Дамаск

Дамаск
	Сцяг
Кра?на	С?рыя
Каардынаты	33°30′ пн. ш. 36°18′ у. д. H G Я O
Губернатар	Б?шр Аль-Сабан
Першая згадка	2500 год да н.э.
Плошча	118 км²
Вышыня цэнтра	600 м
Водныя аб’екты	Барада [d]
Аф?цыйная мова	арабская
Насельн?цтва	▲ 2 503 000 чалавек ( 2022 )
Шчыльнасць	14 864,41 чал./км²
Канфес?йны склад	мусульмане , хрысц?яне
Часавы пояс	UTC+2 , летам UTC+3
Тэлефонны код	11
Аф?цыйны сайт	Damascus Governorate (ар.)
	Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Дамаск ( араб. ?????? ‎‎) ? стал?ца ? друг? па вел?чын? горад С?ры? пасля Алепа , шырока вядомы ? С?ры? як ≪Дымашк-эш-Шам≫ ( араб. ???? ????? ‎‎). Акрамя таго, ён з'я?ляецца адным з найстарэйшых бесперапынна населеных гарадо? у свеце. Дамаск ? найстаражытнейшая з сучасных стал?ц свету ^[1]. Дамаск з'я?ляецца буйным культурным ? рэл?г?йным цэнтрам на Бл?зк?м Усходзе . Паводле ацэнак колькасць насельн?цтва ? горадзе на 2009 годе складала 1 711 000 чалавек ^[2]. Дамаск з'я?ляецца самым буйным прамысловым ? навуковым цэнтрам С?ры?, значным гандлёвым цэнтрам ? адным з чатырох асно?ных святых гарадо? ?сламу . Горад выдзелены ? асобную адм?н?страцыйную адз?нку С?ры?.

Размешчаны на па?днёвым-захадзе С?ры?, Дамаск цэнтр буйной гарадской метрапол?? ? 2,6 млн чалавек (на 2004 год) ^[3]. Геаграф?чна размяшчаецца ля ?сходн?х перадгор'ях Антыл?ванскага хрыбта ? 80 к?ламетрах унутр ад усходняга берага М?жземнага мора на плато ? 680 метрах над узро?нем мора. Дамаск мае па?засушл?вы кл?мат з-за эфекту даждавога ценю . Праз горад працякае рака Барада .

Першыя пасяленцы з'яв?л?ся тут у II тысячагоддз? да н.э. , горад бы? абраны ? якасц? стал?цы хал?фата Амеяда? , ? з'я?ля?ся ёй з 661 да 750 гады. Пасля перамог? дынасты? Абас?да? , стал?ца была перанесена ? Багдад . Дамаск апыну?ся ? пал?тычным заняпадзе ? не ме? значнай пал?тычнай ваг? падчас усёй эпох? Абас?да?. Сваё ?стотнае значэнне ён вярну? тольк? ? перыяды Аюб?да? ? мамлюка? . Падчас асманскага валадарства, горад зно? страц?? сваё значэнне, захо?ваючы пры гэтым пэ?ны культурны прэстыж. Сёння гэта месца цэнтральнага с?рыйскага ?рада ? ?с?х м?н?стэрства?. Дамаск бы? абраны ? 2008 годзе арабскай культурнай стал?цай ^[4].

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дата заснавання горада губляецца ? стагоддзях да пачатку нашай эры. Сярэднявечны арабск? г?сторык ?бн Асак?р , як? жы? у XII стагоддз? , сцвярджа?, што першай сцяной, узведзенай пасля сусветнага патопу , была дамаская сцяна, ? аднос?? узн?кненне горада да IV тысячагоддзя да н.э. Дамаск з'я?ляецца адным з самых старых гарадо? М?жземнамор'я , вядомы ?жо з XV стагоддзя да нашай эры, з ег?пецк?х надп?са?. Некаторыя г?сторык? л?чаць горад самым старым нязменна заселеным у свеце.

