Дыякс??д вугляро?ду
(
дыякс??д вуглятво?ру
,
двухво?к?с вугляро?ду
,
вугляк??слы газ
,
акс??д вугляро?ду (IV)
,
ву?гальны анг?дры?д
,
вуглек?слата?
) ? CO
2
, бескаляровы
газ
са злёгку к?слявым
пахам
?
смакам
.
Канцэнтрацыя вугляк?слага газу ?
атмасферы
Зямл?
складае 0,038 %.
Кал? ласка, не блытайце з
дыякс?нам
Шчыльнасць пры
звычайных умовах
1,98 г/л. Пры атмасферным ц?ску дыякс?д вуглярода не ?снуе ?
вадк?м стане
, пераходзячы непасрэдна з
цвёрдага стану
? газападобнае. Цвёрды дыякс?д вуглярода завуць
сух?м лёдам
. Пры падвышаным ц?ску ? звычайных тэмпературах вугляк?слы газ пераходз?ць у вадкасць, што выкарысто?ваецца для яго захо?вання.
Вугляк?слы газ лёгка прапускае
ультраф?ялетавыя
прамян? ? прамян? бачнай частк? спектру, як?я трапляюць на Зямлю ад Сонца ? абаграваюць яе. У той жа час ён паглынае выпушчаныя Зямлёй
?нфрачырвоныя
прамян? ? з’я?ляецца адным з
парн?ковых газа?
, з прычыны чаго бярэ ?дзел у працэсе
глабальнага пацяплення
. Сталы рост узро?ню ?трымання гэтага газу ? атмасферы наз?раецца з пачатку ?ндустрыяльнай эпох?.
Па х?м?чных уласц?васцях дыякс?д вуглярода належыць к?слотным
акс?дам
. Пры растварэнн? ?
вадзе
?тварае
вугальную к?слату
. Рэагуе са
шчолачам?
з утварэннем
карбаната?
?
г?дракарбаната?
. Уступае ? рэакцы? электраф?льнага замяшчэння (напрыклад, з фенолам ?
рэакцыя Кальбе
) ? нуклеаф?льнага далучэння (напрыклад, з магн?йарган?чным? злучэнням?).
Дыякс?д вуглярода мае адну з гало?ных роля? у жывой прыродзе, удзельн?чаючы ? шматл?к?х працэсах
метабал?зму
жывой клетк?. Дыякс?д вуглярода атрымл?ваецца ? вын?ку мноства ак?сляльных рэакцый у жывёл, ? вылучаецца ? атмасферу з дыханнем. Вугляк?слы газ атмасферы ? асно?ная крын?ца
вугляроду
для
расл?н
. Аднак, памылкай будзе сцвярджэнне, што жывёлы тольк? вылучаюць вугляк?слы газ, а расл?ны ? тольк? паглынаюць яго. Расл?ны паглынаюць вугляк?слы газ падчас
фотас?нтэзу
, а без асвятлення яны таксама яго вылучаюць.
Дыякс?д вуглярода не
такс?чны
, але не падтрымл?вае
дыханне
. Вял?кая канцэнтрацыя ? паветры выкл?кае ?душша (гл.
Г?перкапн?я
). Недахоп вугляк?слага газу таксама небяспечны (гл.
Г?пакапн?я
)
Вугляк?слы газ у арган?змах жывёл мае ? ф?з?ялаг?чнае значэнне, напрыклад, удзельн?чае ? рэгуляцы? сасудз?стага тонусу (гл.
Артэрыёлы
).
У прамысловасц? атрымл?ваюць з печкавых газа?, з прадукта? раскладання прыродных карбаната? (вапняк, далам?т). Сумесь газа? прамываюць растворам карбанату кал?ю, як? паглынае вугляк?слы газ, пераходзячы ? г?дракарбанат. Раствор г?дракарбанату падчас награвання раскладаецца, вызваляючы вуглек?слату. Пры прамысловай вытворчасц? запампо?ваецца ? балоны.
У лабараторных умовах невял?к?я колькасц? атрымл?ваюць узаемадзеяннем карбаната? ? г?дракарбаната? з к?слотам?, напрыклад мармуру з салянай к?слатой.
У харчовай прамысловасц? дыякс?д вуглярода выкарысто?ваецца як
кансервант
? пазначаецца на пакаванн? пад кодам
Е290
, а таксама ? якасц? разрыхляльн?ка цеста.
Вадкая вуглек?слата (вадкая харчовая вуглек?слата) ? звадкаваны вугляк?слы газ, як? захо?ваецца пад высок?м ц?скам (~ 65-70 Атм). Бескаляровая вадкасць. Пры выпуску вадкай вуглек?слаты з балона ? атмасферу частка яе выпараецца, а ?ншая частка ?тварае шматк? сухога лёду.
Балоны з вадкай вуглек?слатой шырока ?жываюцца ? якасц?
вогнетушыцеля?
? для вытворчасц? напоя? з
газ?раванай вады
?
л?манаду
. Вугляк?слы газ выкарысто?ваецца ? якасц? акты?нага асяроддзя пры
зварцы
дротам, бо пры тэмпературы дуг? вуглек?слата раскладаецца на ?гарны газ CO ? к?сларод, як?, у сваю чаргу, ? ?ваходз?ць ва ?заемадзеянне з вадк?м металам, ак?сляючы яго. Вуглек?слата ? балончыках ужываецца ?
пне?матычнай збро?
? ? якасц? крын?цы энерг?? для рухав?ко? у
ав?ямадэляванн?
.
Цвёрдая вуглек?слата ? сух? лёд ? выкарысто?ваецца ? якасц?
холадагенту
? ледав?ках ? мараз?льных усталё?ках.
Вымярэнне парцыяльнага ц?ску вугляк?слага газу патрабуецца ? тэхналаг?чных працэсах, у медыцынск?х ужываннях ? анал?з дыхальных сумеся? пры штучнай вентыляцы? лёгк?х ? ? замкнёных с?стэмах жыццезабеспячэння. Анал?з канцэнтрацы? CO
2
у атмасферы выкарысто?ваецца для экалаг?чных ? навуковых даследавання?, для вывучэння
парн?ковага эфекту
.
Вугляк?слы газ рэг?струюць з дапамогай газаанал?затара?, заснаваных на прынцыпе
?нфрачырвонай спектраскап??
? ?ншых
газавымяральных с?стэм
. Медыцынск? газаанал?затар для рэг?страцы? ?трымання вуглек?слаты ? выдыханым паветры завецца
капнограф
.
- Падземная жывёла
голы землякоп
адрозн?ваецца памярко?насцю да вял?к?х (смяротных для ?ншых жывёл) канцэнтрацый вугляк?слага газу.
[1]
- У шахтах зда?на трымал?
канарак
, як?я значна адчувальней да канцэнтрацы? CO
2
, чым чалавек. Кал? канарка трац?ла прытомнасць ад удушша, трэба было тэрм?нова пак?даць шахту людзям.
Зноск?
|
---|
Акс?ды
| | |
---|
Экзатычныя акс?ды
| |
---|
Вытворныя ад акс?да? вугляроду
| |
---|