Юры Радз?в?л ≪Геркулес≫

Юры Радз?в?л
лац. Jury Radzivił
	Юры Радз?в?л ≪Геркулес≫
	; Герб ≪ Трубы ≫
Асаб?стыя зьвестк?
Нарадз??ся	1480
Памёр	красав?к 1541
Род	Радз?в?лы
Бацьк?	М?калай Радз?в?л ≪Стары≫ ; Соф’я з Ман?в?да?
Жонка	Барбара з К?шка? ; Барбара з Кола?
Дзец?	ад 2-га шлюбу : М?калай , Ганна Альжбета , Барбара
Дзейнасьць	дыплямат

Гэтая назва мае некальк? сэнса?. Кал? вас ц?кавяць ?ншыя сэнсы, глядз?це таксама Юры Радз?в?л .

Ю?ры Радз?в??л (мянушк? В?ктар , Пераможца , Л?то?ск? Геркулес ^[1]; каля 1480 ? красав?к 1541 ^[2]) ? дзяржа?ны ? вайсковы дзяяч Вял?кага Княства Л?то?скага . Падчашы вял?к? л?то?ск? (1509?1517), ваявода к?е?ск? (1510/1511?1514), гетман польны л?то?ск? (1520?1523), кашталян троцк? (1522?1527) ? в?ленск? (з 1527), маршалак дворны л?то?ск? (з 1528), гетман вял?к? л?то?ск? (з 1531). Заснавальн?к б?ржанска - дуб?нка?скай (таксама вядомай як пратэстанцкай ) л?н?? роду Радз?в?ла? . Здабы? шырокую вядомасьць дзякуючы сва?м вайсковым дасягненьням (атрыма? перамогу ? 30 б?твах ^[2]) ? мастацтву пал?тыка ^[3].

Бы? адным з найбагацейшых магната? Вял?кае Княства . Валода? маёнткам? Сьв?рам , М?хал?шкам? , Жупранам? , Барунам? , Геранёнам? ? Ашмянск?м павеце , ?ндурай , Котрай , Таболай у Гарадзенск?м , Жырмунам? , Дакудавым , Сяльцом ? Зблянам? ? Л?дзк?м , Уселюбам ? Л?пскам у Наваградзк?м , Вязыньню , Нал?бакам? ? Каменем Харэцк?м у Менск?м паветах, вял?кай колькасьцю маёнтка? на тэрыторы? сучаснай Летувы . З 1500-х гадо? бы? старостам-намесьн?кам вяленск?м , майшагольск?м , мерацк?м , уцянск?м , мазырск?м (1511?1514), гарадзенск?м ^[2] (з 1514), бел?цк?м (з 1528), валынск?м , л?дзк?м , ск?дальск?м , крынка?ск?м ? азёрск?м .

Б?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

З шляхецкага роду Радз?в?ла? гербу ≪ Трубы ≫, сын М?калая Радз?в?ла ≪Старога≫ , ваяводы в?ленскага ? канцлера вял?кага л?то?скага , ? Соф’? з Ман?в?да? . Ме? брато? М?калая , князя Сьвятой Рымскай ?мпэры? на Гонядзях ? Мядзелах ^[4], ваяводу в?ленскага ? канцлера вял?кага л?то?скага, Яна , кашталяна троцкага, Войцеха , б?скупа в?ленскага , ? сястру Ганну , жонку Конрада III Рудога , апошнюю ?дзельную мазавецкую княг?ню ^[4].

