Корпорация

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Корпорация
Рәсем
Цель проекта или миссии Задача фирмы [d]
Т?п к?йл??се текст подзаконный правовой акт [d]
?л?шл?т? тура кил? корпоративная организация [d]
?апма-?аршы?ы партнёрство [d]
  Корпорация Викимилект?

Корпора?ция ( лат.   corpus  ? к????):

  1. Р?с?й Федерация?ы Граждан Кодексыны? 65.1-се статья?ы 1-се пунктына ярашлы, ойоштороусылары улар?а ?атнашыу (а?за булыу) хо?у?ына эй? бул?ан ??м улар?ы? ю?ар?ы органын т?????? ?атнашыу хо?у?ына эй? бул?ан юридик ш?хест?р корпоратив юридик ш?хест?р (корпорация) булып тора. Ойоштороусылары улар?ы? ?атнашыусы?ы булма?ан ??м а?за булыу хо?у?ына эй? булма?ан юридик ш?хест?р унитар юридик ш?хест?р тип атала.
  2. 2008 йыл?ы (СНС-2008) Милли хисаптар система?ында корпорация?а ки??йтелг?н билд?л?м? бирел?.

Тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?? аллы хо?у? субъекты булара? юридик ш?хес идея?ы т?? башлап Борон?о Римда тормош?а ашырыла [1] .

Борон?о замандар?а у? т?рл?-т?рл? ш?хси корпорациялар була: дини ма?саттар?а?ы берлект?р (sodalitates, collegia sodalicia), т?рл? ??н?рсел?р?е? профессиональ берлект?ре (pistorum, fabrorum ??м баш?алар). Ш?хси корпорациялар Ун ике таблица закондарында (бе??е? эра?а тиклем 451?450 йылдар) телг? алына. Гай?ы? ша?итлы?ы буйынса, улар collegia sodalicia (sodales) а?заларына ????ре ?с?н ?а?и??л?р ??м уставтар булдырыр?а р?хс?т итк?н, тик был уставтар?ы? закон?а ?аршы килм?? шарты ?ына ?уйыл?ан.

Республика осоронда apparitorum корпорациялары (магистраттар?а?ы т?б?нге ?атлам хе?м?тк?р??р?еке), ??-ара яр?ам корпорациялары (ерл?? ? collegia funeraticia) ??м баш?алар барлы??а килг?н. Бындай корпорациялар?ы? д?й?м м?лк?те ? д?й?м касса?ы (arca communis) бул?ан, ?мм? был м?лк?т юридик к??лект?н й? б?т? айырым а?залар?ы? билд?ле ?л?шт?р??ге м?лк?те тип (шир??т, societas ?а?и???е буйынса), й? улар?ы? бере?ене? ? казначей булып тор?аныны? м?лк?те тип ?арал?ан. Рим корпорация?ы ?с?нс? я?тар мен?н ?? аллы субъект булара? сы?ыш я?амай. ?с?нс? я?тар тик айырым а?залар мен?н ген? эш ит?.

Республиканы? икенсе ярты?ында корпорация м?лк?те б?т? а?залар?ы? д?й?м м?лк?те тип ?арала башлай. Корпорация?а тоторо?лоло? бирер ?с?н, устав?а был м?лк?тте? б?ленм??е принцибын индерерг? р?хс?т ител?: айырым а?залар ?? ?л?ш?н талап ит? алмай, бер а?залар?ы? ките?е, икенсел?р?е? киле?е д?й?м м?лк?тт? са?ылмай. Ошолай итеп корпорация м?лк?тене? уны? а?азаларынан айырымланыуы хасил ител?.

Империя башланыу м?лен? юридик ш?хест?р тип муниципиялар ??м ш?хси корпорациялар таныла. Шулай итеп, Рим хо?у?и?те юридик ш?хес идея?ын формалаштырып ?ына ?алмай, уны? ??м?лл?ше?ен д? тормош?а ашыра: юридик ш?хесте? физик ш?хеск? бойондоро??о? бул?ан хо?у??а ??л?тлелеге т?ш?нс??е эшл?н?, юридик ш?хест?р?е? т?п типтары (корпорациялар ??м учреждениелар) барлы??а кил? [1] .

