Гара

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
(Перанак?равана з ≪ Горы ≫)
Гэтая назва мае некальк? сэнса?. Кал? вас ц?кавяць ?ншыя сэнсы, глядз?це таксама Гара (неадназначнасьць) , Горы (неадназначнасьць) .
Гара Гевонт у польск?х Татрах

Гара?  ? выпуклая форма рэльефу вышынёй болей за 300 м ? вял?к?м нах?леньнем сх?ла?. У залежнасьц? ад вышын? ? крутасьц? сх?ла? горы дзеляць на н?зк?я, сярэдн?я ? высокая. ?снуюць як горныя мас?вы, так ? адз?нкавыя горы. Горныя мас?вы разам з прылягаючым? падгор’ям? ?твараюць горныя ланцуг?. Некальк? горных ланцуго? з аднолькавым геаляг?чным збудаваньнем ? ?твораным? ? адз?н час называюць горнай сыстэмай.

Пам?ж гарам? звычайна фарм?руюцца дал?ны ? катлав?ны.

Гора?тварэньне [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Тэктон?ка ? вулькан?зм [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Гора?тварэньне можа быць абумо?лена шматл?к?м? прычыным?, але асно?ная зьвязана з тэктан?чным? рухам?. Субдукцыя ак?ян?чнай пл?ты пад кантынэнтальную пл?ту або ак?ян?чную ?тварае горны хрыбет, як то Анды , Скал?стыя горы . Таксама могуць адбывацца сутыкненьн? дзьвюх кантынэнтальных пл?т ? з прычыны гэтага можа ?тварыцца горны ланцуг, як то Альпы , Ка?каз , Г?мала? . Зямная кара пата?шчаецца разломам? ? складкам?, як?я прая?ляюцца на ?с?х узро?нях.

Ная?насьць цеплавых анамал?я? таксама можа прывесьц? да фармаваньня рэльефу шляхам вывяржэньня парод праз вульканы або за кошт зьмяненьня шчыльнасьц?, ?, так?м чынам, плавучасьц?, зямной кары ц? л?тасфэры . Зямная кара зья?ляецца больш лёгкай за л?тасфэрную мантыю, што ляжыць пад ёй, таму большая частка пароды, застывае ? згушчаецца, паглынаецца карою на мяжы кары ? манты?. Гэтае пата?шчэньне прыводз?ць да ?здыму рэльефу ?, як прав?ла, да лякальнага павел?чэньня эроз??. Эроз?я можа таксама ?плываць на фармаваньне рэльефу празь зьмяненьне ?застаз?? вучастка? зямной кары.

Горны ланцуг таксама можа быць створаны на мяжы пл?та?, як?я рухаюцца ? паралельных напрамках, або як?я разыходзяцца. У межах рыфта? рэльеф утвараецца праз тэрм?чны эфэкт.

Дэнудацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У маштабах гары эроз?я зья?ляецца магутным фактарам разьмеркаваньня масы. У прыватнасьц?, адказам на эроз?ю ? вын?ку ?застаз?? можа стаць вэртыкальны рух уверх горных парод, ?, так?м чынам, магчыма ?зьняцьце новых вяршыня?, кал? эроз?я вяршын? ? эроз?я дал?ны гэта дазваляе.

Высакагорныя сх?лы ?весь зазнаюць узьдзеяньне сьнегу ? марозу. З-за марозу ? горных пародах, нават цьвёрдых, могуць утварацца раскол?ны. Значнай эраз?йны с?лай у гарах зья?ляюцца ледав?к? , у вын?ку дзеяньня як?х утвараюцца разнастайныя формы рэльефу. Ледав?ковай дал?най называюць дал?ну, якая была высечана ледав?ком. Пад узьдзеяньнем уласнай ваг? ледав?к сьл?згае, рухаецца ? перадае, сваёй масай, рух ? горным пародам. Рэчышча, па як?м пралягае лёд, пашыраецца, маса лёду пачынае праходз?ць павольней. Адломк? парод, як?я ледав?к нясе з сабой, утвараюць марэны . Паходжаньне парод, як?я складаюць марэны, зья?ляецца прадметам дыскус?я? пам?ж навуко?цам? ? прых?льн?к? адной з тэорыя? прытрымл?ваюцца думк?, што гэтыя пароды ?твараюцца на месцах у вын?ку ледав?ковай эроз??, прых?льн?к? ?ншага пункту гледжаньня л?чаць, што гэтыя пароды тольк? пераносяцца ледав?кам?. Пасьля сыходу ледав?ка застаюцца тольк? грабян?, часам пакрытыя лесам. З заканчэньнем апошняга ледав?ковага пэрыяду ледав?к? адступ?л? ? сфармавал? ледав?ковыя дал?ны.

Горныя мас?вы кантынэнта? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Э?ропа [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Аз?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Амэрыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Афрыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Найвял?кшыя горы кантынэнта? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]