Дзяржа?ва Са?ма
(
па-славацку
:
Samova ri?a
,
па-славенску
:
Samova dr?ava ц? Samova plemenska zveza
,
па-польску
:
Pa?stwo Samona
,
па-чэску
:
Samova ?i?e
) (623?658) ? першае вядомае пал?тычнае ?тварэньне славян. Зьвестк? аб яго стварэньн? ? г?сторы? бедныя ? носяць па?легендарны характар. Назо? атрымала ад ?мя заснавальн?ка ?
Сама
. У склад дзяржавы ?ваходз?л? тэрыторы? сучасных
Чэх??
,
Славаччыны
, часткова
Нямеччыны
(земл?
лужыцк?х сэрба?
),
Польшчы
,
Славен??
?
Харваты?
. Не?забаве пасьля сьмерц? Сама яго дзяржава распалася.
Са?ма
(
па-славацку
?
славенску
:
Samo
,
па-польску
:
Samon
,
па-чэску
:
Samo
) (канец
VI стагодзьдзя
? 658) ? гандляр з
Франкскай ?мпэры?
, першы пэ?на вядомы славянск? ?ладар. У 623 годзе заснава? у
Цэнтральнай Э?ропе
першае вядомае пал?тычнае ?тварэньне
славян
, званае па яго ?м?.
У
Хрон?цы Фрэдэгара
ён завецца ≪
homo nomen Samo, natione Francos, de pago Senonago
≫ ? ≪чалавек на ?мя Сама, франк зь мясцовасьц? Сэнанага≫. ≪
Senonago
≫ верагодней за ?сё атаясамл?ваецца зь сёньняшняй тэрыторыяй Сэнс дэпартамэнта Ён на па?днёвы ?сход ад
Парыжу
, але ≪
natione Francos
≫ магчыма зразумець па-рознаму ? ≪
франк
па нацыянальнасьц?≫, ≪народжаны ? Франкскай ?мпэры?≫ або ≪падданы/жыхар Франкскай ?мпэры?≫.
Зараз ?снуе дзьве г?потэзы аб этн?чнай прыналежнасьц? Сама. Першая зыходз?ць з таго, што ён галараманец, раман?заваны жыхар
Гал??
? былой
прав?нцы?
Рымскай ?мпэры?
, а ?мя ≪Сама≫ кельцкага паходжаньня. Другая, заснаваная на Зальцбурскай хрон?цы ≪Conversio Bagoariorum et Carantanorum≫, зыходз?ць з таго, што слова ≪сама≫ трэба разглядаць у якасьц?
старажытнаславянскага
тытулу. У так?м разе ≪Сама≫ значыць ≪гаспадар≫ або ≪сама?ладзец≫. Да таго ж у
славянск?х мовах
слова ≪сама≫ мае самастойны сэнс ? некаторыя дасьледчык? л?чаць ≪Сама≫ скарачэньнем ад ≪Самасла?≫. Аднак большасьць аддае перавагу першай г?потэзе.
Славянск?я земл? на як?х утварылася гэтая дзяржава ? канцы 6 стагодзьдзя нахадз?л?ся пад уладай Аварскага каганату. Вядома мноства выступа? славян супраць авара?. У 603 годзе пасьля сьмерц? аварскага кагана Баяна ? каганаце пачалася м?жусобная барацьба. Шматл?к?я славянск?я земл? пачал? па?станьне за вызваленьне ад больш як пяц?дзясяц?гадовай залежнасьц?.
Каля 620 году Сама падрыхтава? караван ? адправ??ся на ?сход. Дасягну? ён месца, дзе ?сходн? гандлёвы шлях перасяка?ся з Бурштынавым шляхам ? Мара?скага поля каля таго месца, дзе Марава ?падае ? Дунай ? спын??ся тут лягерам. Пляны яго зьмян?л?ся, ? ён вырашы? нак?равацца ? ?тал?ю, а для таго, каб падарожжа стала схаднейшым, ён вырашы? набыць у славян аварск?х рабо?, як?я карыстал?ся вял?к?м попытам у Лямбарды?. Сама ?мацава? свой лягер ? ста? набываць у падарожных гандляро? ? навакольных славяна? рабо?. З часам побач зь ?м стал? спыняцца драбнейшыя групы купцо?, ? так утвары?ся давол? вял?к? лягер. Сама не валода? славянскай мовай, бо ? гэтым пакуль не было асобай патрэбы, а ме? знос?ны са славянам? праз тлумачо?.
