한국   대만   중국   일본 
Серб Республика?ы ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Серб Республика?ы

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Серб Республика?ы
Република Српска
Republika Srpska
Серб Республикаһы гербы Серб Республикаһы
Серб Республика?ы флагы Серб Республика?ы гербы
Гимн: Серб Республика?ы гимны ( ты?лар?а   )
Ниге? ?алын?ан 9 ?инуар 1992 йыл
Р?сми телд?р серб, бошняк ??м хорват халы?тары теле
Баш ?ала Баня-Лука
И? ?ур ?алалары Баня Лука, Приедор, Биелина
Идара ите? форма?ы Парламент республика?ы
Президент
Премьер-министр
Милорад Додик
Желька Цвиянович
Территория
  ? Бары?ы
 
24 641 [1] км²
Халы?
  ? Бары?ы ( 2013 )
  ? Ты?ы?лы?
 
1 326 991 [2]
60 кеше/км²


Валюта Конверсияланыусы марка
(BAM)
Телефон коды +387
С???т б?лк?те UTC UTC +1 (CET)
UTC +2 (CEST)

Серб Республика?ы ( сер. Српска, Srpska , Srpska, р?сми исеме Република Српски , Republika Srpska : Ты?лар?а   ) ? Босния ??м Герцеговина бил?м??енд?ге д??л?тселек, Дейтон килеше?е буйынса т???лг?н. Баш ?ала?ы ? Баня-Лука . Май?аны 24 605,7 км². Хал?ы ? 1 326 991 кеше [2] (83 % ? сербтар, 13 % ? босний?ар ??м 3 % ? хорваттар). А?са бер?меге ? конверцияланыусы марка.

1992 йылда босний-мосолмандар?ы? Югославия составынан сы?ыуына яуап итеп босний сербтары ????ре й?ш?г?н ер??р?е Серб Республика?ы итеп и?лан ит?.

География?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ы Бал?ан ярымутрауыны? ???к ?л?ш?нд? урынлаш?ан. Бил?м? май?аны 24 641 квадрат километр т?шкил ит?, 42°33' ??м 45°16' т?нья? ки?лек ??м 16°11' ??м 19°37' к?нсы?ыш о?онло? ара?ына тура кил?. Серб Республика?ы Паннон ??м Урта ди?ге? т?би?и-географик ??м социаль-и?тисади райондар сигенд? урынлаш?ан, ?мм? ди?ге? мен?н сикл?нм?г?н [3] .

Сикт?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ы сикт?ре халы?-ара ким?ленд? таныл?ан, к?рше д??л?тт?р-БМО а?залары ? Сербия , Хорватия ??м Черногория , шулай у? Босния ??м Герцеговина?а ?ара?ан Федерация мен?н араны билд?л?й. Д??л?тселек сигене? д?й?м о?онло?о 2170 километр, шул и??пт?н Черногория?а ? 259 км, Сербия?а ? 370 км, Хорваттия?а ? 318 км, Босния ??м Герцеговина Федерация?ына 1134 км тура кил? [1] . Сикт?р этник, тарихи ??м т?би?и-географик фактор?ар?ы и??пк? алмайымса, х?рби-с?й?си в?з?ыяттан сы?ып билд?л?н? [4] .

Тау?ары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Вележ тауы

Серб Республика?ын тау?ар иле тип атар?а ла була. Территория?ыны? т?нья?ы, ?лл? ни ?ур булма?ан убалар мен?н ?аплан?а ?л?ш?, ?кренл?п ?ары?таштар ??м ?ырсын ташташ мен?н ?аплан?ан тиге?лекк? ??м мул у?ыш бир? тор?ан ?ыуба?ар болондар?а ?йл?н?. Республиканы? к?нсы?ышында ??м к?нья?-к?нсы?ышында убалы ер??р ?кренл?п Герцоговинаны? бейек тау?арына ??ерел?.

Тау?арыны? и? таныл?аны ? 1984 йылда Ун д?ртенсе ?ыш?ы Олимпия уйындары ?тк?релг?н Яхорина тауы. Бейеклеге ди?ге? ким?лен?н 2386 метр [5] бул?ан Маглич тауы ла ки? билд?ле, ул Серб Республика?ы, Босния ??м Герцеговинаны? ? и? бейек т?б??е. Герцеговинаны? ялан?ас тау?ары с??г?лд?р ??м со?ор?ар мен?н йыр?ыслан?ан ??м бысра? а? ??м ?оро т??т?ге эзбиз то?омонан тора [6] . Рельефта карст формалары бихисап: м?мерй?л?р, ер а?тынан а??ан йыл?алар, эзбизд?н ген? тор?ан ?аялар, карст ?атламдары. Тау араларында?ы со?ор?ар?а бик ?ур ба?ыу?ар урынлаш?ан [7] .

Йыл?алары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Требишница йыл?а?ы

Серб Республика?ыны? и? ?ур йыл?алары (й?й? эсенд? Серб Республика?ы территория?ында?ы о?онло?о к?р??телг?н): Дрина (305 км), Сава (202 км) Врбас (117 км) [8] , Босна (98 км), Врбаня (95,4 км), Уна (91,8 км), Сана (85 км), Укрина (80,9 км) [9] . Улар ?ара ди?ге? бассейнына ?арай (Сава ??м Дрина йыл?алары бассейнына). К?нсы?ыш Герцеговинала?ы (Требишница, Неретва) Чемерно артылышынан к?нья?тара? а??ан йыл?алар Адриатика бассейнына ?арай [8] .

