Расейская ?мпэрыя

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Расейская ?мпэрыя
Росс?йская импер?я
←
 
←
1721?1917 →
Сьцяг Расейскай імпэрыі Герб Расейскай імпэрыі
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэв?з : Съ нами Богъ!
Дзяржа?ны г?мн : ≪ Боже, Царя храни! ≫
Месцазнаходжаньне Расейскай імпэрыі
Аф?цыйная мова Расейская мова
Стал?ца Санкт-Пецярбург (1721?1728, 1730?1917 [1] ), Масква (1728?1730)
Найбуйнейшы горад Санкт-Пецярбург , Масква , К?е? , Адэса , Лодзь , Рыга , Варшава
Форма к?раваньня Абсалютная манарх?я
Сьп?с расейск?х ?мпэратара?
Плошча
 ? агульная
21 799 825 (1914) км²
Насельн?цтва
 ? агульнае ( 1916 )
 ? шчыльнасьць
181 537 800
8,1/км²
Этн?чны склад Расейцы (44,3%),
Укра?нцы (17,8%),
Паляк? (6,3%),
Беларусы (4,7%),
Жыды (4,5%)
Валюта Расейск? рубель
Незалежнасьць 1721?1917
  1. ^ У 1914?1917 ? Петраград

Расе?йская ?мпэ?рыя ( рас . Российская империя ) ? аф?цыйная назва Расе? ? 1721?1917 гадох. Стал?цай у 1721?1728 ? 1730?1917 гадох бы? Санкт-Пецярбург , у 1728?1730 гадох Масква . Трэцяя паводле плошчы ?мпэрыя ? сусьветнай г?сторы? (пасьля Брытанскай ? Мангольскай ). На захадзе амывалася Балтыйск?м морам , на по?начы ? Па?ночным Ледав?тым ак?янам , на ?сходзе ? Ц?х?м ак?янам , на по?дн? ? Чорным морам . Ачольвалася гаспадарам? Маско?скай дзяржавы , як?я абвясьц?л? сябе ≪ ?мпэратарам? ?серасейск?м? ≫ ? валодал? неабмежаванай абсалютнай уладай да 1905 году. Спын?ла сваё ?снаваньне ? вын?ку Люта?скай рэвалюцы? ? абвяшчэньня рэспубл?к? ? 1917 годзе Часовым урадам .

Расейская ?мпэрыя, у адрозьненьне ад ?ншых калян?яльных ?мпэрыя? таго часу, была не заморскай, а кантынэнтальнай. Геаграф?чна калён?? знаходз?л?ся побач з мэтрапол?яй, а часам мел? этн?чную бл?зкасьць зь ёй. Гэта дазваляла ня тольк? прыхо?ваць калян?яльны прыгнёт, але ? нак?дваць паняволеным народам чужую г?сторыю, культуру ? мову [1] .

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Абвестк? ? газэце Московские ведомости ( ru ) за 1800 год пра продаж людзей ? коней [2]

Па перамозе ? Вял?кай Па?ночнай вайне ? складаньня Н?штацкай дамовы ? верасьн? 1721 году ?радавыя сэнат ? сынод Маско?скай дзяржавы пастанав?л? надаць гаспадару Пятру I тытул ≪ ?мпэратара ?серасейскага ≫ [3] . Прус?я ? Галяндыя неадкладна прызнал? новы тытул маско?скага гаспадара, Швэцыя ? 1723, Асманская ?мпэрыя ? 1739, Вял?кабрытан?я ? А?стрыйская ?мпэрыя ? 1742, Францыя ? Г?шпан?я ? 1745 ?, нарэшце, Рэч Паспал?тая ? 1764 годзе [3] .

