한국   대만   중국   일본 
Наваградзкае ваяводзтва (1921?1939) ? В?к?пэдыя Перайсьц? да зьместу

Наваградзкае ваяводзтва (1921?1939)

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Гэта артыкул пра ваяводзтва Польшчы ? м?жваенны пэрыяд. Кал? вам патрэбны артыкул пра ваяводзтва Вял?кага княства Л?то?скага , глядз?це артыкул Наваградзкае ваяводзтва .
Наваградзкае ваяводзтва

(Wojewodztwo nowogrodzkie)
Агульныя зьвестк?
Кра?на Польшча
Статус ваяводзтва
Уваходз?ць у Польшча
Адм?н?страцыйны цэнтар Наваградак
Улучае 10 павета? (1922), 8 павета? (1929)
Найбольшы горад Наваградак ,
Слон?м ,
Л?да
Дата ?тварэньня 4 лютага 1921
Дата скасаваньня 4 сьнежня 1939
Насельн?цтва  (1931) 1057,2 тыс.
Шчыльнасьць 46 чал./ км²
Плошча 22 966 (1931) км²  (6%)
Вышыня па-над узр. м.
  · найвышэйшы пункт
 324 м
Месцазнаходжаньне Наваградзкага ваяводзтва
Наваградзкае ваяводзтва на мапе
Мапа Наваградзкага ваяводзтва
Наваградзкае ваяводзтва, мапа
    Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Нава?градзкае ваяво?дзтва ( па-польску : Wojewodztwo Nowogrodzkie ) ? адм?н?страцыйна-тэрытарыяльная адз?нка ? м?жваеннай Польскай Рэспубл?цы з цэнтрам у Наваградку . Буйныя гарады: Баранав?чы , Л?да , Нясьв?ж , Сто?пцы . Утворана паводле закону (палажэньня) ад 4 лютага 1921 году. [1]

Геаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Тэрыторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Наваградзкае ваяводзтва займала тэрыторыю плошчаю 22 966 км², што складала 6% тэрыторы? ?? Рэчы Паспал?тай . [2] [3] На ?сходзе межавала з СССР , на по?дн? з Палеск?м ваяводзтвам , з захаду ? по?начы ? зь Беластоцк?м ? В?ленск?м .

Тапаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Наваградзкае ваяводзтва ляжала на плоскасьц?, найвышэйшы пункт якой узнос??ся на вышыню 324 мэтра? над узро?нем мора ? знаходз??ся гэты пункт у Наваградку . На захад ? на по?дзень рэльеф зьн?жа?ся ? пераважал? абшары, як?я ляжал? на вышын? 150?200 м. [4]

Водная сыстэма [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Наваградзкае ваяводзтва ляжала ? парэччы рак? Нёман , якая падзяляла ваяводзтва натуральным чынам на дзьве частцы. Нёман праходз?? праз паветы Ста?пецк? , Наваградзк? , Л?дзк? ? Шчучынск? па да?жын? 286 км. [5]

Да найважнейшых рэк акрамя Нёману належаць Сула (да?жыня 72 км), Бярэз?на (192 км), Га?я (65 км), Дз?тва (95 км), Лебяда (57 км), Ма?чадка (86 км), Вуша (83 км), Сэрвач (68 км) ? найвял?кшай пасьля Нёману рака Шчара (330 км). Цалкам, да?жыня рачной сец? ваяводзтва даходз?ла да 4066 км. [3]

Вял?к?х азёра? не было. Найважнейшым? был? Сьв?цязь , Калдычэ?скае возера , Кромаль , Дамачэ?скае возера , Пеласы ? Маторы . ?х паверхня вагалася ? гран?цах 93?170 га.

21% абшара? Наваградзкага ваяводзтва займал? дрыгвы. Цалкам паверхня багна? ? балот, як?я ляжал? ? басэйнах рэк складала 588 600 га. Найбольш ?х было ? Ста?пецк?м павеце , потым у Валожынск?м , слон?мск?м ? Баранав?цк?м . Найменш у наваградзк?м ? Шчучынск?м . Знаходзячыся ? па?днёвай частцы ваяводзтва, значныя дрыгвяныя комплексы был? працягам Палеск?х балот . Працягвал?ся яны да шашы Берасьце  ? Слуцак ? далей на по?дзень.

