Людвиг ван Бетховен

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Людвиг ван Бетховен
Ludwig van Beethoven
Т?п м??л?м?т
Тыу?ан

16 декабрь 1770 ( {{padleft:1770|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:16|2|0}} )

Тыу?ан урыны

Бонн , Вестфалия

?лг?н

26 март 1827 ( {{padleft:1827|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:26|2|0}} ) (56 й?ш)

?лг?н урыны

Вена

Ил

Германия, Австрия империя?ы

??н?р??ре

композитор , пианист , дирижёр

???ем йылдары

1782 ? 1827

Инструменттар

фортепиано , скрипка

Жанр?ар

Классик музыка (академик музыка XVIII быуатты? икенсе ярты?ы ? XIX быуат башы)

Автограф
Автограф
beethoven-haus-bonn.de [1]
  Аудио, фото, видео Викимилект?
Викикатпхана логотибы ???р??р в Викитеке
Бетховенды? имза?ы

Людвиг ван Бетховен ( нем.   Ludwig van Beethoven [?luːt.v?c fan ?beːt.hoːf?n] 16 А?ъюлай 1770, Бонн ?., Вестфалия ? 26 Буранай 1827, Вена ?., Австрия Империя?ы ) ? б?й?к немец композиторы, пианисы, дирижёры, "Вена классик м?кт?бе"не? а?а??ы в?киле.

Бетховен ? классицизм ??м романтизм д??ере классик музыка?ыны? и? ?ур ш?хесе, донъяла и? к?п баш?арыл?ан композитор?ар?ы? бере?е. Ул шул ва?ытта бул?ан барлы? жанр?ар?а ла, шул и??пт?н опера, драматик спектаклд?рг? музыка, хор ???р??ре я??ан. Уны? мира?ында и? м??име булып инструменталь ???р??ре ?анала: фортепиано, скрипка ??м виолончель ?с?н сонаталар, фортепиано ??м скрипка ?с?н концерттар, квартеттар, увертюралар, симфониялар. Бетховенды? ижады XIX ??м XX быуат симфонизмына м??им йо?онто я?ай [2] .

Биография?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Сы?ышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Людвиг ван Бетховен 1770 йылды? 16 декабренд? Бонн ?ала?ында тыу?ан.

Уны? ата?ы, Бетховен Иоганн (1740?1792), йырсы, ?арай капелла?ында тенор бул?ан [3] . ?с??е Мария-Магдалина, кей??г? тиклем Кеверих (1748?1787), Кобленцта ?арай яны шеф-ашна?сыны? ?ы?ы була. Людвигты? ата-?с??е 1767 йылда ?йл?неш?.

Олата?ы, Бетховен Людвиг (1712?1773), Мехелендан (К?нья? Нидерланд). Ул Иоганн хе?м?т итк?н шул у? капеллала, т???? йырсы (уны? бас бул?ан), ? а?а? ? капельмейстер булып хе?м?т ит? [4] .

Ирт? йылдары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ата?ы улынан икенсе композитор Моцарт я?ар?а тел?й ??м клавесинда ??м скрипкала уйнар?а ?йр?т? башлай. 1778 йылда Кельнда Людвигты? беренсе сы?ышы ?т?. Л?кин Бетховен м??жиз?-бала булып китм?й, ата?ы малай?ы ду?тары ??м коллегаларына тапшыра. Бере?е Людвигты органда, икенсе?е скрипкала уйнар?а ?йр?т?.

1780 йылда Бонн?а органсы ??м композитор Кристиан Готлоб Нефе кил?. Ул ысын м???н??енд? Бетховенды? у?ытыусы?ы була [5] . Нефе малай?ы? талантлы ик?нен а?лап ?ала. Ул Людвигты Гендельды?, шулай у? Ф. Э. Бахты?, Гайдн ??м Моцартты? ??р??ре мен?н таныштыра. Нефе ар?а?ында Бетховен беренсе ???рен ? Дресслер маршы тема?ына вариацияларын я?а. Бетховен?а ул ва?ытта ун ике й?ш була, ??м ул ?арай яны органсы?ыны? яр?амсы?ы булып эшл?й.

Бетховенды? ярат?ан я?ыусылары ара?ында борон?о грек автор?ары Гомер ??м Плутарх, инглиз драматургы Шекспир, немец ша?ир?ары Гёте ??м Шиллер була.

Был ва?ытта Бетховен музыка ижад ит? башлай, ?мм? ?? ???р??рен ба?тырып сы?арар?а ашы?май. Боннда я??андарын ?у?ынан я?ынан эшк?рт?. Композитор?ы? ??мер са?ында?ы ???р??рен?н ?с балалар ?с?н соната?ы ??м бер нис? йыры, шул и??пт?н ≪?ыуыр≫ билд?ле.

1787 йылда Бетховен Вена?а кил?. Бетховенды? импровизация?ын ты?лап, Моцарт [6] : ≪Ул ??е тура?ында ??йл?рг? м?жб?р ит?с?к ?ле!≫-тип ?ыс?ырып еб?р?.

?мм? д?рест?р булмай: Бетховен ?с??ене? ауырыуын ишетеп, Бонн?а ?айта. ?с??е 1787 йылды? 17 июленд? вафат була. Ун ете й?шлек, ??мер ?аил? башлы?ы булара?, ?устылары тура?ында х?ст?рлек к?рерг? тейеш була. Ул оркестр?а альтист булып урынлаша. Бында итальян, француз ??м немец опералары ?уйыла. Егетк? бигер?к т? Глюк ??м Моцарт опералары ны? т?ь?ир ит?.