У XVIII ст. наз?ралася масавае перасяленьне сяляна? з падуладнай Расейскай ?мпэры? г?старычнай Смаленшчыны ? Вял?кае Княства Л?то?скае . Так, у 1754 годзе маско?ская гаспадыня Ел?завета Пятро?на запатрабавала ад Сойму Рэчы Паспал?тай вярнуць у Расею адз?н м?льён уцекачо? [4] [5] . У гэты ж час расейск?я карныя войск? неаднаразова пераходз?л? дзяржа?ную гран?цу з мэтай захопу ? вывазу зьбеглага насельн?цтва ? Сыб?р . У 1764 годзе маско?ская гаспадыня Кацярына II дала наступнае заданьне датычна захопленага Расейскай ?мпэрыяй Смаленскага ваяводзтва ? ?ншых земля? [a] :

« Гэтыя прав?нцы?, а таксама Смаленскую трэба найлягчэйшым? спосабам? прывесьц? да таго, каб яны абмаскал?л?ся ? перастал? б глядзець, як волк? да лесу. »

?Собственноручное наставление Екатерины ?? князю Вяземскому при вступлении им в должность генерал-прокурора (февраль 1764 г.).

Пам?ж першым (1772 год) ? друг?м (1793 год) падзелам? Рэчы Паспал?тай з анэксаваных Расейскай ?мпэрыяй тэрыторыя? Полацкага , В?цебскага ? Амсьц?сла?скага ваяводзтва? у Вял?кае Княства Л?то?скае перайшло больш за 30 тысяча? сяляна?. У сва?х нотах расейск? ?рад называ? гэтыя масавыя ?цёк? ≪неразумнай эм?грацыяй≫ ? ацэньва? агульную колькасьць перасяленца? у 300 тысяча? чалавек [6] .

Масавыя катаваньн? прыгонных [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вял?кую вядомасьць набы? выпадак расейскай абшарн?цы часо? маско?скай гаспадын? Кацярыны II Дар'? Салтыковай (Салтычых?, у дзявоцтве ?вановай) ( ru ) , якая па-садыску катавала, калечыла ? заб?вала прыгонных (агулам за 7 гадо? заб?ла 139 чалавек, у тым л?ку дзяцей [7] ) у сва?х маёнтках, разьмешчаных у межах сучаснай Масквы . Як зазначае, расейск? г?сторык Аляксандар Каменск? ( ru ) , менав?та за часам? Кацярыны II прыгон дасягну? найвышэйшай ступен? свайго разьв?цьця: абшарн?к? атрымал? права высылаць сва?х сяляна? на катаргу (1765 год), прыгонным забаранялася падаваць скарг? на абшарн?ка? ва ≪?ласныя рук?≫, гэта значыць беспасярэдне ≪?мпэратрыцы≫ (1767 год) ды ?ншае. ? хоць расейск?я ?лады часам ладз?л? паказальныя працэсы над абшарн?кам? (як у ≪справе Салтычых?≫), улада расейск?х абшарн?ка? над прыгонным? была бязьмежнай [8] .

Расейск? г?сторык, доктар г?старычных навук, Морган Рахматул?н зьвяртае ?вагу на тое, што падобныя катаваньн? прыгонных был? звычайнай справай у тагачаснай Расейскай ?мпэры? [9] :

У абшарн?цк?х маёнтках пакараць прыгоннага розгам?, батагам?, б?зунам?, пасадз?ць у ланцугах ? калодках на хлеб ? ваду было справай штодзённай. Да так?х пакараньня? звяртал?ся ? вайскавод Аляксандар Сувора? , ? навуковец-аграном Андрэй Болата? , ? паэт Га?ры?л Дзяржав?н , ? п?сьменьн?к ? г?сторык М?ха?л Шчарбата? , ? мног?я ?ншыя адукаваныя людз? эпох?, як?я так?м парадкам фактычна станав?л?ся ? адз?н шэраг з Салтычыхай. ? гэта было нормай.

Рус?ф?кацыя Вял?кага Княства Л?то?скага [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Рус?ф?кацыя Беларус?