Лясы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Тэрыторыя Наваградзкага ваяводзтва была досыць густа залесенай. Агульная плошча лясо? у 1931 годзе дасягала 517 000 га (24,3% паверхн?). [6] Найбуйнейшыя лясныя абшары знаходз?л?ся ? павеце Валожынск?м , Слон?мск?м ? Баранав?цк?м . Валожынск? павет ? ?сходняя частка Ста?пецкага павету займа? буйны лясны комплекс, як? склада?ся зь лясо? Бакшанцк?х , В?шне?ск?х , Любчанск?я ? Нал?боцкай пушчы з паверхняй каля 100 000 га. Друг?м па памеры лясным абшарам была пакладзеная па левым берагу Нёмана пры вусьц? Шчары ? Слон?мск?м павеце ? часткова Наваградзк?м Л?п?чанская пушча , называемая таксама Занёманскай. У Баранав?цк?м павеце был? значныя лясныя скапленьн? ? прырэччы Шчары .

На по?нач ад Нёману , лясы выступал? радзей. Найменей ?х было ? паветах Л?дзк?м , Наваградзк?м ? Нясьв?ск?м . Гэтыя паветы прадста?лял? сабой слаба залесены пас, як? апаясва? Наваградзкае ваяводзтва з па?днёвага ?сходу на па?ночны захад. У Шчучынск?м павеце лясныя абшары ляжал? на па?днёва-?сходн?м яго канцы, ? аднос?л?ся да Гарадзенскай пушчы .

Адм?н?страцыйна-тэрытарыяльны падзел [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Наваградзкае ваяводзтва да далучэньня Сярэдняй Л?твы да Польшчы (уключала тэрыторы?, як?я пазьней утварыл? зь Сярэдняй Л?твой В?ленскую Зямлю, пера?твораную потым у В?ленскае ваяводзтва ).
Павет Плошча км² Жыхаро? Павятовае места Жыхаро?
Наваградзкае ваяводзтва
Баранав?цк? 3298 161 100 Баранав?чы 22 893
Дун?лав?цкага (да 1922) ¹ 3687 112 717 Дун?лав?чы 1386
Дз?сьненск? (да 1922) 5156 170 342 Дз?сна 4514
Л?дзк? ³ 4258 183 500 Л?да 19 490
Нясьв?ск? 1968 114 500 Нясьв?ж 7357
Наваградзк? 2930 149 500 Наваградак 9567
Слон?мск? 3069 126 500 Слон?м 16 284
Ста?пецк? 2371 99 400 Сто?пцы 6569
Шчучынск? (пасьля 1929) ³ 2273 107 200 Шчучын (1921) 1539
Вялейскага (да 1922) 4 3421 103 914 Вялейка 3417
Валожынск? 2799 115 500 Валожын 6269
¹ У 1922 годзе ? В?ленскае ваяводзтва перададзеныя Вялейск?, Дз?сьненск? й Дун?лав?цк? паветы.
³ 21 тра?ня 1929 году ?твораны восьмы, Шчучынск? павет ).

Акрамя таго, ваяводзтва нал?чвала 89 вясковых гм?на?.

Насельн?цтва ? эканом?ка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Насельн?цтва. Нацыянальныя аднос?ны [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У 1931 годзе ? Наваградзк?м ваяводзтве жыл? 1057,2 тыс. асоба?, зь як?х у местах было каля 102,3 тыс. [2] У пара?наньн? зь ?ншым? тэрыторыям? ?? Рэчы Паспал?тай , гэта бы? рэг?ён ня тольк? слаба заселены але ? вельм? не?рбан?заваны.

