Эдвард Вайн?лов?ч
лац. Edvard Vajniłovi?

Эдвард Вайн?лов?ч, 1903 год
Герб ≪Вайн?лов?ч≫ (≪ Сыракомля адрозны≫)
Асаб?стыя зьвестк?
Нарадз??ся	13 кастрычн?ка 1847 Сьляпянка Менскага павету
Памёр	16 чэрвеня 1928 (80 гадо?) Быдгашч , Польшча
Пахаваны	Касьцёл Сьвятых Сымона ? Алены
Род	Вайн?лов?чы
Бацьк?	Адам Вайн?лов?ч Ганна з Ваньков?ча?
Жонка	Ал?мп?я з Узло?ск?х
Дзец?	Алена, Сымон
Дзейнасьць	пал?тык , мэцэнат
Подп?с
Рэгал??

Эдвард Антон? Леанард Вайн?лов?ч ( польск . Edward Woyniłłowicz ; 13 кастрычн?ка 1847 , маёнтак Сьляпянка каля Менску  ? 16 чэрвеня 1928 , Быдгашч , Польшча ) ? беларуск? й польск? пал?тычны ? грамадзк? дзяяч.

Адз?н з найбагацейшых абшарн?ка? Меншчыны (маёнтк? Сав?чы , Пуза? Ц?мкав?цкай воласьц? Слуцкага павету ? ?ншыя), фундатар некальк?х сакральных будынка?, у тым л?ку Сьвятых Сымона й Алены ? Менску .

Радавод [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Прадста?н?к старажытнага беларускага ^[1] шляхецкага роду Вайн?лов?ча? гербу ?ласнага ? ≪Сыракомля адрозны≫, сын Адама ? Ганны з Ваньков?ча? . Г?старычна Вайн?лов?чам належал? вял?к?я зямельныя ?ладаньн? ? Наваградзк?м ваяводзтве , гало?ным маёнткам был? Сав?чы ? Слуцк?м павеце .

	…я мушу адзначыць што бы? наш род мясцовым, беларуск?м, гербу ?ласнага…
?Успам?ны Эдварда Вайн?лов?ча

Б?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Нарадз??ся 13 кастрычн?ка 1847 году ? маёнтку Сьляпянцы пад Менскам , як? належа? бацькам ягонай мац? Эдварду Ваньков?чу ? М?хал?не з Манюшка? . Нема?ля назвал? ? гонар дзеда.

З мэдалём скончы? Слуцкую г?мназ?ю (1861). У 1865 годзе паступ?? у Пецярбурск? ?мпэратарск? тэхналяг?чны ?нстытут , як? скончы? ? 1869 годзе. А ? 1872 годзе ста? слухачом Сельскагаспадарчай акадэм?? ? Прушкаве ( Польшча ). Праходз?? стажаваньне на заводах Нямеччыны ? Бэльг?? ^[2] , пазьней працава? ?нжынэрам-тэхнолягам на Пуц?ла?ск?м заводзе ? Пецярбургу .

Па сьмерц? бацьк? пераеха? у Сав?чы , дзе займа?ся арган?зацыя сельскагаспадарчай працы на аснове найно?шых дасягненьня? у гэтай гал?не.

У 1883 годзе атрыма? прызначэньне на ганаровага м?равога судзьдзю Слуцкага павету, а ? 1888 годзе аб?ра?ся в?цэ-старшынём Менскага Таварыства Сельскай Гаспадарк? . Старшынём арган?зацы? аф?цыйна мог быць тольк? расеец, аднак Эдвард Вайн?лов?ч фактычна к?рава? працай таварыства, пакуль забарону не скасавал? ? ён не ?значал?? таварыства.

Тройчы аб?ра?ся ? расейскую Дзяржа?ную Думу . У 1906 годзе ? сябра Дзяржа?нага Савету Расе? ад Менскай губэрн? . Адмов??ся ад прапанаванай Пятром Сталып?ным пасады в?цэ-м?н?стра сельскай гаспадарк? Расейскай ?мпэры? ^[3] . У 1906?1909 гадох у Дзяржа?ным савеце Расейскай ?мпэры? бы? сябрам ф?нансавай кам?с?? ^[4] .