На пераломе другога ? першага тысячагоддзя? да нашай эры Дамаск бы? стал?цай арамейскай дзяржавы. У 732 годзе да н.э. горад бы? заваяваны ас?рыйцам? , потым некаторы час належа? да Вав?лона , а потым апыну?ся ? перс?дскай дзяржаве. Як ? ?ся Перс?дская ?мперыя ?вайшо? у склад ?мперы? Аляксандра Македонскага , а потым належа? на дзяржавы Пталамея?. У 85 годзе да н.э. Дамаск захап?л? набатэйцы , а ? 64 годзе да н.э. рымск? палкаводзец Гней Пампей далучы? горад да Рымскай ?мперы? як прав?нцыю пад назвай С?рыя . Тут размяшчалася штаб-кватэра рымск?х лег?ёна?, як?я ваявал? з персам?. Выхадцам горада ? гэту эпоху бы? грэчаск? г?сторык ? ф?лосаф-перыпатэтык М?калай Дамаск?н ( грэч. Νικολαο? Δαμασκινο? ). Пасля падзела ?мперы? ? 395 годзе Дамаск апыну?ся ? В?занты? . Першыя хрысц?яне з'яв?л?ся ? Дамаску ?жо ? I стагоддз? пасля в?з?ту апостала Па?ла . У 635 годзе горад бы? заваяваны арабам? . Да 750 года бы? стал?цай Амеядскага хал?фата , а пасля пераносу стал?цы заста?ся адным з важнейшых гарадо? арабскага свету. У 1076 годзе Дамаск ста? часткай дзяржавы турка?-сельджука? .

Крыжак? тры разы ? 1125 , 1129 , 1148 гадах безвын?кова спрабавал? захап?ць Дамаск. У 1154 годзе ён бы? узяты войскам? Нур ад-Дз?на Зенг?да , а ? 1260 годзе ?ладу ? Дамаску захап?л? ег?пецк?я мамлюк? . Перыяд ?х панавання адзначы?ся роскв?там мастацтва ? рамёства?. У Е?ропу ? тыя часы экспартавалася дамаская сталь ? дамаскае шкло. У 1300 годзе Дамаск бы? разрабаваны манголам? . Яны наладз?л? так? гвалт, што, паводле сведчання? арабскага г?сторыка аль-Макрыз? , ≪па вул?цах ракой цякла кро?≫. У 1400 годзе Тамерлан цалкам разбуры? горад, а лепшых збройн?ка? ? рамесн?ка? адвё? у рабства ? Самарканд . Кал? ? 1516 годзе войск? турэцкага султана прымушал? людзей сял?цца ? горадзе, ён усё яшчэ ляжа? напалову ? ру?нах.

У XVI стагоддз? , горад бы? заваяваны туркам?-асманам?. У Асманскай ?мперы? Дамаск ста? адным з прав?нцыйных цэнтра?, вядомых тольк? як транз?тны пункт для п?л?грыма? , як?я адпра?ляюцца на хадж у Меку . У 1833 годзе Мехмед-Ал? , авалода?шы С?рыяй, падпарадкава? сабе часова ? Дамаск, але е?рапейск?я саюзн?к? султана вярнул? яго разам з С?рыяй да Турцы? ? 1840 годзе. З 9 па 16 л?пеня 1860 года Дамаск бы? сведкам жудаснага гвалтавання хрысц?ян друзам? . Горад застава?ся пад турэчкай уладай да Першай сусветнай вайны , пад час якой бы? заняты арабск?м? саюзн?кам? Вял?кабрытан?? . Пасля вайны Дамаск ста? стал?цай С?ры?, застаючыся часткова пад французскай адм?н?страцыяй ^[5].

Увесну 2011 года пачал?ся м?рныя пратэсты супраць дзейнай улады, як?я вырасл? да грамадзянскай вайны . 6 студзеня 2012 года, аснашчаны выбуховым? рэчывам? а?тамаб?ль выбухну? у Дамаску, з-за чаго заг?нул? больш за 26 чалавек, большасць з ?х грамадзянск?я асобы. Згодна з паведамленням? дзяржа?ных сродка? масавай ?нфармацы? тэракт зраб?л? тэрарысты ^[6]. У студзен? 2012 года сутыкненн? пам?ж рэгулярным войскам ? па?станцам? дасягнул? прадмесця? Дамаска.