1789 йылда Бетховен, у?ыуын дауам итерг? тел?п, университетта лекциялар?а й?р?й башлай. Тап шул ва?ытта Бонн?а Францияла?ы революция тура?ында х?б?р кил?. Университет профессор?арыны? бере?е революцияны данлаусы ши?ыр?ар йыйынты?ы ба?тырып сы?ара. У?а Бетховен я?ыла. Шул ва?ытта ул ≪Ирекле кеше йырын≫ ижад ит?, унда ≪Кемг? тыумыштан бул?ан ??т?нл?кт?р ??м титул ???ми?тк? эй? т?гел, шул ?ына ирекле≫ тиг?н ?????р була.

Англиянан ?тешл?й Боннда Гайдн ту?талып кит?. Ул Бетховенды? композиторлы? т?жриб??ен ы??ай ба?алай. ??мер к?ренекле композитор?ан д?рест?р алыу ма?сатында Вена?а барыр?а ?арар ит?, с?нки Гайдн, Англиянан ?айт?ас, та?ы ла билд?лер?к булып кит?. 1792 йылды? к???нд? й?ш Бетховен Бонндан китерг? йыйына, ул Гайднды осрата, ??м Гайдн Бетховен мен?н таныш?андан ?у? у?а д?рест?р бирерг? ?арар ит?.

Венала т??ге ун йыл (1792?1802) [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Вена?а килг?с, Бетховен Гайдндан д?рест?р ала башлай. ?у?ыра? Людвиг уны? бер н?м?г? л? ?йр?тм??ен ра?лай; д?рест?р у?ыусыны? да, у?ытыусыны? да к??елен ?айтара. Бетховен Гайднды? уны? тырышлы?тарына етерлек и?тибарлы т?гел тип и??пл?й; ? Гайднды Людвигты? шул ва?ыт ?с?н ?ыйыу ?араштары ?ына т?гел, шулай у? ул йылдар?а ?? тарал?ан ет??е шомло мелодия?ы ?ур?ыта. Бер ва?ыт Гайдн Бетховен?а я?а: [7]

«

?е??е? эшт?реге? матур, был хатта бик ш?п эшт?р, ?мм? унда й? бында, й? тегенд? нинд?й?ер с?йер, хатта шомло н?м? осрай, с?нки ?е? ??еге? ??ер?к ?ара??ы сырайлы ??м с?йер; а музыкант стиле ? ??р ва?ыт ул ??е.

»

Ти???н Гайдн Англия?а кит? ??м у?ыусы?ын билд?ле педагог ??м теоретик Альбрехтсбергер?а тапшыра. Ахыр?а Бетховен остазды ? Антонио Сальерины ??е ?айлай.

Венала й?ш??ене? т??ге йылдарында у? Бетховен пианист-виртуоз данын яулай. Уны? уйнауы тамашасынын та? ?алдыра [8] .

Бетховен?а 30 й?ш

Бетховен и? ?у??ы регистр?ар?ы ?аршы ?уя (? ул ва?ытта уртасала уйнай?ар), педалде ки? ?уллана (ул са?та у?а ?ир?к м?р?ж???т ит?л?р), массив аккорд а???д?шлекте ?уллана. Асылда, тап ул клавесинсылар?ы? н?з?к?тле манера?ынан алы? тор?ан фортепиано стилен булдыра.

Был стилде уны? № 13 ??м № 14, № 8 ≪Патетик≫ фортепиано сонаталарында (исемен автор ??е бир?) табыр?а м?мкин. № 14 сонта?ын ша?ир Л. Рельштаб ?у?ынан ≪Айлы≫ тип атай, ??м, был исеме финал?а т?гел, ? беренсе ки??ген? ген? ?ара?а ла, ул б?т? ???р?е? исеме булып ?ала.

Бетховен ??ене? тыш?ы ?и?ф?те мен?н замандаштарынан ны? айырылып тор?ан. ??р ва?ыт тиерлек уны нисек етте шулай кейенг?н ??м с?се таралма?ан килеш к?р?л?р.

Бетховен шулай у? фекерене? ??м т?ртибене? ки?кенлеге мен?н д? айырылы?ан. Бер ва?ыт ул й?м???т урынында уйна?ан са?та ?уна?тар?ы? бере?е ханым мен?н ??йл?ш? башлай; Бетховен шунда у? уйнауынан ту?тай ??м ??т?п ?уя: ≪Шундай сус?алар?а мин уйнап тормайым!≫. ??м бер нинд?й ?? ??ф? ?тене???р ??м ?г?тт?р яр?ам итм?й.

Икенсе тап?ыр Бетховен кен?з Лихновский?а ?уна?та була. Кен?з композитор?ы бик х?рм?т ит? ??м уны? музыка?ын ярата. Ул Бетховенды? йыйыл?ан кешел?р алдында уйнауын тел?й. Композитор баш тарта. Лихновский ны?ыша башлай ??м хатта Бетховен бикл?неп ал?ан б?лм?не? ишеген емерерг? бойора. Асыулы композитор имениены ташлап кит? ??м Вена?а ?айта. Ирт?г??ен? Бетховен Лихновский?а хат еб?р?: ≪Кен?з! Кем булыуым мен?н мин ??ем? ген? бурыслы. Кен?зд?р бул?ан ??м ме??рл?п т? булыр, ? Бетховен ? тик бер??!≫ ?мм? шундай ?ыры? характерына ?арама?тан Бетховены? ду?тары уны ярай?ы у? м?рх?м?тле кеше тип и??пл?й. М???л?н, композитор бер ва?ытта ла я?ын ду?тарына яр?ам ите???н баш тартма?ан. Уны? цитаталарыны? бере?е [9] :

«

Икм?к ?ыны?ым бул?ан са?та ду?тарымды? бере?е л? мохтажлы? кисерерг? тейеш т?гел, ?г?р а?са янсы?ым буш булып, шунда у? яр?ам итерг? х?лемд?н килм???, улай?а ми?? тик ??т?л артына ултырыу ??м эшк? тотоноу ?ына бурыс, ??м мин ти? арала у?а б?л?н?н ?отолор?а яр?ам ит?с?кмен.