Урта быуаттар?а юридик ш?хес (корпорация) власть (д??л?т й?ки феодал) тарафынан ойошторол?ан фиктив хо?у?и ш?хес (persona ficta) итеп ?арала. Эшм?к?рлек алып барыу?а хо?у? махсус акт (м???л?н, хартия) мен?н ра?лана. Донъяла?ы и? борон?о корпорация ? Stora Kopparberget   (швед.) баш. ба?ыр руднигылыр тип и??пл?н?, ул Швецияны? Фалун ?ала?ында урынлаш?ан, 1347 йылда король Магнус Эрикссондан устав ал?ан.

XVII быуатта?ы колониаль экспансия осоронда Европа илд?рене? к?бе?е корпорациялар?а колониялар мен?н бизнес алып барыу хо?у?ын бир?, был компаниялар х??ерге заман корпорацияларына о?шай башлай. М???л?н, Голландияны? Ост-Инд компания?ы ??м Гудзон ?улты?ы компания?ы шундай?ар?а ин?.

А?Ш-та х??ер асы? (public), квазиасы? (quasi-public), коммерция (private, business of profit-making) ??м коммерция?а ?арама?ан (Non-profit) корпорациялар айырыла [2] .

Асы? корпорациялар?а д??л?т ??м муниципаль органдар (?алалар, округтар, ауылдар) ин? [3] .

Ярымасы? корпорациялар?а д?й?м халы? ихтыяждарына хе?м?т итк?н, м???л?н, халы?ты газ, ?ыу, электр, тимер юл мен?н т?ьмин итк?н корпорациялар ?арай. Улар?а шулай у? акциялары д??л?ттеке бул?ан предприятиелар ?а (оборона, космис комплексы предприятиелары) ?арай [3] .

Б?т? ?ал?ан корпорациялар ш?хси булып тора, й??ни улар?ы ойоштороу?а д??л?т ?атнашмай, улар граждандар тарафынан ????рене? ш?хси м?нф???тт?ренд? асыла [3] .

Коммерция (эш?ыуарлы?) корпорациялары тауар?ар ??м хе?м?тт?р ?атыу?ан килем алыу ?с?н ойошторола [3] .

Коммерция?а ?арама?ан корпорациялар тип дини ойошмалар, белем бире? ?лк??енд?ге корпорациялар (м?кт?пт?р, колледждар, университеттар ?.б.), х?йри? фондтары ?анала [3] .

Х??ерге заман континенталь хо?у?и?тт? корпорация т?ш?нс??е инглиз-саксон хо?у?и?тт?ге т?ш?нс?н?н айырыла. У?а континенталь хо?у? система?ына хас бул?ан юридик конструкциялар, м???л?н, шир??тт?р, д??л?т учреждениелары ин?. Шул у? инглиз-саксон хо?у?и?тен? хас юридик ш?хест?р (идара ите? эшм?к?рлеге мен?н булыш?ан д??л?т органдары) индерелм?й [3] .

Р?с?й Федерация?ыны? хо?у? система?ы роман-герман хо?у? ?аил??ен? ?арай.

??м?лд?ге Р?с?й ?ануни?тенд? юридик ш?хес т?ш?нс??е бирел? ( РФ ГК-?ыны? 48-се статья?ы 1-се ?л?ш?). Корпоратив ??м унитар юридик ш?хест?рг?, шулай у? коммерция ??м коммерция?а ?арама?ан ойошмалар?а классификация я?ала. Корпорацияны? билд?л?м??е бирел?. РФ ГК-?ында предприятие ??м ойошма т?ш?нс?л?рен? билд?л?м? ю?. Юридик ш?хест?р ?с?н ойоштороу-хо?у?и формалар?ы? ябы? исемлеге т??дим ител?.

Корпорациялар?ы? билд?л?ре (типик ?ы?аттары) [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Юридик ш?хес булара? ойошторол?ан корпорациялар?ы т?????е, улар?а идара ите??е ??м улар?ы? операцияларын к?йл?г?н закондар илд?н илг? т?рл?нерг? м?мкин, шуны? ?с?н корпорация?а универсаль юридик билд?л?м? бире? м?мкин т?гел. СНС-2008 корпорациялар?ы? Милли хисаптар система?ы к??леген?н айырыуса м??им тип ?анал?ан типик ?ы?аттарына ентекле тасуирлама бир?.

