Абдуррахман ?бн Мухамад ?бн Хальдун аль-Хадрам?
араб. ??? ?????? ?? ???? ?? ????? ??????? ‎‎
Дата нараджэння	27 мая 1332 [1]
Месца нараджэння	Тун?с , Хафс?ды [d] [2]
Дата смерц?	17 сакав?ка 1406 (73 гады)
Месца смерц?	Ка?р , Мамлюкск? султанат , Ег?пет
Род дзейнасц?	антраполаг , г?сторык , суддзя , а?таб?ёграф , сацыёлаг , эканам?ст , ф?лосаф , пал?тык , п?сьменн?к , паэт
Навуковая сфера	эканом?ка , сацыялог?я , ф?ласоф?я , антрапалог?я ? пал?тык
Альма-матар	Ez-Zitouna University [d]
Вядомы як	?бн Хальдун
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

?бн Хальдун ( араб. ??? ????? ‎‎) , Абдурахман Абу Зэйд ?бн Мухамад; Вал? ад-дз?н Абд ар-Рахман ?бн Мухамад; па мянушцы Хадрам? ? Эшб?л?, Сев?льск?; 27 мая 1332 , Тун?с  ? 17 сакав?ка 1406 , Ка?р ; 732?808 гг. х?джры ) ? арабск? мусульманск? ф?лосаф , г?сторык, сацыяльны мысляр ^[3] .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Яго по?нае ?мя: Абу Зэйд Абдурахман ?бн Мухамад ?бн Хальдун аль-Хадрам? аль-Ашб?л?. Нарадз??ся ? 1332 годзе ? Тун?се. Бацьк? ? выхадцы з Андалус?? . Вывучы?шы ? родным горадзе Тун?се Каран, хадысы , права, граматыку, паэтыку, служы? у султана Абу-?нана ? Фэсе . Прыдворныя ?нтрыг? прымус?л? яго з’ехаць у ?спан?ю (1362); тут ён скла? трактат па лог?цы ? некальк? верша?; па даручэнн? гранадскага султана ён вё? перамовы пра м?р з донам Педра Кастыльск?м .

Пазней ?бн Хальдун бы? п?сьмаводам у валадаро? тун?скага эфескага. З 1382 г. ён жы? у Ка?ры, займаючы пасаду прафесара, а потым вярхо?нага кады ( шарыяцк? суддзя) мал?к?та? . Сумленнасць даста?ляла яму шмат ворага?, так што некальк? разо? яго ссо?вал?, але потым ?зно? закл?кал? на пасаду. Кал? ? С?рыю (валодання ег?пецкага султана) ?варва?ся Тамерлан , ?бн-Хальдун, паводле сло? ?бн Арабшаха , суправаджа? туды свайго валадара, здоле? зачараваць Тамерлана сва?м зваротам ? бы? адпушчаны ? Ка?р на тую ж пасаду вярхо?нага кады (1400).

Эканам?чная тэорыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Працы ?бн Хальдуна па эканом?цы актуальныя ? сёння ^[4] . У сваёй г?старычнай працы ≪ Мукаддз?ма ≫ (Уводз?ны ? г?сторыю) ?бн Хальдун анал?зава? прычыны ?здыму ? заняпаду кра?н ? народа?. Ён раб?? акцэнт на змяншэнн? дзяржа?ных выдатка? на наёмнае войска ? бы? супраць падаткаабкладання ? тарыфа?, што перашкаджаюць гандлю ? вытворчасц?. ?бн Хальдун л?чы?, што бюракратыя не ? стане эфекты?на к?раваць камерцыйнай дзейнасцю з-за слабой матывацы? ? навучанасц?. Ён л?чы?, што ? тых кра?нах, дзе ? гандл? ? вытворчасц? бярэ ?дзел дзяржава, варта чакаць адноснае зн?жэнне эканам?чнага л?шку ? заняпад. Гэтыя ? ?ншыя эканам?чныя прынцыпы ?бн Хальдун л?чы? патрэбнай умовай пабудовы цыв?л?заванага грамадства ^[4] . ?бн Хальдун адкры? вел?зарную колькасць фундаментальных панятка? эканом?к?. Яшчэ да Адама См?та ?м адкрыта кашто?насць ? патрэба падзелу працы. Ён апярэдз?? Рыкарда ? адкрыцц? працо?най тэоры? кошты ? да Джона Кейнса разгледзе? ролю дзяржавы ? стаб?л?зацы? эканом?к? ^[5] .

