Ле Карбюзье
Дата нараджэння	6 кастрычн?ка 1887 ( 1887-10-06 ) [1] [2] […]
Месца нараджэння	Ла-Шо-дэ-Фон , кантон Нё?шатэль , Швейцарыя [3] [4] […]
Дата смерц?	27 жн??ня 1965 ( 1965-08-27 ) [2] [5] […] (77 гадо?)
Месца смерц?	Ракебрун ? Кап-Мартэн [d] , дэпартамент Прыморск?я Альпы , Францыя [4] [6]
Месца пахавання	Ракебрун ? Кап-Мартэн [d]
Грамадзянства	Швейцарыя [7] [6]   Францыя [8] [7]
Бацька	Georges-Edouard Jeanneret [d]
Член у	Амерыканская акадэм?я мастацтва? ? навук Нацыянальная акадэм?я прыгожых мастацтва? Аргенц?ны [d] М?жнародны кангрэс сучаснай арх?тэктуры [d] Акадэм?я прыгожых мастацтва? [d]
Уплы?	Агюст Перэ
Уплы? на	Ал??е Дэбрэ
Узнагароды	Залаты медаль Амерыканскага ?нстытута арх?тэктуры [d] Карале?ск? залаты медаль [d] ( 1953 ) Frank P. Brown Medal [d] ( 1961 ) прэм?я Sikkens [d] ( 1963 ) ганаровы доктар Швейцарскай вышэйшай тэхн?чнай школы Цюрыха [d] ганаровы доктар Жэне?скага ?н?верс?тэта [d] ганаровы доктар Кембрыджскага ?н?верс?тэта [d] ганаровы доктар Цюрыхскага ?н?верс?тэта [d]
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Ле Карбюзье? , сапр.: Шарль Эдуа?р Жанерэ?-Гры ( фр. : Le Corbusier  ? Charles-Edouard Jeanneret-Gris ; 6 кастрычн?ка 1887  ? 27 жн??ня 1965 ) ? французск? арх?тэктар швейцарскага паходжання, стваральн?к арх?тэктуры ?нтэрнацыянальнага стылю, мастак ? дызайнер. Яго ?себаковая мастацкая дзейнасць па?плывала не тольк? на арх?тэктуру, але ? на ?рбан?стыку.

Асабл?васц? стылю [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ле Карбюзье ? адз?н з найбольш значных арх?тэктара? XX стагоддзя, яго месца ? адным шэрагу з так?м? рэфарматарам? арх?тэктуры, як Фрэнк Лойд Райт , Вальтэр Гроп?ус, М?с ван дэр Роэ.

Дасягну? вядомасц? дзякуючы сва?м пабудовам, за?сёды самабытна арыг?нальным, а таксама таленав?таму пяру публ?цыста.

Будынк? паводле яго праекта? пабудаваныя ? розных кра?нах ? у Швейцары?, Францы?, Герман??, ЗША, Аргенц?не, Япон??, Рас??, ?нды?, Браз?л??.

Характэрныя прыкметы арх?тэктуры Ле Карбюзье ? аб’ёмы-блок?, узнятыя над зямлёй; свабодна стаячыя калоны пад ?м?; плоск?я дах?-тэрасы (≪сады на даху≫); ≪празрыстыя≫, прагледжваемыя наскрозь фасады (≪свабодны фасад≫); шурпатыя неапрацаваныя паверхн? бетону; свабодныя прасторы паверха? (≪свабодны план≫). Зараз усе гэтыя прыёмы стал? звыклым? рысам? сучаснага буда?н?цтва ^[9] .

Незвычайную папулярнасць творчасц? Ле Карбюзье ? свеце можна растлумачыць ун?версальнасцю яго падыходу, сацыяльнай напо?ненасцю яго прапано?. Нельга не адзначыць яго заслуг? ? ? тым, што ён адкры? вочы арх?тэктарам на свабодныя формы. У вял?кай ступен? менав?та пад уражаннем яго праекта? ? пабудо? адбы?ся зрух у свядомасц? арх?тэктара?, у вын?ку чаго свабодныя формы ? арх?тэктуры стал? ?жываць значна шырэй ? з значна большай нязмушана, чым раней.

Рысы яго асобы неадназначныя: гэта ? чалавек адкрытай свядомасц?, ? м?стык, гэта ? грамадск? л?дар, арган?затар М?жнародных Кангрэса? сучасных арх?тэктара? CIAM ? ? рак-пустэльн?к, як? хаваецца ад ус?х у сва?м малюсеньк?м дом?ку-майстэрн? на мысе Кап-Мартэн, гэта апалагет рацыянальнага падыходу, ? адначасова арх?тэктар, як? ствара? збудаванн?, як?я сучасн?кам здавал?ся верхам эксцэнтрычнасц? ? ?рацыянальнасц?.

Сярод яго заступн?ка? был? п?сьменн?к Андрэ Мальро ? пал?тык Джавахарлал Нэру.

Характэрныя асабл?васц? ?м?джу Ле Карбюзье ? строг? цёмны касцюм, гальштук-матылёк, а таксама круглыя рагавыя акуляры, як?я стал? яго своеасабл?вым ф?рмовым знакам.