Корпорация ? ул ?ануни?тк? ярашлы ойошторол?ан, был корпорацияны? акционер?ары булыуы ихтимал бул?ан институциональ бер?мект?р??н бойондоро??о? й?ш?г?н юридик ш?хес . Корпорацияны? барлы?ы, атама?ы ??м адресы махсус регистр?а терк?л?. ????тт? корпорация ?ай?ы илд? ойошторол?а, шул илде? и?тисади м?нф???тт?рен? ??т?нл?к бир? тип и??пл?нел?.

?атыу ?с?н тауар?ар ??м хе?м?тт?р етештере? ма?сатында т???лг?н корпорация улар?ы и?тисади ???ми?тле ха?тар буйынса ?ата. Был корпорацияны? ба?ар етештере?се?е булыуын а?лата.

Корпорация ??ене? эш-??м?лд?ре, й?кл?м?л?ре ??м контракттары ?с?н закон алдында тулы?ынса яуаплы. Корпорация етештере? эшм?к?рлеге, килемд?ре й?ки активтары й???тен?н ?ай?ы илде? резиденты бул?а, шул илде? ?алым режимы субъекты булып тора.

Корпорацияны? милке акционер?ар коллективыны?ы булып тора. Акционер?ар?а дивиденд р??ешенд? билд?ле бер отчет осоро а?ымында б?лен? тор?ан килем д??м?ле корпорация директор?ары тарафынан билд?л?н?. Килем ????тт? акционер?ар?а акцияларыны? й? капиталда ?атнашыу?ы? баш?а т?р??рене? ха?ына й?ки ?анына нисб?тле б?лен?. Бер ?к корпорацияла т?рл? хо?у?тар т?ьмин ите?се т?рл? акциялар типтары була ала.

?г?р корпорация эшм?к?рлеген ту?тат?а й? ябыл?а, акционер?ар б?т? активтар ?атылып б?т?п, бурыстар т?л?нг?нд?н ?у? ?ал?ан саф капитал ха?ында ?л?шк? инерг? хо?у?лы. ?г?р корпорация, бурыстары уны? активтары ха?ынан артып китеп, банкрот тип и?лан ител??, акционер?ар ?ал?ан бурыстар?ы т?л?рг? тейешле т?гел.

Корпорация эшм?к?рлеген? контроль акционер?ар тарафынан коллектив р??ешт? тормош?а ашырыла. Корпорацияны? директор?ар советы була, ул корпорацияны? с?й?с?те ?с?н яуаплы ??м корпорацияны? т?п идарасыларын т???йенл?й. Директор?ар советы ????тт? акционер?ар?ы? коллектив тауыш бире?е юлы мен?н т???йенл?н?.

Л?кин ??м?лд? айырым акционер?ар ?урыра? йо?онто я?ау м?мкинлеген? эй? ??м корпорацияны? с?й?с?те ??м операциялары ??т?н?н акционер?ар?а ?ара?анда ?урыра? контролг? эй?.

Акционер?ар?ы? тауыш бире? хо?у?ы ти? булмауы ихтимал. ?ай?ы бер тип акциялар тауыш бире? хо?у?ы й???тен?н ?урыра? к?с т?ьмин ит?, икенсел?ре директор?ар советына т???йенл?? хо?у?ы й? к?пселек тауыштар мен?н ?тк?н т???йенл????рг? вето ?алыу хо?у?ы ке?ек айырым хо?у?тар бир?. Бындай айырым хо?у?тар, х?к?м?т корпорацияны? акционеры бул?ан осра?та, уны? ?улында булыр?а м?мкин.

Тауыш бире? хо?у?лы к?п акционер?ар?ы? уны ?улланмауы ихтимал, шунлы?тан акционер?ар?ы? ойош?ан ??селеге корпорация с?й?с?те ??м операцияларына контролде тормош?а ашырыуы ихтимал.

Корпорация?а идара ите? моделд?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Корпорация?а идара ите? система?ы компаниялар?ы? менеджер?ары мен?н хужалары ара?ында?ы м?н?с?б?тт?р?е к?йл?й, шулай у? м?нф???тле я?тар?ы? (компания акционер?арыны?) ма?саттарын яраштыра ??м шулай итеп компаниялар?ы? ????мт?ле эшен т?ьмин ит?. Корпорация?а идара ите??е? т?рл? моделд?ре бар: инглиз-американ, немец (инсайдерлы?), япон моделд?ре.