Пал?тыка ?лада? Расейскай ?мпэры? на анэксаваных землях Вял?кага Княства Л?то?скага мела выразны калян?яльны характар [10] [11] . 28 тра?ня 1772 году адразу па першым падзеле Рэчы Паспал?тай маско?ская гаспадыня Кацярына II падп?сала Наказ, згодна зь як?м ?се губэрнатары на чале губэрня?, утвораных на анэксаваных землях, абавязвал?ся складаць свае вырак?, пастановы ? загады тольк? на расейскай мове замест ранейшай польскай (мова аф?цыйных дакумэнта? Рэчы Паспал?тай з 1696 году). Жыхарам дазвалялася карыстацца сваёй мовай ? сва?м? законам?, тольк? кал? гэта не датычыла сфэры ?лады. 8 тра?ня 1773 году Кацярына II падп?сала чарговы Наказ ≪Аб заснаваньн? ? Беларуск?х губэрнях губэрнск?х ? прав?нцыйных земск?х судо?≫, дзе было яшчэ раз пазначана пра абавязковае выкарыстаньне ? справаводзтве выняткова расейскай мовы [12] . Тым часам прызначаны к?раваць нова?творанай Менскай япарх?яй Урадавага сыноду Расейскай ?мпэры? В?ктар Садко?ск? ? час свайго выступу ? Слуцку пагража? мясцовым правасла?ным сьвятарам за выкарыстаньне беларускай мовы замест расейскай [13] :

« Я вас выкараню, вын?шчу, каб ? мовы не было вашай праклятай л?то?скай ? вас сам?х. Я вас у высылк? павысылаю або ? салдаты пааддаю, а сва?х з-за кардону панаваджу. »
Касьцёл Сьвятога Крыжа ? Бярозе Картускай да (налева) ? па (направа) руйнаваньн? расейск?м? ?ладам?

Кацярына II ?мкнулася да аб’яднаньня анэксаваных земля? зь ?ншым? часткам? ?мпэры?, але раб?ла гэта асьцярожна ? паступова. Па здушэньн? па?станьня 1794 году гэтая пал?тыка праводз?лася больш упарта ? настойл?ва з ужываньнем карных захада? [14] . Сярод ?ншага пачалося масавае звальненьне ?радн?ка? мясцовага паходжаньня зь дзяржа?ных установа? з заменай ?х выхадцам? з Расе? [15] .

Маско?ск?я гаспадары Павал I ? Аляксандар I не прымал? значных захада? супраць пашырэньня польскай мовы, таму гэты ?плы? на беларуск?х землях па ягоным вын?шчэньн? ? часы Кацярыны II дастаткова хутка аднав??ся ? да канца першай чвэрц? XIX ст. перавыша? расейск?. Па прыходзе да ?лады ? сьнежн? 1825 году М?калая I наступ на беларускую ? польскую культуру аднав??ся ? асабл?ва ?змацн??ся па здушэньн? вызвольнага па?станьня 1830?1831 гадо? . Пал?тыка М?калая I ск?ро?валася на вяртаньне больш узмоцненай рус?ф?кацы? ? ?н?ф?кацы? земля? [14] . 16 верасьня 1831 году ?твары?ся адмысловы ≪Заходн? кам?тэт≫, задачай якога было ≪зра?няць Заходн? край ува ?с?х аднос?нах з унутраным? вял?каруск?м? губэрням?≫ [14] . М?н?стар унутраных справа? Расейскай ?мпэры? Пётар Валуе? падрыхтава? для Кам?тэту адмысловы ≪Нарыс пра сродк? абмаскаленьня Заходняга краю≫ ( рас . ≪Очерк о средствах обрусения Западного края≫ [16] ).

Згодна з указам? ад 29 л?стапада 1830 ? 18 лютага 1831 году ? В?цебскай ? Маг?лё?скай губэрнях спынялася дзеяньне Статуту Вял?кага Княства Л?то?скага . На падставе ?каза? ад 30 кастрычн?ка 1831 ? 11 студзеня 1832 году ?с?м дзяржа?ным установам ? пасадам на анэксаваных тэрыторыях надавал?ся расейск?я назвы [17] . 25 чэрвеня 1840 году М?калай I выда? указ, згодна зь як?м усе справы як ува ?радавай, так ? ? судовай частцы, не вылучаючы справа? дваранск?х ? дэпутацк?х схода?, а таксама ?вогуле ?се акты, якога б роду ? найменьня яны не был?, трэба было п?саць тольк? на расейскай мове. У аф?цыйнай дакумэнтацы? кол?шняе Вял?кае Княства Л?то?скае атрымала назву ≪ Па?ночна-Заходн? край ≫, адначасна по?насьцю скасо?валася дзеяньне Л?то?скага Статуту [15] .

Расстрэл ксяндза Зямацкага расейск?м? карн?кам? на загад Мура?ёва , 5.06.1863 г.

