Фэрнан Магелан
(
па-партугальску
:
Fernao de Magalhaes
,
па-г?шпанску
:
Fernando (Hernando) de Magallanes
; 17 кастрычн?ка 1480,
Саброза
, вобласьць
Траз-уж-Мантыш
,
Партугал?я
? 27 красав?ка 1521, востра?
Мактан
,
Ф?л?п?ны
) ?
партугальск?
й
г?шпанск?
мараплавец. Прынята л?чыць, што ён зьдзейсьн?? першае кругасьветнае вандраваньне. Адкры? прал??, пазьней названы яго ?мем, ста?шы першым э?рапейцам, прасьледава?шым з
Атлянтычнага ак?яна
?
Ц?х?
.
Магелан па паходжаньн? бы?
партугальцам
. Месца ягонага нараджэньня спрэчна, але некаторыя крын?цы паказваюць у якасьц? такога горад
Саброза
? прав?нцы?
Траз-уж-Мантыш
. Аб сям’? марапла?ца таксама вядома няшмат, у прыватнасьц? тое, што яна належала да шляхты. Бацькам бы? Руй або Радрыга дз? Магальяйнш, альбо Пэдру Алфонсу. Рана ас?раце?шы, юнак Магелан ста? пажам пры двары каралевы
Леаноры Ав?скай
, затым вучы?ся ? знакам?тай мараходнай школе на мысе
Сагрэш
. Пастале?шы, паступ?? на флёт у якасьц? ≪зьверхштатнага≫ во?на. Удзельн?ча? у
б?тве пры Канануры
? 1506 годзе. Пад к?ра?н?цтвам
Франс?шку дэ Алмэйда
ён удзельн?ча? у партугальск?х экспэдыцыях у
?ндыйск? ак?ян
у 1509?1512 гадох, двойчы даходз?? да
Малайз??
) ? у 1509 ? 1511 гадох.
Магелан разам з выб?тным партугальск?м
касмографам
таго часу
Руем Фалейру
распрацава? праект плаваньня заходн?м шляхам да
астраво? прыпра?
?
Малуцк?х
астраво?, як?я знаходзяцца ?
Малайск?м арх?пэлягу
?
?нданэз??
, але ён бы? адх?лены партугальск?м каралём у сувяз? з тым, што экспэдыцыя
Васка да Гамы
адкрыла больш бл?зк? ?сходн? шлях.
Пасьля гэтага Магелан прыня? рашэньне эм?граваць у
Г?шпан?ю
й перайсьц? на службу да г?шпанскага караля. Ён пасял??ся ?
Сэв?льл?
й ажан??ся з дачкой высокачанага мешчан?на Дыегу Барбозы, таксама партугальца па паходжаньн?. Аднак ягоная мэта ? знайсьц? заходн? шлях да Малуцк?х астраво? ? заставалася нязьменнай. У гэтым яму, як н? дз??на, шмат дапамагла неразьв?тасьць геаграф?? тых часо?. Тады прыналежнасьць новаадкрытых калён?я? вызначалася па
Тардэс?льскай дамове
: усе земл?, як?я ляжаць на захад ад
мэрыдыяна
, як? праходз?ць ? 370
л?гах
(каля 1770
км
) заходней
астраво? Зялёнага мыса
, належал? Г?шпан??, а на ?сход ? Партугал??. Памеры зямнога шара был? дрэнна вядомыя, а вымяраць
да?гату
амаль што ня ?мел?, таму шматл?к?я картографы л?чыл?, што Малуцк?я выспы пав?нны належыць Г?шпан??, а не Партугал??.
На самой справе л?н?я Тардэс?льскай дамовы праходз?ла па мэрыдыяне 49° 33' з. д. ? 130° 27' у. д., гэта значыць Малуцк?я выспы пав?нны был? належаць Партугал??. Магелан гэтага ня веда? альбо раб?? выгляд, што ня веда?. Пакольк? гэта было карысна Г?шпан??, праект Магелана ? 1517 годзе бы? зацьверджаны г?шпанск?м каралём
Карлам V
. У ?нструкцы?, дадзенай Магелана? каралём, было сказана:
≪Пакольк? мне дакладна вядома, што на выспах Малука маюцца
вострыя прыправы
, я пасылаю вас гало?ным чынам на ?хныя пошук?, ? мая воля такая, каб вы нак?равал?ся да гэтых астраво?≫
.
