Амэрыка?нцы
?
нацыя
,
грамадзяне
Злучаных Штата? Амэрык?
, аднак у гэтага тэрм?на ?снуюць ?ншыя значэньн?, як?я маюць на ?вазе жыхаро? усяго
заходняга па?шар’я
? цэлым. Сам? жыхары ЗША, традыцы?, давол? рэдка выкарысто?ваюць гэты этнон?м для пазначэньня жыхаро? суседн?х, асабл?ва
лац?наамэрыканск?х
кра?н. Насельн?цтва ЗША ?
2007
годзе склала 303,3 м?льёна чалавек, аднак парадку 40 м?льёна? ? ?м?гранты (зьвестк? па нелегальных м?грантах не ?ключаюцца). Групы амэрыканца? жывуць таксама ? валадарствах ? падапечных тэрыторыях ЗША (напрыклад
Пуэрта-Рыка
?
Гуам
), а таксама ?
Э?ропе
,
Канадзе
?
Мэксыцы
.
У адрозьненьне ад
беларуса?
, чыя ?дэнтычнасьць вызначаецца этн?чнай прыналежнасьцю, ?дэнтычнасьць амэрыканца? вызначаецца грамадзянствам, бо яны вельм? разнастайныя па расавым, этн?чным ? рэл?г?йным складзе, прычым гэтая гэтэрагеннасьць асабл?ва ?змацн?лася ? апошн?я дзесяц?годзьдз?. У
ЗША
?снуе таксама тэрм?н
карэнныя амэрыканцы
, як?м пазначаюць
?ндзейца?
?
эск?моса?
. У
XVII
?
XVIII стагодзьдзях
амэрыканцам?
таксама менавал? першабытн?ка? выспа?
Ц?хага ак?яна
.
Амэрыканская нацыя, як ? яе канадзк?я ? лац?наамэрыканск?я субраты ? адна з самых маладых на зямл?. ? хоць чалавечыя сел?шчы на тэрыторы? ЗША мел?ся ?жо каля 10.000 гадо?, ? да пачатку э?рапейскай калян?зацы? тут выразна склал?ся ?ндзейск?я племянныя арэалы, большасьць (каля 70%) сучасных амэрыканца? ? прамыя нашчадк? перасяленца? з
Э?ропы
.
Засяленьне ЗША пачалося з высаджваньня? брытанск?х (
ангельцы
?
шатляндцы
), а таксама
н?дэрляндзк?х
калян?ста?. У адрозьненьне ад Лац?нскай Амэрык?, па?ночныя э?рапейцы прыбывал? ? ЗША цэлым? сем’ям?, як прав?ла зь дзецьм?, а таму ? ?х не было н? патрэбы, н? жаданьня кантактаваць з а?хтахтонным? ?ндзейск?м? плямёнам?, як?я падвергнул?ся масаваму высяленьню, а затым ?
генацыду
. Цьвёрдая ? заканада?ча замацаваная сыстэма
рас?зму
?
сэгрэгацы?
перашкаджал? м?жрасавым кантактам зь ?ндзейцам? ?
нэграм?
, завезеным? сюды ? якасьц?
рабо?
.
Прав?ла адной кропл? крыв?
давол? до?га ?снавала ? ЗША, але ?жо да?но не выконваецца ? нашы дн?.
На працягу ?сяе свае г?сторы?, але асабл?ва ? 1880?1950 гадох, ЗША захл?снул? хвал? э?рапейскай ?м?грацы?, якая гэтым разам нас?ла хутчэй усходне, а затым па?днёваэ?рапейск? характар. Масава прыбывал?
?рляндцы
?
немцы
, затым
?тальянцы
,
грэк?
,
паляк?
,
франкаканадцы
?
габрэ?
. ? кал? ?рляндцы добра валодал? ангельскай мовай, а немцы был? ? асно?ным бл?зкароднасным? пратэстантам?, то астатн?м групам у ЗША было цяжка адаптавацца, асабл?ва гэта краналася выхадца? з
раманск?х кра?н
.
У м?нулым, менав?та нашчадк? э?рапейца? найболей часта асацыявал?ся з амэрыканцам?, бо яны склал? ядро нацы?, перасял??шыся з Э?ропы ? ангельск?я калён?? Па?ночнай Амэрык?: ангельцы, шатляндцы, ?рляндцы ? меней шматл?к?я н?дэрляндцы, датчане, ? ?нш. Яны ?сё яшчэ складаюць найболей шматл?кую катэгорыю сучасных гражан ЗША ? зья?ляюцца асно?ным? носьб?там? стандартнай
ангельскай мовы
.
У ЗША пражывае ? значная колькасьць (каля 40 м?льёна?)
нэгра?
(большасьць зь як?х мулаты зь некаторай прымешкай белай (17%) ? ?ндзейскай (3%) крыв?), як?я ?сё яшчэ часта падвяргаюцца ?тоенай дыскрым?нацы? ? сэгрэгацы?. Яны маюць сваю адмысловую культуру ? дыялект (афраамэрыканская ангельская мова або
эбан?кс
). Для шматл?к?х афраамэрыканца?, як зрэшты ? прадста?н?ко? шматл?к?х ?ншых этнакультурных груп новых ?м?гранта?, характэрна кампактнае пражываньне ? адмысловых гарадзк?х раёнах ?
