Стан?сла? II А?густ Панято?ск?
лац.
Stanisła? A?gust Paniato?ski
|
| З божай ласк? ? вол? народу кароль Польск?, вял?к? князь Л?то?ск?, руск?, пруск?, мазавецк?, жамойцк?, к?е?ск?, валынск?, падольск?, падляск?, ?нфлянцк?, смаленск?, северск? ? чарн?га?ск? ? ?ных.
|
|---|
 |
|
Вял?к? князь л?то?ск?
|
|---|
|
1764 ? 25 л?стапада 1795
|
| Каранацыя
|
25 л?стапада 1764
|
|---|
| Папярэдн?к
|
А?густ Саксонск?
|
|---|
| Наступн?к
|
няма (
падзелы Рэчы Паспал?тай
)
|
|---|
| Кароль польск?
|
|---|
|
1764 ? 25 л?стапада 1795
|
| Каранацыя
|
25 л?стапада 1764
|
|---|
| Асаб?стыя зьвестк?
|
|---|
| Нарадз??ся
|
17 студзеня
1732
(
1732-01-17
)
[1]
[2]
[3]
[…]
,
|
|---|
| Памёр
|
12 лютага
1798
(
1798-02-12
)
[1]
[2]
[3]
[…]
(66 гадо?)
,
|
|---|
| Пахаваны
|
|
|---|
| Нашчадк?
|
ад
Альжбеты Шыдло?скай
:
Стан?сла? Грабо?ск?
?забэля Грабо?ская
Аляксандра Грабо?ская
|
|---|
| Дынастыя
|
Панято?ск?я
|
|---|
| Бацька
|
Стан?сла? Панято?ск?
|
|---|
| Мац?
|
Канстанцыя Чартарыйска
|
|---|
| Узнагароды
|
|
|---|
| Подп?с
|
 |
|---|
Стан?сла? ?? А?густ Панято?ск?
(17 студзеня 1732 ? 12 лютага 1798) ? дзяржа?ны ? пал?тычны дзяяч
Рэчы Паспал?тай
, апошн?
кароль польск?
?
вял?к? князь л?то?ск?
(1764?1795).
Нарадз??ся ?
Во?чыне
. Сын Стан?слава Панято?скага, крака?скага кашталяна, ? Канстанцы? Чартарыскай.
У 1755?1764
стольн?к вял?к? л?то?ск?
, пасол у Пецярбургу (1756?1758). У 1764 годзе абраны каралём польск?м ? вял?к?м князем л?то?ск?м пры падтрымцы
Расе?
. Але вакол новага караля згуртавал?ся магнаты ? шляхта, як?я жадал? адраджэньня
Рэчы Паспал?тай
.
Кавалер
ордэна? Белага Арла
?
Сьв. Стан?слава
.
Памёр у 1798 годзе ? Пецярбурзе, дзе ? бы? пахаваны. У 1938 годзе бы? перанесены ? пахавальню во?чынскага касьцёла сьвятога Стан?слава. У 1994 годзе бы? перанесены ? варша?ск? катэдральны касьцёл. Некаторыя беларуск?я дасьледчык? л?чаць, што ? Варшаву был? перанесеныя ня рэштк? караля, ? яго цела дагэтуль знаходз?цца ?
Во?чыне
[5]
.
Пры Панято?ск?м паступова праводз?л?ся эканам?чныя рэформы: адчынял?ся мануфактуры, будавал?ся каналы, ладз?л?ся к?рмашы, падтрымо?ва?ся гандаль. Каб соймы не зрывал?ся праз права
libеrum veto
, яны праводз?л?ся як канфэдэрацыйныя. Гэта не задавальняла Расею ?
Прус?ю
, у
1767
годзе пры ?х падтрымцы пратэстанцкая ? правасла?ная шляхта (дысыдэнты) ?тварыл?
Торунскую
?
Слуцкую
канфэдэрацы?, як?я запатрабавал? ?ра?наваньня сва?х право? з катал?кам?. Пад ц?скам Расе? вальны сойм у
1768
годзе прыня? рашэньне аб ура?наваньн? право? дысыдэнта?. У адказ катал?цкая шляхта стварыла
Барскую канфэдэрацыю
? пачала рокаш. Па?станьне канфэдэрата? было пада?лена ?
1771
годзе расейск?м? войскам?, а ?
1772
годзе Расея, Прус?я ?
А?стрыя
падп?сал? дамову аб
першым падзеле Рэчы Паспал?тай
.
Рэформы працягвал?ся ?
Чатырохгадовы Сойм 1788?1791 гадо?
прыня?
