?льн?кам?
Францыскуса Гомаруса
), як?я ?
1610
годзе адкрыта абвясц?л? сваю вернасць прынцу Морыцу. У
1617
годзе адбылася эскалацыя канфл?кту, кал? рэспубл?канцы (рэманстранты) правял? ≪Рэзалюцыю≫, якая дазваляла гарадам прыняць меры ? дачыненн? да гамарыста?. Аднак, Олдэнбарневелт бы? абв?навачаны прынцам Морыцам у дзяржа?най здрадзе, арыштаваны ? ?
1619
годзе пакараны смерцю. Гуга Гроцый пак?ну? кра?ну пасля ?цёка? са зняволення ? замку
Лёвенстэйн
.
Перамовам аб м?ры зам?нал? два нявырашаных пытання. Па-першае, ?спанскаму патрабаванню рэл?г?йнай свабоды для катал?ко? у Па?ночных Н?дэрландах супрацьпаста?лялася н?дэрландскае патрабаванне свабоды для пратэстанта? на по?дн? Н?дэрланда?. Па-другое, ?снавал? нязгоды адносна гандлёвых шляхо? у розных калон?ях (на Далёк?м Усходзе ? ? Па?ночнай ? Па?днёвай Амерыцы), як?я не атрымо?валася вырашыць. ?спанцы зраб?л? адз?н апошн? выс?лак для заваявання По?начы, а н?дэрландцы выкарысто?вал? свае ваенна-марск?я с?лы, каб пашырыць калан?яльныя гандлёвыя маршруты на шкоду ?спан??. Вайна аднав?лася, ста?шы часткай больш маштабнай
Трыццац?гадовай вайны
.
У
1622
годзе ?спанск? напад на важную крэпасць Берген-оп-Зом бы? адб?ты. Аднак, у красав?ку
1625
года Морыц памёр падчас
аблог? Брэды
?спанцам? пад камандаваннем генерала
Амброз?а Сп?нолы
, як? бы? узяты ? чэрвен? 1625 года. Пасля гэтай перамог? зводны брат Морыца
Фрэдэрык Генрых
, як? прыня? камандаванне арм?яй, у
1629
годзе захап?? ключавы ?мацаваны горад
Хертагенбос
. Гэты горад, найбуйнейшы ? па?ночнай частцы Брабанта, л?чы?ся непрыступным. Яго страта стала сур’ёзным ударам па ?спанцах.
У
1632
годзе Фрэдэрык Генрых захап??
Венла
,
Рурмонд
?
Маастрыхт
. Спробы нападу на Антверпен ? Брусель, аднак, правал?л?ся з-за адсутнасц? падтрымк? фламандскага насельн?цтва. Гэта было звязана як з рабаванням? падчас ваенных дзеяння?, так ? са зваротам новага пакалення жыхаро? Фландры? ? Брабанта ? катал?цтва, што спарадз?ла недавер да кальв?н?сцкай Галанды? нават большы, чым да ?спанск?х акупанта?.
Жыхары Амстэрдама святкуюць
Мюнстэрск? м?р
(карц?на
Б. ван дэр Гельста
)
30 студзеня
1648
года вайна скончылася падп?саннем
Мюнстэрскага дагавора
пам?ж ?спан?яй ? Н?дэрландам?.
15 мая
1648
года ?
Мюнстэры
бак? абмянял?ся ратыф?каваным? коп?ям? дагавора. Гэты дагавор ста? часткай е?рапейскага
Вестфальскага м?ру
, як? завярша?
Трыццац?гадовую вайну
. У дагаворы баланс с?л у Заходняй Е?ропе бы? прыведзены ? адпаведнасць з рэальнай расстано?кай с?л, гэта значыць дэ-юрэ Н?дэрландская Рэспубл?ка была прызнана ? якасц? незалежнай дзяржавы ? захавала кантроль над тэрыторыям?, заваяваным? на позн?х этапах вайны.
М?р не бы? да?гавечным, узн?кл? новыя сусветныя дзяржавы. Ужо ?
1652
годзе, праз чатыры гады пасля падп?сання м?ру, Н?дэрландская ?
Англ?йская рэспубл?к?
пачал? новую
вайну
.