17 сакав?ка 2012 года падвоены выбух а?тамаб?ля? у цэнтры гораду, арыентаваны на штаб-кватэру с?л бяспек?, заб?? па меншай меры 27 чалавек, большасць з ?х грамадзянск?я асобы. Фракцыя ?сламскага джыхаду Джабат эль-Нусра ?зяла на сябе адказнасць за тэракты ^[7]. Да чэрвеня 2012 года адбыл?ся вул?чныя ба? пам?ж войскам ? па?станцам?. З-за баявых дзеяння? у шматл?к?х рэг?ёнах кра?ны Дамаск у цяперашн? час зведвае наплы? бежанца?, як?я спяць на?прост у гарадск?х парках, з-за адсутнасц? месца пражывання.

Геаграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дамаск знаходз?цца на адлегласц? каля 80 км ад М?жземнага мора , абаронены Антыл?ванск?м? гарам? . Ён размешчаны на плато на вышын? 680 метра? над узро?нем мора. Горад займае плошчу ? 105 км², з як?х 77 тыс. км² прыходзяцца на горад, у той час як астатнюю плошчу займае гара Джабель Каз?ун ^[8].

Стары горад Дамаска, абнесены сценам? горада, знаходз?цца на па?днёвым беразе рак? Барада . На па?днёвым усходзе, по?начы ? па?ночным усходзе горад акружаны прыгарадным? раёнам?, г?сторыя як?х сыходз?ць караням? ? сярэдн?я стагоддз? . М?дан на па?днёвым-захадзе, Саруджа ? ?мара на по?начы ? па?ночным захадзе першапачаткова па?стал? на дарогах, як?я вядуць з горада, недалёка ад грабн?ц рэл?г?йных дзеяча?. У XIX стагоддз? аддаленыя вёск? з'яв?л?ся на сх?лах Джабель Каз?ун, ? мел? выгляд на горад. Гэтыя новыя раёны был? першапачаткова пабудаваны для курдск?х салдат ? мусульманск?х уцекачо? з е?рапейскай частк? Асманскай ?мперы? , якая трап?ла пад уладу хрысц?янск?х дзяржа?. Так?м чынам, яны был? вядомыя як аль-Акрад (курды) ? аль-Мугаджырын (м?гранты). Яны ляжал? ? 2-3 к?ламетрах да по?начы ад старога горада.

З канца XIX стагоддзя , сучасныя адм?н?страцыйныя ? гандлёвыя цэнтры пачал? ?зн?каць на захад ад старога горада, вакол рак? Барады ? раёне, вядомым як аль-Мардж (луг). Суды, пошта ? чыгуначная станцыя стаяла на ?звышшы трох? на по?дзень. Е?рапе?заваныя жыллёвыя кварталы не?забаве был? пабудаваны на дарозе, якая вядзе з аль-Марджа да аль-Сал?г?я . Камерцыйны ? адм?н?страцыйны цэнтр новага горада паступова ссо?ваецца на по?нач да гэтай вобласц?.

Кл?мат [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дамаск мае гарачы засушл?вы кл?мат паводле кл?матычнай клас?ф?кацы? Кёпена з-за эфекту даждавога ценю Антыл?ванск?х гора? ^[9] ? пераважна ак?янск?х паветранных плыня?. Лета сухое ? гарачае з меншай в?льготнасцю . З?ма мяккая ? адносна дажджл?вая, часам снежная. Гадавая колькасць ападка? складае каля 220 мм, як?я праходзяць у асно?ным з верасня па май .

