한국   대만   중국   일본 
Серб ???би?те ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Серб ???би?те

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Сербтар тура?ында
м???л?л?р

Серб м???ни?те
???би?т · Музыка
С?н??т · Кинематограф
Аш-?ыу · ??бил?л?р · Милли кейем · Исемд?р
М???ни мира? ??йк?лд?ре

Т?б?к й?ки ил буйынса
Сербия ( Воеводина · Косово )
Босния · Черногория · Хорватия · Т?нья? Македония
Венгрия · Румыния · Албания · Словения
Германия · Франция · Австрия · Швейцария
Канада · А?Ш · Австралия · Африка


Субэтностар ??м ??р??ш халы?тар
Боснийц?ар · Буневецтар
Горандар · Крашовандар
Македондар · Торлалар
Хорваттар · Черногор?ар · Шоктар · Шоптар
Югославтар · К?нья? славяндар

Серб ер??ре
Сербия ( Воеводина · Косово )
Черногория · Хорватия ( Сербская Краина )
Босния ??м Герцеговина ( Серб Республика?ы · Брчко )

Серб православие сирк??е
Патриархтар · Изгел?р · Монастыр?ар

Серб телд?ре ??м ??йл?шт?ре
серб · серб-хорват
ужицк · си?ан-серб
и?ке славян · славян-серб
штокав · торлакск · шатровачка

Тарих · Владари

Сербтар?ы э??рлекл??
Сербофобия · Сербтар?ы? геносиды (1941?1945)
Ясеновац · Бойондоро??о? Хорватия д??л?те · Крагуевац октябре

Серб ???би?те ( сер. Српска к?ижевност ) ? Серб теленд?ге ???би?т.

Серб ???би?те ????тт? ?с осор?а б?лен?: борон?о ? XIV быуат а?а?ына й?и?? XV быуат башына са?лы, урта ? XVIII быуат а?а?ына са?лы, ??м я?ы (х??ерге заман).

Борон?о ???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Уры? я?ма?ы ке?ек ?к, Серб я?ма?ы ла, ту?андаш бул?а ла, тап славян булма?ан ерлект?, Сербия?а Болгариянан к?ск?н изге Кирилл ??м Мефодий ??м улар?ы? у?ыусылары тарафынан грек ??м борон?о сирк??-славян телен? т?ржем? ителг?н Священное Писание ?.б. рухани китаптары ниге?енд? ??ешк?н. Серб к?сереп я?ыусылары ?? эшт?рен баш?ар?андан ?у?, был китаптар ти???н серб й?нле телм?ре ??енс?лект?ре мен?н сыбарлан?ан, шулай итеп борон?о сирк??-славян ?улъя?маларыны?, Р?с?й?? уры? т?р??ре бул?ан ке?ек, серб т?р??ре (изводы) барлы??а килг?н. Был ??йк?лд?р?? са?ыл?ан серб д?р?? я?ыуыны? (правописание?ыны?) т?п ??енс?леге булып ь урынына ъ , ?ур юс урынына (уры? я?ыуында?ы ке?ек) ? у, кесе юс урынына ? е , ?ай?ы са?та ь урынына а ?улланыу тора . Серб изводыны? и? борон?о ?улъя?малар ?лг???н?: ≪Мирославово евангелие≫?ы ? бик ??йб?т ?а?лан?ан XII быуат апракосы, XIII быуат башы ??йк?ле ? ≪Влканово евангелие≫?ы, ≪Никольское евангелие≫?ы ? XIV б. а?а?ына й?ки XV быуат?а ?арай. Сирк?? ??м рухи-?хла?и й?км?ткеле китаптар?ан тыш, сербтар, ул д??ер?е? к?нсы?ыш обрядлы баш?а славяндары ке?ек, бол?ар я?ма?ы яр?амында Византия ???би?те мен?н таныш?ан ??м бол?ар я?ыуыны? ?ал?ан б?т? составын ?йр?нг?н.