Инглиз-американ моделенд? акционер?ар?ы? м?нф???те к?п ?анлы ва? инвестор?ар тарафынан к????л?ндерел?, идаралы? корпорация менеджменты ?улында була. Немец (инсайдерлы?) моделенд? корпорация эшм?к?рлегенд? м?нф???те бул?ан б?т? я?тар (акционер?ар, менеджер?ар, персонал, банктар, ижтима?и ойошмалар) ?арар?ар ?абул ите? барышында ?атнашыр?а хо?у?лы.

Инглиз-американ ??м герман моделд?ре ? ике сикке вариант. Улар ара?ында к?п ?анлы милли формалар бар. Япон моделен? тулы?ынса ябы?лы? ??м банк контролен? ниге?л?не? хас, был менеджер?ар?а контроллек ите? проблема?ын к?мет?. Идаралы?ты? ?аил? моделе донъяны? б?т? илд?ренд? тарал?ан, был системала корпорация?а идара ите? я?ын ту?андар (?аил?) тарафынан тормош?а ашырыла. Корпорациялар?а идара ите??е? Р?с?й моделенд? милек хо?у?тарын ??м контролде б?леше? принцибы танылмай [4] .

Япон моделен? социаль берг?лек, бер??млек ??м корпоратив м???ни?т хас. Был моделде? т?п элементы ? персоналды ??мерлекк? яллау принцибы.

Р?с?й хо?у?и?тенд? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

2014 йылды? 5 майында сы??ан № 99-ФЗ Федераль закон РФ Граждан кодексына ≪Корпоратив ??м унитар юридик ш?хест?р≫ тиг?н 65.1-се статьяны индер?.

Был статьяны? 1-се пунктына ярашлы, ойоштороусылары (?атнашыусылары) унда ?атнашыу (а?за булыу) хо?у?ына эй? бул?ан ??м ю?ары органды ойоштор?ан юридик ш?хест?р корпоратив юридик ш?хест?р (корпорациялар) булып тора. Улар?а т?б?нд?гел?р ?арай:

  • хужалы? шир??тт?ре ??м й?м?и?тт?ре
  • кр??ти?н (фермер) хужалы?тары
  • хужалы? ите? партнерлы?тары
  • етештере?сел?р ??м ?улланыусылар кооперативтары
  • ижтима?и ойошмалар
  • ассоциациялар (берлект?р)
  • к?сем?е? милек милексел?ре шир??тт?ре
  • Р?с?й Федерация?ыны? казак й?м?и?тт?ре д??л?т реестрына индерелг?н казак й?м?и?тт?ре
  • Р?с?й Федерация?ы ?? ?анлы т?п халы?тарыны? общиналары.

Ойоштороусылары улар?ы? ?атнашыусы?ына ??м а?за?ына ?йл?нм?г?н юридик ш?хест?р унитар юридик ш?хес булып тора. Улар?а т?б?нд?гел?р ин?:

  • д??л?т ??м муниципаль унитар предприятиелар
  • фондтар
  • учреждениелар
  • автономиялы коммерция?а ?арама?ан ойошмалар
  • дини ойошмалар
  • асы? хо?у?и компаниялар.

Шулай у? ?ара?ы? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. 1,0 1,1 Покровский И.А. История римского права . ? Издание 3-е, исправленное и дополненное. ? Петроград: издание юридического книжного склада ≪Право≫, 1917. ? (Классика российской цивилистики). ? ISBN 5-8354-0232-5 .
  2. Сыродоева О. Н.  Проблемы юридической личности в законодательстве США  (рус.) // Известия высших учебных заведений. Правоведение : Научно-популярный журнал. ? СПб. : Изд-во С.-Петербург. ун-та, 1992. ? № 4. ? С. 25?35.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Кашанина Т. В. Хозяйственные товарищества и общества: правовое регулирование внутрифирменной деятельности. Учеб. для юрид. вузов и фак.. ? М .: Инфра-М, Кодекс, 1995. ? 543 с. ? ISBN 5-86225-175-8 .
  4. Корпоративное управление: история и практика . www.cbr.ru. Дата обращения: 2 декабрь 2019.

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]