Б?яграф?я ? творчая дзейнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Швейцарск? перыяд 1887?1917 [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ле Карбюзье, ? сапра?днае ?мя Шарль-Эдуард Жанерэ-Гры, ? нарадз??ся 6 кастрычн?ка 1887 года ? Швейцары?, у горадзе Ла-Шо-дэ-Фон франкамо?нага кантона Не?шатэль, у сям’?, дзе традыцыйным было рамяство гадз?ншчыка-эмальера. У 13 гадо? ён паступае ? Школу мастацтва? у Шо-дэ-Фоне, дзе вучыцца дэкараты?на-прыкладному мастацтву ? выкладчыка Шарля Леплатэнье. Навучанне ? Школе мастацтва? грунтавалася на ?дэях руху ≪мастацтва? ? рамёства?≫, заснаванага Дж. Роск?нам, а таксама на папулярным у той час стыл? ар нуво. З моманту паступлення ? гэтую школу Эдуард Жанерэ пачынае самастойна займацца ювел?рнай справай, ствараючы эмал? ? грав?руючы манаграмы на вечках гадз?нн?ка?.

Свой першы арх?тэктурны праект Э. Жанерэ распача? у няпо?ныя 18 гадо?, з дапамогай прафес?янальнага арх?тэктара. Гэта бы? жылы дом для гравёра Лу? Фалу (дом Фалу), члена савета Школы мастацтва?. Кал? буда?н?цтва было скончана, на заробленыя грошы Жанерэ здзейсн?? сваю першую адукацыйную паездку ? па ?тал?? ? кра?нам А?стра-Венгры?. Каля па?года Жанерэ знаходз??ся ? Вене, дзе бы? заняты новым? двума праектам? жылых дамо? для Шо-дэ-Фона, вывуча? арх?тэктуру венскага сецэс?она, сустрака?ся з мастакам? ? арх?тэктарам? гэтага горада, у прыватнасц? з вельм? папулярным тады Ёзэфам Хофманам. Убачы?шы малюнк?, зробленыя Жанерэ ? падарожжы, Хофман прапанава? яму працаваць у яго ? майстэрн?, ад чаго той адмов??ся, пакольк? л?чы?, што сецэс?она (або стыль мадэрн) ужо не адпавядае сучасным задачам. Шарль працава? у гравёрнай майстэрн? свайго дзядзьк?, дзе займа?ся грав?ро?кай ?н?цыяла?. У 1900 ? 1904  гг. ён вучы?ся на грав?ро?шчыка ? мастацкай школе ? Ла Ша-дэ-Фондс. Прафесар гэтай школы, Шарль Л’Эплатэньер , зац?кав?? маладога чалавека арх?тэктурай. Першапачаткова Шарль Жанерэ знаходз??ся пад уплывам арх?тэктуры мадэрна ? англ?йскага руху арт-энд-крафтс , але ? 1906 ? 1907  гг. разам з Рэнэ Шапалазам рэал?зава? будову першага будынка па сва?м праекце, багата дэкараваную в?лу для гравёра Лу? Фалета . У 1907 годзе Шарль здзейсн?? першае мастацкае падарожжа на по?нач. Ён наведа? М?лан , Фларэнцыю , Галузу , С?ену , Балонню , Падую ? Венецыю , а потым пераеха? у А?стра-Венгрыю , дзе наведа? Будапешт ? Вену . У Вене, некаторы час, Шарль Жанерэ працава? у аднаго з вядомых а?стрыйск?х арх?тэктара? Ёзэфа Хофмана , таксама пазнаём??ся з ?дэям? Адольфа Лоаса . У сакав?ку 1908 года малады арх?тэктар упершыню наведа? Парыж , дзе працава? у майстэрн? парыжскага арх?тэктара Агюста Перэта . Там ён працава? 15 месяца?, набы?шы значны досвед у працы з жалезабетонам . У 1909 годзе ён пазнаём??ся ? Л?ёне з адным з прадста?н?ко? новай арх?тэктуры Тон? Гарнье .Падарожжа завяршылася ? Парыжы, дзе Жанерэ правё? больш за два гады, працуючы стажорам-чарцёжн?кам у бюро арх?тэктара? брато? Агюста ? Густава Пэры (1908?1910), наватара?, як?я прапагандз?равал? няда?на адкрыты жалезабетон. У 1910-м каля па?года стажыруецца (разам з Людв?гам М?с ван Дэр Роэ ? Вальтэрам Гроп?усам) у майстэрн? вядомага нямецкага майстра арх?тэктуры Петэра Беренс ? Нойбабельсбергу пад Берл?нам. У 1910 годзе Шарль Жанерэ здзейсн?? до?гае падарожжа ? Герман?ю , каб пазнаём?цца з дасягненням? дэкараты?на-прыкладнага мастацтва гэтай кра?ны. Працуючы ? Петэра Бехрэнса , ён пазнаём??ся з М?сам ван дэр Роэ ? Вальтэрам Гроп?юсам . У наступным годзе спатка?ся з Генрыхам Тэсэнам , арх?тэктарам горада-сада Grunau-Falkenberg (пабудаваным у 1913 годзе). Наступнае падарожжа Шарль здзейсн?? у Усходнюю Е?ропу , Турцыю , Грэцыю ? ?тал?ю , пад час якой ён ствары? шмат малюнка?, нататка? ? здымка?.