Ти???н сербтар к?нсы?ышты? д?й?м славян ???би?тен? ?? аллы ?л?ш индер? башла?ан. Серб ?улъя?ма к?сереп я?ыусылары (книжники) ?йл?нешенд? рухи-донъяуи н?сих?т, ?ай?ы бер?? Болгарияла ??м Р?с?й?? л? й?р?г?н тик тарихи й?км?ткеле (Палея, Златоструй, Пролог ?.б.) й?ки алда? ф?нг? ?орол?ан (Физиолог ?.б.) йыйынты?тар бул?ан; шул у? фекер?е, м???л?н, Александр Македонский, Троя ?у?ышы, Девгения, Варлаам ??м Иоасафа тура?ында?ы хик?й?л?? характерында?ы повестар, ??м шулай у? т?рл? апокрифтар?а ??м сирк?? тарафынан кире ?а?ыл?ан (бол?ар руханийы (поп) Иеремияны? ???р??ре, богомилдар й?ки патарендар китаптары ?.б.) ???р??р тура?ында ?йтеп була.

?р?? атал?ан б?т? китаптар?ан бигер?к, бе? серб й?нле ??йл?? теле э???рен житие я?малары произволениеларында ??м хо?у?и ??йк?лд?р?? табабы?. Т??гел?р ара?ында ??ене? улдары Стефан Первовенчанный, изге Савва ??м изге Савваны? ш?керте хиландар иногы Доментиан (ул у?ытыусы?ы изге Савва ха?ында ла житие т???г?н) тарафынан т???лг?н Стефан Немани житиелары айырыуса м??им. Инок Феодосий изге Савва житие?ыны? икенсе т????се?е бул?ан. Р?с?й?? ???би эшм?к?рлеге мен?н билд?ле бул?ан бол?ар милл?тле Григорий Цамблак Стефан Дечанский житие?ын я??ан; уны? тормошо тура?ында?ы баш?а тасуирлама XIV быуатта сы??ан ≪Цароставник≫, й?ки ≪Родослов≫ житие йыйынты?ында осрай.

Д?й?м ал?анда, серб ≪житие≫ я?ма?ы (орфография?ы) ??ене? ю?арылы?ы мен?н айырылып тор?ан тип т?гел, х??ерге заман тикшерене?сел?ре (бигер?к т? А. Ф. Гильфердинг билд?л??ен? ту?тал?а?), сама?ы? арттырып ма?тау, ике й??л?л?не?, ярам?а?ланыу ??м ≪т?мле≫ (велеречив) ?????р?е? ма?тал?ан кешел?р?е? ?от ос?ос ен?й?тсел эшт?ре мен?н тап килм?г?нлеген ???ел р??ешт? фашлай. Бол?ар милл?тле ≪философ≫ ?алим Константин Костенчский?ы? я?ыу алымы борон?о ≪житие≫ я?ыусыларыны?ына т?гел, тарихи м??л?м?тте асыу я?ынан я?ы заман тарихсылары я??ан?а о?ша?ан ? Косово яланында т?р?кт?р тарафынан ?ыйратыл?ан Лазарь батшаны? улы, серб деспоты Стефанды? житие?ы баш?а житиелар?ан бер а? айырылып тор?ан ???р; был ? барса борон?о серб житие ??м тарихи я?ма?ыны? и? ?имм?тле ???ре.

Хо?у?и ??йк?лд?р ? килеше? грамоталары ?.б. ? улар ошо заманды? й?нле серб теле ?лг??? булыу я?ынан ?ына т?гел, й?км?тке?енд? к?нк?реште ентекл?п бире? я?ынан да ?ы?ы??ыныу тыу?ыра; м???л?н, босний баны Кулинды? кен?з Корваш, дубровницкий илсе?е мен?н килеше?е (1189), ≪Винодольский законы≫ ??м бигер?к т? Стефан Душан батшаны? закондар йыйылма?ы (законник), шулай у? был батшаны? ?.б. хакимдар?ы? б?л?к ите? ?а?ы??ары (дарственные) ??м баш?а грамоталар, ??м Фотиев номоканон, й??ни сирк?? ?арар?ары йыйынты?ы [1] .