Эканом?ка

?бн Хальдун з’я?ляецца першым эканам?стам, як? с?стэматызава? функцы? эканом?к?, паказа? на важнасць тэхн?чнай базы, спецыял?зацы? вытворчасц? ? вонкавага гандлю для атрымання эканам?чнага л?шку. Ён праанал?зава? ролю дзяржавы ? яго пал?тыку стаб?л?зацы? як сродак забеспячэння прадукцыйнасц? ? занятасц? насельн?цтва. Яго ц?кав?л? пытанн? аптымальнага падаткаабкладання, скарачэння дзяржа?ных служба?, палёгк? ? сродку матэрыяльнага стымулявання. Арган?зацыйная структура, эканам?чныя чаканн?, нарматы?на-пра?ная база, тэорыя кошту, эканом?ка вытворчасц? ? ?ншыя пытанн? ?вайшл? ? сферу яго навуковых ?нтарэса? ^[4] .

?бн Хальдун ста? першым навуко?цам, як? бы? узброены ?я?леннем пра эканам?чны л?шак. Ён прапанава? б?ялаг?чную тэорыю ?здыму ? заняпаду нацый, а яго стройная агульная эканам?чная тэорыя вызначала ? яго падыход да г?сторы?. Да ?бн Хальдуна не было навуко?ца, як? б ствары? гэтак паслядо?ную тэорыю агульнай эканом?к?, якая тлумачыць ? якая прадказвае ?здым ? заняпад цыв?л?зацый, кра?н ? ?мперый. Яго навука дазваляе прадказаць, накольк? жыццяздольным з’я?ляецца тая ц? ?ншая дзяржава, а таксама эмп?рычна ? тэарэтычна тлумачыць наступствы дзяржа?най пал?тык? ? вобласц? вытворчасц? ? гандлю ^[6] .

Дзяржава

Па думцы ?бн Хальдуна роля дзяржавы складаецца ? ахове закона ? парадку, спрыяльных гаспадарчай дзейнасц?, а таксама ? у абароне маёмасных пра?, гандлёвых шляхо?, свету ? стаб?льнасц?. Асабл?вую ролю ? паляпшэнн? эканам?чнай акты?насц? гуляе аптымальнае (м?н?мальнае) падаткаабкладанне, што не перашкаджае вытворчасц? ? гандлю. Празмернае абкладанне падаткам эканам?чнага л?шку, павел?чэнне памера? бюракратычнага апарата ? войска прыводз?ць да паслаблення гандлю ? вытворчасц?, з прычыны чаго змяншаецца эканам?чны л?шак. Паводле сло? ?бн Хальдуна, ≪рост абсалютнай улады ? дзяржаве з’я?ляецца прычынай заняпаду эканам?чнага роскв?ту ?, як вын?к, дзяржавы ? гарады≫. Змяншэнне сукупнага прыбытку дзяржавы патрабуе новых мер для падвышэння гэтага прыбытку, сярод як?х: падатк? ? натуральнай форме, акцызы, канф?скацы?, а таксама непасрэднае ?мяшанне дзяржавы ? эканам?чную дзейнасць ^[6] .