Асаб?стае жыцьцё ? харытаты?ная дзейнасьць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Дзец? Э. Вайн?лов?ча Алена ? Сымон

У 1882 годзе пабра?ся шлюбам з Ал?мп?яй Узло?скай. У сям’? нарадз?лася двое дзяцей ? Алена (1884?1903) ? Сымон (1885?1897). ?х за?часная сьмерць зраб?лася для Эдварда Вайн?лов?ча вял?кай трагедыяй. У памяць пра сва?х дзяцей ён збудава? на тагачасным ускрайку Менску касьцёл. Будаваньне касьцёла сьвятых Сымона й Алены ? Менску завершылася ? 1910 годзе.

Заснавальн?к кам?тэту абароны жыдо? ? татара?-мусульмана? у Клецку , тамака ж збудава? сынагогу. Выступа? фундатарам ня тольк? касьцёла?, але ? правасла?ных цэрква?.

На н?ве беларушчыны [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Сымпатызава? беларускаму руху, ф?нансава падтрымл?ва? яго, але будучы абшарн?кам, земля?ласьн?кам, ня мог падтрымл?ваць тыя левыя погляды, як?я дам?навал? ? беларуск?м руху таго часу.

	Валодаючы беларускай мовай гэтак жа добра, як ? польскай, ? стала ?жываючы яе ? стасунках зь вясковым? праца?н?кам? ? сваёй гаспадарцы, я некальк? дзесяц?годзьдзя? падтрымл?ва? бесьперапынны кантакт з ус?м? праявам? беларускага руху перадус?м у Менску, дзе сустрака?ся з Антонам Луцкев?чам ? Каз?мерам Кастрав?цк?м , пазьней у В?льн? ? Петраградзе з Вацлам ?вано?ск?м , Бран?славам Шып?лам ? г.д. Беручы ? беларуск?х згуртаваньнях сяк?-так? матэрыяльны ?дзел, урэшце мус?? зь ?х штораз выходз?ць, бо распачатая ? ?х праца, спачатку ? к?рунку самапазнаньня ? нацыянальнага адраджэньня ? ≪ Лучынка ≫, ≪ Саха ≫, ≪ Загляне сонца ? ? наша аконца ≫ ? у канцы за?жды прымала сацыял?стычныя к?рунак ? лёзунг?, як?м, насуперак сва?м перакананьням, служыць я ня мог.
?Успам?ны Эдварда Вайн?лов?ча

У 1917 годзе працава? у земск?х арган?зацыях разам зь дзеячам? беларускага руху Аркадзем Смол?чам ? Раманам Ск?рмунтам , падтрыма? утварэньне Беларускай Народнай Рэспубл?к? (БНР) . Удзельн?ча? у паседжаньнях Рады БНР . Да? наступную ацэнку гвалто?най пал?тыцы рус?ф?кацы? Беларус? ?ладам? Расейскай ?мпэры? ^[5] :

	…расейск? ?рад да таго рус?ф?кава? кра?ну, што, кал? б яшчэ пару пакаленьня? прайшло праз народныя вучэльн?, то беларуская мова зьн?кла б цалкам, ? Масква за па?тараста гадо? панаваньня зацерла б сьляды ?с?х завадовых адрозьненьня?.