Пазней з мэтай самаадукацы? Жанерэ распача? яшчэ адно падарожжа, на Усход (1911) ? па Грэцы?, Балканам ? Малой Аз??, дзе ён ме? магчымасць вывучаць старажытныя помн?к?, фальклор ? традыцыйнае народнае буда?н?цтва М?жземнамор’я. Гэтыя падарожжы стал? яго ?н?верс?тэтам? ? шмат у чым сфарм?равал? яго погляды на мастацтва ? арх?тэктуру.

У 1913 годзе Жарль Жэнерэ арган?зава? першую выста?ку сва?х прац (акварэльных малюнка?). У гэты час ён займа?ся нап?саннем сваёй кн?г? ≪ Будо?ля гарадо? ≫ ( La construction des villes"").

Вярну?шыся на радз?му, Жанерэ ста? працаваць выкладчыкам у Школе мастацтва?, той самай, дзе вучы?ся. У 1914 годзе адкры? сваю першую арх?тэктурную майстэрню. У Ла-Шо-дэ-Фон ?м спраектавана некальк? будынка?, у асно?ным гэта жылыя дамы, у прыватнасц?, пабудаваная для бацько? в?ла Жанерэ-Пэры (1912). Заказ мясцовага гадз?ннага магната в?ла Швоб (ц? ≪Турэцкая в?ла≫, 1916?1917), паводле сло? самога Ле Карбюзье, была першым праектам, у як?м ён адчу? сябе арх?тэктарам у по?най меры.

У гэты ж перыяд Жанерэ ствары? ? запатэнтава? вельм? ?стотны для яго творчай б?яграф?? праект Дом-?на (1914) (сумесна з ?нжынерам М. Дюбуа). У ?м прадбачана магчымасць буда?н?цтва з буйнапамерных зборных элемента?, што па тых часах было наватарск?м крокам. Канцэпцыю Дом-?на Карбюзье рэал?зава? пазней у мног?х сва?х пабудовах.

У пачатку 1917 года Эдуард Жанерэ пак?дае Ла-Шо-дэ-Фон ? Швейцарыю, каб ?ладкавацца ? Парыжы назус?м.

Перыяд пурызма 1917?1930 [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па прыездзе ? Парыж Эд. Жанерэ працуе арх?тэктарам-кансультантам у ≪Таварыстве па ?жыванн? армаванага бетону≫ Макса Дюбуа. За час працы ? ?м (красав?к 1917 года ? студзень 1919 года), ён выкана? давол? шмат праекта?, у асно?ным тэхн?чных збудавання?, ? воданапорная вежа ? Падзенсаке (Жыронда), арсенал ? Тулузе, электрастанцыя на рацэ Вьен, бойн? ? Шалю? ? Гаршыз?, ? ?ншыя. Гэтыя праекты, як?я не адзначаныя яшчэ асабл?вай арыг?нальнасцю, не ?ключал?ся Ле Карбюзье ? яго ≪По?ны збор твора?≫. Працуючы ? згаданым ≪Таварыстве…≫, Эд. Жанерэ закладвае фабрыку па вытворчасц? буда?н?чых выраба? у г. Альфартв?ль ? станов?цца яе дырэктарам. Вядома, што ? гэты ж час ён выклада? маляванне ? дз?цячай мастацкай студы?.

У Парыжы Эд. Жанерэ сустрэ? Амедэ Азанфана ( фр. : Amedee Ozenfant ), мастака, як? пазнаём?? яго з сучасным жывап?сам, у прыватнасц?, з куб?змам. Азанфан знаём?ць Жанерэ з Бракам, П?каса, Грысам, Л?пшыцам, а пазней ? з Фернанам Лежэ. Пад уплывам гэтых знаёмства? Эд. Жанерэ ? сам пачынае акты?на займацца жывап?сам, якая станов?цца яго другой прафес?яй. Разам з Азанфанам яны ладзяць сумесныя выставы, дэкларуючы ?х як выставы ≪пурыста?≫. У 1919 годзе Жанерэ ? Азанфан, з ф?нансавай падтрымкай швейцарскага б?знэсмэна Рауля Ла Роша, пачынаюць выпускаць ф?ласофска-мастацк? часоп?с ≪Эспра Нува≫ ( фр. : ≪L'Esprit Nouveau≫  ? ≪Новы дух≫). Арх?тэктурны аддзел у ?м вядзе Эд. Жанерэ, падп?сваючы свае артыкулы псе?дан?мам ≪Ле Карбюзье≫. У часоп?се ≪Эспра Нува≫ ?першыню апубл?каваны ≪Пяць зыходных пункта? сучаснай арх?тэктуры≫ Ле Карбюзье, своеасабл?вы збор прав?ла? найно?шай арх?тэктуры.

У 1922 годзе Эд. Жанерэ адкрывае сваё арх?тэктурнае бюро ? Парыжы; у супрацо?н?к? ён бярэ свайго стрыечнага брата П’ера Жанерэ, як? станов?цца яго сталым кампаньёнам. У 1924 годзе яны арандуюць пад свой оф?с крыло старога парыжскага манастыра па адрасе вул. Се?р, 35 ( фр. : Rue de Sevre, 35 ). У гэтай ?мправ?заванай майстэрн? створана большасць праекта? Карбюзье, тут працавала група яго памочн?ка? ? супрацо?н?ка?.