?бн Хальдун л?чы?, дзяржава пав?нна займацца арган?зацыяй грамадск?х служба? для стварэння працо?ных месца?, будаваць дарог? ? раб?ць захады для заахвочання гандлю ? вытворчасц?. Умяшанне дзяржавы ? камерцыю прывядзе да разрастання бюракратычнай с?стэмы ? наёмнага войска, у вын?ку чаго прадпрымальн?к? не змогуць нармальна займацца гандлем ? атрымваць прыбытак ад сва?х прадпрыемства?. Вын?кам эканам?чнага заняпаду можа быць вын?к насельн?цтва гарадо? ? прамысловых цэнтра? у альтэрнаты?ныя месцы жыцця, што прыводз?ць да падання попыту на тавары ? яшчэ больш пагаршае с?туацыю. Па ?бн Хальдуну, самая лепшая дзяржава ? дзяржава з м?н?мальным бюракратычным апаратам, м?н?мальным войскам ? м?н?мальным падаткаабкладаннем, якая займаецца забеспячэннем законнасц? ? парадку ^[7] .

Спецыял?зацыя ? эканам?чны л?шак

?бн Хальдун л?чы?, што падзел працы з’я?ляецца важнай крын?цай эканам?чнага л?шку, а прадпрымальн?цкая зац?ка?ленасць залежыць ад спрыяльнасц? асяроддзя для спецыял?зацы? ^[8] . Пра адасабленне розных выгляда? працо?най дзейнасц? ? прынцып масавай вытворчасц? ?бн Хальдун каза? наступнае:

≪Кожны асобны выгляд рамяства мае патрэбу ? праца?н?ках, прытым, у дасведчаных праца?н?ках. Чым больш шматл?к?я ? разма?тыя этапы вытворчасц? ? тым ц? ?ншым рамястве, тым больш людзей у яго залучаны. Прытым кожная група праца?н?ко? займаецца сваёй справай. Паступова ? рамястве ?сё больш выразна выя?ляюцца розныя выгляды прац, людз?, як?я ?м? займаюцца, набываюць усё большы досвед у тым, што робяць. Час ? сталыя па?торы адных ? тых жа дзеяння? спрыяюць стварэнню ? ?караненню рамёства?≫ ^[8] .

?бн Хальдун л?чы? важным навучанне на практыцы ? падвышэнне прафес?йнай квал?ф?кацы?. Ён да? кароткае эканам?чнае абгрунтаванне падзелу працы ? л?чы?, што ? функцы? прадпрымальн?ка? уваходз?ць узгадненне ? забеспячэнне ?заемадзеяння фактара? вытворчасц? ? адпаведнасц? з рынкавым? с?лам?. Па думцы ?бн Хальдуна падзел працы з’я?ляецца крын?цай эканам?чнага л?шку, кал? выкананы ?мове ?заемадзеяння ? ?згодненасц? фактара? вытворчасц?. Ён таксама паказа? на тое, што ≪прыбытак, як? здабывае чалавек, ёсць кошт, атрыманы ад яго працы≫ ^[9] .

?бн Хальдун л?чы?, што прыбытак з’я?ляецца першапрычынай камерцыйных распачынання?, а праца?н?к? ? прадпрымальн?к? ?мкнуцца атрымаць макс?мальную аддачу ад сваёй дзейнасц? ? выглядзе прыбытка? ? заработнай платы. Для ?бн Хальдуна ≪камерцыя мае на ?вазе прыбытак за кошт узросту кап?талу шляхам купл? тавара? па н?зкай цане ? ?х продажы па высокай цане≫. Ён л?чы? важным? для ?зросту эканом?к? ?згодненасць, узаемадзеянне ? ск?раванасць фактара? вытворчасц? на падвышэнне эканам?чнага л?шку ^[10] .

Попыт ? прапанова

Яшчэ ? XIV стагоддз? ?бн Хальдун пастулява?, што цана тавара? ? паслуг вызначаецца попытам ? прапановай. Кал? тавар рэдк? ? карыстаецца попытам, яго цана высокая, а кал? тавару шмат ? ён не карыстаецца попытам, то яго цана будзе н?зкай. Прадпрымальн?к у пагоне за прыбыткам будзе купляць тавар там, дзе ён танней ? не з’я?ляецца дэф?цытным, ? будзе прадаваць там, дзе ён карыстаецца попытам, па больш высокай цане ^[10] .

