Блюхер Василий Константинович

Был мәҡәлә һайланған мәҡәләләр исемлегенә керә
Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
( Василий Блюхер битен?н й?н?лтелде)
Блюхер Василий Константинович
рус.   Васи?лий Константи?нович Блю?хер
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат
Гражданлы?   СССР
Хе?м?т ите?е СССР
Патронимы й?ки матронимы Константинович [d]
Тыу?ан к?н? 19 ноябрь ( 1 декабрь ) 1889 или 19 ноябрь 1890 ( {{padleft:1890|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:19|2|0}} ) [1]
Тыу?ан урыны Барщинка [d] , Рыбинск ?й??е [d] , Ярославль губерна?ы [d] , Р?с?й империя?ы
Вафат бул?ан к?н? 9 ноябрь 1938 ( {{padleft:1938|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:9|2|0}} ) [2] [3] [1]
Вафат бул?ан урыны М?ск?? , СССР
?лем с?б?бе тромбоз [d]
Место содержания под стражей Лефортово т?рм??е [d]
??н?р т?р? х?рби хе?м?тк?р , с?й?см?н
Бил?г?н вазифа?ы СССР-?ы? Ю?ары Советы Президиумы а?за?ы [d] ??м СССР Ю?ары Советы депутаты [d]
У?ыу йорто церковно-приходская школа [d]
С?й?си фир?? а?за?ы Советтар Союзы Коммунистар партия?ы , Р?с?й социал-демократик эшсел?р фир???е [d] ??м Р?с?й социал-демократик эшсел?р (большевиктар) партия?ы
?атнашыусы ВКП(б)-ны? XVII съезы [d]
Х?рби звание Советтар Союзы Маршалы
Командалы? итк?н Народно-революционная армия Дальневосточной Республики [d]
?у?ыш/алыш Беренсе донъя ?у?ышы , Р?с?й?? Граждандар ?у?ышы , ?ытай?а Граждандар ?у?ышы [d] , ?ытай-К?нсы?ыш тимер юлында?ы конфликт (1929) ??м Х?с?н к?ле алыштары [d]
??ск?р т?р? Уры? император армия?ы [d] ??м Эшсе-кр??ти?н ?ы?ыл армия?ы
Ойошма а?за?ы КПСС ???к комитеты ??м Б?т? Р?с?й ???к Баш?арма Комитеты
Ма?таулы исемд?ре ??м баш?а б?л?кт?ре
Ленин ордены Ҡыҙыл Байраҡ ордены Ҡыҙыл Йондоҙ ордены «Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһының егерме йыллығы» юбилей миҙалы Дәүләт именлегенең почётлы хеҙмәткәре Георгий миҙалы
  Блюхер Василий Константинович Викимилект?

Блюхер Василий Константинович ( 1 декабрь 1890 йыл [4] ? 9 ноябрь 1938 йыл ) ? СССР-?ы? х?рби, д??л?т ??м партия эшм?к?ре. Советтар Союзы Маршалы (1935), 1-се ?ы?ыл Байра? (1918) ??м 1-се ?ы?ыл Йондо? ордендары (1930) кавалеры. 1938 йылды? 22 октябренд? РККА-ла?ы массауи репрессиялар барышында ?ул?а алына ??м 1938 йылды? 9 ноябренд? Лубянка май?анында?ы НКВД т?рм??енд? вафат була; ?лг?нд?н ?у? КПСС ???к Комитеты Политбюро?ы Президиумыны? 1956 йылды? 6 мартында?ы ?арары буйынса а?лана [5] .

Биография?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Легендалар ??м версиялар

?аил? легенда?ы буйынса, Василий Константиновичты? фамилия?ы 1812 йыл?ы Ватан ?у?ышында ?атнаш?ан ?артата?ы, крепостной кр??ти?н Феклисты? ?ушаматынан алын?ан. ?у?ыштан ауыл?а ?айт?ан Феклист был ?ушаматты алпауыт Кожиндан ала, уны? наградаларын к?реп ?ал?ан отставкала?ы полковник, й?н??е, был ≪?ойоп ?уй?ан фельдмаршал Блюхер≫ [5] тип ?йтк?н.