Апроч таго, М?калай I зацьвердз?? пастанову аб перасяленьн? ? Беларусь ≪выхадца? з унутраных губэрн?я?, як?я прынясуць з сабой у гэты край, чужы Расе?, нашу мову, звыча?, прых?льнасьць расейца? да стальцу≫ [4] .

За Аляксандрам II наз?рал?ся пэ?ныя паслабленьн? ? рус?ф?кацыйных працэсах, але пал?тыка ?н?ф?кацы? ? ?нтэграцы? заходн?х губэрня? зь ?ншым? тэрыторыям? Расейскай ?мпэры? ?сё яшчэ працягвалася [14] .

Па здушэньн? нацыянальна-вызвольнага па?станьня 1863?1864 гадо? працэс маскал?зацы? ?значал?? генэрал-губэрнатар М. Мура?ё? , названы сучасьн?кам? Вешальн?кам ? Людаедам [18] . Асабл?вую ?вагу начальн?к ≪Па?ночна-заходняга краю≫ надава? маскал?зацы? адукацы?, шырока вядомым ёсьць ягоны дэв?з [19] :

«

Што не дараб?? расейск? штык ? дароб?ць расейск? чыно?н?к, расейская школа ? расейская царква

»
Характэрная мура?ё?ка з купалам?-цыбул?нам? , шатрам? , какошн?кам? ? ?нш.

Мура?ё? запрас?? у В?льню прадста?н?ка кансэрваты?нага к?рунку ? ≪западно-руссизме≫ Ксенафонта Гаворскага ? спрыя? пераносу яго к?е?скага выданьня ≪Вестник Юго-Западной и Западной России≫ пад новай назвай ≪Вестник Западной России≫. Аднак, нягледзячы нават на ?вядзеньне абавязковай падп?ск? для духавенства ? службо?ца?, часоп?с ня ме? папулярнасьц?, ? ? 1871 годзе яго закрыл? [20] .

Зьвяртаючыся да шляхты кол?шняга Вял?кага Княства Л?то?скага Мура?ё? каза? [4] :

«

Забудзьцеся пра на??ныя летуценьн? ? мары, панове, ? помн?це, што кал? вы ня станеце тут сва?м? думкам? ? пачуцьцям? расейцам?, вы будзеце ?ншаземцам? ? мус?це тады пак?нуць гэты край

»
Расейск? помн?к г.зв. ≪ Айчыннай вайне ≫ ? Полацку з двухгаловым? арлам? , купалам-цыбул?най ? расейск?м крыжам

?стотным? фактарам? маскал?зацы? ? ≪Па?ночна-заходн?м кра?≫ был? падвышаныя (пара?нальна з мэтрапол?яй) аклады ? разнастайныя прыв?ле? для чыно?н?ка?-выхадца? з цэнтральнай Расе?, а таксама расейскае войска, шматл?к?я гарн?зоны якога бесьперапынна разьмяшчал?ся ? беларуск?х местах ? мястэчках [21] .

Асабл?васьцю рус?ф?кацыйных захада? улада? Расейскай ?мпэры? ? Беларус? была агрэс??ная прапаганда сярод беларуса? фактычна акупацыйнай расейскай мовы ? культуры (мовы ? культуры Маско?скай дзяржавы ) як ≪сва?х уласных≫, як?м? тыя н?быта карыстал?ся раней [22] . Як адзначае беларуск? г?сторык Уладз?мер Арло? , па анэкс?? земля? Вял?кага Княства Л?то?скага расейск?я ?лады спрыял? пашырэньню назвы беларусы , бо гэтая назва больш адпавядала ?мпэрск?м ?нтарэсам ? дазваляла трактаваць г?старычных л?цьв?на? як разнав?днасьць расейца? (≪вял?каруса?≫) . Разам з тым, гэтая назва замацавалася за ?с?м насельн?цтвам тольк? на мяжы XIX ? XX стагодзьдзя? [23] .