К?лд?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Бал?ан к?ле

Серб Республика?ыны? и? ?ур к?ле ? Билечко к?ле (май?аны 27,064 км²) Бал?ан ярымутрауында?ы и? ?ур я?алма к?л. Баш?а я?алма к?лд?р ? Перучацкий (12,401 км²), Зворничский (8,876 км²), Вишеградский (8,9 км²) ??м Бочацкий (2,3 км²) [1] . Зеленгора тауында урынлаш?ан Штиринский к?ле ? и? ?ур т?би?и к?л (май?аны 0,129 км²). Баш?а т?би?и к?лд?р ? Котланичский (0,044 км²), Улошский (0,043 км²), Донье-Баре (0,021 км²) ??м Орловачский (0,021 км²) [8] .

Серб Республика?ыны? к?лд?ре д??л?т тарафынан ?а?лана. Республикала к?лд?р?е? статусы ?ыу ресурстары тура?ында?ы закон мен?н билд?л?н?. Ауыл хужалы?ы, урман ??м ?ыу ресурстары министрлы?ы сикт?ренд? к?лд?р?е ?а?лау м?сь?л??е мен?н ?ыу ресурстары м?сь?л?л?ре буйынса дирекция ш???лл?н?.

Тупра?ы, ??емлект?р ??м хайуандар донъя?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Перучица реликт урманы

Сава йыл?а?ы бассейнында у?дырышлы аллювиаль тупра? , тау райондарында ?оро тупра?  ки? таралыу ал?ан. Т?нья? райондар?а ки? болондар?а ауыл хужалы?ы ер??ре й?йр?п ята. Тау?ар?ы? т?нья? битл????ренд?, 500 метр?а тиклем бейеклект?, ??м тау ит?кт?ренд? граб-им?н урмандары, шулай у? й?к?, клён ??м ?арама а?астары ???. Республиканы? ???к ?л?ш?нд? бук урмандары , 800 метр?ан ю?арыра? ? а? шыршы-бук урмандары, шулай у? шыршы мен?н ?ара?ай а?астары ки? тарал?ан. Герцеговинала эндемиктар?ан   серб шыршы?ы осрай. 1600 метр?ан ю?арыра? субальпий болондары ??м к?рл? а?астар ???. К?нья? ? к?нбайыш битл????р??ге к?р?н тупра?та таш им?н , ??р ва?ыт й?шел булып ултыр?ан ?ыуа? ??м маквис ???. 300 метр?ан ю?арыра? си??м-карбонат тупра?тар?а урмандар мен?н шибляк аралаш ??? [10] .

Утки на реке Врбас

2015 йылды? 31 декабрен? Серб Республика?ында урмандар?ы? д?й?м май?аны 1 085 947 гектар т?шкил ит?, улар?ы? 292 627 гектары ш?хси ?улдар?а [11] . Йылды? йылында а?ас к?пл?п ултыртыла, 2015 йылда урман 817 гектар май?анда ултыртыл?ан [12] .

Таулы райондар?а к?р?н айыу, б?ре, урман бес?йе, Европа ?ел???ене, ?ыу?ар, болан , ?оралай, тау к?з??е , ?ама, ?абан ке?ек й?нлект?р ки? тарал?ан. Карст тибында?ы райондар?а йыландар, ке??рткел?р ??м ташба?алар й?ш?й. Эре ?оштар?ан ?уйыр, б?рк?т ??м ыласындар йыш осрай [10] .

Серб Республика?ыны? Статистика институты м??л?м?тт?ре буйынса 2015 йылда Республика урмандарында 665 б?ре, 1546 ?ыр к?з??е, 651 айыу, 77 ме? ?уян, 8 ме? ?абан и??пк? алын?ан [13] .

Климаты [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?ыш?ы?ын Яхорина тауы

Климатик зоналар: Герцеговинаны? к?нья?ында?ы Урта ди?ге? климаты, ? Республиканы? т?нья?ында контененталь климат.

Серб Республика?ы территория?ында?ы климат?а был т?б?кт? ?ауа массаларыны? д?й?м циркуляция?ы ??м т?би??т фактор?ары йо?онто я?ай. Бында ?с климат тибы хасил була:

  • ≪Т?нья? паннон≫ ? уртаса континенталь климат. У?а уртаса ?ыуы? ?ыш ??м йылы й?й хас. Целсий буйынса ?ауаны? уртаса йыллы? температура?ы 12 градустан 19 градус?а тиклем [8] .
  • ≪Тау≫ климаты республиканы? ?ур ?ына ?л?ш?н бил?й. Тау ?ырттарында й?й ?ы??а ??м ?ары о?а? ят?ан ?ыуы? ?ыш. ?ауаны? уртаса йыллы? температура?ы Цельсий буйынса 5 градустан 7 градус?а тиклем т?шкил ит?. Убалы райондар ??м ???нд?р?? климат йомша? була. Тау климаты бул?ан ?лк?л?р?? ?ауа температура?ы йылына уртаса 10 градус була. ?ыш ????тт? уртаса ?ыуы?, мул ?арлы ??м томанлы була, ? й?й уртаса йылы була [8] .
  • ≪Урта ди?ге?-адриатика≫ климаты к?бе?енс? республиканы? к?нья? ?л?ш?н? ? К?нсы?ыш Герцеговина?а хас. Уртаса йыллыл? температура Цельсий буйынса 14 ??м 14,7 градустар ара?ында була. Был т?б?кт? Серб Республика?ыны? и? "йылы" ?ала?ы ? Требинье урынлаш?ан [8] .