Ирт? йылдары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Василий Константинович Блюхер Ярославль губерна?ы Рыбинск ?й??ене? Барщинка ауылында кр??ти?н ?аил??енд? тыуа (х??ерге Рыбинск районы. Уры? [6] . Ата?ы ? Константин Павлович Блюхер. ?с??е ? Анна Васильевна Медведева. Василий ?аил?л? беренсе бала була. Бары?ы ?аил?л? д?рт бала т?рби?л?н?.

1904 йылда, сирк??-м?х?лл? м?кт?бенд? бер йыл у?ы?андан ?у?, ата?ы улын Петербург?а эшк? алып кит?. Ул ≪малай≫ булып магазинда эшл?й, ?у?ынан Француз-Уры? машиналар т???? заводында ?ара эшсе булып хе?м?т ит?, унан эшсел?р митингыларында ?атнаш?ан ?с?н эшт?н ?ыуыла. Эш э?л?п, ул М?ск??г? юллана. 1909 йылда Метровагонмаш?а слесарь булып эшк? т?ш?. 1910 йылда баш к?т?ре?г? ?нд?г?н ?с?н ?ул?а алына ??м т?рм?г? ябыла. 1913 ? 1914 йылдар?а М?ск??-?а?ан тимер юлында?ы о?таханалар?а эшл?й. Василий Блюхер?ы? ?усты?ыны? ?атыны Лидия Богуцкая ??йл??е буйынса:

Бер ва?ыт Павел ми?? ?йтк?йне: ≪… ул [Василий] был осор?а М?ск???? сау?аг?р ?атыны Белоусовала приказчик булып эшл?й, уны? ??й?рк??е була ??м бер нинд?й ?? заводтар?а булмай ??м революцион эшм?к?рлект? ?атнашмай≫ … Василий ??е тормошоно? был осоро тура?ында тел?р-тел?м?? кен? ??йл?й ине.

Беренсе донъя ?у?ышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Беренсе донъя ?у?ышы башланыуы мен?н 1914 йылды? авгусында мобилизация буйынса М?ск?? ?ала?ында х?рби хе?м?тк? алына. 1914 йылды? 27 октябренд? 56-сы Кремль запаста?ы батальон?а (командиры полковник Гондель) поручик Андреев ет?кселегенд?ге 3-с? рота?а еб?рел?. 1914 йылды? 27 октябренд? марш рота?ы мен?н 5-се пехота дивизия?ына й?н?лтел?. Шул у? йылды? 16 ноябренд? 9-сы армияны? 5-се пехота дивизия?ы 19-сы Кострома полкына р?довой д?р?ж??енд? хе?м?т ит? башлай, артабан 1-се батальонды? (командиры подполковник Шумаков) 4-се рота?ына т???йенл?н? (командиры капитан Гузиков).

Х?рби батырлы?тары ?с?н ике Георгий т?ре?ен? (3-с? ??м 4-се д?р?ж?), 4-се д?р?ж? Георгий ми?алына лайы? була, кесе унтер-офицер д?р?ж??ен? к?т?рел?.

4-се д?р?ж? Георгий ми?алы мен?н наградланыуы тура?ында бойоро? бар (1915 йылды? 2 июленд?ге 185-се ?анлы бойоро?, ми?алды? номеры 313935). Батырлы? к?р??тк?н дата?ы ла бар ? 1914 йылды? 28 ноябре.

3-с? ??м 4-се д?р?ж? Георгий т?рел?ре мен?н наградланыуы тура?ында м??л?м?тт?р табылма?ан [7] . Унтер-офицер форма?ында ??м Георгий т?рел?ре мен?н т?шк?н фотоларыны? булмауы, полк буйынса бойоро?тар?ы? табылмауы Ысынында Блюхер?ы? был наградалар?а лайы? булыуы шик тыу?ыра [8] .