XVII?XVIII быуаттар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб ???би?тене? урта периодында тикшерене?сел?р, бер я?тан, уны? Дубровникта с?ск? атыуын ??м, шул к?ренеште? са?ылышы булара?, Славония ??м Босна я?ыусыларыны? ???би эшм?к?рлеге, ? икенсе я?тан ? XVII?XVIII быуаттар?а Косово яланында?ы ?ыйралыштан ?у? тынып ?ал?ан т?п серб ??м австрия сербтары ???би?тене? барлы??а киле?ен айыралар: был ? элекке ???би традициялар?а таяныс булыр?а ??м Русь мен?н китап бер??млеген я?лар?а тырыш?ан я?ыусылар?ы? славян-серб м?кт?бе. Ирт? итальян Я?ынан тыуыу (Возрождение) йо?онто?онда ??ешк?н Дубровницкий ???би?те, Серб телен ??м ши?ри?тен эшк?ртеп, у?а байта? д?р?ж?л? к?с ??м матурлы? ??т?г?н (?ара: Дубровник) бик к?п я?ыусылар бирг?н. Андрей Качич-Миочичты? (1690? 1760 ) у?ышлы эшм?к?рлеге дубровницкий ???би?те периодын тамамлай, ??м был, б?лки, уны серб ???би?тене? я?ы периоды мен?н б?йл??се бер быуын булып тора. Босний я?ыусыларыны? и? ш?бе Матия Дивкович (1563?1631), ≪Наук крестьански≫, ≪Бесиде свьрху (-о) евандельа недильних≫, ≪Сто чудеса≫, изге Катерина тура?ында ши?ри легенданы? ?.б. китаптар?ы? авторы. Славонияла ижад итк?н я?ыусылар ара?ында серб китап у?ыусыларына заманында ??ене? ≪Сатир или ти диви човик≫ ( 1761 ) ши?ри ???ре мен?н т?р?н т?ь?ир итк?н Матия Антун Релькович ( 1732 ? 1778 ) ки? билд?ле бул?ан; уны? серб ???би?те тарихында?ы ???ми?те Качич-Миочичты? ≪??йл?ше?≫ ???рене? ???ми?тен? ти?, с?нки бында автор?а замандаш бул?ан славон й?м?и?тене? рухи й?км?тке?е ??м матди бай тормошо, т?би?и ??м д?р?? ??р?тл????р аша, ул са?та?ы баш?а серб ???би?те ???р??ре ?ыма?, ?ыр?ыулы??а ??м т???ллефлекк? (?ауаланыу?а) бирелм?йс?, й?нле итеп са?ылдырыл?ан.

Теле буйынса ла, тарихи я?мыштар буйынса ла, Дубровницкий ???би?тен хорват ???би?тене? бер тарихи периоды мен?н б?йл?рг? була. Т????р?к ул, урта быуаттар т?п серб ???би?те ке?ек, бары тик ≪я?ма≫ ?ына бул?ан, ?мм? ???би?т тип ?йтерлек булма?ан. Ирт? серб я?ма?ыны? теле ? серб халы? теле т?гел, ? ≪славян-серб≫ теле ? уры?, серб халы? ??м сирк??-славян телд?рене? ?ушымта?ы. Был ???би?т к?сл? уры? теле йо?онто?онда бул?ан, с?нки ул са?та?ы бер??н-бер грамота?а эй? кешел?р, рухани?ар, Р?с?й?? у?ы?андар й?и?? уры? у?ытыусыларында у?ы?андар.