У 20-я гады Эд. Жанерэ (зараз ужо Ле Карбюзье) спраектава? ? пабудава? некальк? багатых в?л, як?я стварыл? яму ?мя; большасць з ?х размешчаныя ? Парыжы або яго вакол?цах. Гэта пабудовы яркага мадэрн?сцкага стылю; ?х цалкам новая эстэтыка прымус?ла гаварыць пра Карбюзье як аб новым л?дары е?рапейскага арх?тэктурнага авангарду. Гало?ныя з ?х ? в?ла Ла Роша/Жанерэ (1924), в?ла Штэйн ? Гарш (цяпер Вакрэсон, 1927), в?ла Савой у Пуас? (1929). Характэрныя асабл?васц? гэтых пабудо? ? простыя геаметрычныя формы, белыя гладк?я фасады, гарызантальныя вокны, выкарыстанне ?нутранага каркаса з жалезабетону. Адрозн?вае ?х таксама наватарскае выкарыстанне ?нутранай прасторы ? так званы ≪свабодны план≫. У гэтых будынках Карбюзье ужы? свой кодэкс арх?тэктара ? ≪Пяць зыходных пункта? арх?тэктуры≫ (будынак на апорах-слупах, плоск? дах-сад, адвольная ?нутраная план?ро?ка, суцэльнае стужачнае акно, нясучая фасадная сцяна.).

Хутка ён набл?з??ся да парыжск?х авангардысцк?х мастацк?х асяроддзя?. Разам з Амедз? Азенфантам ствары? новы к?рунак выя?ленчага мастацтва ? пурызм . З 1925 года ён акты?на карыста?ся сва?м псе?дан?мам як арх?тэктар ? мастак. З 1923 да 1940 года к?рава? майстэрняй разам са сваяком Пьерам Жэнерэтам , з як?м разам працавал? над праектам? ? артыкулам?. У праектах 1920?30-х г. разв?ва? ?дэю ≪вертыкальнага≫ горада-сада з вял?кай шчыльнасцю насельн?цтва, вежападобным? будынкам? ? вял?к?м? азелянёным? прасторам? пам?ж ?м?, з падзелам шляхо? руху пешахода? ? транспарту, зон жылля, дзелавой акты?насц? ? прамысловасц?.

Для выставы ≪Восеньск? Салон≫ 1922 года браты Жанерэ прадстав?л? макет ≪Сучаснага горада на 3 млн жыхаро?≫, у як?м прапано?валася новае бачанне горада будучын?. Пасля гэты праект бы? ператвораны ? ≪План Вуазен≫ (1925) ? разв?тая прапанова па радыкальнай рэканструкцы? Парыжа. Планам Вуазен прадугледжвалася буда?н?цтва новага дзелавога цэнтра Парыжа на цалкам расчышчанай тэрыторы?; для гэтага прапано?валася знесц? 240 гектара? старой гарадской забудовы. Васемнаццаць аднолькавых хмарачоса?-оф?са? у 50 паверха? кожны размяшчал?ся па плане свабодна, на адлегласц? адз?н ад аднаго. Вышынныя будынк? дапа?нял? гарызантальныя структуры ? ?х падножжа ? з функцыям? разнастайнага серв?су ? абслуго?вання. Забудо?ваемая плошча складала пры гэтым усяго 5 %, а астатн?я 95 % тэрыторы? адводз?л?ся пад маг?страл?, парк? ? пешаходныя зоны (паводле суправаджальнай анатацы? Л. К.) ≪План Вуазен≫ шырока абмярко?ва?ся ? французскай прэсе ? ста? свайго роду сенсацыяй.

У гэтым ? ?ншых падобных праектах ? гэта планы для Буэнас-Айрэса (1930), Антвэрпэна (1932), Рыа-дэ-Жанейра (1936), ≪План Абюс≫ для Алжыра (1931) ? Ле Карбюзье разв?ва? цалкам новыя горадабуда?н?чыя канцэпцы?. Агульная ?х сутнасць у тым, каб з дапамогай новых план?ровачных метада? павыс?ць камфорт пражывання ? гарадах, стварыць у ?х зялёныя зоны (канцэпцыя ≪зялёнага горада≫), сучасную сетку транспартных маг?стралей ? ? ?сё гэта пры значным павел?чэнн? вышын? будынка? ? шчыльнасц? насельн?цтва. У гэтых праектах Карбюзье праяв?? сябе як паслядо?ны ?рбан?ст.

У 1924 годзе па заказу прамысло?ца Анры Фружэ ? прыгарадзе Песака пад Бардо бы? узведзены па праекце Карбюзье гарадок ≪Сучасныя дамы Фружэ≫ ( фр. : Quartiers Modernes Fruges ). Гэты гарадок, як? складаецца з 50-ц? двух- ? трохпавярховых жылых дамо?, бы? адным з першых досведа? буда?н?цтва серыйных (тыпавых праектных) дамо? у Францы?. Тут ужытыя чатыры асно?ных тыпу будынка, розныя па канф?гурацы? ? план?ро?цы ? ?стужачныя дома (тып ≪аркада≫), як?я асобна стаяць (тып ≪хмарачос≫) ? блак?раваныя ?стужачныя дома. У гэтым праекце Карбюзье спрабава? прапанаваць розныя ?зоры сучасных дамо? па даступным цэнам ? простых форма?, нескладаных ? буда?н?цтве, як?я валодаюць пры гэтым сучасным узро?нем камфорту.

