З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
Глаго?л?ца
? старажытны славянск? алфав?т. Назва паходз?ць ад стараславянскага слова ≪глаголъ≫ (слова, ма?ленне). Улучае 40 л?тар, як?я пераважна адпавядаюць назвам, адпаведным гукам ? размяшчэнням л?тар
к?рыл?цы
. Л?тары алфав?та адрозн?вал?ся ад к?рыл?чных нап?саннем. Глагол?ца выкарысто?валася на славянск?х землях разам з к?рыл?цай.
Цяпер глагол?ца не выкарысто?ваецца н? для адной славянскай мовы. Ва ?сходн?х ? па?днёвых славян выцеснена к?рыл?цай, у заходн?х ?
лац?нск?м п?сьмом
. У 2023 годзе харвацк? п?сьменн?к Там?сла? Бэрон?ч выда? цалкам на глагол?цы раман ≪????? ????? ???? ??????????≫ (≪Misal kneza An?a Frankopana≫)
[1]
? першае друкаванае выданне на глагол?цы больш чым за сто гадо?.
Мяркуюць, што гукавыя значэнн? мног?х л?тар перамясц?л?ся пад уплывам к?рыл?цы ц? пачал? блытацца з прычыны ранняга распаду на дыялекты, таму першапачатковае гукавое значэнне не за?сёды яснае. Напрыклад, глагал?чная л?тара ≪ю≫ ? першапачаткова мабыць абазначала гук [у], але была заменена на л?гатуру ≪оу≫ ? пад уплывам позняй к?рыл?цы. Некаторыя ?ншыя л?тары был? створаны пазней на к?рыл?чны ?зор.
У наступнай табл?цы перал?чаны ?се вядомыя л?тары глагол?цы ? сучасным парадку. Для кожнай глагал?чнай л?тары таксама прыведзена выява кожнай л?тары (круглы варыянт), адпаведная сучасная к?рыл?чная л?тара, прыбл?знае гукавое значэнне (у
IPA
), назва, ? здагадк? аб паходжанн?. Некальк? л?тар не маюць сучасных адпаведн?ка?.
Л?тара
|
К?рыл?чны
адпаведн?к
|
Гук
|
Стараславянская
назва
|
Беларуская
назва
[2]
|
Л?кавае
значэнне
[за?в 1]
[3]
|
Паходжанне
|
?
|
|
А
|
/?/
|
Азъ
|
Аз
|
1
|
Ф?н?к?йск?
Алеф
ц?
знак крыжа
[4]
|
?
|
|
Б
|
/b/
|
Боукы
|
Бук?
|
2
|
Невядомае
[4]
|
?
|
|
В
|
/?/
|
В?ди
|
Ведз?
|
3
|
Магчыма, лац?нскае
V
[4]
|
?
|
|
Г
|
/?/
|
Глаголи
|
Глаголь
|
4
|
Магчыма, курс??ная грэчаская
гама
γ
[4]
|
?
|
|
Д
|
/d/
|
Добро
|
Дабро
|
5
|
Грэчаская
дэльта
Δ
[4]
|
?
|
|
?
,
Е
,
Э
|
/?/
|
?стъ
|
Есць
|
6
|
Магчыма,
самарыцянская
(англ.)
(
бел.
хе
? ц? грэчаская
самп?
?
[4]
|
?
|
|
Ж
|
/?/
|
Жив?те
|
Жывеце
|
7
|
Невядомае
[4]
, магчыма
копцкая джанджа
?
[5]
ц?
астралаг?чнага знака рыб
|
?
|
|
?
|
/dz/
|
??ло
|
Зяло
|
8
|
Невядомае
[4]
|
?
|
|
З
|
/z/
|
Земл?
|
Зямля
|
9
|
Магчыма, варыянт грэчаскай
тэты
θ
[4]
|
?, ?
|
,
|
И
,
Й
|
/i, j/
|
Иже
|
?жэ
|
10
|
Магчыма, грэчаская
?ота
з трэмаю ?
[4]
|
?
|
|
?
,
?
|
/i, j/
|
?
|
?
|
20
|
Невядомае
[4]
, магчыма, хрысц?янск?я с?мвалы ? круг ? трохвугольн?к
|
?
|
|
?
,
?
|
/d?/
|
Гервь
(Djervь, ?ervь)
|
|
30
|
Невядомае
[4]
|
?
|
|
К
|
/k/
|
Како
|
Кака
|
40
|
Я?рэйская
коф
?
[4]
|
?
|
|
Л
|
/l, ?/
|
Люди?
|
Людз?
|
50
|
Магчыма, грэчаская
лямбда
λ
[4]
|
?
|
|
М
|
/m/
|
Мыслите
|
Мыслеце
|
60
|
Грэчаская
мю
μ
[4]
|
?
|
|
Н
|
/n, ?/
|
Нашь
|
Наш
|
70
|
Невядомае
[4]
|
?
|
|
О
|
/?/
|
Онъ
|
Он
|
80
|
Невядомае
[4]
|
?
|
|
П
|
/p/
|
Покои
|
Пакой
|
90
|
Магчыма, ранн? варыянт грэчаскай
п?