Серб Республика?ы тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1991 йыл?ы халы? и??бен алыу буйынса Босния ??м Герцеговинаны? этник карта?ы
Радован Караджич, беренсе Серб Республика?ыны? беренсе президенты

Урынлашыуы ??м административ б?ленеше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Административ б?ленеше (ал?ыу т??)
Серб Республика?ы т?б?кт?ре (мезот?б?кт?р) 2008-2015-се йыл?ы Бил?м? планы буйынса
Серб Республика?ыны? географик т?б?кт?ре

Серб Республика?ы 2008  ? 2015 йыл?ы Бил?м? планы 6 т?б?кт?н ( сер. реги?е ) й?ки мезот?б?кте ( сер. мезореги?е ) терк?й: [14] [15]

  1. Приетор (башта Баня Лука т?б?ген? ин?)
  2. Баня Лука, шул и??пт?н 2 субт?б?к: Мрконич-Град ??м Градишка
  3. Добой
  4. Биелина, шул и??пт?н субт?б?к Зворник
  5. Источно-Сараево (К?нсы?ыш Сараево), шул и??пт?н субт?б?к Фоча
  6. Требине

2013 йылды? 20 майына ?арата Серб Республика?ы 63 муниципалитет?а б?лен?, шул и??пт?н 57 ауыл й?м???тселеге ( сер. општина, општине ) ??м 6 ?ала й?ки ?ала й?м???тселеге ( сер. град, градови ): Град Баня-Лука, Град Биелина, Град Добой, Град Приедор, Град Требине, Град Источно-Сараево, ?у??ына 6 ??аллы й?м???тселек ин? (Источна-Илиджа, Источно-Ново-Сараево, Источни-Стари-Град, Трново, Пале, Соколац) . Муниципалитеттар, ?? сиратында, 2756 тора? пункты берл?штер? ( сер. насе?ено м?есто, насе?ение м?еста ) [16] .

Серб Республика шулай у? географик т?б?кт?рг? ( сер. реги?е ) б?лен?:

  • Баня Лука
  • Добой
  • Биелина
  • Зворник
  • Сараево-Романия
  • Фоча
  • Требине

Хал?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ынад к?пселек халы? сербтар т?шкил ит?. Улар?ан тыш бошняктар ??м хорваттар конституциялы халы? булып тора. Милли ??селек ? й???дт?р, чехтар, украиндар, словактар ??м баш?алар. Р?сми телд?р булып серб, ошняк, хорват халы?тары теле тора. Р?сми алфавит ? кирилица ??м латиница [17] .

Естественное и механическое движение Республики Сербской
Йыл Халы? Тыуым ?лем Т?би?и айырма К?сем айырма?ы
1991 1 569 332
1996 1 391 593 12263 10931 1332 16910
1997 1 409 835 13757 11755 2002 16961
1998 1 428 798 13527 12469 1058 18681
1999 1 448 537 14500 12529 1971 18674
2000 1 469 182 14191 13370 821 20990
2001 1 490 993 13699 13434 265 -36456
2002 1 454 802 12336 12980 -644 -1807
2003 1 452 351 10537 12988 -2451 -3
2004 1 449 897 10628 13082 -2454 -1026
2005 1 446 417 10322 13802 -3480 772
2006 1 443 709 10524 13232 -2708 -1328
2007 1 439 673 10110 14146 -4036 1840
2008 1 437 477 10198 13501 -3303 1005
2009 1 435 179 10603 13775 -3172 1031
2010 1 433 038 10147 13517 -3370 0
2011 1 429 668 9561 13658 -4097 3719
2012 1 429 290 9978 13796 -3818 77
2013 1 326 991 9510 13978 -4468

Серб Республика?ы с?й?с?те [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Президент [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ы Президенты ( сер. Предс?едник Републике Српске ) ? Серб Республика?ыны? башлы?ы. Ул ??р осра?та Серб Республика?ы в?киле булара? сы?ыш я?ай, парламент?а премьер-министрлы??а кандидатты т??дим ит?, х?к?м?т башлы?ын отставка?а еб?р? ала, Конституция?а ярашлы оборона?а, х??еф?е?лекк? ??м тыш?ы с?й?с?тк? ?а?ылышлы ??м баш?а м?сь?л?л?р?е х?л ит? [18] .

Президент ике вице-президент мен?н берг? д?рт йыл?а ?айлана ??м был вазифала ике м????т р?тт?н ген? ?ала ала. Серб Республика?ы Конституция?ына ярашлы, президент ??м вице-президенттар б?т? ?с конституцион халы? в?киле булара? эшл?рг? тейеш [19] . 2018 йылды? 18 октябренд? Желька Цвиянович Серб Республика?ы президенты итеп ?айлана, Рамиз Салкич [20] ??м Йосип Йеркович [21] вице-президенттар була.

Х?к?м?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ы х?к?м?те ? Республикала т?п баш?арма власть органы. Конституция?а ярашлы, 8 министр серб, 5 ? босняк, 3 ? хорват милл?тен?н булыр?а тейеш. Премьер-министр тик бер ген? министр?ы баш?а милл?т в?килд?ре ара?ынан т???йенл?й ала. Х?к?м?т башлы?ы ??м ике вице-премьер Серб Республика?ыны? ?с конституцион хал?ы в?киле булыр?а тейеш. Х?к?м?т премьер-министр, вице-премьер?ар ??м милли квота?а ярашлы ?айлан?ан ун алты министр?ан тора. Министр?ар?ы Серб Республика?ы?ыны? закон сы?арыу хо?у?ына эй? бул?ан Халы? скупщина?ы ?айлай [22] .

Х?к?м?т полномочиелары Серб Республика?ы Конституция?ы ??м бер нис? закон мен?н ны?ытыл?ан. Атап ?йтк?нд?, ул Халы? скупщина?ына ?арау?а закондар т??дим ит?, Республиканы? ??еш планын ??м бюджет проектын т??дим ит?, закондар?ы? ??м?лг? ашырылыуын ??м ?т?ле?ен к???т?, министрлы?тар эшм?к?рлеген ойоштора ??м баш?алар. Бынан тыш, тап х?к?м?т донъя илд?ренд? Серб Республика?ы в?киллеген булдырыу тура?ында ?арар ?абул ит? [19] .

Х?к?м?тте? ??м?лд?ге составы 2018 йылды? 18 декабренд? формалаша [23] .