Прадваеннае Наваградзкае ваяводзтва ня мела нацыянальнага адз?нства. Адвечна тутай жыл? паляк? , беларусы , габрэ? , летув?сы , татары ? расейцы . Дам?навал? аднак, першыя тры групы. На падставе статыстычных дадзеных цяжка высьветл?ць, хто бы? палякам , а хто беларусам . У часе правядзеньня ?? Усеагульнага сьп?су люднасьц? ? 1931 годзе, апытаваным асобам став?лася пытаньне не аб нацыянальнае прыналежнасьц?, а тольк? аб мове ? вызнаньн?. Люднасьць ваяводзтва паводле мовы ? вызнаньня:

Насельн?цтва ваяводзтва паводле мовы ? вызнаньня [7]
Родная мова Вызнаньне
Польская  ? 553 859 асоба? Рыма-катал?к?  ? 424 549 асоба?
Беларуская  ? 413 466 асоба? Правасла?ныя  ? 542 333 асоба?
?дыш ? габрэйская  ? 76 025 асоба? ≪Майсеева вера≫  ? 82 872 асоба?

Статыстычныя дадзеныя гавораць, што катал?к? не за?сёды карыстал?ся польскай мовай , падобна як ? ня ?се правасла?ныя ?жывал? беларускую мову . Пэ?на, аднак, што пераважная большасьць паляка? был? катал?кам? , а большасьць беларуса? вызнавала правасла?е . [8]

У местах ваяводзтва дам?навал? паляк? ? габрэ? , на вёсцы ? большасьц? раёна? пераважал? беларусы . У л?дзк?м, шчучынск?м ? валожынск?м паветах дам?навала польскае насельн?цтва, значны адсотак паляка? жы? у сто?пца?ск?м павеце , у астатн?х паветах пераважал? беларусы . [8]

Нацыянальная сьвядомасьць сярод мясцовых беларуса? была разьв?та слаба. Пад уплывам а??тацы? беларуск?х дзеячо? ? камун?стычнай прапа?анды, пал?тычнае ?сьведамленьне беларуса? паступова ?зрастала.

Нацыянальная пал?тыка польск?х улад станав?ла перашкоды на шляху кар’ернага ?зросту беларуса?. Сьведчаць аб тым зьвестк? ?? сьп?су насельн?цтва 1931 году. Сярод 19 115 праца?н?ко? публ?чнае службы, касьцёла, ар?ан?зацыя? ? грамадзк?х ?нстытута? катол?ка? было 13 389, правасла?ных ? 3050 асоба?, вызнаньня майсеева ? 1481. [9] Таксама, кал? ня горш выглядала сытуацыя ? адм?н?страцы?, судзе, самак?раваньн?, асьвеце, культуры ? мэдыцыне. Паляк? мел? значна большыя шансы для кар’ернага росту. [10]

Нягледзячы на тое, што беларусы мел? меншыя мажл?васьц? для разьв?цьця сваёй асьветы ? культуры, не заслуго?вае даверу сьцьвярджэньне, што ?се беларусы был? прац??н?кам? Польшчы . Значная ?х частка мела пачуцьцё сувяз? з Польшчай . Сьведчыць аб тым удзел беларуса? у адз?нках абароны гран?цы ? польскай кансьп?рацы? ? аддзелах партызанск?х ЗВЗ- АК на Наваградчыне. [10]

Большасьць габрэя? жыл? ? местах ? мястэчках, працавал? ? гандл?, прамысловасьц? ? камун?кацы?. Яны ?я?лял? сабою закрытую ?рупу, якая амаль не асым?лявалася. Таму спрыял? традыцыйны ?клад жыцьця, культурная ? рэл???йная асобнасьць. Пераважная большасьць габрэя? жыл? бедна ? таму был? вельм? падатным? на бальшав?цкую прапа?анду, якая праводз?лася праз каморк? КПЗБ .

Хаця непрыязьнь беларуса? ? габрэя? да паляка? ? польскага гаспадарства была зьявай досыць распа?сюджанай, у м?жваеным часе выпадка? канфл?кта? на этн?чнай глебе не было. Гэтая ?заемная непрыязьнь узрастала гало?ным чынам, на эканам?чнай глебе, а не нацыянальнай.

Адукацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У 1939 на тэрыторы? Наваградчыны было 23 прадшколы, 1323 пачатковыя школы, 12 ??мназ?я?, 9 л?цэя? ? наста?н?цк?х сэм?нарыя?, 13 прфэс?йных (≪завадовых≫) школа?, 10 сельскагаспадарчых, 5 тэхн?кума? (школа ≪завадова-дакшталтуючая≫). [11] [12] З 202 100 дзяцей у школьным узросьце наведвал? школы 164 500 (81,4%). Аднак, у 1938 годзе, на тэрыторы? Наваградчыны не стала ан?воднай школы зь беларускай мовай навучаньня.

Камун?кацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Камун?кацыйная сець у Наваградзк?м ваяводзтве была разьв?тая слаба. Яго тэрыторыю абдымал? чатыры чыгуначныя л?н??: Берасьце ? Баранав?чы ? Сто?пцы , В?льня ? Баранав?чы ? Лун?нец , Беласток ? Баранав?чы , Седльцэ ? Л?да ? Захацьце . Да?жыня ?сёй чыгунк? дасягала 584 км, зь ?х 56% прыпадала на л?дзк? ? баранав?цк? паветы .

Вузкакалейныя л?н?? ваяводзтва мел? да?жыню 148 км ? мел? значэньне для мясцовых перавозак. Новаельненск? чыгуначны вузел бы? зьвязаны з наступным? местам?: Л?да , Баранав?чы , Любча . Яго пабудавал? ? пусьц?л?л? ? работу ? 1930-ыя гады. Гэта была вузкакалейная чыгунка. Дзейн?ча? Новаельненск? чыгуначны вузел у складзе польскае чыгунк? . Перагон Новаельня?Любча злуча? стал?цу Наваградзкага ваяводзтва местам Новы-Гарадок . На перагоне был? вакзалы для падарожн?ка? ? хадз?л? людзк?я цягн?к?.


Да?жыня звычайных дарог у Наваградзк?м ваяводзтве дасягала 14 338 км зь ?х асфальтаваным? ? брукаваным? был? тольк? 2214 км. ? без таго цяжк?я камун?кацыйныя ?мовы пагаршал?ся ападкам? асабл?ва, ?вясну, увосень ? з?мою, кал? выпадала дужа сьнегу. [13]

Сельская гаспадарка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Наваградзкае ваяводзтва было а?рарным рэ??ёнам. Складанае станов?шча ? эканом?цы мела непасрэдны ?плы? ? на нацыянальныя аднос?ны.

На настро? беларуса? уплывала перанаселенасьць вёск? ? выкл?каны гэтым недахоп зямл?. У 1931 годзе на тэрыторы? ваяводзтва было 164 256 гаспадарак, зь ?х 143 767 мел? зямл? менш за 15 га. У 81 853 гаспадарак зямл? было менш за 5 га ? працавала на ?х каля 378 959 асоба? (ува ?зросьце ад 16 да 60 гадо?), ад 5 да 10 га л?чыл?ся 46 677 гаспадарак (265 916 асоба?), гаспадарак ад 10 да 15 га было 12 237 (69 777 асоба?), ад 15 да 50 га 7946 гаспадарак (45 706 асоба?). Маёнтка? вышэй за 50 га было 938 (3572 асобы). [8] [14]

Перанаселенасьць вёск? ? ≪зямельны голад≫ датычы? адначасова ? паляка? ? беларуса? . Хаця пераважна ?ладарам? дужых (звыш 50 га) ? сярэдн?х маёнтка? был? паляк? , зь як?х шмат належыла вайсковым асадн?кам (на 1 студзеня 1925 году ?х л?чба на Наваградчыне была каля 1921 асобы). [8]

Перанаселенасьць, прым?ты?ная сыстэма к?раваньня сельскай гаспадаркай (дам?навала трохпольле), мала?раджайная глеба, недастатковая мэхан?зацыя вёск? ? усё гэта спрыяла таму, што большасьць гаспадарак Наваградзкага ваяводзтва был? натуральным? ? самадастатковым?, слаба зьвязаным? з рынкам. [15]