Аднойчы да гэтага месца, але на супрацьлеглым беразе, набл?з??ся загон аварскай кавалеры?, аб як?м стала вядома загадзя з-за характэрнага шуму. Каб напасьсьц? на купецк? лягер, аварам трэба было пераправ?цца праз раку, а брод бы? давол? далёка. Часу на гэта авары страц?л? давол? шмат, так што Сама пасьпе? дамов?цца са славянам? аб сумеснай абароне ? наступным падзеле здабычы. Славянск? аддзел бы? паста?лены ? засаду, у лясным гушчару на шляху руху авара? Сама пастав?? аддзелы лучн?ка?, таму кал? авары вырвал?ся зь лесу ? распачал? бой з аддзелам Сама, яны ?жо был? моцна патрапаныя. А кал? па ?х з тылу рушыл? славяне, то ?сё было хутка скончана. Сама падзял?? са сва?м? баявым? таварышам? багатую здабычу, а слава аб яго подзьв?гах ? ваенным посьпеху разьнеслася па навакольных землях. Да яго пацягнул?ся людз?, ? яго войска стала расьц?.
Сама пераста? сьпяшацца ? ?тал?ю. Ён ста? ахо?ваць пераправы праз рэк? ? гандлёвыя шлях?, а купцы за гэта плац?л? яму. Месца ? справа Сама вельм? спадабал?ся. Умацо?ва?ся яго ф?нансавы ? ваенны патэнцыял, кал? праз год ён яшчэ раз здоле? перамагчы аварскае войска ? ба?, слава аб Сама разьнеслася па ?сёй Э?ропе. Сама ста? князем у славянск?х землях, кантралюемая ?м тэрыторыя стала пашыралася, а ваенны посьпех не пак?да? яго. Ад абарончай тактык? ? барацьбе з аварам? ён перайшо? да наступальнай, ? сам ста? нападаць на аварск?я атрады ? пасел?шчы. Адно яго ?мя стала наводз?ць на авара? жах. Пасьля так?х параз з-пад улады авара? вызвал?л?ся харваты, прыальп?йск?я славяне.
Кароль А?стразы? Дагабэрт I уважл?ва сачы? за разьв?цьцём падзей на ?сходзе. Ён вырашы?, што земл?, спустошаныя жорстк?м? войнам?, не акажуць занадта моцнага супрац?ву яго войску. Агульнай мяжы ? А?стразы? са славянск?м? землям? не было, пам?ж ?м? ляжал? шырок?я н?чыйныя земл?. Славяне не нападал? на заходн?я карале?ствы, але Дагабэрт асьцерага?ся ?х ? жада? нанесьц? папераджальны ?дар. Да таго ж знайшлася ?далая падстава. На Мара?ск?м пол? бы? разрабаваны нейк? францк? караван. Купцу пашчасьц?ла выратавацца, ? ён адправ??ся са скаргай да Дагабэрта. Кароль абяца? яму сваю дапамогу ? адправ?? да Сама пасла на ?мя Сыхары, як? валода? славянскай мовай.
Сыхары прыбы? да Сама ? запатрабава? сустрэчы з князем, але ведаючы, хто так? Сама, то ? разма?ля? ён па-франкску, ? бы? апрануты ? вопратку франка?. Сама як? ?жо вывучы? славянскую мову ? прытрымва?ся славянск?х звычая?, не прыня? пасла. Тады Сыхары апрану?ся па-славянску ? прыйшо? да князя. На гэты раз Сама прыня? Сыхарыя, як? пастав??ся ?ладара без паваг? ? ста? патрабаваць кампэнсацы? страт за разрабаваны караван. Сама пагадз??ся са справядл?васьцю яго патрабаваньня? ? пагадз??ся кампэнсаваць усю прычыненую шкоду, кал? Дагабэрт кампэнсуе ?се страты славянск?х купцо? на тэрыторы? А?стразы?. Сыхары не ме? так?х па?намоцтва? ? ста? адказваць ун?кл?ва, Сама зьедл?ва высьмейва? яго адказы, ? справа дайшла да сварк? пам?ж ?м?, падчас якой Сыхары дазвол?? сабе абразьл?выя выразы ? адрас Сама. Уладар пакл?ка? сва?х слуг ? загада? вык?нуць пасла за валы лягера, што ? было выканана.