Парламент [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Халы? скупщина?ы бина?ы

Серб Республика?ыны? Халы? скупщина?ы ? Республикала ю?ары закон сы?арыу ??м конституция органы. Скупщина 83 депутаттан тора, ? Бойондоро??о? социал-демократтар союзы , Демократик халы? союзы ??м Социалистик партиянан ?айлан?ан депутаттар парламентта к?пселекте т?шкил ит?. Неделько Чубрилович ? Халы? скупщина?ы спикеры [24] .

Халы? скупщина?ына 1991 йылды? 24 октябренд? Босния ??м Герцеговинала серб хал?ы Скупщина?ы булара? ниге? ?алына [25] . ?у?аш тамамлан?андан ??м Дейтон килеше?ен? ?ул ?уйыл?андан ?у? Халы? скупщина?ы талап ителг?н реформалар?ы ?тк?ре?г? ??м Республиканы ??г?ртеп-?ороу?а яуаплылы?ты ?? ??т?н? ала. 2002 йыл?а тиклем Халы? скупщина?ы депутаттары ике йыллы? м????т мен?н ?айлана. 2002 йылдан ?у? закондар?ы? ??г?ре?ен? ярашлы улар?ы д?рт йыллы? м????тк? ?айлай башлай?ар. 2014 йылды? 12 октябренд? булып ?тк?н ?айлау?ар ????мт?л?ре буйынса Халы? скупщина?ыны? актуаль составы билд?л?н?. Парламент?а б?т??е ете партия ?т? [26] :

Партия Тауыштар Урындар
Бойондоро??о? социал-демократтар союзы 213645 (32,24 %) 29
Серб демократик партия?ы 173742 (26,22 %) 24
Демократик халы? союзы 61140 (9,23 %) 8
Демократик прогресс партия?ы 48848 (7,37 %) 7
≪Ватан≫ 34952 (5,28 %) 5
Халы? демократик х?р?к?те 33966 (5,13 %) 5
Социалистик партия 33692 (5,09 %) 5

Конституция [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ы Конституция?ы ? Республиканы? т?п законы ??м хо?у?и акттар система?ында хо?у?и акт. Конституция й?м?и?тт?ге ??-ара м?н?с?б?тте, республика ойошма?ын ??м республиканы? власть органдары полномочиеларын к?йл?й. Ул 12 главанан ??м 140 статьянан тора [19] .

Беренсе Конституция 1992 йылды? 28 февраленд? ?абул ител? [27] . Ул м?лд? Босния ??м Герцеговина Серб Республика?ы Конституция?ы тип атала. Серб Республика?ыны? т?п законы Югославия тар?ал?ан йылдар?а ?абул ител?. Конституция ?абул ителг?н м?лд?н алып к?п тап?ыр?ар ул ??г?ртел? ??м у?а ??т?лм?л?р индерел?. Был, ниге???, Дейтон тыныслы? килеше?ен?н ?у? ??г?ртелг?н текст редакция?ына ??м Босния ??м Герцеговинаны? Конституцион суды ?арар?арына б?йле була. Конституция шулай у? Босния ??м Герцеговинаны? Ю?ары в?киле Пэдди Эшдаун мандаты ва?ытында бер нис? тап?ыр ??г?ртел?. ?абул ителг?н я?ы конституцияны? талаптары ла у?ып ишеттерел?.

?айлау?ар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Босния ??м Герцеговинала ??м Серб Республика?ында д?й?м ?айлау?ар 1996, 1998, 2000, 2002, 2006, 2010 и 2014 йылдар?а, ? урында?ы ?айлау?ар ? 1997, 2000, 2004, 2008, 2012 ??м 2016 йылдар?а Билеч община?ы мэрын ва?ытынан алда ?айлау?ар мен?н берг? ?тк?рел?. 2007 йылда Серб Республика?ы президентын ва?ытынан алда ?айлау?ар ?тк?рел?. 1996, 1997, 1998 ??м 2000 йылдар?а?ы ?айлау?ар ОБСЕ-ны? Босния ??м Герцеговинала?ы Миссия?ы сикт?ренд? эшл??се Ва?ытлы ?айлау комиссия?ы ?а?и??л?рен? ярашлы ?тк?рел?. Босния ??м Герцеговинала ??м Серб Республика?ында артабан?ы ?айлау?ар 2001 йылды? 28 сентябренд? ?? к?с?н? инг?н я?ы ?айлау?ар тура?ында?ы закон?а ярашлы ?тк?рел?. Шул м?лд?н алып ?айлау?ар?ы? эшен Босния ??м Герцеговинаны? ?айлау комиссия?ы к???т?, 2006 йылда был комиссия Босния ??м Герцеговинаны? ???к ?айлау комиссия?ы тип атала башлай. Илде? 18 й?ше тул?ан ??р гражданины ?айлау ??м ?айланыу хо?у?ына эй? [1] .

Халы?-ара м?н?с?б?тт?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ыны? донъя илд?ренд?ге вакиллект?ре

Серб Республика?ы Европа интеграция?ы барышында яр?ам к?р??тк?н, шулай у? т?б?кт?р ара?ында?ы б?йл?нешт?р?е ??тере?г? булышлы? итк?н Европа т?б?кт?ре ассамблея?ы [fr] а?за?ы булып тора. Серб Республика?ы и?тисади, ф?нни, м???ни ??м спорт б?йл?нешт?рен ны?ытыу ?с?н Р?с?й?? Санкт-Петербург, Италияла Венеция ?лк??е ??м Беллуно провинция?ы, Норвегияла Тромсе округы мен?н хе?м?тт?шьлек тура?ында килеше? т???н? [28] .

Шулай у? Серб Республика?ы властары мен?н хе?м?тт?шлекте т?рл? я?лап ??тере? ?с?н т?б?нд? атап ?телг?н ту?ы? илд? в?киллект?р булдырыла: Бельгия, Израиль, США, Р?с?йи, Сербия, Германия, Австрия, Кипр ??м Греция [29] .