»

Бетховен ???р??ре к?пл?п н?шер ител? башлай ??м у?ыш мен?н фай?алана. Венала у??арыл?ан т??ге ун йыл эсенд? ул фортепиано ?с?н егерме соната ??м ?с фортепиано концерты, скрипка ?с?н ?иге? соната, квартеттар ??м баш?а камера ???р??рен, ≪Христос на Масличной горе≫ оратория?ын, ≪Творения Прометея≫ балетын, Беренсе ??м Икенсе симфония?ын я?а.

Тереза Брунсвик , Бетховенды? я?ын ду?ы ??м у?ыусы?ы

1796 йылда Бетховен ишете? ??л?тен ю?алта башлай. Уны? тиннитус ? ?ола? се?л??ен? килтере?се эске ?ола?ыны? ел?ене?е башлана. Табиптар к???ше буйынса ул Хайлигенштадт ?аласы?ында о?а??а айырымлана. ?мм? тыныслы? ??м тынлы? уны? х?лен я?шыртмай. Бетховен ?а??ыраулы?ты дауалай булма?тайын а?лай башлай. Ошондай ф?жи??ле к?нд?р?? ул хат я?а, уны ?у?ынан хайлигенштад васыятнам??е тип атай?ар. Композитор ??ене? кисерешт?ре тура?ында ??йл?й, ?? ??ен? ?ул ?алыр?а уйла?анын да ?йтеп ?ала.

Хайлигенштадта композитор я?ы ?с?нс? симфония?ы ??т?нд? эшл?й башлай, уны Героик тип атай. Бетховенды? ?а??ыраулы?ы ????мт??енд? уникаль тарихи документтар ?а?лан?ан: ≪??йл?ш д?фт?р??ре≫, унда Бетховенды? ду?тары уны? ?с?н ????рене? репликаларын я??ан, улар?а композитор й? телд?н, й? я?ма яуап бирг?н [10] .

?мм? Бетховен мен?н бул?ан ике ??г?м? д?фт?рен музыкант Шиндлер, ахыры?ы, яндыра, с?нки улар?а император?а ??м вари? принцына ??м баш?а ю?ары д?р?ж?ле кешел?рг? ?арата тупа? ??м ?аты ?аршы сы?алар. Был, ?кенеск? ?аршы, Бетховенды? ярат?ан тема?ы: ??йл?ше? м?ленд? Бетховен властар?а, улар?ы? закондары ??м ?арар?арына даими асыулана [11] .

Бер ва?ыт Бетховен ??м Гёте Теплицала ял итеп й?р?г?ненд? ??ене? ярандары мен?н й?р?г?н император Францты осраталар. Гёте ситк? китеп баш эй?, Бетховен эшл?п??ен? са? ?ына ?улы мен?н тейеп, батшаны? кешел?ре ара?ынан ?т?.

Теплицала?ы осра?

?у??ы йылдары (1802?1815) [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Бетховен Алтынсы симфония?ын ижад ит?

Бетховен?а 34 й?ш бул?анда, Наполеон Б?й?к француз революция?ы идеалдарын юрай ??м ??ен император тип и?лан ит?. Шу?а к?р? Бетховен ??ене? ?с?нс? симфония?ын у?а арнау ни?тен?н баш тарта [12] : ≪Был Наполеон шулай у? ябай кеше. Х??ер ул б?т? кеше хо?у?тарын ая? а?тына ?алып тапаяса? ??м тиран буласа?≫. ≪Патетик≫ ?улъя?ма?ыны? т??ге битенд? автор?ы? ба?ышламаны ?ы?ып ташла?анды к?рерг? м?мкин. Шул са?та у? Бетховен ??ене? ?с?нс? симфония?ын ≪Героик≫ тип атай.

Фортепиано ижадында композитор?ы? ?? стиле т??ге сонаталарында у? ?и?ел?, ?мм? симфоник ?лг?рг?нлек у?а ?у?ыра? кил?. Чайковский ?????ре буйынса [13] тик ?с?нс? симфония?ында ≪т??ге тап?ыр Бетховенды? ижади да?илы?ыны? сик?е?, и? киткес к?с? асыла≫.

?а??ыраулы?ы ар?а?ында, Бетховен йортонан ?ир?к сы?а, тауыш тойомлау?ы ю?алта. Ул ?ыты? сырайлы, ??-??ен? бикл?н Н?? ошо йылдар?а композитор бер-бер артлы ??ене? билд?ле ???р??рен ижад ит?. Был йылдар?а Бетховен ??ене? бер??н-бер ≪Фиделио≫ опера?ы ??т?нд? эшл?й. Был опера ≪?от ос?ос ??м ?от?арыу≫ опералары жанрына ?арай. ≪Фиделио≫ опера?ына у?ыш тик 1814 йылда кил?, ул са?та ул т???? Венала, а?а? Прагала , уны? мен?н данлы?лы немец композиторы Вебер дирижерлы? ит?, ??м, ни??й?т, Берлинда ?уйыла.