З 1508 году бра? удзел у вайне з Масков?яй . У 1511 годзе з слуцк?м князем Юрыем Алелькав?чам разьб?? крымск?х татара? ва ?рочышчы Рутцы за 20 м?ля? ад К?ева . 28 красав?ка 1512 году бра? удзел у пераможнай б?тве з татарам? пад Лапушнай (каля ?кра?нскага В?шня?цу ). У Аршанскай б?тве 1514 году камандава? лёгкай коньн?цай на левым флянзе. У 1517 годзе бра? удзел у паходзе пад Пско? , а ? 1519 годзе ? у баёх з маско?ск?м войскам каля Крэва . У 1519?1521 годзе бра? удзел у вайне супраць Тэ?тонскага ордэну . На чале невял?кага корпусу ?зя? некальк? ордэнск?х замка? ? Голянд, Кв?дзын , Мелшак , Любаву, Брандэнбург ? ?ншыя ^[5]. 27 студзеня 1527 году разам з Канстантынам Астроск?м разьб?? татара? у б?тве на рацэ Альшан?цы за места Кане? . Камандава? войскам Вял?кага Княства ? вайне супраць Маско?скай дзяржавы 1534?1537 гадо? . У 1535 годзе войска на чале зь Юрыем Радз?в?лам ? каронным вял?к?м гетманам Янам Тарно?ск?м вызвал?ла Гомель ? Старадуб .

За шматл?к?я перамог? над ворагам? атрыма? мянушку ≪ Геркулес ≫, таксама бы? называны ≪ В?ктар ≫ ( лац . Victor ? пераможац) ^[5].

У 1509 годзе атрыма? урад падчашага вял?кага л?то?скага , у 1510 або 1511 годзе ста? ваяводам к?е?ск?м . У 1520 годзе атрыма? булаву гетмана польскага л?то?скага . У 1522 годзе ста? кашталянам троцк?м , у 1527 годзе ? в?ленск?м , у 1528 годзе ? маршалкам дворным л?то?ск?м . У 1526 годзе, будучы сябрам Рады магната? , зьвярну?ся да вял?кага князя Жыг?монта Старога з прапановаю адна?леньня Карале?ства Л?твы пад к?раваньнем гаспадарскага сына Жыг?монта А?густа ^[3]. У 1531 годзе атрыма? булаву гетмана вял?кага л?то?скага . У 1530-х гадох разам з сва?м братам Янам амаль цалкам кантралява? унутраныя справы Л?твы ^[3].

Першы раз ажан??ся з Барбарай К?шчанкай (пам. 1513 ^[6]), друг? ? каля 1515 году ^[7] з Барбарай, дачкой ваяводы падольскага Па?ла Колы . У друг?м шлюбе нарадз?л?ся дзец?:

М?калай (1512?1584), канцлер ? гетман вял?к? л?то?ск?
Ганна Альжбета (1518?1558), жонка маршалка валынскага Пятра К?шк? ? стольн?ка вял?кага л?то?скага Сямёна Гальшанскага
Барбара (1520?1551), каралева польская ? вял?кая княг?ня л?то?ская, жонка караля ? вял?кага князя Жыг?монта А?густа

У апошн?я гады цяжка хварэ?, памёр незадо?га да Вял?кдня (17 красав?ка 1541) ^[8].

Галерэя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?канаграф?я Юрыя Радз?в?ла ≪Геркулеса≫
Невядомы мастак, 1646?53 гг.
Зь Нясьв?скай партрэтнай галерэ? , 1733?37 гг.
Невядомы мастак, 1749?56 гг.
Невядомы мастак, 1749?56 гг.

З альбома ≪Выявы роду Радз?в?ла?≫. Г. Ляйбов?ч , 1758 г.
М. Старкман, 1857 г.
В. Герсан , 1860?62 гг.
Р. Жуко?ск?, XIX ст.

У картцы да артыкула прыводз?цца партрэт 1-й паловы XVII ст. пэндзля невядомага мастака зь Нясьв?скай партрэтнай галерэ?, як? цяпер захо?ваецца ? Нацыянальным мастацк?м музэ? Беларус? .