гета
.
На
прэзыдэнцк?х выбарах 2008 году
прыма? удзел кандыдат
Барак Абама
, як? зья?ляецца нашчадкам амэрыканк? ? жыхара рэспубл?к?
Кен?я
, г. зн. не зья?ляецца афра-амэрыканцам.
Амэрыканская нацыя ? асно?ным склалася перад Вайной за незалежнасьць да канца 18 стагодзьдзя, але ? наступным у склад амэрыканца? працягвал? ?л?вацца прадста?н?к? розных этн?чных ? расавых груп, як?я
?м?гравал?
? ЗША. Асым?люючыся, яны ?плывал? на фармаваньне этнаграф?чнай карц?ны, мовы ? культуры амэрыканца?. У канцы 19 ст. нара?не з ?м?грацыяй з Заходняй Э?ропы ?змацн??ся прыток перасяленца? з Аз??, што яшчэ больш павял?чыла этн?чную разнастайнасьць у кра?не, хоць
асым?ляцыя
гэтых ?м?гранта? яшчэ мацней, чым раней, абцяжарвалася рас?змам ? ?сяляк?м? забаронам? на м?жрасавыя
шлюбы
, кантакты, зас?льлем
Ку-Клукс-Клана
, судом
л?нча
? г. д.
У гады 1-й сусьветнай вайны (1914?1918) узрастае л?к перасяленца? з
Мэксык?
? ?ншых кра?н Лац?нскай Амэрык?. Прыток ?м?гранта? з Э?ропы, вельм? высок? прыканцы 19 ? пачатку 20 стст., пасьля 1-й сусьветнай вайны рэзка скарац??ся ? вын?ку заканада?чых абмежаваньня? ? ? сярэдз?не 60-х гг. 20 ст. склада? каля 300 тыс. чал. у год. Ра?належна ?зрос прыток негальных працо?ных
мэксыканца?
? ?ншых лац?наамэрыканца?, асабл?ва ? канцы 20 ? пачатку 21 стагодзьдзя?. Большасьць сучасных лац?наамэрыканца? ЗША (52% з 45 м?льёна?) ? ?м?гранты захо?ваюць г?шпанскую мову ? дрэнна асым?лююцца з прычыны свайго зьмяшанага паходжаньня. ?м?гранты (за выключэньнем выхадца? з Па?ночнай Э?ропы) у рознай меры падвяргал?ся ? нярэдка падвяргаюцца ? цяперашн? час дыскрым?нацы? ? розных абласьцёх жыцьця, асабл?ва на бытавым, мо?ным узро?н?, на рынку жыльля.
Амэрыканцы ? пара?нальна маладая нацыя, ? працэсы этн?чнай кансал?дацы? ? ёй маюць дывэргентны характар (у адрозьненьне ад
бразыльца?
?
мэксыканца?
). Шматл?к?я нацыянальныя групы, як?я ?ваходзяць у яе склад (нават белыя
паляк?
,
?тальянцы
,
расейцы
,
габрэ?
, ня кажучы ?жо аб мэксыканцах ? ?ншых), у рознай ступен? захо?ваюць, хоць ? ? некальк? зьмененым выглядзе, элемэнты культуры кра?н свайго паходжаньня.
Выхадцы з ЗША ? асно?ным кажуць на ангельскай мове; яна ж у асно?ным успрымаецца ? як дзяржа?ная мова ЗША (
амэрыкан?змы
). Ангельская мова ? ЗША давол? арха?чная, яна абап?раецца на фанэтычныя стандарты Вял?кабрытан?? 17?18 стагодзьдзя?, у апошн? час узмацняецца г?шпанск? ?плы?, як ? ?ласна сама
г?шпанская мова
? ЗША.
Як ? кал?сьц? ? сярэднявечнай
Э?ропе
, у ЗША нал?чваецца каля 260
хрысьц?янск?х
веравызнаньня?, рэл?г?йнага пляткарства ? сэкта?. Найболей распа?сюджаныя пратэстанцк?я царквы ? каля 50% верн?ка? (
баптызм
,
мэтадызм
,
лютэранства
,
прэсьв?тэрыянства
). Каля 40% насельн?цтва ? катал?к?, як?я раней з падазронам успрымал?ся ? ЗША з-за сталых калян?яльных канфл?кта? з Г?шпан?яй, Мэксыкай, Францыяй. (
Катал?цызм
вызнаюць нашчадк? ?м?гранта? з
?рлянды?
,
?тал??
,
Польшчы
,
Мэксык?
,
Партугал??
,
Бразыл??
).
Правасла?е
таксама досыць шырока прадста?лена ? ЗША ? асяродзьдз? выхадца? з
Грэцы?
,
Бл?жняга ?сходу
(асабл?ва
Л?бана
), сярод няда?н?х ?м?гранта? зь
Беларус?
,
РФ
,
Укра?ны
,
Румын??
. У кра?не пражывае таксама звыш 5,5 млн
юдэя?
, г.зн. прыкладна гэтульк? жа, кольк? ? ?
?зра?л?
.
Амэрыканцы
?
схов?шча мультымэдыйных матэрыяла?