Джульетта Гвиччарди , у?а композитор Айлы соната?ын арнай

?лер алдынан ≪Фиделио≫ ?улъя?ма?ын композитор ??ене? ду?ы ??м секретары Шиндлер?а ошондай ?????р мен?н тапшыра: ≪Был мине? рухымды? емеше донъя?а баш?алар?а ?ара?анда к?сл? ?азаптар ????мт??енд? барлы??а килде, ??м ми?? ?ур к?й?н?ст?р килтер?е. Шу?а к?р? ул ми?? б?т??ен?н д? ???ерлер?к…≫

?лем?е? ??йг?не [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1810 йылды? май а?а?ында Людвиг ван Бетховен Беттина фон Арнимды? ?айын?е?ле?е аша Антонио Брентано мен?н таныша, ??м улар ара?ында т?р?н ду?лы? барлы??а кил?. Бетховенды? вафатынан ?у? уны? ??т?лене? й?шерен б?легенд? бер ?асан да кемг?лер адресланма?ан ≪?лем?е? ??йг?нен? хаты≫ (Brief an die Unsterbliche Geliebte) табыла. [14] Й?? йыл буйы бар?ан б?х?ст?р Бетховенды? ?лем?е? ??йг?нен? (Бессмертная возлюбленная ? Unsterbliche Geliebte) кандидаттар тип: Джульетта Гвиччарди, Тереза Брунсвик, Жозефина Брунсвик (Josephine Brunsvik), Доротея фон Эртман (Dorothea von Ertmann), Амалия Себальд (Amalie Sebald), Беттина фон Арним ??м Антония Брентаноны к?р??тк?н. ??ене? Вена классик композитор?арыны? биографик тикшерене???ре мен?н билд?ле Америка музыкаль продюсеры Мейнард Соломон (Maynard Solomon) фекеренс?, б?й?к композитор?ы? ≪?лем?е? ??йг?не≫ н?? Антония Брентано бул?ан.

А?а??ы йылдары (1815?1827) [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1812 йылдан ?у? композитор?ы? ижади ???емлеге бер а? к?мей, ?мм? ?с йылдан ?у? ул элекке энергия мен?н эшл?й башлай. Ошо ва?ытта уны? 28-сен?н ?у??ы?ына тиклем, 32-се фортепиано соната?ын, виолончель ?с?н ике соната, квартеттар, ≪К далёкой возлюбленной≫ вокаль циклын ижад ит?. К?п ва?ытын халы? йыр?арын эшк?рте? ?с?н б?л?. Шотланд, ирланд, уэльск йыр?ары мен?н бер р?тт?н рус ??м украин йыр?ары ла була. ?мм? а?а??ы йылдарыны? т?п ???р??ре булып Бетховенды? ике и? монументаль ???ре ? ≪Торжественная месса≫ ??м хор мен?н 9-сы Симфония?ы тора.

Ту?ы?ынсы симфония 1824 йылда баш?арыла. Тамашасылар композитор?ы ал?ышлай. Бетховен зал?а ар?а?ы мен?н тора ??м бер н?м? л? ишетм?й, шул са?та йырсы ?атын-?ы??ар?ы? бере?е уны? ?улынан ала ??м уны ты?лаусылар?а й??? мен?н бора. Кешел?р, композитор?ы с?л?мл?п, яулы?тары, эшл?п?л?ре, ?улдары мен?н бол?ай. Ал?ыштар шул тиклем о?а??а ?у?ыла, хатта унда бул?ан полиция чиновниктары кисекм??т?н уны ту?татыу?ы талап ит?. Бындай с?л?мл?? император ш?хесен? ?арата ?ына р?хс?т ител? [15] .

Австрияла, Наполеонды? е?еле?ен?н ?у?, полиция режимы булдырыла. Революциянан ?ур??ан х?к?м?т тел??? нинд?й ≪ирекле фекер??р?е≫ тыя. К?п ?анлы й?шерен агенттар й?м?и?тте? барлы? ?атламдарына ?теп ин?. Бетховенды? ??йл?ш д?фт?р??ренд? ?лен?н ?ле и?к?рте???р к?рен? [16] : ≪Шымыра?! Абайлап, бында шымсы!≫ ??м, к?р??е?, композитор?ы? нинд?й?ер бигер?к т? ?ыйыу ?йтемен?н ?у?: ≪?е? эшафотта тамамлаяса??ы?ы?!≫ тиг?н я?ыу ?а бар.

?мм? Бетховенды? популярлы?ы шул тиклем ?ур була, х?к?м?т у?а тейерг? ?ыйыулы? итм?й. ?а??ыраулы?ына ?арама?тан, композитор с?й?си я?ылы?тар мен?н ген? т?гел, хатта музыкаль я?ылы?тар мен?н д? таныш була. Ул Россини операларыны? партитураларын у?ый(й??ни эске ишете? мен?н ты?лай), Шуберт йыр?ар йыйынты?ын ?араштыра, немец композиторы Вебер?ы? ≪Волшебный стрелок≫ ??м ≪Эврианта≫ опералары мен?н таныша. Вен?а килг?с, Вебер Бетховен?а бара. Улар берг? ирт?нге аш ашай?ар, Бетховен ?уна?ыны? к??елен к?р?.

Кесе ?усты?ы ?лг?нд?н ?у? композитор уны? улы тура?ында х?ст?рлекте ?? ??т?н? ала. Бетховен ир ту?анын и? я?шы пансион?а урынлаштыра ??м ??ене? у?ыусы?ы Карл Черни?а уны? мен?н музыка мен?н ш???лл?не??е й?км?т?. Композитор малай?ы? ?алим й?ки артист булыуын тел?й, ?мм? тегене?ен с?н??т т?гел, бильярд ??м к?ртт? уйнау ?ы?ы??ындыра. Бурыс?а батып, ул ??-??ен? ?ул ?алыр?а маташа. Был маташыу айырым зыян килтерм?й: пуля тик башыны? тире?ен ген? сыйып ?т?. Бетховен шул у?ай мен?н ауыр кисер?. Композитор?ы? к?сл? бауыр ауырыуы башлана.