Ваяводы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. Чэсла? Крупск? (в. а., чэрвень ? 17 кастрычн?ка 1921)
  2. Уладысла? Рачкев?ч (1885?1947; 17 кастрычн?ка 1921 ? 29 жн??ня 1924)
  3. Марыян Юзаф Жагота-Янушайц?с (1889?1973; 29 жн??ня 1924 ? 24 жн??ня 1926)
  4. Зыгмунт Бачков?ч (1887?1955; 24 верасьня 1926 ? 20 чэрвеня 1931)
  5. Вацла? Костак-Бярнацк? (1887?1957; 1 л?пеня 1931 ? 8 верасьня 1932)
  6. Стэфан Сьв?дэрск? (1895?1978; в. а. да 1933 году, 8 верасьня 1932 ? 2 сьнежня 1935)
  7. Адам Людв?к Корв?н-Сакало?ск? (1896?1979; 17 сьнежня 1935 ? 17 верасьня 1939)

Л?кв?дацыя Наваградзкага ваяводзтва [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Пасьля нападу СССР на Польшчу 17 верасьня 1939 году ? прыйсьця Чырвонае Арм??, на некаторы час наступ?ла анарх?я. Гэты пэрыяд бы? скарыстаны крым?нальным? ? скамун?заваным? элемэнтам?, каторыя правял? бандыцка-рабункавыя акцы? супраць асадн?ка?, заможных сяляна?, пал?цэйск?х, аф?цэра? Войска Польскага. Здаралася, што даходз?ла да забойства?. Тольк? на тэрыторы? наваградзкага павету ахвярам? падобных акцыя? стал? прынамс? 25 асоба?. [16] [17]

Разбурэньн? працягвал?ся, пакуль сытуацыя не была апанавана ? ?зята пад кантроль новай адм?н?страцыяй ? НКВД. На тэрыторы? Наваградзкага ваяводзтва была ?сталявана савецкая ?лада, а на месцы ваяводзтва створана Баранав?цкая вобласьць , якая была нязначна большай за прадваеннае Наваградзкае ваяводзтва.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ ЭГБ . ? Мн. : 1999 Т. 5.
  2. ^ а б Mały rocznik statystyczny 1939. ? Warszawa: nakł. Gł. Urz?du Statyst., 1939. S. 13
  3. ^ а б Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 11
  4. ^ Mały rocznik statystyczny 1939. ? Warszawa: nakł. Gł. Urz?du Statyst., 1939. S. 11
  5. ^ S. Odlanicki-Poczobutt, Wojewodztwo Nowogrodzkie, Wilno 1936, s. 4
  6. ^ Mały rocznik statystyczny 1939. ? Warszawa: nakł. Gł. Urz?du Statyst., 1939. S. 72
  7. ^ Głowny Urz?d Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludno?ci z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidno??, stosunki zawodowe. Wojewodztwo Nowogrodzkie. Warszawa, 1938, s. 19
  8. ^ а б в г Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 14
  9. ^ Głowny Urz?d Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludno?ci z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidno??, stosunki zawodowe. Wojewodztwo Nowogrodzkie. Warszawa, 1938, s. 231
  10. ^ а б Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 16
  11. ^ Mały rocznik statystyczny 1939. ? Warszawa: nakł. Gł. Urz?du Statyst., 1939. S. 318
  12. ^ Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 15
  13. ^ Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 13
  14. ^ Głowny Urz?d Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludno?ci z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidno??, stosunki zawodowe. Wojewodztwo Nowogrodzkie. Warszawa, 1938, s. 60
  15. ^ Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 14?15
  16. ^ Baradyn Zygmud. Niemen ? rzeka niezgody / Red. ? Warszawa : Rytm., 1999. S. 17
  17. ^ M. Werzbicki. Niektorze aspekty stosunkow polsko-białoruskich w czasie pierwszych miesi?cy okupacji sowieckiej (1939?1940), w : Spolecze?stwo białoruskie, litewskie i polskie… S. 240

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

стал?ца ваяводзтва ? Наваградак
Паветы
Атрымана з ≪ https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Наваградзкае_ваяводзтва_(1921?1939)&oldid=2502522 ≫