На М?жнароднай выставе 1925 года ? Парыжы па праекце Карбюзье бы? выбудаваны пав?льён ≪Эспра Нува≫. Па сваёй эстэтыцы ? ?нутранай структуры пав?льён уя?ля? сабой своеасабл?вую мадэрн?сцкую арх?тэктурную дэкларацыю ? як ? пав?льён СССР арх?тэктара К. Мельн?кава для той жа выставы. Пав?льён ≪Эспра Нува≫ уключа? у сябе жылое вочка шматкватэрнага дома ? натуральную вел?чыню ? эксперыментальную кватэру ? двух узро?нях. Падобнае вочка Карбюзье выкарыста? пазней, у канцы 40-х гадо?, пры стварэнн? сваёй марсельскай Жылой Адз?нк?. У другой палове 1920-х гадо? Ле Карбюзье з’я?ля?ся членам рэдкалег?? савецкага часоп?са ≪Сучасная арх?тэктура≫.

1930-я гады ? пачатак ≪?нтэрнацыянальнага≫ стыля [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да пачатку 1930-х гадо? ?мя Ле Карбюзье станов?цца шырока вядомым, да яго пачынаюць паступаць буйныя заказы. Адз?н з першых так?х заказа? ? Дом Арм?? выратавання ? Парыжы (1929?1931). У 1928 годзе Карбюзье ?дзельн?чае ? конкурсе на будынак Наркамлёгпрама (Дом Цэнтрасаюза) у Маскве, якое затым ? было пабудавана (1928?1935). Цэнтрасаюз з’яв??ся цалкам новым, па сутнасц?, беспрэцэдэнтным для Е?ропы прыкладам рашэння сучаснага дзелавога будынка. Буда?н?цтва ажыцця?лялася пад к?ра?н?цтвам арх?тэктара М?калая Кол?.

У сувяз? з буда?н?цтвам Цэнтрасаюза Ле Карбюзье неаднаразова прыязджа? у Маскву ? у 1928, 1929, у пачатку 1930-х гадо?. Сустрака?ся з Та?равым, Мейерхольдам, Эйзенштэйнам, захапля?ся творчай атмасферай, што панавала ? кра?не ? той час, ? асабл?ва дасягненням? савецкага арх?тэктурнага авангарда ? брато? Весн?ных, Майсея Г?нзбурга, Канстанц?на Мельн?кава. Завяза? сябро?скую перап?ску з А. Весн?ным. Удзельн?ча? у м?жнародным конкурсе на будынак Палаца Савета? для Масквы (1931), для якога зраб?? надзвычай смелы, наватарск? па задуме праект.

Арх?тэктурным адкрыццём бы? ? пабудаваны ? 1930?1932 гадах Швейцарск? пав?льён у Парыжы ? ?нтэрнат швейцарск?х студэнта? на тэрыторы? М?жнароднага студэнцкага гарадка. Яго арыг?нальнасць ? у нав?зне кампаз?цы?; яго найбольш нечаканым момантам был? адкрытыя апоры-калоны першага паверха, незвычайныя па форме, эфектна ссунутыя да падо?жнай вос? будынка. Адразу пасля завяршэння буда?н?чых работ Швейцарск? пав?льён прыцягну? увагу крытык? ? прэсы, прымус?? гаварыць пра сябе. У пасляваенныя гады на адной са сцен б?бл?ятэчнага хола Карбюзье ствары? вял?к? насценны росп?с ? абстрактна-с?мвал?чным ключы.

У 1935 годзн Ле Карбюзье наведвае Злучаныя Штаты, з лекцыям? здзяйсняе турнэ па гарадах кра?ны ? Нью-Ёрк, Ельск? ун?верс?тэт, Бостан, Чыкага, Медысан, Ф?ладэльф?я, зно? Нью-Ёрк, Калумб?йск? ун?верс?тэт. У 1936 годзе ён зно? здзяйсняе падобную паездку, зараз ужо ? Па?днёвую Амерыку. У Рыа-дэ-Жанейра, акрамя чытання лекцый, Карбюзье акты?на ?дзельн?ча? у распрацо?цы праекта будынка М?н?стэрства асветы ? адукацы? (арх. Л. Коста ? О. Н?меер). Па яго ?н?цыятыве на вышынным оф?сным блоку гэтага комплексу было ?жыта суцэльнае шкленне, а таксама вонкавыя сонцаахо?ныя жалюз?-сонцарэзы, ? адз?н з першых вопыта? такога роду.

Ле Карбюзье бы? адным з заснавальн?ка? м?жнародных кангрэса? CIAM ? з’езда? сучасных арх?тэктара? розных кра?н, аб’яднаных ?дэяй абна?лення арх?тэктуры. Першы кангрэс CIAM адбы?ся ? Ла Сараз, Швейцарыя, у 1928 годзе. Горадабуда?н?чыя канцэпцы? Корбюзье лягл? ? аснову ≪Аф?нскай харты?≫, прынятай на IV М?жнародным кангрэсе CIAM ? Аф?нах 1933 года. Тэарэтычныя погляды Ле Карбюзье выкладзены ?м у кн?гах ≪Да арх?тэктуры≫ (1923), ≪Горадабуда?н?цтва≫ (1925), ≪Прамян?сты горад≫ (1935) ? ?ншых.