Бетховенды ерл??

Людвиг ван Бетховен 1827 йылды? 26 мартында 57-се й?шенд? вафат була. Егерме ме?д?н ашыу кеше уны? табутын о?ата бара. Ерл?? ва?ытында Бетховен ярат?ан Луиджи Керубинины? Реквием до-минор ерл?? месса?ы баш?арыла. ??бер?? ша?ир Франц Грильпарцер ижад итк?н телм?р я??ырай [17] .

«

Ул ижадсы, ?мм? шул у? ва?ытта кеше, ю?ары м???н??енд? кеше булды... Уны? тура?ында баш?а бер кем ?ыма? та т?гел ?йтерг? була: ул б?й?к эш баш?ар?ы, унда бер нинд?й ?? аламалы? булманы.

»

?лемене? с?б?пт?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Бетховен ?лем т?ш?генд? ( Йозеф Эдуард Тельчер ??р?те)

Вафатыны? икенсе к?н?нд? ?к судмедэксперттар уны? ?а??ыраулы?ын асы?лар ?с?н мейе?ен ярып ?арай, ?мм? аны? диагнозды ?уйыу м?мкин булмай [18] .

2007 йылды? 29 авгусында Вена патологы ??м суд медицина?ы эксперты Кристиан Рейтер (Вена медицина университеты суд медицина?ы кафедра?ы доценты) фаразлауынса, Бетховенды? ?лемен уны? табибы Андреас Ваврух а??ы? р??ешт? ти?л?т?, ул ауырыу?ы? ?ор?а? яры?ын бер-бер артлы тиш? (шыйы?саны сы?арыу ма?сатында), шунан ?у? яра?а ?ур?ашты ?? эсен? ал?ан сылат?ыс ?ала. Рейтер ?тк?рг?н с?ст?р?е? тикшерене???ре Бетховенды? организмында ?ур?ашты? ким?ле табип?а бар?ан ?айын ?ыр?а артыуын к?р??т? [19] .

Бетховен-педагог [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Бетховен музыканан д?рест?р?е Боннда у? бир? башлай. Уны? ш?керте Стефан Брейнинг ?у??ы к?нд?рен? тиклем композитор?ы? то?ро ду?ы булып ?ала. Брейнинг Бетховен?а ≪Фиделио≫ либретто?ын ??г?ртеп эшл???? яр?ам ит?.

Венала Бетховенды? у?усы?ы й?ш графиня Джульетта Гвиччарди була. Джульетта Брунсвиктар?ы? ту?аны була, Бетховен улар?ы? ?аил??ен? йыш кил?. Бетховен у?ыусы?ы мен?н мауы?а ??м хатта ?йл?не? тура?ында ла уйлай. 1801 йылды? й?йен ул Венгрияла, Брунсвиктар?ы? имение?ында ?тк?р?. Фаразлау?ар?ы? бере?е буйынса ≪Айлы соната?ын≫ н?? ошонда ижад ит?. Композитор уны Джульетта?а арнай [20] . ?мм? Джульетта граф Галленбергты ысынында талантлы композитор тип у?а ??т?нл?к бир?. Графты? ???р??ре тура?ында т?н?итсел?р Моцарт й?ки Керубини ???р??рен?н теге й?ки был к?й?? ??л?штерелг?нлеген аны? ?ына к?р??терг? була, тип я?а.

Бетховенды? у?ыусы?ы булып Тереза Брунсвик та тора. Ул музыкаль ??л?тк? эй? була ? роялд? я?шы уйнай, йырлай ??м хатта дирижерлы? ит?. Швейцарияны? билд?ле педагогы Песталоци мен?н танышып, ул ??ен балалар т?рби?л?рг? ба?ышлау?а ?арар ит?. Венгрияла Тереза ярлылар?ы? балалары ?с?н х?йри? балалар ба?са?ы аса. Вафатына тиклем (Тереза 1861 йылда оло й?шт? вафат була) ул ?айла?ан эшен? то?ро ?ала. Бетховен мен?н Терезаны о?айлы ду?лы? б?йл?й. Композитор?ы? вафатынан ?у? о?он хат табыла, ул ≪?лем?е? ??йг?н й?рг? хат≫ тиг?н атама ала. Хатты? адресаты билд?ле т?гел, ?мм? ?ай?ы бер тикшерене?сел?р ≪?лем?е? ??йг?н й?р≫ тип Тереза Брунсвикты атай.

Доротея Эртман, Германияны? и? я?шы пианистарыны? бере?е, шулай у? Бетховенды? у?ыусы?ы була. Замандаштарыны? бере?е уны? тура?ында былай тип я?а:

«

О?он, зифа буйлы ??м матур, к?т?ре?ке рухлы й?? минд?... к?с?рг?нешле ?м?м уятты, ??м шулай ?а мин бер ва?ытта ла булма?андай Бетховен соната?ын баш?арыуынан ша? ?аттым. Мин ?ле бер ?асан да шундай к?ст?? ???рле на? мен?н ?ушылыуын осратма?айным- хатта б?й?к виртуоздар?ы? да .

»

Эртман Бетховен ???р??рен уйнап дан ала. Композитор у?а 28-се соната?ын ба?ышлай. Доротеяны? бала?ы ?ле?ен белеп, Бетховен у?а о?а? уйнай.