Патриарх Паисий ( XVII быуат ) эшм?к?рлеге аша борон?о серб я?ма?ы мен?н б?йл?нг?н я?ыусылар?ы? славян-серб м?кт?бе Христофор Жефарович, Захарие Орфелин, Иоаким Вуич, Ракич, Терлаич ??м бигер?к т? Раич Иоаннды бирг?н. Раич Иоаннды? о?та т?н?ит эшк?рте?ен ?улланмай я?ыл?ан б?йл?нешле ??м системалы к?нья? славян тарихы ва?и?аларын хик?й?л??г? ?орол?ан ≪Т?рл? славян халы?тары, айырым ал?анда бол?ар?ар, хорваттар ??м сербтар тарихы≫ (≪История разных славянских народов, наипаче болгар, хорватов и сербов≫) хе?м?те ( 1726 ? 1801 ) о?а? йылдар дауамында бал?ан славяндарыны? ?тк?не тура?ында бер??н-бер ??м а?мы-к?пме ?имм?тле м??л?м?т сы?ана?ы бул?ан. Доситей Обрадовичты? ( 1731 ? 1811 ) и? китм?ле ???би-а?артыу эшм?к?рлеге бер я?тан славян-серб м?кт?бен тамамлай, икенсе я?тан ? я?ы серб тел ?илемене? ??г?ртеп ?ороу башлан?ысында тор?ан ата?лы Вука Караджич уны? х?б?рсе?е бул?ан, ?мм? Обрадович уны? ???би элг?ре (предтеча) тип аталырлы? ??т?нл?кл? хо?у??а эй?. Ул ? донъя й???нд? и? ???ерле тип м??ариф ?ы?ы??ыныуын ??м китап белемен ?ана?ан м??ге ил ги?е?се у?ытыусы тибы. Уны? б?т?н борсоулы тормош юлы, т?р?н ?ы?ы??ыныу уятырлы? итеп, ≪Тормош ??м мажаралар≫ (≪Живот и приключения≫) китабында я?ыл?ан (?ара?ы?: Радченко, ≪Досифей Обрадович≫). Уны? Лейпцигта 1784 йылда ба?ыл?ан баш?а к?ренекле ???р??ре: ≪Айы? а?ыл к???шт?ре≫ (≪Советы здравого разума≫), Венала 1793 йылда ба?ыл?ан ≪Фай?а?а ??м к??ел асыу ма?сатында т?рл? ?хла?-н?сих?т йыйынты?ы≫ ? ≪Серб хал?ы ?с?н≫ ??м?ли ?хла? курсы бул?ан. Уны? теле, элг?ре я?ыусылар?ы?ы мен?н са?ыштыр?анда, славянизмдар?ан азат булма?а ла, ?? эсен? бик к?п й?нле халы? телм?рен (стихияларын) ?ый?ыр?ан; уны? донъя?а ?арашы башлыса рационалистик характерлы (м???л?н, монастыр?ар ха?ында м?сь?л?л?р). С?й?си я?тан ул монархизм я?лы; ул Б?й?к Пётр?ы халы?ты? б?хетен ??м м??риф?тселекте х?ст?рл??се хаким ?лг??? тип ?ана?ан.

XIX быуат [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Вук Стефанович Караджич (1787?1864 йылдар) рух к?с? ??м оригиналлеге буйынса, я?ы серб ???би?тене? ген? т?гел, хатта ?? ва?ытыны? тарихы ?с?н и? киткес ш?хес бул?ан. Уны? о?а? йылдар дауамында?ы ф?нни-???би эшм?к?рлегене? т?п й?км?тке?е т?б?нд?ге м??им пункттар?а барып тер?л?: а) китаптар?а бы?а тиклем урын ал?ан серб-славян-уры? тел ??т?нл?г? урынына та?а халы? телен т???кк?л ?уллан?ан; б) китапта тик ?н башлан?ысына ?ына ниге?л?нг?н ??м я?ы серб китабын тарихи-этимологик башлан?ыс ??т?нл?к ал?ан и?ке серб я?ма?ынан ?ына т?гел, ? уры? ??м бол?ар я?ма?ынан айыр?ан я?ы д?р?? я?ыу?ы (вуковица) ра?ла?ан; в) ???би?ттт?н халы? тормошон ??м йыр?арын беле??е ??м ??р?тл?г?нд?рене? ысынбарлы? мен?н тап киле?ен талап итк?н; г) элек х?к?м итк?н метрик ??м силлабик размер?ар урынына серб я?алма ши?ри?те ??м халы? ижадына я?ын, хатта у?а о?ша?ан тоник ши?ри размер тура?ында белдере? я?а?ан.