Флятыл?я
Магелана складалася з наступных караблё?: ≪Трын?дад≫ водазьмяшчэньнем 110 тона? пад к?ра?н?цтвам адм?рала Магелана; ≪Сан-Антон?ё≫, 120 тона? ? кап?танам бы? ?нспэктар
флёту
Хуан дэ Картахена
; ≪Кансэпцыён≫, 90 тона? ? кап?тан
Гаспар дэ Кесада
; ≪
В?кторыя
≫, 85 тона? ? кап?тан, скарбн?к флёту
Лю?с дэ Мэндоса
й ≪Сант’яга≫, 75 тона? ? кап?тан
Жуан Сэрану
. Эк?паж ?с?х гэтых судо? склада? 237 чалавек.
Каб пасьпяхова весьц? ? адкрытым ак?яне такую флятыл?ю, Магеланам была распрацавана спэцыяльная мова сьветлавых сыгнала?. Кап?тан-генэрал
≪патрабава? ня?х?льнага выкананьня прав?ла? аб сыгналах ? вахтах ус?м? караблям?, каб гэтым забясьпечыць найбольш спрыяльныя ?мовы для плаваньня≫
. Ул?чваючы неабходнасьць вельм? до?гага а?таномнага плаваньня ?далечын? ад
цыв?л?зацы?
, флятыл?я, была забясьпечана ?с?м неабходным. У якасьц? прав?з?? был? ?зятыя на борт
сухары
,
в?но
, ал??кавы
алей
,
воцат
, салёная
рыба
, вяленая сьв?н?на,
фасоля
й
бабы
,
мука
,
сыр
,
мёд
,
м?ндаль
,
анчо?сы
,
разынк?
,
чарнасьл??
,
цукар
, айвовае
варэньне
,
капэрсы
,
гарчыца
,
ялав?чына
й
рыс
зь разьл?кам на мног?я месяцы маршруту. На выпадак вельм? верагодных узброеных сутыкненьня? матросы был? цудо?на ?зброеныя, а на караблях было разьмешчана ? агульнай колькасьц? шэсьцьдзясят
гармат
.
У якасьц? перакладчыка Магелан ?зя? свайго раба-малайца Энрыке; веданьнем жа тубыльных мова?
Бразыл??
валодал? некальк? аф?цэра? флятыл??, у тым л?ку суайчыньн?к? Магелана Жуан Сэрану й Жуан Карвалью.
20 верасьня 1519 году
флятыл?я
на чале з Магеланам выйшла з порта
Санлюкар-дэ-Барамэда
? вусьц?
рак?
Гвадалькв?в?р
на пошук? па?днёва-заходняга прал?ва з
Атлянтычнага ак?яна
у адкрытае ? 1513 годзе
канк?стадорам
Васка Нуньес дэ Бальбоа
≪Па?днёвае мора≫
.
Праз два месяцы карабл? дасягнул? бераго?
Бразыл??
? нак?равал?ся на по?дзень уздо?ж Амэрыканскага
мацерыка
. У сакав?ку 1520 году яны спын?л?ся на з?мо?ку ?
бухце Сан-Хул?ан
. Тут Магелан зь цяжкасьцю здоле? спын?ць мяцеж частк? каманды, якая хацела вярнуцца ? Г?шпан?ю.
У верасьн? 1520 году экспэдыцыя на чатырох караблях (
≪Сант’яга≫
пацярпе? крушэньне ? выведцы 22 тра?ня) выйшла ? ак?ян ? ?зяла курс на по?дзень. У канцы кастрычн?ка 1520 году яны дасягнул? прал?ва, якому пасьля было прысвоена ?мя ягонага першаадкрывальн?ка ?
Магеланавы прал??
. Пераход па прал?ву зь незнаёмым
фарватэрам
бы? вельм? цяжк?м; акрамя таго,
≪Сан-Антон?ё≫
, як? ?шо? наперадзе, выйша?шы з прал?ва, павярну? на по?дзень ?, абм?ну?шы па?днёвы ?скраек
Амэрык?
, самавольна вярну?ся ? Г?шпан?ю.
Экспэдыцыя м?нула прал?? ? нак?равалася да бераго?
Аз??
.
≪Па?днёвае мора≫
Магеллан назва? Ц?х?м ак?янам, ≪
таму што,
? як паведамляе адз?н з удзельн?ка?, ?
мы н? разу не патрап?л? н? ? як? шторм
≫. Больш трох месяца? працягва?ся гэты пераход, за час якога частка эк?пажа, моцна пакутвала ад голаду ? смаг?, некаторыя карабл? был? гатовыя распачаць мяцеж.