Вайна Рэчы Паспал?тай са Швецыяй (1600?1611)

Вайна ВКЛ са Швецыяй 1600?1611
Вайна ВКЛ са Швецыяй 1600?1611
	Асно?ны канфл?кт: Вайна Рэчы Паспал?тай са Швецыяй 1600?1611
	; Гусарыя ? гало?ная ?дарная с?ла войска ВКЛ
Дата	1600 ? 1611
Месца	?нфлянты (цяпер Эстон?я , Латв?я )
Прычына	спрэчка за Эстляндыю разам з дынастычным канфл?ктам за шведск? сталец Жыг?монта Вазы ? Карла Сёдэрманландскага
Вын?к	перам?р'е
Прац??н?к?
Швецыя	Рэч Паспал?тая
Камандуючыя
Карл Карлсан Юленьельм , ; Карл IX , ; Андэрс Ленартсан , ; Ёах?м Фрыдрых фон Мансфельд , ; Ян Наса?ск? , ; Арв?д Эрыксан Столарм	Ян Караль Хадкев?ч , ; Юрген Фарэнсбах , ; Крыштаф Радз?в?л Пярун , ; Ян Замойск? , ; Стан?сла? Жалке?ск?

Вайна Рэчы Паспал?тай са Швецыяй у ?нфлянтах 1600?1611 ? ваенны канфл?кт Рэчы Паспал?тай са Швецыяй з-за зямель былой Л?вонскай канфедэрацы? , як? бы? працягам дынастычнай барацьбы за шведск? карале?ск? сталец у 1598?1600 гадах пам?ж Карлам Сёдэрманландск?м ? Жыг?монтам Вазам .

Прычыны [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля смерц? ? л?стападзе 1592 года караля Швецы? Юхана III , яго карона перайшла да старэйшага сына ? правамоцнага спадчынн?ка Жыг?монта Вазы , караля Рэчы Паспал?тай . Пасля каранацы? Жыг?монта Вазы ? яго жонк?, утварылася асаб?стая ун?я Рэчы Паспал?тай ? Шведскага карале?ства. Але ? вын?ку ?нтрыг яго дзядзьк? Карла, герцага Сёдэрманландскага, як? ?значал?? лютэранскую апаз?цыю, кароль прайгра? б?тву пад Л?нчэп?нгам у 1598 годзе, ? страц?? асаб?сты дамен ? Ф?нляндыю ? 1599 г., пасля чаго бы? распрацаваны новы праект нападзення с?лам? ?нфлянцкай земскай службы на чале з Юргенам Фарэнсбахам на Эстляндыю ? Ф?нляндыю.

Вайна [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Шведскае наступленне [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У л?стападзе 1599 года войск? герцага Карла Сёдэрманландскага захап?л? Нарву , а да сакав?ка 1600 года занял? Эстляндыю , прымус??шы мясцовую шляхту прысягнуць Карлу. У Рэвел? ? Нарве 19 жн??ня 1600 г. высадз?лася шведскае войска ? 10 000 салдат, да якога далучылася эстляндская шляхта ? сялянская пяхота, усяго ? 14 000. Агульнае к?ра?н?цтва ажыцця?ля? Карл Сёдэраманландск?. Начальн?кам над войскам? Рэчы Паспал?тай у ?нфлянтах паводле загаду караля бы? прызначаны ваявода вендэнск? Юрген Фарэнсбах , як? ме? 2400 наёмных салдат (з 800 гусара? ? 1000 пяхоты). Кал? да яго дабрал?ся падмацаванн? ад Рыг? , ?нфлянцкага паспал?тага рушэння ? л?то?ск?я татар , с?лы Рэчы Паспал?тай дасягнул? 4500 салдат.

Пасля заканчэння збору 13 верасня шведск?я войск? рушыл? на ?нфлянты , яны падзял?л?ся на 2 групы: адна ? з Рэвеля на Парнаву ? другая ? з Нарвы на Дэрпт . С?л Рэчы Паспал?тай было недастаткова, каб адб?цца, але яны здолел? перамагчы шведа? у сутычцы 29 верасня пад Каркусам , аднак Парнава была страчана ( 17 кастрычн?ка ), В?льяндз? ? ( 3 л?стапада ). Пасля ?далай для войска ВКЛ б?твы пад Кессю 7 студзеня 1601 г., войска ВКЛ разышлося па кра? ? пачало жорстка рабаваць насельн?цтва. Мясцовыя жыхары пачал? спрыяць шведам, ? скора тыя занял? Вольмар .

У лютым 1601 года шведы дайшл? да Дзв?ны ? Рыг? (абаронай к?рава? Юрген Фарэнсбах), а 28 сакав?ка аблажыл? Какенга?з . Гарадск? пасад зда?ся 1 красав?ка , ? баран?лася тольк? пяхота ВКЛ на замку. Шведы блак?равал? замак 2600 салдатам?, а сам? адвял? асно?ныя с?лы на 30 км на ?сход ад горада ? да Эрлаа . Там Карл Сёдэрманландск? перада? к?ра?н?цтва свайму пазашлюбнаму сыну Карлу Карлсану Юленьельму, а сам паеха? у Швецыю.

Дзеянн? войска ВКЛ у 1601?1609 г. [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Храналог?я б?тва? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

1600 ? б?тва пад Каркусам ( 29 кастрычн?ка )
1600 ? б?тва пад Л?мбажы ( 15 л?стапада )
1601 ? б?тва пад Кесю ( 7 снежня )
1601 ? б?тва пад Эргле ( 2 чэрвеня )
1601 ? б?тва пад Кокенга?зам ( 23 чэрвеня )
1601 ? аблога Вольмара ( 18 кастрычн?ка ? 18 студзеня )
1602 ? аблога Фел?на ( 25 сакав?ка ? 17 мая )
1602 ? б?тва пад Рэвелем ( 30 чэрвеня )
1602 ? аблога Белага Каменя ( 31 мая ? 30 верасня )
1603 ? б?тва пад Ракверы ( 5 сакав?ка )
1604 ? б?тва каля Белага Каменя ( 25 верасня )
1605 ? б?тва пад К?рхгольмам ( 27 верасня )
1608 ? аблога Дынамента ( жн?вень )
1609 ? аблога Парнавы ( 28 лютага ? 2 сакав?ка )
1609 ? б?тва пад Сал?сам ( 23 ? 24 верасня )
1609 ? б?тва каля Да?га?грывы ( 6 кастрычн?ка )

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Mała Encyklopedia Wojskowa , 1967, Wydanie I.
Stanisław Herbst, Wojna Inflancka 1600?1602 , wyd. II, Inforteditions 2007.
Leszek Podhorodecki, Rapier i koncerz , Warszawa 1985, ISBN 83-05-11452-X
Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodow. Srebrny Wiek , Warszawa 1982, ISBN 83-06-01093-0 .
Henryk Wisner, Kircholm 1605. Warszawa 2011, Bellona, ISBN 978-83-11-12034-1 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]