Крэдытна-грашовая пал?тыка

?бн Хальдун баран?? стаб?льную крэдытна-грашовую пал?тыку ? бы? супраць таго, каб улады гулял? на кошты валюты. Ён л?чы?, што штучная ?нфляцы? прыводз?ць да страты даверу да валюты з боку насельн?цтва ^[10] . Адным з прыярытэта? пал?тык? дзяржавы пав?нна быць абарона пакупн?цкай здольнасц? грошай, для чаго трэба ствараць незалежныя крэдытна-ф?нансавыя ?становы. Кажучы пра колькасць грошай, ?бн Хальдун сцвярджа?, што ≪колькасць грошай не мае значэння для дабрабыту кра?ны≫. Паводле яго думк?, манетарная пал?тыка пав?нна быць стаб?льнай, прадуманай ? ск?раванай на абарону пакупн?цкай здольнасц? грошай, а насельн?цтва пав?нна быць абаронена ад зняцэньвання грошай ^[11] .

Ф?ксаванне цэн

?бн Хальдун бы? прац??н?кам умяшання дзяржавы ? фармаванне цэн на тавары ? паслуг? ^[11] . Пал?тыка, у якой уладца скупляе тавары па самай н?зкай цане, а потым прадае гэты ж тавар па выгаднай яму цане па думцы ?бн Хальдун, ваб?ць за сабой наступныя наступствы:

1. ≪Фермеры ? гандляры больш не здольныя самастойна займацца гандлем, якая дазваляла ?м зарабляць ? забяспечваць сябе≫.
2. Ста?шы пастаяннай, падобная практыка ≪пазбывае ?х кожнай ?н?цыятывы ? прадпрымальн?цтве, што разбурае бюджэтна-падатковую структуру≫ ^[11] .
3. ≪З часам удзел к?ра?н?ка ? гандл? можа прывесц? да разбурэння культуры ? цыв?л?зацы?≫.
4. Пал?тыка ф?ксаваных цэн ≪яшчэ больш небяспечная, шкодная ? разбуральная для суб’екта? прадпрымальн?цтва, чым удзел дзяржавы ? камерцы? ц? сельскай гаспадарцы, як? хутка паварочваецца шкодай для прадпрымальн?ка?, роб?цца паг?бельным для ?х прыбытка? ? зн?жае культурную акты?насць≫ ^[12] .

Права ?ласнасц?

?бн Хальдун л?чы?, што права ?ласнасц? з’я?ляецца закладам выжывання цыв?л?зацы?, а абарона ? забеспячэнне маёмасных маю рацыю пав?нны быць замацаваны заканада?ча. Па яго думцы, ≪кал? зн?кае маты? набываць ? атрымваць маёмасць, чалавек не распачынае н?як?х выс?лка? для яго набыцця. Ступень ? частасць парушэння? права ?ласнасц? вызначае, накольк? слабеюць выс?лк? суб’екта, ск?раваныя на набыццё маёмасц?≫ ^[12] . ?бн Хальдун злуча? права ?ласнасц? са справядл?васцю, а замах на ?ласнасць л?чы? актам несправядл?васц?. Ён л?чы?, што пры адсутнасц? справядл?васц? ≪здзяйсняецца зн?шчэнне чалавечага роду≫, ?, так?м чынам, несправядл?васць пав?нна быць забаронена ^[13] .

Працы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

?бн Хальдун услав??ся як г?сторык. Яго складанне ≪Кн?га павучальных прыклада? па г?сторы? араба?, перса? ? бербера? ? ?х сучасн?ка?, як?я мел? вял?кую ?ладу≫ (≪К?таб аль-?бар ва дыван аль-мубтада ? аль-кхабар ф? айям аль-араб у аль-аджам у аль-барбар у ман асарахум м?н за?? ас-султан аль-акбар≫ араб. ???? ????? ?????? ??????? ??????? ?? ???? ????? ?????? ??????? ??? ?????? ?? ??? ??????? ?????? ‎‎), ц? ≪Вял?кая г?сторыя≫, складаецца з уводз?н ? трох частак:

1. Уводз?ны пра перавагу навук? г?сторы? (≪Аль-мукаддз?ма ф? фадл? ыльм ?т-тарыкх≫; араб. ??????? ?? ??? ??? ??????? ‎‎).
2. Пра прыроду грамадскага жыцця (≪Ф? таб?ят аль-умран≫; араб. ?????? ????? ?? ????? ??????? ‎‎).
3. Пра араба?, ?х пакаленн? ? дзяржавы са стварэння да нашых дзён (≪Ф? акхбар аль-араб уа аджйал?х?м уа дуал?х?м мунзу бад ?ль-кхал?ка ?ля хаз аль-ахд≫; араб. ?????? ?????? ?? ????? ????? ???????? ?????? ??? ??? ??????? ??? ??? ????? ‎‎).
4. Пра бербера? (≪Аль-бербер≫; араб. ?????? ?????? ?????? ‎‎).

Ва ?сходазна?чай л?таратуры прынята зваць першую частку ≪К?таб аль-?бар≫ разам з а?тарскай прадмовай ? ≪Уводз?нам? пра перавагу навук? г?сторы?≫ адной агульнай назвай ? ≪Мукаддз?ма≫, ≪Пралегамены≫, ц? ≪Уводз?ны≫ ^[14] .

≪Мукаддз?ма≫ ?тварае самастойны трактат. Утрыманне яе:

• сэнс г?сторы?, значэнне г?старычнай крытык? ? прыёмы яе, крын?цы г?старычных абмыла?;
• геаграф?чны агляд зямнога шара, думк? пра ф?з?чны ? маральны ?плы? кл?мату ? глебы на людзей;
• спосабы пазнання пра?ды; эвалюцы? форма? сямейнай, грамадскай ? дзяржа?нага жыцця;
• разв?ццё эканам?чнае ? разумовае;
• раскладанне дзяржавы;
• значэнне працы ? дабрабыце дзяржавы;
• агляд розных гал?н рамёства? ? мастацтва?;
• клас?ф?кацыя навук.

≪Мукаддз?ма≫, па справядл?васц?, л?чыцца выдатным творам. Выказаныя ? ёй ?дэ? з’я?ляюцца адной з асно? сучаснай кл?адынам?к? .

?бн Хальдунам таксама нап?саны: а?таб?яграф?я (≪Ат-таарыф б? ?бн Хальдун уа рыхляту-ху гарбан уа шаркан≫; араб. ??????? ???? ????? ?????? ???? ????? ‎‎), праца па суф?зму (≪Шыфа ус-са?ль уа тахз?б уль-маса?ль≫; араб. ???? ?????? ?????? ??????? ‎‎) ? трактат, як? ? б?бл?яграф?чным сп?се да перакладу ≪Мукаддз?ма≫, выкананаму Францам Ро?зенталем , названы трактатам па лог?цы ( англ. : Treatise on logic ) ? ≪Любаб уль-мухасаль ф? усуль ?д-дз?н≫ ( араб. ???? ?????? ?? ???? ????? ‎‎).

Публ?кацы? прац ? пераклада? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Вывучэнне навуковай творчасц? ?бн Хальдуна было пачата ? першыя дзесяц?годдз? XIX стагоддзя французск?м? ?сходазна?цам?, адным з як?х бы? С?львестр дэ Сас? ^[15] .