И?тисады [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Д?й?м к?р??ткест?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1997?2015 йылдар?а?ы осор?а Серб Республика?ы тулайым эске продукт.

2015 йылда Серб Республика?ында тулайым эске продукт 2,6 процент?а к?т?рел?, был ?у??ы ете йыл эсенд? и? ?ур ??еш к???теле?ен ра?лай. Уны? к?л?ме ? ту?ы? млрд-тан ашыу конверсиялана тор?ан маркалар?а. Улар?ы? 1,5 миллиардтан ашыуы с?н???т етештере?ен? тура кил? [30] .

2016 йылда уртаса нетто-эш ха?ы 836 конверсиялана тор?ан маркалар?а т?шкил ит? (КМ) [31] . 2015 йылда был к?р??ткес 831 КМ т?шкил итк?н. Страховкалау ??м финанстар ?лк??енд? т?л????р ю?ары, улар?а эшл??сел?р (эшл?г?н кешел?р?е? 2,6 проценты) уртаса 1261 КМ ала. И? т?б?н эш ха?тары административ идаралы? ??м консультациялар ?лк??енд?, улар?а эшл??сел?п (1,3 % ) айына уртаса 518 КМ ала [31] . 2020 йылды? 1 ?инуарынан Серб Республика?ында минималь хе?м?т ха?ы-нетто 520 марка т?шкил ит? (265,82 евро) [32] [33] [34] [35] [36] 2020 йылды? ноябрен? Босния ??м Герцеговинала уртаса хе?м?т ха?ы брутто 1489 марка , (761,42 евро), ? нетто ? 966 марка т?шкил ит? (493,97 евро). [37] [38] [39] [40]

2016 йылда эш?е?лек ким?ле 24,8  процент т?шкил ит?, был 2015 йыл мен?н са?ыштыр?анда 0,4 процент?а к?мер?к. Ир-егтт?р ара?ында эш?е?лек 21,6 %, ? ?атын-?ы??ар ара?ында ? 29,5 %. Эш?е???р?е? ?ст?н бер ?л?ш?н? 30 й?ш тулма?ан, ??р бишенсе эш?е? 50 й?шт?н ?лк?н. Улар?ы? ??р икенсе?е урта м?кт?п тамамла?ан. Шул у? ва?ытта эшл??сел?р?е? ярты?ы эшк?рте?се с?н???тт?, сау?а ?лк??енд? ??м власть органдарында эшл?й. ??р алтынсы эшл??се 30-?ан й?шер?к, ? эшл??сел?р?е? 25 проценты 50 й?шт?н олора?. Эшл??сел?р?е? 50 проценты урта м?кт?п кен? тамамла?ан, ? 25 проценты ю?ары белемлее [41] .

2015 йылда инвестициялар к?л?ме 1,6 миллиардтан ашыу КМ т?шкил итк?н. Улар?ы? ярты?ынан к?бер?ге т???л?ш ?лк??ен? ?алын?ан [42] .

С?н???т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ында тудайым эске продуктта с?н???тте? ?л?ш? 16,4 % т?шкил ит?. 2015 йылда 2014 йыл мен?н са?ыштыр?анда уны? 3 процен?а к?т?реле?е к???тел?. Бигер?ген д? энергетика комплексы, урман-а?ас эгшк?рте? с?н???те, т?би??т респустарын сы?арыу ??м ту?ыу производство?ы айырыуса ны? ??ешк?н [43] .

Предприятиелар ??м фирмалар?ы? отчеттарына ярашлы 2015 йылда с?н???т продукция?ыны? д?й?м ха?ы 4,8 миллиардтан ашыу КМ т?шкил ит?, был 2014 йыл мен?н са?ыштыр?анда 6 процент?а к?мер?к. Улар?ы? 72,2 проценты эшк?рте?се с?н???тк? тура кил?. Продукцияны? д?й?м ха?ыны? 38,1 проценты уны экспортлау?ан кил? [44] .

2015 йыл а?а?ына с?н???т ?лк??енд? эшл?г?н фирмалар ??м предприятиалар ?аны ? 4436. Улар?ы? 89 проценты ш?хси милект? [45] . Объём инвестиций в промышленность составил 635 миллионов конвертируемых марок, что на 37,6 % меньше, нежели в 2014 году [43] .

Эшл??се халы?ты? 27,5 проценты ? с?н???т тарма?ы эшсел?ре [45] .

Серб Республика?ында Баня-Лука ? т?п с?н???т ???ге, ?алала ≪Jелшинград≫ (металлургия), ≪Микроелектроника≫, ≪Хемофарм≫ ке?ек ??м баш?а предприятиелар урынлаш?ан [46] .


Энергетика [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Модричта?ы нефть эшк?рте? заводы

Серб Республика?ыны? энергетика комплексы Республиканы? электр энергия?ына бул?ан ихтыяжын тулы?ынса ??н???тл?ндер?, хатта бер ?л?ш? экспорт?а кит?. 2015 йылда етештерелг?н электр энергия?ыны? д?й?м к?л?ме 5610 гигаватт т?шкил ит?. Шуны? 58,8 проценты ТЭЦ-тар?а, 40,4 проценты ? ГЭС-тар?а, 0,8 проценты? баш?а сы?ана?тар яр?амында етештерел?. 2011 йылдан алып электр энергия?ын тотоноу арта бара [47] .

2015 йылда электр энергия?ын ?улланыусылар?ы структура?ы т?б?нд?гес?: [48] :

  • 53 % ? йорт хужалы?тары
  • 19,5 % ? с?н???т
  • 1,2 % ? ауыл хужалы?ы
  • 1 % ? т???л?ш тарма?ы
  • 0,6 % ? транспорт
  • 24,7 % ? баш?а ?улланыусылар

Серб Республика?ында т?би?и газ запастары ю?, ихтыяж тулы?ынса импорт мен?н т?ьмин ител?, ситт?н инг?н газды? 91,7 проценты с?н???тк? й?н?лтел? [49] .