Вукты? б?т?н к?р??телг?н ??г?решт?р элементтары тулы танылыу ??м ???би?тт? ??м тормошта сикл?нм?г?н ?улланылыу хо?у?ын алыр алдынан, ярты быуатлы? к?р?шт? е?ерг? тейеш бул?ан. Караджич хе?м?тт?рене? и? м??имд?ре: халы? йыр?арынан тор?ан ?ур йыйынты? (≪Серб халы? йыр?ары≫ ? ≪Српске народне пjесме≫), Серб грамматика?ы (≪Серб теле я?ыуы≫ ? ≪Писменица србскога jeзикa≫), ата?лы серб ???леге (?????р?е немец ??м латин телен? т?ржем? итк?н ≪телм?рлек≫ (≪речник≫) ? тел хазина?ы ?ына т?гел, халы? тормошо, уны? йолалары, ри??й?тт?ре, ышаныу?ары ?.б. г????р??ре), ≪Даница≫ (денница) ф?нни-???би альманахыны? бер нис? сы?арылышы, Я?ы Заветты? серб телен? т?ржем??е, ≪Серб халы? м???лд?ре≫ (≪Народне србске пословице≫), ≪Ковчежичь за историю, jeзик и обичaje Срба≫ ? серб хал?ы тормошон тасуирлау хазина?ы, ≪Примjври србскославенского jeзикa≫. Караджич эшм?к?рлеген сербтар ?ына т?гел, баш?а славяндар ? ю?ары ба?ала?ан; Р?с?й??, м???л?н, ул т?рл? ?илми й?м?и?т ??м учреждениелар?ы? почётлы а?за?ы итеп ?айлан?ан. Д?й?м европа ф?не л? т?би?и талантлы (самородок) ?алимды? ?о?ландыр?ыс эшм?к?рлеген ю?ары ба?ала?ан; м???л?н, Якоб Гримм уны? хе?м?тт?рене? к?ренекле ???ми?тен таны?ан. Благодаря деятельности Вукты? эшм?к?рлеге ар?а?ында серб ???би?тте? ?? й?н?леше л? ??г?рг?н: Милован Видаковичты? сентименталь романдары ??м повестары (1780?1841) ??м ода я?ыусы Лушан Мушицкий?ы? алда? классик ???р??ре (1777?1837) ??м эпик Симеон Милутиновичты?(1790?1847) зауы??ы? ??т?м?л?р ?ушыл?ан халы?сан ши?ри ≪Сербиянка≫ ???ре урынына ? башында Алексей Бранк Радичевич тор?ан (1824?1853) й?нле ??м теремек романтизм [2] . Был б?л?к?й серб Пушкиныны? и? т?п ???р??ре булып лирик т?р??р тора; уны? поэмалары к?пк? к?с?????р, драмалар я?ма?ан. Уны? ???р??р йыйынты?ында (≪Песме≫) и? я?шы?ы тип ≪Дьячки растанак≫ (ш?кертт?р хушлашыу?ары) ??м ≪Юл≫ ???р??ре таныл?ан. Беренсе ???р т?р?н лиризм ??м т?би??т к?рк?млеген ??р?тл????р мен?н тулы; уны? теле и? китм?ле: Бранкты? ду?ы Радичевич ши?ри?тене? ижтима?и ??м ???би ???ми?те тура?ында ата?лы серб филологы Юрий Даничич (1825?1882) т?ь?ирл?неп ≪к?? й?ше ке?ек та?а≫ тип я??ы.

Б?й?к ша?ир Негош

Бранк Радичевич мен?н бер р?тт?н беренсе серб ша?иры данын уны? замандашы черногор ≪владыка?ы≫, Пётр II Петрович Негош (1814?1851) б?лешк?н [3] , уны? ирт? вафаты ту?ан серб ???би?те ?с?н Бранкты? унан да алда ва?ыт?ы? ?леме ке?ек ?ур ю?алтыу бул?ан. ????тт? Негошты? и? ?ур ???ре тип ≪Горски вjeнац≫ XVII быуат ?у?ында булып ?тк?н тарихи ва?и?а ? черногорлылар ????рене? ?ан-??р??шт?ре потурченсылар?ы ислам динен ?абул итк?нд?ре ?с?н ?ырыу?арын драматик формала ??р?тл?г?н поэма?ы ?анал?ан. Был поэма халы? рухын, уй-той?оларын са?ылдыр?ан и? китм?ле н?фис ??м халы?сан с?хн?л?р мен?н тулы (уры? телен? ши?ри т?ржем?не Лукьяновский ?ф?нде эшл?г?н) [4] . Йован Йованович-Змай (1833?1904), Бранк Радичевичты? ши?ри вари?ы, ?? заманыны? и? к?ренекле серб ша?иры бул?ан. Ул да башлыса лирик, мадьяр ша?ир?ары Араньи ??м Петефи, шулай у? Пушкин, Лермонтов ?.б. эпик ???р??рене? я?шы т?ржем?се?е ген? бул?ан. Лирик йыйынты?тарынан айырым и?тибар?а ≪Розалар≫ (Дюличи), ≪Ши?г?н розалар≫ (Дюличи увеоци), ≪К?нсы?ыш с?йл?н (восточный бисер)≫ ???р??ре лайы? бул?ан [5] . Шулай у? уны? балалар йыр?ары ??м юмористик хик?й?л?ре ??йб?т. Змай Иованович данды Юрий Якшич ??м Лазарь Костич мен?н б?лешк?н. Та?ы ла а?алы-энеле Ильичт?р: лирик Воислав ??м драматург Драгутин, шулай у? Качянский билд?ле. Черногор кен?зе Николай ???р??ре (≪Бал?ан батшабик??е≫ драма?ы, ≪Нова кода≫ ?.б.) билд?лелек мен?н фай?алан?ан, б?т?н сербтар ара?ында тарал?ан черногор гимны ≪Онамо, онамо≫ (≪Туда, туда!≫, В. Бенедиктовты? уры? телен? т?ржем??е) ла уны? ???ре. Драматургтар?ан та?ы ла Трифкович билд?ле. Беллетрик ???р??рг? Г. Атанацкович, С. Любиши, П. Адамов, М. Шабчанин, М. Миличевич, И. Веселинович, С. Матавуль, Я. Игнятович романдары ??м повестары ??м бигер?к т? б?т?н ???р??ре уры? телен? т?ржем? ителг?н Лазар Лазаревичты? (м???л?н, ≪М?кт?п икона?ы≫, ≪?ойо янында≫, ≪Вертер≫ ?.б.) ???р??ре ?арай [6] .