Кл?мат Дамаска
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Л?п	Жн?	Вер	Кас	Л?с	Сне	Год
Абсалютны макс?мум, °C	21	30	28	35	38	39	42	45	39	34	30	21	45
Сярэдн? макс?мум, °C	12	14	18	29	29	33	36	37	33	27	19	13	24,6
Сярэдн? м?н?мум, °C	2	4	6	9	13	16	18	18	16	12	8	4	10,5
Абсалютны м?н?мум, °C	?6	?5	?2	?1	7	9	13	13	10	6	?2	?5	?6
Норма ападка?, мм	43	43	8	13	3	0	0	0	18	10	41	41	220
Крын?ца: BBC Weather

Эканом?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Г?старычная роля, якую Дамаск гуля? як важны цэнтр гандлю, змян?лася ? апошн?я гады з-за пал?тычнага разв?цця ? рэг?ёне, а таксама разв?цця сучаснага гандлю ^[10]. Большасць тавара?, вырабленых у Дамаску, а таксама ? С?ры? , распа?сюджваюцца на кра?ны Арав?йскага па?вострава ^[10]. У Дамаску таксама праводз?цца штогадовыя м?жнародныя экспаз?цы? гандлю з 1955 года ^[11].

Дамаск мае патэнцыял для вельм? паспяховай турыстычнай ?ндустры?. Багацце культурных кашто?насцей у Дамаску было сц?пла занята з канца 1980-х гадо?. З пачатку 2000-х гадо?, шматл?к?я бутык?, атэл? ? шумныя кавярн? адчын?л?ся ? старым горадзе, як?я прыцягваюць вял?кую колькасць е?рапейск?х турыста? ? жыхаро? гораду ^[12].

Рынак нерухомасц? знаходз?цца на ?здыме ? Дамаску. Кампан?я Cushman & Wakefield , якая прадаста?ляе паслуг? кансультацы? на рынку нерухомасц?, ацан?ла дамаск?я оф?сныя памяшканн?, як восьмыя самыя дараг?я ? свеце ? 2009 годзе ^[12]. Рынак оф?снай нерухомасц? ? Дамаску яшчэ не зус?м разв?ты, а попыт на ?х перавышае прапанову. Тым не менш чакаецца, што новыя оф?сныя плошчы будуць адчынены ^[13]. Дамаск з'я?ляецца месцам для шырокага спектру прамысловай дзейнасц?, як тут разв?та тэкстыльная, харчовая прамысловасць, цэментная ? розныя гал?ны х?м?чнай прамысловасц?. Большасць завода? знаходз?цца ? падпарадкаванн? дзяржавы, аднак абмежаваная доля прыватызацы? была дазволена, пачынаючы з пачатку 2000-х гадо? з л?берал?зацыяй гандлю, якая мела месца. Традыцыйныя рамёствы ? рамесная грав?ро?ка медз? ?сё яшчэ практыкуюцца ? старым горадзе ^[10].

Дамаская фондавая б?ржа аф?цыйна была адкрыта ? сакав?ку 2009 года ? працавала тольк? на с?рыйск?м рынку ^[14]. Яна ? цяперашн? час знаходз?цца ? раёне Барзэ, у межах ф?нансавых рынка? С?ры? ? кам?с?? па кашто?ных паперах. Яе канчатковым месцам размяшчэння плануецца зраб?ць прэстыжны б?знесовы раён Яфур ^[15].

Дэмаграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Колькасць насельн?цтва Дамаска ? 2009 годзе складала 1,711 млн чалавек. Але стал?чны рэг?ён Дамаска мае насельн?цтва ? 2,4 м?льёны чалавек. Стал?чны вобласць Дамаска ?ключае гарады Дума, Гараста, Дарае, Аль-Таль ? Джарамана. Большасць насельн?цтва ? Дамаску з'я?в?лася ? Дамаску ? вын?ку сельска-гарадской м?грацы? .

Адукацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дамаск з'я?ляецца асно?ным цэнтрам адукацы? ? С?ры?. У горадзе знаходз?цца Дамаск? ?н?верс?тэт, як? з'я?ляецца найстарэйшым ? самым буйным ун?верс?тэтам у С?ры?. Пасля прыняцця заканада?ства, якое дазваляе прыватныя навучальныя ?становы, некальк? новых ун?верс?тэта? был? створаны ? горадзе ? ? прылеглых раёнах, у тым л?ку:

С?рыйск? В?ртуальны ?н?верс?тэт
М?жнародны ?н?верс?тэт Навук? ? Тэхн?к?
Вышэйшы ?нстытут Дзелавога адм?н?стравання
Вышэйшы ?нстытут Прыкладны Навук? ? Тэхн?к?
Ун?верс?тэт Каламун
Арабск? М?жнародны ?н?верс?тэт
Нацыянальны ?нстытут К?равання