Π
[4]
|
?
|
|
Р
|
/r/
|
Рьци
|
Рцы
|
100
|
Магчыма, грэчаская
ро
ρ
[4]
|
?
|
|
С
|
/s/
|
Слово
|
Слова
|
200
|
Невядомае
[4]
, магчыма, хрысц?янск?я с?мвалы ? круг ? трохвугольн?к
|
?
|
|
Т
|
/t/
|
Тврьдо
|
Тверда
|
300
|
Магчыма, перакладз?на грэчаскай
тау
τ
[4]
|
?
|
|
У
|
/u/
|
ОУкъ
|
Ук
|
400
|
Л?гатура л?тар
он
?
?жыца
[4]
|
?
|
|
Ф
|
/f/
|
Фрьть
|
Ферт
|
500
|
Варыянт грэчаскай
ф?
φ
[4]
|
?
|
|
Х
|
/x/
|
Х?ръ
|
Хер
|
600
|
Невядомае, л?тара падобна на
глаголь
? лац?нскую
h
[4]
|
?
|
|
?
|
/?/
|
Отъ
|
От, Амега
|
700
|
Л?гатура л?тары
онъ
? яе люстэркавай выявы
[4]
|
?
|
|
Щ
|
/t?, ?t/
|
Шта/Шча
|
Шта/Шча
|
800
|
Л?гатура: л?тара
ша
над л?тарай
тврьдо
[4]
|
?
|
|
Ц
|
/ts/
|
Ци
|
Цы
|
900
|
Ф?нальная форма я?рэйскай
цадэ
?
[4]
|
?
|
|
Ч
|
/t?/
|
Чрьвь
|
Чэрв
|
1000
|
Невядомае. Л?тара падобная на
шта
[4]
, магчыма, ф?нальная форма я?рэйскай
цадэ
?
|
?
|
|
Ш
|
/?/
|
Ша
|
Ша
|
|
Я?рэйская
шын
?
[4]
|
?
|
|
Ъ
|
/?/
|
?ръ
|
Ёр
|
|
Магчыма, в?дазмененая л?тара
онъ
[4]
|
??
|
|
Ы
|
/?/
|
?ры
|
Еры
|
|
Л?гатура
[за?в 2]
|
?
|
|
Ь
|
/?/
|
?рь
|
Ер
|
|
Магчыма, в?дазмененая л?тара
онъ
[4]
|
?
|
|
?
|
/æ, j?/
|
?ць
|
Яць
|
|
Магчыма, эп?граф?чная грэчаская
альфа
Α
[4]
|
?
|
|
Ё
|
*/jo/
|
Невядомае
[4]
: г?патэтычны кампанент
вял?кага ётаванага юса
; спалучэнне /jo/ было немагчымае ? той час
|
?
|
|
Ю
|
/ju/
|
Ю
|
Ю
|
|
Невядомае
[4]
|
?
|
|
?
,
Я
|
/??/
|
Юсъ малыи
|
Юс малы
|
|
Грэчаская
эпс?лон
ε, якое таксама выкарысто?валася для абазначэння насавога характару гука
[4]
|
?
|
|
?
|
/j??/
|
|
Юс малы ётаваны
|
|
Л?гатура
естъ
?
малога юса
[4]
|
?
|
|
?
|
/??/
|
Юсъ большии
|
Юс вял?к?
|
|
Л?гатура
онъ
?
малога юса
[4]
|
?
|
|
?
|
/j??/
|
|
Юс вял?к? ётаваны
|
|
Л?гатура невядомай л?тары ?
малога юса
[4]
|
?
|
|
?
|
/θ/
|
?ита
|
Ф?та
|
|
Грэчаская
тэта
θ
[4]
|
?
|
|
?
|
/?, i/
|
Ижица
|
?жыца
|
|
Невядомае
[4]
|
У ранн?х тэкстах
ук
? тры з чатырох юса? часам зап?свал?ся як дыграфы, двума асобным? часткам?.
Парадак л?тар ≪?жэ≫ ? ≪?≫, а таксама юса? у розных крын?цах можа адрозн?вацца. Дакладная адпаведнасць пам?ж глагал?чным? ≪?жэ≫ ды ≪?≫ ? к?рыл?чным? ≪И≫ ды ≪?≫ невядомая ? падручн?к? ? сло?н?к? часта ?пам?наюць тольк? адз?н з двух магчымых варыянта?, н?чога не кажучы пра ?снаванне другога.
Ва
Ун?кодзе
(пачынаючы з верс?? 4.1) для глагол?цы адведзены дыяпазон
U+2C00
…
U+2C5F
.
|
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
2C00
|
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
2C10
|
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
2C20
|
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
|
2C30
|
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
2C40
|
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
2C50
|
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
?
|
|
- ↑
Л?кавыя значэнн? л?тар глагол?цы ? к?рыл?цы не супадаюць
- ↑
Варта за?важыць, што
еры
з'я?ляецца
дыграфам
, як? складаецца з
ёра
/
ера
?
?жэ
/
?
[4]
.