Доротея Эртман, немец пианисы, Бетховен ???р??рен и? я?шы баш?арыусылар?ы? бере?е

1801 йыл а?а?ында Вена?а Фердинанд Рис кил?. Фердинанд Бонн капельмейстерыны? улы, Бетховендар ?аил??ене? ду?ы була. Композитор егетте ?абул ит?. Бетховенды? баш?а ш?кертт?ре ке?ек ?к, Рис ?орал мен?н эш ит? бел? ??м шул ва?ыт?а ??е л? ижад итк?н була. Бер ва?ыт Бетховен у?а ?ле ген? тамамлан?ан адажио?ын уйнап к?р??т?. Музыка егетк? шул тиклем о?шай, ул уны яттан и?л?п ?ала. Кен?з Лихновский?а инеп, Рис пьесаны уйнай. Кен?з башын ятлап ала ??м, композитор?а килеп, у?а ??ене? ???рен уйнар?а тел??ен ?йт?. Кен?зд?р мен?н и??пл?шеп торма?ан уны ты?лау?ан ?ыр?а баш тарта. ?мм? Лихновский шулай ?а уйнап еб?р?. Бетховен шунда у? Ристы? мутлы?ын ?и?еп ?ала ??м ?аты асыулана. Ул у?ыусы?ына ??ене? я?ы ???р??рен ты?лау?ы тыя ??м ысынлап та у?а бер ва?ытта ла б?т?н берн?м? л? уйнамай. Бер ва?ыт Бетховенды?ы тип Рис ??ене? маршын уйнай. Ты?лаусылар ны? шатланып кит?. Я?ында тор?ан Бетховен у?ыусы?ын фаш итеп тормай. Ул у?а тик былай тип ?йт? [21]

«

К?р??еге?ме, ???ерле Рис, нинд?й ул ?ур белемсел?р. Ярат?ан кеше?ене? исемен ген? ?йт, ??м улар?а бер н?м? л? к?р?км?й

»

?мм? Рис?а Бетховенды? я?ы ???рен ты?лар?а насип була. Нисектер ял итеп й?р?г?нд? улар а?ашып кит? ??м ?йг? тик кисен ген? ?айтып ин?. Юл буйынса Бетховен яр?ыу к?й?? мы?ырлай. ?йг? ?айтып, ул шунда у? ?оралына тотона ??м мауы?ып китеп, у?ыусы?ыны? барлы?ы тура?ында онотоп кит?. Шулай итеп ≪Аппассионата≫ финалы барлы??а кил?.

Бер ва?ыт Бетховенда Рис мен?н берг? Карл Черни ?а ш???лл?н? башлай. Карл Бетховен у?ыусылары ара?ында бер??н-бер бала була. У?а тик ту?ы? й?ш кен? була, ?мм? ул инде концерттар мен?н сы?ыш я?ай. Уны? беренсе у?ытыусы?ы ата?ы, билд?ле чех педагогы Венцель Черни була. Карл т??ге тап?ыр Бетховенды? ??р ва?ытта?ыса т?ртип?е?лек х?к?м ??рг?н фатирына килеп, унда тупа? й?н жилет кейг?н ??м ?ырынма?ан ?ара й??л? кешене к?рг?с, уны Робинзон Крузо тип ?абул ит?.

Бетховен йортонда эш ??т?нд?

Черни Бетховенда биш йыл ш???лл?н?, шунан ?у? композитор у?а ≪у?ыусы?ыны? айырым у?ыштары ??м ??ж?йеп музыкаль х?тере≫ [22] билд?л?нг?н документ тапшыра. Черни?ы? х?тере ысынлап та ша? ?атырлы? була: ул у?ытыусы?ыны? б?т? фортепиано ???р??рен яттан бел? Черни ирт?тпеагог эшм?к?рлеген башлай ??м ти???н Венаны? и? я?шы педагогтарыны? бере?е була. Уны? у?ыусылары ара?ында Теодор Лешетицкий була, уны рус фортепиано м?кт?бен? ниге? ?алыусыларыны? бере?е тип атар?а м?мкин. 1858 йылдан Лешетицкий Петербургта й?ш?й, ? 1862 йылдан 1878 йыл?а тиклем я?ы асыл?ан консерваторияла у?ыта. Бында Лешетицкий?а шул у? консерваторияла артабан профессор А. Н. Есипова, профессор ??м М?ск?? консерватория?ыны? директоры В. И. Сафонов, С. М. Майкапар у?ый.

1822 йылда Черни?а Доборьян тиг?н венгр ауылынан улы мен?н ата?ы кил?. Малай д?р?? ултырыу тура?ында ла, аппликатура тура?ында ла бер ни а?ламай, ?мм? т?жриб?ле педагог ??ене? алдында ????ти булма?ан, ??л?тле, б?лки гениаль бала булыуын а?лай. Малай Ференц Лист тип атала. Лист Черни?а йыл ярым ш???лл?н?. Уны? у?ыштары шул тиклем ?ур була, хатта у?ытыусы?ы у?а тамашасы алдында сы?ыш я?ар?а р?хс?т ит?. Концертта Бетховен да була. Ул малай?ы? ??л?тен ?и?? ??м уны ?беп ала. Лист был ?бе? тура?ында и?т?лекте ??мере буйына ?а?лай.