2015 йылда в энергетика комплексына инвестициялар 366 миллион КМ т?шкил ит?, унда 12 ме?г? я?ын кеше эшл?й, был 2014 йыл мен?н са?ыштыр?анда 1,7 процент?а к?бер?к [49] .

Т???л?ш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

2015 йылда т???л?ш тарма?ында бынан алда?ы йыл?а ?ара?анда к?р??ткест?р 1,1 процент?а т?б?нер?к. Тулайым эске продуктта уны? ?л?ш? 4,7 процент?а тиге?, ??м д?й?м инвестициялар к?л?мене? 18, 5 проценты уны? ?л?ш?н? тура кил?. Т???л?ш эшт?рене? д?й?м ха?ы ? 621 миллиондан ашыу КМ. Инфраструктура объекттарын т????г? (217 миллионов КМ), офистар ??м сау?а ???кт?рен (133 миллиона КМ), шулай у? торла? т???л?ш?н? (128 миллионов КМ) а?са б?лен? [50] .

Серб Республика?ындаэшл??сел?р?е? 4,5 проценты т???л?шт? эшл?й [51] .

Торла? йорттар т???л?ш?нд? бер б?лм?ле фатир?ар?а ??т?нл?к бирел? (40,8 %). Шундай торла?ты? уртаса ха?ы бер кв. метр?а 1520 КМ [51] .


Ауыл хужалы?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Приедораны? тир?-я?ында урынлаш?ан ба?ыу?ар
Попово-Поле

Серб Республика?ы и?тисадына ауыл хужалы?ы ?и?елерлек ?л?ш индер?, л?кин Республиканы? тулайым эске продуктында уны? ?л?ш? ?кренл?п к?мей бара. 2011 йылда тулайым эске прдуктта ауыл хужалы?ыны? ?л?ш? 8,9 % бул?а, 2015 йылда был к?р??ткес 7,8 % т?шкил ит? [52] . Шул у? ва?ытта эшл??сел?р?е? 29,1 проценты (91 ме? кеше) ауыл хужалы?ы тарма?ында эшл?й. 2011 йылдан алып был к?р??ткес т? т?б?н?й? бара, ул са?та был тарма?та эшл??се халы?ты? 32,7 проценты эшл?г?н [53] .

2015 йылда ауыл хужалы?ы продукция?ыны? тыш?ы сау?а ?йл?неше 293,8 миллиона КМ т?шкил ит?, был 2014 йыл мен?н са?ыштыр?анда 30,4 миллион КМ-?а арты?ыра?у. Экспортта ауыл хужалы?ы продукция?ы 2,3 %, ? импортта ? 5,4 % т?шкил ит?. Экспортты? ?л?ш?н? алма, груша ??м айва ин?, улар?ы Р?с?й ?атып ала. Импортта Сербиянан килтерелг?н кукуруз ??т?нл?к ала [54] .

2015 йылда 306 ме? гектар ауыл хужалы?ы ерен? т?рл? культуралар ултыртыла. Ул йылда 127 ме? тонна бой?ай, 561 ме? тонна кукуруз, 48 ме? тонна алма, 67 ме? тонна слив йыйып алына [55] .

Шул у? йылда ?ыйыр малдарыны? ?аны 229 ме? баш, сус?алар ? 452 ме?, ?ары? ? 486 ме?, йорт ?оштары ? 11 миллион баштан арты? була [55] .

2015 йылда бал йыйыу буйынса рекорд ?уйыла, 1974 тонна йыйып алына [54] . Улар?ан 240 тонна?ы Биелинела йыйыла [56] .

Тыш?ы сау?а [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ыны? тыш?ы сау?а партнер?ары ? Сербия , Италия ??м Р?с?й . Улар?а еб?релг?н продукция д?й?м тыш?ы сау?а ?йл?нешене? (экспорт ??м импорт) 40 процентын т?шкил ит? [57] .

2015 йылда Серб Республика?ы ?? продукция?ын Италия?а (18,3 %), Сербия (13,1 %), Германия (10,6 %), Словения (9,7 %), Хорватия (8,8 %) ??м баш?алар?а сы?ар?ы. Шул у? ва?ытта Серб Республика?ына импорт продукция?ын Сербия (17,5 %), Россия (15,7 %), Италия (12,2 %), Германия (7,8 %) ??м ?ытай (6,3 %) индер?е [58] . Стоимость экспорта составила 2,6 миллиарда конвертируемых марок, стоимость импорта ? 4,4 миллиарда конвертируемых марок [59] .

Экспорт структура?ында кейем-?алым, ту?ыма, а?ас эшк?рте? комплексы продукция?ы, шул и??пт?н а?ас к?мере, шулай у? металлургия тарма?ы продукция?ы т?шкил ит?. Серб Республика?ына, ниге???, энергетикае ресурстары, металл, станоктар ??м баш?алар индерел? [57] .

Туризм [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Котроманичево этно-ауылы ? Добой?ан алы?булма?ан урында?ы турист объекты
Бардача к?ле
Яхорина тау са??ы?ы курорты
Перучица реликт урманы

Бай т?би?и ресурстары ??м и?т?лекле урындары к?п бул?ан?а к?р? Серб Республика?ыны? туристик потенциалы ярай?ы у? ?ур. Республикала тау туризмы, спа-туризм, дини, мажаралы ??м экологик туризм ??ешк?н. Бик к?п и?т?лекле урындар ??м туристар к?бер?к й?р?г?н объекттар ара?ында тау?ар ??м термаль сы?ана?тар (спа-курорттар) айырым урын алып тора ? 2016 йылда тураистар?ы? д?й?м ?аныны? ярашлы р??ешт? 17,2 ??м 16,2 проценттары туризмды? ошо й?н?лешт?рен ?айла?ан [60] .