Мехмет П?рызадэ перавё? ≪Мукаддз?ма≫ на турэцкую мову, перапрацава?шы яе ? стыл?стычным дачыненн? ^[16] . Эцьен Катрмер надрукава? увесь арабск? тэкст ≪Мукаддз?ма≫ ? ≪Notices et extraits≫ (tt. XVI?XVIII, Пара. 1858); по?ны французск? пераклад ≪Мукаддз?ма≫ ?жыццяв?? дэ Слэн ( фр. ) : ≪Prolegomenes≫ (Парыж, 1862); усходн?я выданн? ? Ка?р (2-е, 1886) ? Бейрут (1882). Другая частка што выдаецца была абатам Ары (па-араб. ? ?тальян.). Трэцяя частка грунто?на разабрана Рэно (Reinaud): ≪Memoire sur les populations de l’Afrique septentrionale, leur langage, leurs croyances et leur etat social≫ (у ≪Nouv. annales des Voyages≫, 1858, лют.); арабскае выданне ≪Hist. des Berberes≫ (Алжыр 1847 ? 1851) ? французск? пераклад (1852?1856, 4 тамы). Чацвёртая частка выдадзена ? выманнях Noel des Vergers: ≪Histoire de l’Afrique sous la dynastie Aghiabide et de la Sicile sous la domination musulmane≫ (Парыж 1841); пра крыжовыя паходы ? выд. ? пёр. Торнберга: ≪Narratio de expeditione Francorum≫ (Упсала 1841, у ≪Акадэм. Зах.≫). Цалкам выдадзены важ тэкст ≪Вял?кай г?сторы?≫ ?бн-Хальдуна ? Булаку (Ка?р; 1867, 7 т.).

• ≪Autobiographie d’Ibn-Khaldoun≫, traduite par de Slane (≪Journale Asiatique≫, Paris, 1844).
• ≪Histoire des berberes et des dynasties musulmanes de l’Afrique septentrionale≫, traduite de l’arabe par de Slane, Algiers, 1852?1856, 4 volumes.
• ≪Les Prolegomenes≫, traduite par de Slane. Paris, 1934?38. 3 volumes. Reproduction of 1862?1868 edition.
• ≪Lubab al-Muhassal fi usul ad-din≫, edited by Luciano Rubio. Tetuan, 1952.
• ≪The Muqaddimah; An Introduction to History≫, translated from the Arabic by F. Rosenthal, New York, London, 1958. 3 volumes.
• ≪Введение (фрагменты)≫. Перевод С. М. Бациевой // Избранные произведения мыслителей стран Ближнего и Среднего Востока. IX?XIV в. М., 1961, С. 559?628.
• Пролегомены к ≪Книге поучительных примеров и дивану сообщений о днях арабов, персов и берберов и их современников, обладавших властью великих размеров≫ // Мировая экономическая мысль: Сквозь призму веков: В 5 т. Т.1: От зари цивилизации до капитализма / Ред. Г. Г. Фетисов.; Моск. гос. ун-т им. М. В. Ломоносова, Благотвор. фонд ≪Благосостояние для всех≫. ? М.: Мысль. ? 2004. ? 718 с. ? (250 лет Московскому Государственному Университету им. М. В. Ломоносова.) ? ISBN 5-244-01039-5 .
• ≪Введение (ал-Мукаддима)≫. Составление, перевод с арабского и примечания А. В. Смирнова // Историко-философский ежегодник 2007. М., 2008. С. 187?217.
• Введение в историю (ал-Мукаддима). Фрагменты. Перевод с арабского, комментарии и примечания И. Л. Алексеева, А. В. Душак и А. Ш. Столыпинской // Pax Isamica, 1/2008, c.15-21.