У 1918 годзе ва ?мовах акупацы? Нямецкай ?мпэрыяй ад ?мя мясцовых абшарн?ка? выступ?? з плянам адна?леньня Вял?кага Княства Л?то?скага . Ствары? ≪Зьвяз абшарн?ка? Менскай губэрн?≫. У сьнежн? 1918 годзе выеха? у Варшаву, бы? адным з арган?затара? ≪Зьвязу паляка? зь беларуск?х ускра?на?≫, як? ? студзен? 1919 году прапанава? усталяваць мяжу Польскай Рэспубл?к? да Дняпра ? Дзьв?ны. У красав?ку 1919 году ?дзельн?ча? у пера?тварэньн? ≪Зьвязу абшарн?ка? Менскай губэрн?≫ у ≪Зьвяз абшарн?ка? у Л?тве ? Беларус? ? Варшаве≫. У тра?н? 1919 году разам з В. ? Л. Дубейка?ск?м? ствары? у Варшаве ≪Польска-беларускае таварыства для культурнага ? пал?тычнага супрацо?н?цтва на Беларус?≫. У канцы жн??ня 1919 выеха? у Менск, у верасьн? вярну?ся ? маёнтак Сав?чы. Працягва? грамадзкую дзейнасьць у Слуцку, выяжджа? у Менск ? Варшаву. У гэты час бы? прых?льн?кам незалежнай Беларус? ? зьвязе з Польшчай, выступа? супраць падзелу Беларус? палякам? ? бальшав?кам?.

Беларуск? зьезд Случчыны , як? ?зьня? Слуцкае па?станьне , праходз?? 14 ? 15 л?стапада 1920 году ? доме Вайн?лов?ча ? Слуцку ^[6] .

Выгнаньне [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Ваеннае л?халецьце, Кастрычн?цк? пераварот ? Польска-савецкая вайна зраб?л?ся для Эдварда Вайн?лов?ча часам новых выпрабаваньня?. 19?21 лютага 1918 году рэвалюцыйныя салдаты ? падбухтораныя бальшав?кам? сяляне навакольных вёсак учын?л? жахл?вы пагром Сав?ча? ? радавой сядз?бы Вайн?лов?ча?.

	Заг?ну? плён культурнай працы 11-ц? пакалення?, заг?нула ?сё, што мы зьб?рал? ад сярэдз?ны 16 стагодзьдзя ? начыньнях, партрэтах, прадметах мастацтва, а гало?нае, у дакумэнтах, упарадкаваных ? скаталяг?заваных так, як гэта бывае х?ба тольк? ? славутых дзяржа?ных арх?вах
?Успам?ны Эдварда Вайн?лов?ча

Па адыходзе Случчыны пад кантроль бальшав?ко? Эдвард Вайн?лов?ч пак?ну? Беларусь ? пераеха? у польск? Быдгашч . Тут ён збудава? вял?к? дом для дзяцей-с?рота?, пак?нутых ? беспрытульных, ? да канца свайго жыцьця апяка?ся ?м?.

Эдвард Вайн?лов?ч памёр ? Быдгашчы 16 чэрвеня 1928 году ? бы? пахаваны на мясцовых старафарных мог?лках. На надгробным помн?ку зьмясьц?л? надп?с: ≪Traktatem ryskim z swej ziemi wygnany, depta? musiałem obce łany≫ ( па-беларуску : Прагнаны з сваёй зямл? Рыскай дамовай, я мус?? хадз?ць па чужых палёх ).

Вяртаньне ? Беларусь [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У 2006 годзе з дазволу касьцельных улада?, м?н?стэрства? замежных справа? Беларус? ? Польшчы парэштк? Эдварда Вайн?лов?ча был? перавезеныя з Быдгашча ? Менск . 11 чэрвеня 2006 году адбылося ?х ?рачыстае перапахаваньне ля касьцёла сьвятых Сымона й Алены на Пляцы Незалежнасьц? ? Менску .

У 2007 годзе касьцельная грамада зьвярнулася да менск?х гарадзк?х улада? з прапановай перайменаваць вул?цу Берсана, што праходз?ць побач з касьцёлам у вул?цу Эдварда Вайн?лов?ча. У верасьн? 2008 году вул?ца была перайменавая, аднак Камун?стычная партыя Беларус? выказала пратэст з гэтай нагоды, ? не?забаве М?н?стэрства юстыцы? скасавала пастанову Менгарвыканкаму ^[7] .