Серб Республика?ында туризм тарма?ы ?с?н Сау?а ??м туризм министрлы?ы яуаплы. Серб Республика?ыны? Туристик ойошма?ы ошо министрлы? ?арама?ында эшл?й, у?а Республикала туризмды популярлаштырыу, уны? тура?ында ы??ай фекер тыу?ырыу, т?рл? туристик фестивалд?р?? ??м баш?а саралар?а ?атнашыу бурыстары й?км?телг?н. Серб Республика?ыны? бер нис? тора? пунктында был Ойошманы? филиалдары эшл?й [61] .

Серб Республика?ында 2009 йылдан алып (ул йылда 150 256 кеше, шул и??пт?н 54 979 сит ил турисы була) туристар ?аны арта бара. ? 2016 йылда Республика?а 323 908 турист кил? (шул и??пт?н 157 845 сит ил турисы) [62] .

2016 йылда Сербиянан (45 209), Хорватиянан (19 594) ??м Словениянан (16 701) туристар к?бер?к кил? [63] .

Транспорт ??м коммуникациялар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Транспорт [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Градишка ? Баня-Лука автомагистрале

2015 йылда Серб Республика?ыны? транспорт компаниялары 30 миллион?а я?ын пассажир ташый, был 2014 йыл мен?н са?ыштыр?анда 0,6 процент?а к?мер?к. Пассажир?ар?ы? 77,2 проценты ?ала ??м райондар маршруттарында ташыл?ан. Шул у? ва?ытта ташыл?ан й?к к?л?ме элекке йыл?а ?ара?анда 40,6 процент?а арт?ан. Й?кт?р?е? 57 проценты тимер юл транспортында ташыл?ан [64] .

Автомобиль юлдарыны? о?онло?о 14 191 километр. 2015 йылда 29 568 000 пассажир автомобиль транспортында й?р?г?н [64] .

2016 а?а?ына д?й?м ха?ы 2,397 миллиард евро тор?ан бер нис? магистраль юл т???л? [65] :

  • Баня-Лука ? Добой (72 км)
  • Гламочани ? Баня-Лука ? Мрконьич-Град ? Босния ??м Герцеговина Федерация?ы мен?н административ сик (110 км)
  • Добой ? Якеш (46 км)
  • Баня-Лука ? Нови-Град (71 км)
  • Якеш ? Биелина ? Сербия мен?н сик (98 км)
Поезд Добой янында

Серб Республика?ы Х?к?м?те пландары буйынса т???? ??м уны хе?м?тл?ндере? буйынса 8000 я?ы эш урыны булдырыласа? [65] . Х??ерге ва?ытта Баня-Лука, Приедора, Модрича, Биелине, Требинья ??м Гацка ке?ек эре ?алалар тир?л?й урап ?те? юлдары т???л?. Т???л?шт?? ма?саты ? юлдар?а х??еф?е?лекте арттырыу, шулай у? транзит транпорт а?ымын ?алалар тир?л?й й?н?лте? [65] .

2015 йылда элекке йылдар мен?н са?ыштыр?анда терк?лг?н автомобилд?р ?аны 1,7 процент?а арт?ан [66] .

Тимер юлдар?ы? о?онло?о ? 426 километр, улар буйлап 178 000 пассажир ташыл?ан [64] . Б?т? тимер юл транспорты ??м у?а ярашлы инфраструктура ≪ Же?езнице Републике Српске≫ д??л?т компания?ы ?арама?ында. Шамац ? Добой ? Маглай ??м Нови-Град ? Добой ? Зворник ? Республиканы? т?п тимер юлдары. Тимер юлдары ла, шулай у? пассажир?ар ?с?н составтар ?а модернизациялана. Тимер юлдарын ??тере? планына ярашлы 200 я?ы вагон ?атып алыу к??аллана [65] .

2015 йылда 22 793 кеше авиатранспорттан фай?алан?ан [64] .

Почта элемт??е [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Серб Республика?ы почта элемт??ен ≪Поште Српске≫ д??л?т компания?ы ??м?лг? ашыра. Ул 1996 йылды? 10 декабренд? Серб Республика?ында?ы почта, телеграф ??м телефон система?ын ике предприятие?а (≪Поште Српске≫ и ≪Телеком Српске≫) б?лг?нд?н ?у? булдырыла. 2002 йылды? 25 декабренд? компания акционер й?м?и?тк? ?йл?ндерел?, Уны? устав капиталыны? 65 проценты д??л?ттеке [67] .

≪Поште Српске≫ составында 226 бер?мек территориаль почта селт?ре, компаниела 2288 хе?м?тк?р эшл?й.Уртаса бер почта Республиканы? 111,04 км² май?анында й?ш?г?н 6627 кешене хе?м?тл?ндер?. Бер почтальон 2325 кешене хе?м?тл?ндер? [68] . Согласно данным Республиканского института статистики, в 2016 году ≪Поште Српске≫ доставила 24 000 писем и 44 000 посылок [69] .