XX быуат [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

XIX?XX быуаттар сигенд? серб ???би?те и? ю?ары д?р?ж?г? к?т?рел?. Был периодта серб ???би?те донъя ???би?те ким?лен? сы?ырлы? ???р??р бирм??? л?, ?ай?ы бер серб я?ыусылары баш?а илд?р?е? ≪урында?ы≫ ???ми?тен? эй? я?ыусылар?ан артта ?алманы.

XX быуатта серб ???би?тенд? й?ш, ??л?тле бик к?п я?ыусылар ??еп сы?ты. Шулар?ы? бере?е ? Иво Андрич, 1945 йылда ба?ыл?ан ≪Дринала?ы к?пер≫ (≪Мост на Дрине≫) ( сер. На Дрини ?упри?а ) ???ре ?с?н 1961 йылда ???би?т ?лк??енд? Нобель премия?ы бирелде.

Милош Црнянский, Меша Селимович, Борислав Пекич, Милорад Павич, Давид Албахари, Миодраг Булатович, Добрица Чосич, Зоран Живкович, Елена Димитриевич, Исидора Секулич ??м бик к?п шундай автор?ар мен?н бер р?тт?н Андрич мен?н Данило Киш и? билд?ле серб автор?ары тип ?арала. Милорад Павич, и? т????, уны? 24 телг? т?ржем? ителг?н ≪Хазар ???леге≫ аша, ( сер. Хазарски речник ) б?г?н и? к?п билд?ле серб авторы.

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Тимофей Флоринский , ≪Памятники законодательной деятельности Душана≫, Киев , 1888
  2. ≪Очерки из истории славянских литератур≫ А. Степович, Киев, 1893
  3. П. Лаврова, ≪П. П. Негош≫, М., 1887 , и П. Ровинского, ≪П. П. Негош≫, СПб., 1889
  4. впрочем, неудовлетворительно: ≪Горный венец≫, М., 1887 ; перевод отрывка см.
  5. ≪Рассвет≫, Киев, 1893 йыл, ≪Славянская Муза≫, СПб.
  6. Русская мысль ≫, 1887 г., ≪ Вестник Европы ≫, 1888 г.

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Пыпин и Спасович, ≪История славянских литератур≫ (т. I?II, СПб., 1879?1881);
  • А. И. Степович, ≪Очерки истории сербо-хорватской литературы≫ (Киев, 1899, 400 стр.).
  • ≪История сербо-хорватской литературы≫ (1871; перевод книги Ягича, сделанный Петровским)
  • русский перев. книги Новаковича, ≪Историja србске книжевности≫ (1877).
  • Серб ???би?те ? 1929?1939 йыл?ы ???би энциклопедиянан м???л?
  • Сербская литература // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге : 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). ? СПб. , 1890?1907.   (рус.)