Ференц Лист

Рис та, Черни ?а т?гел, ? н?? Лист Бетховенды? уйнау манера?ын ??л?штер?. Бетховен ке?ек, Лист роялде оркестр ?ыма? а?лата. Европа буйлап гастролд?р м?ленд? ул Бетховенды? фортепиано ???р??рен ген? т?гел, шулай у? рояль ?с?н яра?лаштырыл?ан симфониядарын баш?арып, уны? ижадын пропагандалай. Ул ва?ытта Бктховенды? мущыка?ы, бигер?к т? симфония?ы, ки? аудитория?а билд?ле булмай. 1839 йылда Лист приехал Бонн?а кил?. Бында бер нис? йыл инде композитор?а ??йк?л ?уйыр?а йыйыналар, ?мм? эш о?а??а ?у?ыла. Лист етешм?г?н а?саны ??ене? концерттарынан килг?н а?са мен?н тулыландыра. Шундай яр?ам ар?а?ында композитор?а ??йк?л ?уйыла.

У?ыусылары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Карл Че?рни
  • Фердинанд Рис
  • Рудольф Иоганн Иосиф Райнер фон
  • Габсбург-Лотарингский

М???ни?тт? образы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???би?тт? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Бетховен т?п герой?ы?, француз авторы Ромен Ролланды? шул у? исемле билд?ле бер ???ренд? композитор Жан Кристофты? прототибы була. 1915 йылда роман?а Нобель премия?ы тапшырыла.

Бетховенды? тормошо ??м ижадына чех я?ыусы?ы Антонин Згоржды? ≪Один против судьбы≫ повесы арнал?ан. Китап?а Бетховенды? т?рл? йылдар?а я?ыл?ан хаттары инг?н.

Бетховен?а болгар ша?иры Пенчо Славейков ??ене? ≪Cis moll≫ поэма?ын ба?ышла?ан. Унда Бетховен ??ене? ишете? ??л?тен ю?алтыуын, л?кин ??ене? я?мышыны? ? ила?и гармония ??м донъя ара?ында аралашсы булыуын а?лай.

Театр?а [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • ≪Бетховен-проект≫, Джон Ноймайер балеты (2018).

Кинематографияла [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • ≪Героическая симфония≫ фильмында Бетховенды Ян Харт уйнай.
  • Совет-герман ≪Бетховен. Дни жизни≫ фильмында Бетховенды Донатас Банионис уйнай.
  • ≪Переписывая Бетховена≫ фильмында композитор?ы? ?у??ы к?нд?ре тура?ында ??йл?нел? (т?п ролд? Эд Харрис).
  • Ике сериялы н?фис фильм ≪Жизнь Бетховена≫ (СССР, 1978, режиссёр Б. Галантер) композитор тура?ында уны? я?ын ду?тарыны? х?тир?л?рен? ниге?л?нг?н.
  • ≪Лекция 21≫ фильмы (ингл.) (Италия, 2008), итальян я?ыусы?ы ??м музыка белгесе Алессандро Барикконы? дебюты ≪Ту?ы?ынсы симфония?а≫ арнал?ан.
  • Бернард Роузды? ≪Бессмертная возлюбленная≫ фильмында Бетховен ролен Гэри Олдман баш?ара.
  • ≪В поисках Бетховена≫ документаль фильмы, Б?й?к Британия, 2008 й.

Академик булма?ан музыкала [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Америка музыканты Чак Берри 1956 йылда Roll Over Beethoven йырын я?а, ул Rolling Stone журналы версия?ы буйынса 500 б?й?к йыр?ар исемлеген? ин?. .
  • Композитор?а ≪Сплин≫ т?рк?м?н?? ≪Раздвоение личности≫ альбомынан ≪Бетховен≫ йыры арнала
  • 2000 йылда Trans-Siberian Orchestra неоклассик метал коллективы композитор?ы? ?у??ы т?н?н? арнал?ан ≪Beethoven’s Last Night≫ рок-опера?ын сы?ара.
  • Композитор?а ≪Пикник≫ т?рк?м?н?? ≪Чужестранец≫ альбомынан ≪Бетховен≫ арнал?ан.

???р??ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • 9 симфония:
  • № 1 (1799?1800),
  • № 2 (1803),
  • № 3 ≪Героическая≫ (1803?1804),
  • № 4 (1806),
  • № 5 (1804?1808),
  • № 6 ≪Пасторальная≫ (1808),
  • № 7 (1812),
  • № 8 (1812),
  • № 9 (1824);
  • 8 симфоник увертюра, улар ара?ында ≪Леонора≫ № 3;
  • оркестр мен?н фортепиано ?с?н 5 концерт;
  • драматик спектаклд?рг? музыка: ≪Эгмонт≫, ≪Кориолан≫, ≪Король Стефан≫;
  • фортепиано ?с?н 6 ??мер соната?ы;
  • фортепиано ?с?н 32 соната, ≪32 до-минор вариациялары≫, ??м фортепиано ?с?н 60-?а я?ын пьеса;
  • скрипка ??м фортепиано ?с?н 10 соната;
  • оркестр мен?н скрипка ?с?н концерт, скрипка, виолончель ??м оркестр мен?н фортепиано ?с?н концерт (≪?сл?т? концерт≫);
  • виолончель ??м фортепиано ?с?н 5 соната;
  • 16 ?ыл квартеттары;
  • 6 трио;
  • ≪Творения Прометея≫ балеты;
  • опера ≪Фиделио≫ опера?ы;
  • Тантаналы месса;
  • ≪К далёкой возлюбленной≫ вокаль циклы;
  • т?рл? ша?ир?ар?ы? ши?ыр?арына йыр?ар ??м халык йыр?арын эшк?рте?.