Пазна?шы аб ня?дачы пасольства, Дагабэрт вырашы? разабрацца зь непакорл?вым ? дзёрзк?м славянск?м уладаром. Каля 630 году ён сабра? войска ? па вясьне трыма калёнам? рушы? на дзяржаву Сама. У некальк?х дробных сутычках у памежных землях алеманы ? лангабарды атрымал? перамог?. Але на шляху калёны ?значальваемай Дагабэртам была памежная крэпасьць Вагасьц?сбург, у якой засе? Сама са сваёй дружынай. Дагабэрт аблажы? крэпасьць, але Сама са сва?м? людзьм? выша? за валы ? навяза? франкам бой. Па легендзе бой до?жы?ся трое сутак, пасьля чаго франк? зьбегл?, к?ну?шы свой ляагер, харчы ? здабычу. Сама не абмежава?ся гэтай перамогай ? ста? зьдзяйсьняць набег? на заходн?я земл?, даходзячы да Цюрынг??. Слава ? магутнасьць Сама настольк? ?зрасьл?, што сэрбск? князь Дрэван выйша? з васальнага падначаленьня Дагабэрту ? прызна? уладу Сама.
Славяне пачал? напады на земл? франка? ? часьцяком атрымл?вал? перамог?, пра?да, усе гэтыя б?твы был? дробным?. У гэтых акал?чнасьцях саксы, як?я жыл? недалёка ад дзяржавы Сама ? празь земл? як?х славяне пран?кал? на захад, прапанавал? свае паслуг? Дагабэрту. За пан?жэньне дан?ны яны абавязал?ся ахо?ваць межы А?стразы? ад набега? славян, ды ? ?ншых ворага?. Дагабэрт прыня? ?х прапанову, але не шмат ад таго выйгра?. Славяне па-ранейшаму пран?кал? ? яго зямл? ? рабавал? ?х.
Дагабэрт ня мог зладз?цца са славянск?м нашэсьцем. Тады ? справу ?ступ?? герцаг Цюрынг?? Радульф, якога таксама непако?л? набег? ваяро? Сама. Ён здоле? разьб?ць славян ? выгна? ?х атрады са ?с?х францк?х земля?. Але до?га карыстацца плёнам гэтай перамог? яму не прыйшлося. Радульф пасвары?ся з дарадн?кам? Зыг?бэрта, пасьля чаго ён абвясьц?? сябе сувэрэнным гаспадаром свайго герцагства. Яму стал? патрэбныя ха?русьн?к?к?, а хто акрамя Сама мог быць лепшым саюзьн?кам у барацьбе супраць Зыг?бэрта ? Дагабэрта. Так славянская дзяржава стала ха?русьн?кам ? апорай герцагства Цюрынг?я.
У апошн?я гады к?раваньня Сама яго дзяржава ?жо не вяла буйных война?, бо вораг? баял?ся яго войска ? яго во?нскага посьпеху. Памёр Сама ? 658 годзе. Годнага пераемн?ка ? Сама ? яго дзяржава распалася. У Сама было 12 жонак-славянак ? ад ?х 22 сына ? 15 дачок. Паводле паданьня? нашчадкам? Сама зья?ляюцца
Мойм?рав?чы
? гаспадары
Вял?камара?скай дзяржавы
?
Пржэмыслав?чы
? гаспадары
Чэскай дзяржавы
. Пацьверджаньня? няма, але бачачы шматл?касьць сыно? ? дачок гэта цалкам магчыма ?яв?ць. Магчыма, яго нашчадк? ?ладарыл? ? ? ?ншых славянск?х дзяржавах як?я ?тварыл?ся пасьля заняпаду Дзяржавы Сама.