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

^ Арло? У. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае . ? KALLIGRAM, 2012. С. 146.
^ ^а ^б ^в Грыцкев?ч А. Радз?в?л Юрый // ВКЛ. Энцыкл . ? Мн. : 2005 Т. 2. С. 499.
^ ^а ^б ^в Bajer P. P. Een korte geschiedenis van de familie Radziwill (Short history of the Radziwill Family) // Oost-Europaverkenningen. № 162, 2000. P. 39?53.
^ ^а ^б Рудзк? Э. Барбара Радз?в?лянка ? другая жонка Жыг?монта А?густа / Пераклад з: Edward Rudzki. Polskie Krolowie. Zony Piastow i Jagiellonow. ? W-wa, 1985 // Спадчына . № 5, 1994. ? Эл. рэсурс www.pawet.net Праверана 8 кастрычн?ка 2010 г.
^ ^а ^б 150 пытання? ? адказа? з г?сторы? Беларус?. ? В?льня, 2002.
^ Сл??к?н В. Найстаражытнейшыя пасяленьн? Л?дчыны // Л?дзк? летап?сец. № 3, 4, 6. ? Эл. рэсурс www.radzima.org Праверана 8 кастрычн?ка 2010 г.
^ Jerzy Radziwiłł (пол.) . Genealogia dynastyczna. Праверана 3 кастрычн?ка 2010 г.
^ Błaszczyk G. Radziwiłł Jerzy h. Tr?by (ok. 1480?1541) // Polski Słownik Biograficzny. ? Wrocław ? Warszawa ? Krakow ? Gda?sk : Zakład Narodowy Imienia Ossoli?skich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. ? T. XXX/2, zeszyt 125. S. 228. (пол.)

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

150 пытання? ? адказа? з г?сторы? Беларус? / Уклад. ?ван Саверчанка , Зьм?цер Санько . ? В?льня: Наша Будучыня, 2002. ? 238 с. ISBN 9986-9229-6-1 .
Арло? У. , Герас?мов?ч З. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае / Рэц. А. Грыцкев?ч , У. Ляхо?ск? ; рэд. З. Санько ; картограф В. Цемуша? . ? KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. ? 400 с. : ?л. ISBN 978-985-6919-82-7 .
Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя, 2005. ? Т. 2: Кадэцк? корпус ? Яцкев?ч. ? 788 с. ? ISBN 985-11-0378-0
Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн. : БелЭн , 2001. ? Т. 6. Кн. 1: Пузыны ? Усая. ? 591 с. ? ISBN 985-11-0214-8

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Генэаляг?чнае дрэва (пол.)

[1] Арло? У. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае . ? KALLIGRAM, 2012. С. 146.

[evkl-2] а ^б ^в Грыцкев?ч А. Радз?в?л Юрый // ВКЛ. Энцыкл . ? Мн. : 2005 Т. 2. С. 499.

[hist-3] а ^б ^в Bajer P. P. Een korte geschiedenis van de familie Radziwill (Short history of the Radziwill Family) // Oost-Europaverkenningen. № 162, 2000. P. 39?53.

[pawet-4] а ^б Рудзк? Э. Барбара Радз?в?лянка ? другая жонка Жыг?монта А?густа / Пераклад з: Edward Rudzki. Polskie Krolowie. Zony Piastow i Jagiellonow. ? W-wa, 1985 // Спадчына . № 5, 1994. ? Эл. рэсурс www.pawet.net Праверана 8 кастрычн?ка 2010 г.

[150pyt-5] а ^б 150 пытання? ? адказа? з г?сторы? Беларус?. ? В?льня, 2002.

[radzima-6] Сл??к?н В. Найстаражытнейшыя пасяленьн? Л?дчыны // Л?дзк? летап?сец. № 3, 4, 6. ? Эл. рэсурс www.radzima.org Праверана 8 кастрычн?ка 2010 г.

[jurzak-7] Jerzy Radziwiłł (пол.) . Genealogia dynastyczna. Праверана 3 кастрычн?ка 2010 г.

[8] Błaszczyk G. Radziwiłł Jerzy h. Tr?by (ok. 1480?1541) // Polski Słownik Biograficzny. ? Wrocław ? Warszawa ? Krakow ? Gda?sk : Zakład Narodowy Imienia Ossoli?skich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. ? T. XXX/2, zeszyt 125. S. 228. (пол.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]