Усе гэтыя гады (1922?1940) у майстэрн? Карбюзье ? Парыжы на вул?цы Се?р працавал? ? якасц? стажора?-вучня? маладыя арх?тэктары з розных кра?н. Некаторыя з ?х стал? пасля вельм? вядомым? ? нават знакам?тым?, як напрыклад, Кун?а Маэкава (Япон?я), Дзюндза Сакакура (Япон?я), Хасэп Лю?с Серт (?спан?я-ЗША), Андрэ Важанск? (Францыя), Альфрэд Рот (Швейцарыя-ЗША), Максвел Фрай (Англ?я) ? ?ншыя.

Карбюзье бы? жанаты з ?вонай Гал? ( фр. : Yvonne Gallis ), з Манака, з якой пазнаём??ся ? Парыжы ? 1922 годзе, аф?цыйна шлюб бы? аформлены ? 1930 годзе. У тым жа годзе Карбюзье прыня? французскае грамадзянства.

Перыяд 1940?1947 [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1940 годзе майстэрня Карбюзье была зачынена, а сам ён з жонкай пераб?раецца на ферму удалечын? ад Парыжа, (Ozon, П?рэне?). У 1942 годзе Карбюзье здзейсн?? аф?цыйную паездку ? Алжыр, у сувяз? з горадабуда?н?чым праектам горада Алжыр. Вярну?шыся ? тым жа годзе ? Парыж, з прычыны адсутнасц? заказа?, ён займа?ся тэорыяй, малява?, п?са? кн?г?. Да гэтага часу аднос?цца пачатак с?стэматычнай распрацо?к? ≪Мадулора≫ ? вынайдзеная Ле Карбюзье с?стэма гарман?чных прапорцый, якую ён ужы? ? першых жа вял?к?х пасляваенных праектах. У Парыжы ?м было заснавана навукова-даследчае таварыства ≪Ascoral≫ (Асамблея буда?н?ко? дзеля абна?лення арх?тэктуры), у як?м ён ? старшынява?. У розных секцыях грамадства дыскутавала тэмы, так ц? ?накш звязаныя з праблемам? буда?н?цтва, жылля ? здаровага пражывання.

Пасля вызвалення ? Францы? пачал?ся адна?ленчыя работы ? Карбюзье бы? запрошаны ?ладам? для ?дзелу ? ?х, як праекц?ро?шчык-горадабуда?н?к?. ?м был? выкананы, у прыватнасц?, планы рэканструкцы? гарадо? Сен-Дьё (1945) ? Ла-Рашэль (1946), як?я стал? новым арыг?нальным укладам у горадабуда?н?цтва. У гэтых праектах упершыню з’я?ляецца так званая ≪жылая адз?нка≫ Ле Корбюзье  фр. : Unite d'habitation , правобраз будучага Марсельскага Блока. У гэтых, як ? ? ?ншых горадабуда?н?чых праектах, што ажыцця?ляюцца ? той час, паслядо?на праводз?цца ?дэя ≪зялёнага горада≫, або, паводле Карбюзье, ? ≪прамян?стага горада≫ ( фр. : ≪La Ville radieuse≫ ).

У Сен-Дзьё па замове прамысло?ца Дзюваля Ле Карбюзье ?зводз?ць будынак мануфактуры Клода ? Дзюваля (1946?1951) ? чатырохпавярховы блок з вытворчым? ? оф?сным? памяшканням?, з суцэльным шкленнем фасада?. У мануфактуры Дзюваля был? ?жытыя так званыя фр. : brise-soleil (≪сонцарэзы≫, ? вынайдзеныя Карбюзье асабл?выя навясныя канструкцы?, як?я абараняюць зашклёны фасад ад прамых сонечных прамянё?. З гэтага моманту сонцарэзы становяцца своеасабл?вым ф?рмовым знакам пабудо? Карбюзье, дзе яны выконваюць адначасова ? службовую ? дэкараты?ную ролю.

У 1946 годзе Карбюзье разам з ?ншым? вядомым? арх?тэктарам? з розных кра?н (Н?меер, Рычардсан, Маркел?ус ? ?нш.) запрошаныя для праектавання комплексу штаб-кватэры ААН на беразе ?ст-Рывер ? Нью-Ёрку. Ён працава? над ?м са студзеня па чэрвень 1947 гады. Паводле некаторых прычын яму не давялося ?дзельн?чаць у праекце да по?нага завяршэння ? аф?цыйна Карбюзье ? сп?се а?тара? не ф?гурава?. Тым не менш, агульная план?ро?ка комплексу ? асабл?ва вышынны 50-павярховы будынак Сакратарыята (пабудаваны ? 1951 годзе) у значнай ступен? адлюстро?ваюць яго праектныя прапановы.

