Канстыту?ц?я Вял??кай Япо?нскай ?мпе?ры? ( яп. : 大日本帝?憲法, だいにほんていこくけんぽう , Dai-Nippon Teikoku Kenp? ) ? асно?ны закон Японскай ?мперы? . Была абвешчана 11 лютага 1889 года. Дзейн?чала з 29 л?стапада 1890 года. Страц?ла с?лу пасля 2 мая 1947 года ? сувяз? з прыняццем новай Канстытуцы? Япон?? 1947 года.

Працэс прыняцця [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля рэста?рацы? Мэйдз? ? 1868 годзе ?мператарск? ?рад Япон??, як? паспяхова л?кв?дава? папярэднюю с?стэму ?лады сёгуната Такугава , апыну?ся пад ц?скам грамадскага Руху за свабоду ? народныя правы, а таму пача? сх?ляцца да стварэння агульнаяпонскай канстытуцы? . У 1876 годзе Палаце Старэйшын было даручана распрацаваць чарнавы праект асно?нага закона. Яна сфарм?равала Кам?тэт даследавання Канстытуцы?, пазнаём?лася з асно?ным? законам? замежных дзяржа? ? ? кастрычн?ку 1876 года прадстав?ла ?раду першы праект канстытуцы?, а ? 1878 годзе ? друг?. Абодва праекты был? распрацаваны пад уплывам дэмакратычнай канстытуцы? Бельг?? 1831 года ? выкл?кал? жорсткую крытыку л?дара японскай арыстакраты? ?вакуры Тамом?. У 1880 годзе спецыял?сты Палаты Старэйшын распрацавал? трэц? праект японскай канстытуцы?, але ? ён не бы? ухвалены.

У канстытуцыйным працэсе прынял? таксама акты?ны ?дзел звычайныя японцы, як?я стал? складаць публ?чныя праекты асно?нага закона ^[2] ? прадста?ляць ?х ураду. Сярод так?х прац асабл?вым радыкал?змам адзначы?ся ≪Праект дзяржа?най канстытуцы? Усходнеаз?йскай Вял?кай Япон??≫ ^[3] а?тарства Уэк? Эморы, як? прымус?? японск?х чыно?н?ка? паскорыць прыняцце канстытуцы? ? паабяцаць грамадск?м дзеячам скл?каць Усеяпонск? парламент пасля яе зацвярджэння.

У так?х умовах бы? падрыхтаваны новы ?радавы праект Асно?нага закона 1888 года. Яго а?тарам ста? першы прэм’ер-м?н?стр Япон?? ?та Х?рабум? . Гэты пал?тык праходз?? стажыро?ку ? Прус?? пад к?ра?н?цтвам юрыста? Рудольфа фон Гнейста ? Гюнтэра Штэйна ? л?чы? прускую мадэль канстытуцыйнай манарх?? найбольш прыдатнай для японскай с?стэмы ?лады. Пасля вяртання на радз?му, ?та, разам з ?но?е Кавас? ? Канэка Кентара, падрыхтава? у 1880 годзе першы канстытуцыйны праект, а ? 1888 годзе ? заключны. Падрабязнасц? нап?сання ? рэдагавання гэтых прац не раскрывал?ся грамадскасц?. Канчатковы праект ?та абмярко?ва?ся ? Тайным савеце ? бы? зацверджаны ?мператарам Япон?? 11 лютага 1889 года як ≪Канстытуцыя Вял?кай Японскай ?мперы?≫. Яна набыла моц з 29 л?стапада 1890 года ? дзейн?чала без змянення? да прыняцця новай Канстытуцы? Япон?? ? 1947 годзе.

Структура ? асабл?васц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па змесце Канстытуцыя падзяляецца на ?ласна Канстытуцыю Вял?кай Японскай ?мперы? ? Закон аб ?мператарск?м доме . Яна складаецца з ?мператарскага прыв?лея, 7 параграфа? ? 76 артыкула?. Тэкст Канстытуцы? просты, невыразны ? с?туаты?ны, што дазваляла японскаму ?раду ?нтэрпрэтаваць яго па сва?м меркаванн?, у залежнасц? ад абстав?н. Як ? ? прускай мадэл? канстытуцыйнай манарх??, японская Канстытуцыя спалучала ? сабе л?беральна -дэмакратычныя кашто?насц? з абсалютнай уладай манарха, але таксама змяшчала арыг?нальныя палажэнн? аб боскасц? прыроды ?мператарскай улады, адлюстраваныя ? артыкулах 1 ? 4, што надавала асно?наму закону Япон?? адценне тэакратычнасц? .

Сярод дэмакратычных нова?вядзення? Канстытуцы? был? скл?канне Парламента для кантролю над урадам, увядзенне с?стэмы м?н?стра?-саветн?ка? для прадух?лення манарх?чнага а?тарытарызму , абвяшчэнне незалежнасц? судовай улады ? вызначэнне асно?ных право? грамадзян. У вын?ку Руху падтрымк? Канстытуцы? 1912 ? 1913 гадо?, як? став?? на мэце абарону ? захаванне гэтых палажэння?, у м?жваеннай Япон?? атрымал? разв?ццё дэмакратычныя пера?тварэнн? ? перыяд Тайсё, а таксама з’яв?л?ся першыя шматпартыйныя Каб?неты м?н?стра?.

Разам з гэтым носьб?там суверэн?тэту Япон?? ? наглядчыкам, як? ме? права к?равання ?с?м? сферам? жыцця кра?ны, абвяшча?ся ?мператар Япон?? . Выдадзеныя ?м распараджэнн? мел? с?лу закона без адабрэння Парламента. Пры ?мператары был? створаны дарадчыя органы Тайны савет ? Палата арыстакраты?, члены як?х удзельн?чал? ? вырашэнн? пал?тычных пытання?, але не паддавал?ся кантролю грамадзян Япон??. К?раванне войскам таксама ?ваходз?ла ? фармальную кампетэнцыю ?мператара, але фактычна было незалежным. Гэтыя палажэнн? абумов?л? недаразв?тасць дэмакратычных ?нстытута? Япон?? ? прывял? да ?зн?кнення тэакратычна- м?л?тарысцкай дыктатуры ? 1930-я гады.

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Аф?цыйны сайт Нацыянальнай парламенцкай б?бл?ятэк? Япон?? :
  • (яп.) Канстытуцыя Вял?кай Японскай ?мперы? // Нараджэнне Канстытуцы? Япон??
  • (англ.) Канстытуцыя Вял?кай Японскай ?мперы? // Нараджэнне Канстытуцы? Япон??
• Аф?цыйны сайт Нацыянальнага арх?ву Япон?? :
  • (яп.) Арыг?нальны рукап?с Канстытуцы? Вял?кай Японскай ?мперы? (л?чбавая галерэя)
  • (англ.) Арыг?нальны рукап?с Канстытуцы? Вял?кай Японскай ?мперы? (л?чбавая галерэя)
• (яп.) 伊藤博文 『 帝?憲法皇室典範義解 (недаступная спасылка) 』 ?家??、1889年（岩波文庫版『憲法義解』）

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Пара?нальная табл?ца японск?х канстытуцый 1889 ? 1947 гадо? (яп.)