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Graberg Af Hemso, Jakob Grefve. Notizia intorno alla fimoza .
• Kremer, Alfred, Freiherr Von . Ibn Chaldun und seine Kulturgeschichte der islamischen Reiche . Wien, 1879.
• Mahdi, Muhsin. Ibn Khaldun’s Philosophy of History: A Study in the Philosophic Foundation in the Science of Culture . London, 1957.
• Lacoste, Yves . Ibn Khaldoun. Naissance de l’Histoire, passe du tiers monde Paris, 1965, 1998.
• Fischel, Walter Joseph. Ibn Khaldun in Egypt. His public functions and his historical research: An essay in Islamic historiography . Berkeley, 1967.
• Labica, Georges . Politique et religion chez Ibn Khaldoun. Essai sur l’ideologie musulmane . Alger, Societe nationale d'edition et de diffusion, 1968.
• Ацамба Ф. М. Социально-экономические воззрения Ибн Хальдуна // Всемирная история экономической мысли: В 6 томах / Гл. ред. В. Н. Черковец. ? М .: Мысль, 1987. ? Т. I. От зарождения экономической мысли до первых теоретических систем политической жизни. ? С. 311-315. ? 606 с. ? 20 000 экз.  ? ISBN 5-244-00038-1 .
• Алексеев И. Л. Возвращаясь к Ибн Халдуну // Pax Islamica, 1/2008, с.5-14.
• Араби Б.   Ибн-Хальдун ? основоположник арабской социологии // Социологические исследования . ? 1990. ? Т. 11. ? С. 107?109.
• Бациева С. М. Историко-социологический трактат Ибн Халдуна ≪Мукаддима≫. М., 1965.
• Бациева С. М. Бедуины и горожане в Мукаддиме Ибн Халдуна // Очерки истории арабской культуры V?XII веков. М ., 1982.
• Ибн Хальдун Абдуррахман Абу Зейд ибн Мухаммед / Бациева С. М., Сагадеев А. В. // Т. 9. Евклид ? Ибсен. ? М . : Советская энциклопедия, 1972. ? ( Большая советская энциклопедия  : [в 30 т.]  / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969?1978). (руск.)
• Иванов Н. А. ≪Китаб аль-Ибар≫ Ибн Халдуна как источник по истории стран Северной Африки в XIV в. // Арабский сборник. М., 1959.
• Игнатенко А. А.   (руск.)  ( бел. . Ибн-Хальдун / Оформление серии и гравюра художника А. И. Ременника. ? М .: Мысль, 1980. ? 160 с. ? (Мыслители прошлого). ? 50 000 экз.
• Коротаев А. В. Долгосрочная политико-демографическая динамика Египта: Циклы и тенденции Арх?вавана 24 лютага 2008. . М.: Восточная литература, 2006. ? ISBN 5-02-018526-4 .
• Крымский А. Е. Ибн-Хальдун // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : В 86 томах (82 т. и 4 доп.)  (руск.) . ? СПб. , 1890?1907.
• Кучинов А. М. Влияние Ибн Халдуна на развитие общественной мысли // Ломоносов ? 2013. ? М., 2013.
• Розов Н. С. Закон Ибн Халдуна // Политический класс. 2006, 16.
• Смирнов А. В. Ибн Халдун и его ≪новая наука≫ Арх?вавана 21 красав?ка 2010. // Историко-философский ежегодник’2007. М.: ≪Наука≫, 2008. ? 530 с. ? ISBN 978-5-02-035961-1 . ? С. 159?186.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Экономическая теория ибн Хальдуна. Подъём и упадок наций ( арх. 23 красав?ка 2013)  = The Economic Theory of Ibn Khaldun and Rise and Fall of Nations  : ( (англ.) ; Selim Cafer Karatas, 2011) // Ислам для всех! ? 2011. ? 26 мая.
• ИБН ХАЛДУН. Книга назиданий (нявызн.) . Восточная литература. Арх?вавана з першакрын?цы 16 лютага 2012. Праверана 18 мая 2011.
• К?таб аль-?бар на сайце al-eman.net (ар.)
• По?ны тэкст ≪К?таб аль-?бар≫ у pdf-формате (Бейрут: ≪Дар аль-ф?кр≫, 2001) (ар.) .
• ≪The Muqaddimah≫ у перакладзе Франца Розенталя на сайце muslimphilosophy.com (англ.) .
• ТЕОРИЯ ПОЛИТИКО-ДЕМОГРАФИЧЕСКИХ ЦИКЛОВ АБД АР-РАХМАНА ИБН ХАЛДУНА В ЕГО СОБСТВЕННОМ ИЗЛОЖЕНИИ
• С. В. Цирель   (руск.)  ( бел. , Концепт ≪асабиййи≫ как основа связи экономико-демографической и гуманитарной истории .