Перыяд ≪новага пластыцызма≫ ? 1950?1965 [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пачатак 1950-х гадо? ? гэта пачатак новага перыяду ? Карбюзье, характэрнага радыкальным абна?леннем стылю. Ён сыходз?ць ад аскетызму ? пурысцкай стрыманасц? сва?х ранейшых твора?. Цяпер яго почырк адрозн?ваецца багаццем пластычных форм, фактурнай апрацо?кай паверхня?. Пабудаваныя ? гэтыя гады будынк? зно? прымушаюць казаць пра яго. Перш за ?сё гэта марсельскага блок (1947?1952) ? шматкватэрны жылы дом у Марсел?, размешчаны асабняком на прасторным азеленёным участку. Карбюзье выкарыста? у гэтым праекце стандартызаваныя кватэры ≪дуплекс≫ (у двух узро?нях) з лоджыям?, як?я выходзяць на абодва бак? дома. Першапачаткова марсельскага блок бы? задуманы як эксперыментальнае жыллё з ?дэяй калекты?нага пражывання (свайго роду камуна). Унутры будынка ? у сярэдз?не па яго вышын? ? размешчаны грамадск? комплекс паслуг: кафетэрый, б?бл?ятэка, пошта, прадуктовыя крамы ? ?ншае. На як?я агароджваюць сценах лоджый ?першыню ? так?м маштабе прыменена размалё?ка ? ярк?я чыстыя колеры ? пал?храм?я. У гэтым праекце таксама шырока ?жывалася пропорционирование па с?стэме ≪Модулор≫.

Падобныя Жылыя Адз?нк? (часткова в?дазмененыя) был? ?зведзены пазней у гарадах Нант-Рэзе (1955), Бры-ан-Фарэ (1961), Ф?рм?н? (1968) (Францыя), у Заходн?м Берл?не (1957). У гэтых пабудовах ?васоб?лася ?дэя ≪прамян?стага горада≫ Карбюзье ? горада, спрыяльнага для ?снавання чалавека.

У 1950 годзе па запрашэнн? ?ндыйск?х улада? штата Пенджаб Карбюзье прыступ?? да ажыцця?лення самага маштабнага праекта свайго жыцця ? праекта новай стал?цы штата, горада Чандыгарх. Горад, як? ?ключае адм?н?страцыйны цэнтр, жылыя кварталы з усёй ?нфраструктурай, школы, гасц?н?цы ? ?нш., будава?ся на працягу прыкладна дзесяц? гадо? (1951?1960, дабудо?ва?ся на працягу 1960-х гг.). Супрацо?н?чал? з Ле Карбюзье ? праектаванн? дыгарха арх?тэктары з Англ??, муж ? жонка Максвел Фрай ? Джэйн Дру, а таксама П’ер Жанерэ (брат Карбюзье), ? тры гало?ных арх?тэктара, як?я ажыцця?лял? нагляд за буда?н?цтвам. З ?м? працавала таксама вял?кая група ?ндыйск?х арх?тэктара? на чале з М. Н. Шарма ^[10] .

Пабудовы, спраектаваныя непасрэдна сам?м Карбюзье, адносяцца да Кап?тол?я, адм?н?страцыйнага цэнтра горада. Гэта будынк? Сакратарыята, Палацу Справядл?васц? ? Асамбле?. Кожная з ?х адрозн?ваецца яркай характарнасцю ладу, магутнай манументальнасцю ? ?я?ляе сабой новае слова ? арх?тэктуры таго часу. Як ? ? марсельскага блоку, для вонкавага аздаблення ? ?х ужытая адмысловая тэхналог?я апрацо?к? бетоннай паверхн?, так званы ≪beton brut≫ ( фр. : Неапрацаваны бетон ). Гэтая тэхн?ка, якая стала асабл?васцю новай стыл?стык? Ле Карбюзье, была падхопленая пазней шматл?к?м? арх?тэктарам? Е?ропы ? кра?н ?ншых рэг?ёна?, што дазвол?ла казаць пра ?зн?кненне новай плын? ≪брутал?зм≫.

Пабудовам 1950?60-х г. уласц?вы магутная ? тонка нюанс?раваная пластыка, выразная арх?тэктон?ка форм ? мас, кантрастнасць святлоценявых, колеравых ? фактурных эфекта?, выкарыстанне тыпавых зборных ? арыг?нальных элемента? ? канструкцый, спалучэнне розных матэрыяла?, сакав?тая пал?хром?я: жылы дом у Марсел? (1947?52), капэла Нотр-Дам-дзю-О ? Раншане (1950?53), манастыр Ла-Турэт у Эвё каля Л?ёна (1956?59) ? усе ? Францы?, Нацыянальны музей заходняга мастацтва ? Ток?а (1957?59), Цэнтр мастацтва? Гарвардскага ?н?верс?тэта ? Кембрыджы (ЗША; 1964), бальн?ца ? Венецы? (1965).

Буда?н?цтва дыгарха курырава? Джавахарлал Нэру, першы прэм’ер-м?н?стр незалежнай ?нды?. Горад бы? створаны праекц?ро?шчыкам? цалкам ≪ад нуля≫, на новым месцы, да таго ж для цыв?л?зацы? ?ншага тыпу, чым заходн?я. У цэлым гэта бы? зус?м новы, невывучаны вопыт. Наступныя ацэнк? ? свеце гэтага горадабуда?н?чага эксперыменту вельм? супярэчл?вую. Тым не менш, у самой ?нды? Чандыгарх л?чыцца сёння адным з самых зручных ? прыгожых гарадо?. Акрамя гэтага, у ?нды? па праектах Карбюзье было ?зведзена некальк? будынка? у горадзе Ахмадабад (1951?1957), ? таксама вельм? арыг?нальных ? па пластыцы ? па ?нутраным рашэнн?.