Маральны ?дэал [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Памятаючы пра маральныя ? чалавечыя якасьц? Эдварда Вайн?лов?ча, Катал?цк? Касьцёл у Беларус? рыхтуе дакумэнты для яго бэатыф?кацы? ^[8] .

Узнагароды [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• 1882 год ? ордэн сьвятога Стан?слава III ступен?
• 1886 год ? ордэн сьвятой Ганны III ступен?
• 1894 год ? ордэн сьвятога Стан?слава II ступен?
• 1898 год ? ордэн сьвятой Ганны II ступен?
• 1902 год ? ордэн сьвятога ?ладз?мера IV ступен?
• Срэбны мэдаль у памяць ≪царствования≫ расейскага ?мпэратара

Б?бл?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• E. Woyniłłowicz. Wspomnienia, 1847?1928. ? Wilno: Komitet Uczczenia s. p. E. Woyniłłowicza, 1931. ? 365 s. (была надрукаваная тольк? першая частка ?спам?на?).
• Э. Войнилович. Воспоминания: Пер. з польск. ? Мн.: Выданьне Менскае рыма-катал?цкае параф?? сьв. Сымона ? Алены, 2007. ? 380 с. ? 250 экз.
• R. Jurkowski. Listy Edwarda Woyniłłowicza do Mariana Zdziechowskiego z lat 1905?1928, Cz. I. // Echa Przeszło?ci VIII. ? Olsztyn: Uniwersytet Warmi?sko-Mazurski w Olsztynie, 2007. ? S. 209?220. ? ISSN 1509-9873.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Хмяле?ская, Г. Церн? Крэса?  аповесьць пра Эдварда Вайн?лов?ча ? яго сям’ю / Г?зэля Хмяле?ская. ? Менск : Выдавец В?ктар Хурс?к, 2015.
• Ц?тко?ск? ? Эдвард Вайн?лов?ч (недаступная спасылка) // ?нфа-Кур’ер , 15 чэрвеня 2006.
• Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. ?. Сачанка (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн. : БелЭн , 1994. ? Т. 2: Бел?цк ? Г?мн. ? 537 с. ? ISBN 5-85700-142-0
• Augusiewicz S. Rodowod Woyniłłowiczow na Sawiczach. Proba rekonstrukcji genealogii rodu w XVI?XX w // Przegl?d wschodni. ? Olsztyn: Gebethner i Ska, 2006. ? Т. 10. ? № 1 (37). ? S. 21?42. ? ISSN 0867-5929.
• Chmielewska G. Cier? Kresowy. Opowie?? o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie. ? Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2011. ? 369 s. ? ISBN 978-83-7565-128-7 .
• Dro?d?ewicz L. Znad doliny Łoso?ny: Proces beatyfikacyjny obywatela Kresow // ?Znad Wilii”. Nr 2 (66), 2016. S. 30 .
• Woyniłłowicz Edward // Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, pod red. K. Dopierały. T. 5. ? Toru?, 2005. ? S. 343?344.

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Marek Jerzy Minakowski. Edward Woyniłłowicz h. Syrokomla   (пол.) Genealogia Potomkow Sejmu Wielkiego . Przodkowie.com. ? Serwis genealogiczny pod patronatem Stowarzyszenia Potomkow Sejmu Wielkiego.  Праверана 25 тра?ня 2011 г.
• Gizela Chmielewska. (20 сьнежня 2005) ?wi?ci nie potrzebuj? sutanny   (пол.) Gazeta Bydgoszcz . Gazeta.pl.  Праверана 25 тра?ня 2011 г.
• Aleksandra Lewi?ska. (8 сьнежня 2005) Z wielk? t?sknot?   (пол.) Gazeta Pomorska   Праверана 25 тра?ня 2011 г.
• Adam Gajewski. (2005) Czy b?dzie "bydgosko-mi?ska" beatyfikacja?   (пол.) Przewodnik Katolicki № 46 . Drukarnia i Ksi?garnia ?wi?tego Wojciecha.  Праверана 25 тра?ня 2011 г.