Глядз?це таксама [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

За?ваг? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Сборник Императорского Русского Исторического Общества. Т. 7: Бумаги Императрицы Екатерины II, хранящияся в Государственном Архиве Министерства Иностранных Дел. Ч.1 / Собраны и изданы, с Высочайшаго соизволения, по предначертанию Его Императорскаго Величества Государя Наследника Цесаревича, академиком Пекарским. ? СПб.: Тип. Имп. Акад. наук, 1871. С. 348.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Арло? У. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае . ? KALLIGRAM, 2012. С. 320.
  2. ^ Мировая история. История России. XVIII?XIX вв. Книга 1. ? Москва, 2014. С. 269 .
  3. ^ а б Шубинский С. Н.  Исторические очерки и рассказы. ? 6-е изд.  ? СПб., 1911. С. 44?51.
  4. ^ а б в Арло? У. , Саганов?ч Г. Дзесяць вяко? беларускай г?сторы? . ? Менск, 1997.
  5. ^ Арло? У. Кал? пасял?л?ся на беларус? расейцы? // 100 пытання? ? адказа? з г?сторы? Беларус?. ? Менск , 1993. С. 49.
  6. ^ Арло? У. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае . ? KALLIGRAM, 2012. С. 308.
  7. ^ Рудаков В. Салтыкова, Дарья Николаевна // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона  : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). ? СПб. : 1900 Т. XXVIIIa. ? С. 149.
  8. ^ Каменский А. Б. Екатерина II // Большая российская энциклопедия. Т. 9. ? М., 2007. С. 630?633.
  9. ^ Рахматуллин М. А. Глава 40. Итоги царствования Екатерины II. // История России: В 2 т. Т. 1: С древнейших времён до конца XVIII в. / А. Н. Сахаров, Л. Е. Морозова, М. А. Рахматуллин и др.; под. ред. А. Н. Сахарова. ? М.: АСТ, Ермак, Астрель, 2005. С. 914?928.
  10. ^ Арло? У. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае . ? KALLIGRAM, 2012. С. 330.
  11. ^ Г?старычны шлях беларускай нацы? ? дзяржавы. ? Менск , 2005. С. 39.
  12. ^ Дакументы ? матэрыялы па г?сторы? Беларус?. Т. 2. ? Менск, 1940.
  13. ^ Лыч Л. Рус?ф?кацыя: царская, савецкая, прэз?дэнцкая . ? Льво?, 2010. С. 5.
  14. ^ а б в г Швед В. Эвалюцыя расейскай урадавай пал?тык? адносна земля? Беларус? (1772?1863 г.) // Г?старычны Альманах . Том 7, 2002.
  15. ^ а б Крыжано?ск? М. Жывая крын?ца ты, родная мова // Народная Воля . № 65?66, 1 тра?ня 2008 г.
  16. ^ Миллер А. И. Планы властей по усилению русского ассимиляторского потенциала в Западном крае // ≪Украинский вопрос≫ в политике властей и русском общественном мнении (вторая половина XIХ века). ? СПб: Алетейя, 2000.
  17. ^ Г?сторыя Беларус? (у кантэксце сусветных цыв?л?зацый). ? Менск , 2005. С. 228.
  18. ^ Г?сторыя Беларус? (у кантэксце сусветных цыв?л?зацый). ? Менск , 2005. С. 257.
  19. ^ У менск?м правасла?ным храме мал?л?ся за Мура?ёва-вешальн?ка ? упершыню за сто гадо? , Радыё Свабода , 23 л?стапада 2016 г.
  20. ^ Белазаров?ч В. А. Г?старыяграф?я г?сторы? Беларус?: вучэб. дапаможн?к; Установа Адукацы? ≪Гродзенск? Дзярж. Ун-т ?мя Я.Купалы≫. ? Гродна : ГрДУ, 2006. С. 133.
  21. ^ Арло? У. Кал? пасял?л?ся на беларус? расейцы? // 100 пытання? ? адказа? з г?сторы? Беларус?. ? Менск , 1993. С. 49.
  22. ^ Лыч Л. Рус?ф?кацыя: царская, савецкая, прэз?дэнцкая . ? Льво?, 2010. С. 21?22.
  23. ^ Арло? У. Кра?на Беларусь. Вял?кае Княства Л?то?скае . ? KALLIGRAM, 2012. С. 161.

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

у Па?ночна-Заходн?м кра?
у Царстве Польск?м
?ншыя
Атрымана з ≪ https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Расейская_?мпэрыя&oldid=2468544 ≫