1950-я-1960-я гады ? час канчатковага прызнання Ле Карбюзье. Ён увенчаны ла?рам?, засыпаны замовам?, кожны яго праект рэал?зуецца. У гэты час пабудаваны шэраг будынка?, замацавал? яго славу е?рапейскага арх?тэктара-авангардыста № 1. Гало?ныя з ?х ? капэла Раншан (1955, Францыя), Браз?льск? пав?льён у студэнцк?м гарадку ? Парыжы, комплекс манастыра Ля Турэта (1957?1960), будынак Музея заходняга мастацтва ? Ток?а (1959). Будынк?, вельм? розныя па сва?м арх?тэктурным вобразу, пластычнага рашэння, аб’ядно?вае адно ? гэта ?сё арыг?нальныя, наватарск?я для свайго часу творы арх?тэктуры.

Адна з апошн?х буйных работ Карбюзье ? пабудаваны ? ЗША культурны цэнтр Гарвардскага ун?верс?тэта, Карпэнтэр-цэнтр в?зуальных мастацтва? (1959?1962). У гэтым будынку, у яго к?дк?х нязвыклых формах, увасоб??ся ?весь шматстайны вопыт Карбюзье апошняга перыяду. У адрозненне ад калекты?нага праекта па стварэнн? штаб-кватэры ААН, гэта адз?ная пабудова Ле Карбюзье на тэрыторы? Па?ночнай Амерык? з аф?цыйна заф?ксаваным а?тарствам.

Карбюзье памёр ва ?зросце 77 гадо?, патану?шы, як мяркуецца, з-за сардэчнага прыступу, падчас заплыву ? мыса Ракебрун, на М?жземным моры, дзе ён жы? у сва?м летн?м дом?ку Le Cabanon. Гэта малюсенькая рэз?дэнцыя, якая служыла яму до?г? час месцам адпачынку ? працы, уя?ляе сабой своеасабл?вы ?зор м?н?мальнага жылля па Корбюзье. Працэс разв?тання з арх?тэктарам праходз?? у Лу?ры 1 верасня 1965 года пад к?ра?н?цтвам п?сьменн?ка Андрэ Мальро, былога ? той час м?н?страм культуры Францы?. Карбюзье бы? пахаваны побач з жонкай на мог?лках пам?ж гарадам? Ракебрун ? Кап-Мартэн ? Мэнтана.

Акрамя арх?тэктурнай спадчыны, Карбюзье пак?ну? пасля сябе мноства твора? пластычнага мастацтва ? дызайну ? карц?н, скульптур, граф?чных работ, а таксама узора? мэбл?. Мног?я з ?х захо?ваюцца ? сходзе Фонду Ле Карбюзье, як? знаходз?цца ? пабудаванай ?м в?ле Ла Роша-Жанерэ, у Парыжы. А таксама ? пав?льёне Хэйдз? Вебер ? Цюрыху (Цэнтр Ле Карбюзье), выставачным будынку ? стыл? хай-тэк, збудаваны па яго ж праекту.

У 2002 годзе Фонд Ле Карбюзье ? М?н?стэрства культуры Францы? выступ?л? з ?н?цыятывай унесц? творы Ле Карбюзье ? сп?с помн?ка? Сусветнага чалавечай спадчыны ЮНЕСКА. Заручы?шыся падтрымкай кра?н, на тэрыторы? як?х маюцца яго пабудовы ? Францы?, Аргенц?ны, Герман??, Швейцары?, Бельг??, ?нды?, Япон?? ? гэтыя арган?зацы? падрыхтавал? сп?с твора? Ле Карбюзье для ?ключэння ? ≪Помн?к?…≫ ? ?несл? сваю прапанову ? ЮНЕСКА ? студзен? 2008 года.

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Буйвал В. Ле Карбюзье // Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 9: Кул?б?н ? Мала?та / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 1999. ? Т. 9. ? 560 с. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Кеннет Фремптон . Современная архитектура: Критический взгляд на историю развития. М., Стройиздат, 1990 . ISBN 5-274-00223-4
• Уиттик Арнольд . Европейская архитектура XX века. Эра функционализма ( 1924 ? 1933  гг.), т.2. М., 1964
• Всеобщая история архитектуры, т. 11. Москва, 1973
• Ле Корбюзье. Архитектура XX века. Изд. Прогресс, 1977
• Ренато Де Фуско Ле Корбюзье ? дизайнер. Мебель, 1929. ≪Советский художник≫, 1986
• Ле Корбюзье . Модулор: Опыт соразмерной масштабу человека гармоничной системы мер, применимой как в архитектуре, так и в механике. Стройиздат. 1976
• Ле Корбюзье, М. В. Предтеченский Путешествие на Восток. Стройиздат. 1991

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Аф?цыйны сайт Фонда Ле Корбюзье у Парыжы Арх?вавана 26 лютага 2010.