Канстытуцыю
. Канстытуцыя л?кв?давала падзел Рэчы Паспал?тай на
ВКЛ
? Карале?ства Польскае, аб’ядно?ваючы ?х ва ?н?тарную дзяржаву, улада караля раб?лася спадчыннай. Пры захаваньн? шляхецк?х право? паляпшалася станов?шча прыгонных сяляна?, гарады атрымо?вал? прадста?н?цтва ? сойме, адмянялася права
liberum vetо
, магнацк?я войск? ?ваходз?л? ? склад дзяржа?нага войска. Была створана Адукацыйная кам?с?я.
Прыняцьце Канстытуцы? было кепска сустрэтае ? суседн?х дзяржавах. Расейская ?мпэратрыца
Кацярына ??
л?чыла яе небясьпечнай, пры падтрымцы Расе? ? 1792 годзе была створана
Таргав?цкая канфэдэрацыя
, якая пры падтрымцы расейск?х войска? выступ?ла супраць Канстытуцы?. У 1793 годзе адбы?ся
друг? падзел Рэчы Паспал?тай
. У склад Расе? ?вайшла тэрыторыя Цэнтральнай
Беларус?
. У 1793 годзе
апошн? сойм Рэчы Паспал?тай
у
Гародн?
скасава?
Канстытуцыю
й вярну?
кардынальнае права
, ? тым л?ку фэдэраты?ны лад дзяржавы ? выбарнасьць караля.
24 сакав?ка 1794 году ?
Польшчы
пачалося
патрыятычнае па?станьне
, якое ?значал?? генэрал
Тадэвуш Касьцюшка
. У красав?ку па?станьне пачалося ? ? ВКЛ, дзе яго ?значальва?
Якуб Яс?нск?
. У ВКЛ был? ?ведзеныя расейск?я войск?. Спачатку кароль ахарактаразава? Касьцюшку як бунтара, якога неабходна ?с?м? сродкам? ?ц?хам?рыць, каб утрымаць Расею ад заключэньня яшчэ адной дамовы з
Прус?яй
наконт новага падзелу Рэчы Паспал?тай. У сва?м л?сьце да
Кацярыны II
ён нават прас?? апошнюю, каб памылк? частк? вайско?ца? не сх?л?л? яе да по?нага зьн?шчэньня Рэчы Паспал?тай. Але пасьля пераможнага па?станьня ? Варшаве 17 красав?ка 1794 году кароль цалкам зьмян?? сваю пазыцыю адносна па?станца?. Ён нак?ро?ва? з карале?скай казны грашовыя сродк? на патрэбы па?станьня, а потым выда? загад, каб ?зброеныя с?лы ВКЛ далучыл?ся да агульнай барацьбы супраць расейскага ?нтэрвэнцкага корпусу, а 5 тра?ня нак?рава? Касьцюшк? дэклярацыю аб ягонай сал?дарнасьц? з па?станцам?. 19 тра?ня Стан?сла? зьвярну?ся да свайго пляменьн?ка
Юзэфа Панято?скага
, каб той разам з сваёй арм?яй далучы?ся да па?станьня Касьцюшк?. Пасьля палону Касьцюшк? ? страшнай разьн?, якую ?чын?л? расейск?я войск? пад к?ра?н?цтвам
Суворава
? мястэчку Прага каля Варшавы, новы к?ра?н?к па?станьня
Тамаш Ва?жэцк?
зьвярну?ся да Стан?слава, каб той разам з па?станцам? пак?ну? стал?цу, але ён вырашы? застацца разам са сва?м народам
[6]
. Не?забаве аб’екты?ная немагчымасьць адначасовага змаганьня з Расеяй, Прус?яй ? А?стрыяй спрычын?л?ся да по?нага паражэньня па?станьня. У кастрычн?ку 1795 году адбы?ся апошн?,
трэц? падзел Рэчы Паспал?тай
, якая з гэтага часу спын?ла ?снаваньне. Стан?сла? А?густ выракся пасады, жы? у
Пецярбургу
.
- Асно?ны артыкул:
Л?цьв?ны
Сьведчы? пра сваё паходжаньне: ≪
Мы л?чым сябе радав?тым л?цьв?нам, бо нарадз?л?ся ? прынял? сьвяты хрост у
Во?чыне
, а будучы ? рыцарск?м стане, займал? пасаду
Л?то?скага стольн?ка
≫
[7]
.
У час наведваньня
Нясьв?жу
? 1784 годзе зьвярну?ся да
Караля Стан?слава Радз?в?ла
≪па-просту≫
: ≪
Пане гаспадару, каж в?на дац?, штоб у тваёй хаце л?ха ня знац?
≫
[8]
.
|
|---|
| | Спадчынныя
| | |
|---|
| | Выбарныя
| |
|---|
|
* ? вял?к?я княз? л?то?ск?я, як?я паводле тагачаснай практык? аб?рал?ся зь л?ку тольк?
Ягайлав?ча?
, гал?ны дынасты?
Гедз?м?нав?ча?
|
|