Спорт [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Байрамдар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Шулай у? ?ара [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Галерея [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Статистички годиш?ак 2012   (серб.) . Дата обращения: 16 апрель 2012. Архивировано 17 апрель 2013 года.
  2. 2,0 2,1 http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf 2018 йыл 23 ноябрь архивлан?ан . ???мт? хата?ы: <ref> тег д?р?? т?гел: ≪autogenerated2≫ исеме бер нис? тап?ыр т?рл? й?км?ткег? бирелг?н
  3. География РС   (серб.) . Дата обращения: 15 ноябрь 2012. Архивировано 13 май 2013 года. 2015 йыл 20 апрель архивлан?ан .
  4. Географски и демографски подаци   (серб.) . Дата обращения: 15 ноябрь 2012. Архивировано 8 ?инуар 2013 года.
  5. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 9
  6. Раковский, С. Н. По Югославии. ? Просвещение, 1970. ? С. 142.
  7. Грацианский, А. Н. Природа Югославии. ? Изд-во геогр. лит-ры, 1955. ? С. 42.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Статистика РС за 2011 год   (серб.) . Дата обращения: 15 ноябрь 2012. Архивировано 20 ноябрь 2012 года.
  9. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 10
  10. 10,0 10,1 Босния и Герцеговина // Большой Кавказ ? Великий канал. ? М. : Большая Российская энциклопедия, 2006. ? С. 72?79. ? (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004?, т. 4). ? ISBN 5-85270-333-8
  11. Статистички годиш?ак, 2016 , с. 275
  12. Статистички годиш?ак, 2016 , с. 276
  13. Статистички годиш?ак, 2016 , с. 284
  14. Территориальный план Республики Сербской до 2015 . Дата обращения: 17. 12. 2010.
  15. Просторни план Републике Српске
  16. Попис становништва, дома?инстава и станова у Босни и Херцеговини 2013 на територи?и Републике Српске ? Прелиминарни резултати, Републички завод за статистику, Ба?а Лука, 2014.
  17. Халы? РС   (серб.) . Дата обращения: 15 ноябрь 2012. Архивировано 13 май 2013 года. 2013 йыл 28 декабрь архивлан?ан .
  18. Надлежности   (серб.)   (недоступная ссылка ? история ) . Дата обращения: 30 апрель 2013. Архивировано 11 май 2013 года. 2014 йыл 5 май архивлан?ан .
  19. 19,0 19,1 19,2 Устав Републике Српске   (серб.)   (недоступная ссылка ? история ) . Дата обращения: 12 декабрь 2016. Архивировано 9 ?инуар 2013 года. 2012 йыл 12 февраль архивлан?ан .
  20. Рамиз Салки?   (серб.) . Дата обращения: 12 декабрь 2016. 2017 йыл 19 апрель архивлан?ан .
  21. ?осип ?еркови?   (серб.) . Дата обращения: 12 декабрь 2016. 2016 йыл 14 декабрь архивлан?ан .
  22. Мандат правительства РС   (серб.) . Дата обращения: 15 ноябрь 2012. Архивировано 13 май 2013 года.
  23. Posle maratonske sednice izabrana nova Vlada Republike Srpske   (серб.) (18 декабрь 2018). Дата обращения: 21 декабрь 2018. 2018 йыл 21 декабрь архивлан?ан .
  24. Предс?едник   (серб.) . Дата обращения: 11 декабрь 2016.
  25. РЕПУБЛИКА СРПСКА ? РТРС
  26. Утвр?ени резултати општих избора 2014 године   (серб.) . Дата обращения: 11 декабрь 2016.
  27. Конституционный суд РС   (серб.)   (недоступная ссылка ? история ) . Дата обращения: 20 ноябрь 2012. Архивировано 9 ?инуар 2013 года.
  28. Представништва Републике Српске у иностранству   (серб.) . Дата обращения: 19 декабрь 2016.
  29. Представништва Републике Српске у иностранству   (серб.) . Дата обращения: 19 декабрь 2016.
  30. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 27
  31. 31,0 31,1 Ово jе Република Српска, 2017 , с. 21
  32. Bosnia's Serb Republic raises bottom monthly wage to 520 marka (266 euro)
  33. Najni?a plata u Republici Srpskoj 520 maraka | Radio Televizija BN
  34. [1]
  35. Ви?ести Одржана 102. с?едница Владе Републике Српске 2021 йыл 14 май архивлан?ан .
  36. Najni?a plata u RS u narednoj godini 520 KM, evo kolika je u FBiH
  37. BiH: Prosje?na neto plata u novembru iznosila 966 KM, godi?nji rast 4,2% | Profitiraj.ba
  38. U BiH prosje?na plata u novembru 2020. iznosila 966 KM | Preporod.info
  39. [2]
  40. http://www.bhas.gov.ba/Calendar/Category/13
  41. Ово jе Република Српска, 2017 , с. 24
  42. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 31
  43. 43,0 43,1 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 52
  44. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 55
  45. 45,0 45,1 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 53
  46. Industrija   (серб.) . Дата обращения: 27 декабрь 2016. Архивировано из оригинала 30 декабрь 2016 года. 2016 йыл 30 декабрь архивлан?ан .
  47. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 56
  48. Статистички годиш?ак, 2016 , с. 322
  49. 49,0 49,1 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 58
  50. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 60
  51. 51,0 51,1 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 61
  52. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 40
  53. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 41
  54. 54,0 54,1 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 42
  55. 55,0 55,1 Статистички годиш?ак, 2016 , с. 245
  56. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 44
  57. 57,0 57,1 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 63
  58. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 62
  59. Статистички годиш?ак, 2016 , с. 340
  60. Статистички билтен ? туризам   (серб.) . Републички завод за статистику. Дата обращения: 4 июнь 2018.
  61. Туристичке организаци?е   (серб.) . Туристичка организаци?а Републике Српске. Дата обращения: 4 июнь 2018.
  62. Статистички годиш?ак, 2017 , с. 393
  63. Статистички годиш?ак, 2017 , с. 396
  64. 64,0 64,1 64,2 64,3 Ово jе Република Српска, 2016 , с. 69
  65. 65,0 65,1 65,2 65,3 Саобра?а?на инфраструктура у Републици Српскоj   (серб.) . Дата обращения: 21 декабрь 2016.
  66. Ово jе Република Српска, 2016 , с. 70
  67. Организаци?а   (серб.) . ≪Поште Српске≫. Дата обращения: 30 май 2018. 2018 йыл 26 май архивлан?ан .
  68. Пошта данас   (серб.) . ≪Поште Српске≫. Дата обращения: 30 май 2018. 2018 йыл 27 май архивлан?ан .
  69. Статистички годиш?ак, 2017 , с. 415

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]