Бетховенды? музыка?ын баш?арыусылар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Клаудио Аббадо (ике тап?ыр),
  • Эрнест Ансерме,
  • Николаус Арнонкур,
  • Даниэль Баренбойм,
  • Леонард Бернстайн (ике тап?ыр),
  • Карл Бём,
  • Бруно Вальтер (ике тап?ыр),
  • Гюнтер Ванд,
  • Феликс Вейнгартнер,
  • Джон Элиот Гардинер,
  • Карло Мария Джулини,
  • Курт Зандерлинг,
  • Ойген Йохум (?с тап?ыр),
  • Герберт фон Караян (д?рт тап?ыр, б?т? симфоник циклды ? ике тап?ыр),
  • Отто Клемперер,
  • Андре Клюитанс,
  • Виллем Менгельберг,
  • Пьер Монтё,
  • Джордж Селл,
  • Артуро Тосканини (ике тап?ыр),
  • Вильгельм Фуртвенгле,
  • Бернард Хайтинк (?с тап?ыр),
  • Герман Шерхен,
  • Георг Шолти (ике тап?ыр).

Бетховенды? б?т? фортепиано сонаталарыны? я?маларын баш?арыусы пианистар ара?ында,

  • Клаудио Аррау (ике тап?ыр, икенсе цикл тамамланма?ан),
  • Владимир Ашкенази,
  • Вильгельм Бакхауз (ике тап?ыр, икенсе цикл тамамланма?ан),
  • Даниэль Баренбойм (?с тап?ыр),
  • Альфред Брендель (?с тап?ыр),
  • Мария Гринберг,
  • Фридрих Гульда (?с тап?ыр),
  • Вильгельм Кемпф (ике тап?ыр),
  • Татьяна Николаева,
  • Анни Фишер,
  • Артур Шнабель
  • Маурицио Поллини.

Сонаталар?ы? тулы циклын я?а башла?андар, ?мм? вафат булып, был проектты тамамлама?андар:

  • Вальтер Гизекинг,
  • Эмиль Гилельс,
  • Рудольф Серкин.

2011 йылда Манчестер университетыны? профессоры Брайан Купер Бетховенды? 1799 йылда я??ан ??м ?у?ынан ю?ал?ан ?ыл квартет ?с?н 72-тактлы ???кт? терге?ерг? м?мкин булыуын х?б?р ит?: ≪Бетховен перфекционист бул?ан. Баш?а икенсе композитор был ???кт? ижад итеп, шат булыр ине≫. Я?ынан табыл?ан музыка Манчестер университетыны? ?ыл квартет баш?арыуында 29 сентябр?? я??ырай.

Х?тер [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Бетховен х?рм?тен? ??йк?лд?р б?т? донъя буйлап бик к?п ?уйыл?ан. Беренсе ??йк?л Бетховен?а тыу?ан еренд?, Боннда, 1845 йылды? 12 авгусында тыу?ан к?н?н?? 75-йыллы?ы у?айы мен?н ?уйыла. Венала ? музыкантты? ижады мен?н ты?ы? б?йле бул?ан ?алала ??йк?л 1880 йылда барлы??а кил?. ≪Образы Бетховена≫ китабыны? авторы, с?н??т белгесе Зильке Беттерман (Silke Bettermann) биш континентта?ы 54 ?алала й??г? я?ын ??йк?лде и??пл?рг? насип булыуын билд?л?й [23] .

Композитор образы т?рл? илд?р?е? почта маркаларында са?ыл?ан. Башлыса, ул 1995 йыл?ы Австрия марка?ында ??р?тл?нг?н, ? Албанияла Бетховенды? 200-йыллы?ына маркалар серия?ы сы?арыл?ан.

Шулай у? ?ара?ы? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Лукези, Андреа

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. https://www.musik-sammler.de/artist/ludwig-van-beethoven
  2. Л. Кириллина. Людвиг ван Бетховен
  3. ≪Викитека ЭСБЕ≫> Бетховен, Людвиг // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге : 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). ? СПб. , 1890?1907.   (рус.)
  4. Бетховен, Людвиг // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). ? СПб., 1890?1907.
  5. H. C. Robbins Landon. Beethoven. Macmillan Company, 1970</
  6. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  7. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  8. Milton Cross, David Ewen. The Milton Cross New Encyclopedia of the Great Composers and Their Music. Doubleday, 1953. p. 79
  9. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560
  10. Glenn Stanley. The Cambridge Companion to Beethoven. ? Cambridge University Press, 2000. ? ISBN 0521589347 .
  11. Генри Э. Заметки публициста. М.: 1988. С. 94
  12. Генри Э. Заметки публициста. М.: 1988. С. 93
  13. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  14. Письмо Бетховена ≪Бессмертной возлюбленной≫ . Дата обращения: 3 май 2019. Архивировано из оригинала 3 май 2019 года. 2019 йыл 3 май архивлан?ан .
  15. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  16. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  17. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  18. Тим Рейборн. Череп Бетховена. Мрачные и загадочные истории из мира классической музыки = Beethoven’s skull : dark, strange, and fascinating tales from the world of classical music and beyond / Пер. с англ. Марии Кульневой. ? М.: Альпина Паблишер, 2017. ? С. 335. ? 344 с. ? ISBN 5961462331 . ? ISBN 978-5-9614-6233-3 . ? ISBN 978-5-9614-6630-0 .
  19. Susan Aldridge. Archaeforensics. What Killed…? BBC Focus, февраль, 2008. С. 42
  20. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  21. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  22. Великович Э. И. Великие музыкальные имена // Композитор : Пособие для муз. школ и гимназий. ? СПб., 3 апреля 2006. ? № 030560.
  23. Анастасия Буцко. Самый красивый и самый уродливый: сто памятников Бетховену. Deutsche Welle (11 сентября 2012). Дата обращения 26 февраля 2015.