Рэл?г?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Большасць жыхаро? Дамаска, каля 85%, складаюць мусульмане - сун?ты . Л?чыцца, што ? горадзе месцяцца звыш за 2000 мячэцей, самы вядомы з як?х з'я?ляецца мячэць Амеяда? ^[16]. Хрысц?яне складаюць 10% насельн?цтва. Ёсць некальк? хрысц?янск?х раёна? горада, як Баб Тума, Касаа ? Гасан?, са шматл?к?м? цэрквам?, у першую чаргу старажытнай капл?цай Святога Па?ла . У прыгарадзе Са?фан?? мясцовыя жыхары распававядал? пра серыю з'я? Дзевы Мары? , як паведамляецца, наз?раемую ? перыяд пам?ж 1982 ? 2004 гадам? ^[17].

?снуе невял?кая я?рэйская абшчына ? я?рэйск?м квартале Гарэт аль-Яхуд. Яна з'я?ляецца рэшткам? старажытнай ? значна большай, я?рэйскай прысутнасц? ? С?ры?, пачынаючы прынамс? з рымск?х часо?, кал? не раней, у часы панавання цара Дав?да ^[18].

Адукацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дамаск з'я?ляецца гало?ным цэнтрам адукацы? ? С?ры?. У горадзе размешчаны Дамаск? ?н?верс?тэт , як? з'я?ляецца найстарэйшым ? найбуйнейшым ун?верс?тэтам у С?ры?. Пасля прыняцця заканада?ства, якое дазваляе ?снаваць прыватным навучальных установам, некальк? новых ун?верс?тэта? был? створаны ? горадзе ? вакол?цах, у тым л?ку:

С?рыйск? в?ртуальны ?н?верс?тэт
М?жнародны ?н?верс?тэт навук? ? тэхналог??
Вышэйшы ?нстытут б?знесовага адм?н?стравання
Вышэйшы ?нстытут прыкладной навук? ? тэхн?к?
Ун?верс?тэт Каламун
Арабск? м?жнародны ?н?верс?тэт
Нацыянальны ?нстытут к?равання

Транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Гало?ны м?жнародны аэрапорт Дамаска знаходз?цца прыкладна ? 20 км ад горада. Ён мае транспартнае злучэнне з мног?м? кра?нам? Аз?? , Е?ропы , Афрык? , а ? апошн? час ? па?днёваамерыканск?м? гарадам?. Вул?цы ? Дамаску, часцяком вузк?я, асабл?ва ? старых раёнах горада, а ляжачыя пал?цыянты шырока выкарысто?ваюцца для абмежавання хуткасц? руху транспартных сродка?.

Грамадск? транспарт у Дамаску ? асно?ным прадста?лены м?краа?тобусным? перавозкам?. ?снуе каля ста л?н?й, як?я працуюць унутры горада ? некаторыя з ?х распасц?раюцца ад цэнтра горада ? бл?жэйшыя прыгарады. Аднак з-за адсутнасц? схемы працы так?х л?н?й, а таксама з-за абмежаванага л?ку а?тобусных прыпынка?, а?тобусы звычайна спыняюцца там, дзе пасажыр жадай выйсц?. Колькасць а?тобуса?, як?я курс?руюць па адной л?н?? адносна высокая, што зводз?ць да м?н?муму час чакання. Л?н?? не пранумараваныя, а ? асно?ным указваюць тольк? на дзве канчатковыя кропк? ? важныя пункты ?здо?ж маршруту.

У 2008 годзе ?рад абвясц?? пра план буда?н?цтва метрапал?тэну ? Дамаску з адкрыццём адз?най л?н??, здача якой плануецца на 2015 год ^[19]. Гэтая л?н?я стане важным воссю ? захадне-усходн?м к?рунку для будучай сетк? грамадскага транспарту. Чатыры л?н?? метрапал?тэна, як чакаецца, будуць уведзены ? эксплуатацыю да 2050 года.