1915 йылды? 8 ?инуарында Дунаец йыл?а?ы тир??енд? Блюхер бик ауыр й?р?х?тл?н?. Ике яуырыны, янбаш ??й?ге ярсыла, шу?а к?р? бер ая?ы икенсе?ен?н 1,5 сантиметр?а ?ы??ара. И??е? х?лд? уны армия госпитален? алып кил?л?р, б?т??е уны? т?нен?н ?иге? ярсы? сы?арыла. Профессор Пивованский бик ?атмарлы операция эшл?й ??м бар к?с?н уны? ??мерен ?а?лап ?алыу?а ?ала. Блюхер?ы ике тап?ыр ?лел?р б?лм??ен? сы?аралар. Белая церковь ?ала?ынан Блюхер?ы император Петр I исеменд?ге М?ск?? х?рби госпиталг? к?сер?л?р.

Ал?ан й?р?х?тт?ре ????мт??енд? Блюхер 1916 йылды? мартында беренсе разрядлы пенсия мен?н хе?м?тт?н бушатыла. 1916 йылды? апреленд? ?а?анда гранит о?тахана?ында эшл?й, ?у?ынан ва?ытлыса Сормов суднолар т???? заводына эшк? т?ш? ( Т?б?нге Новгород ), артабан ?а?анда Остерман механик заводында эшл?й. 1916 йылды? июненд? большевиктар?ы? Р?с?й социал-демократик эшсел?р партия?ына ин? (партбилетын номеры 7834693).

Революция ??м Уралда Граждандар ?у?ышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Февраль революция?ын Блюхер ?азан губерна?ында?ы Петровский ?ала?ында ?аршы ала, был са?та ул май эшк?рте? заводында слесарь-моторсы булып эшл?й. 1917 йылды? майында В. В. Куйбышев мен?н таныша, ул Блюхер?ы агитация алып барыр ?с?н 102-се запаста?ы полкына еб?р?, унда ул полк комитетына ??м ?ала ?алдат депутаттары Советына ?айлана. Октябрь революция?ы башланыу?а Блюхер ?амар Х?рби-Революцион Комитеты а?за?ы булып ?аршы ала. ?амар?а совет власы урынлаш?андан ?у? ул ?амар гарнизоны комиссары яр?амсы?ы ??м губерна революцион т?ртибе ?а?ы начальнигы булып кит?.

Блюхер Граждандар ?у?ышында ???ем ?атнаша. 1918 йылда К?нья? Урал?а Ырымбур каза?лы?ы атаманы, полковник А. И. Дутов мен?н к?р?ше? ?с?н й?н?лтел?. Йыйылма ?амар ??м ?ф? ?ы?ылгвардиясылары отряды (командиры ? В. К. Садлуцкий ??м комиссары В. К. Блюхер) ?амар?ан ноябрь а?а?ында сы?а ??м 1917 йылды? 3 декабренд? Сил?бег? килеп ет?. Блюхер Сил?бел? ?ала ??м Х?рби-Революцион комитетын ет?кл?й. Блюхер?ы? ??ск?р??ре Дутовты е?? ??м 1918 йылды? 31 ?инуарында Ырымбур?ы ала. Артабан улар казактар?ы ?ы?ыры?лауын дауам ит?л?р ??м 1918 йылды? мартында Ырымбур ??ск?рене? 2-се х?рби округы ???ге Верхнеурал ?ала?ын яулай?ар. Дутов ??ене? армия?ыны? ?алды?тары мен?н ва?ытлыса Тур?ай дала?ында й?шерен?.

1918 йылды? 1 апреленд? Ырымбур 1-се х?рби округы ??ск?ре казактары Ырымбур?ы ?амай?ар ??м совет Т?рк?станы мен?н б?йл?неш ???л?. Дутовсылар мен?н к?р?шк? Ырымбур тир??ен? В. К. Блюхер й?н?лтел?, уны? ет?кселеге а?тында ?ы?ылгвардиясылар отряды (командиры ? С. Я. Елькин), Екатеринбург кавалерия эскадроны, Сил?бе узелы эшсел?рен?н ??м эшсе ирекм?нд?рен?н тор?ан Сил?бе батарея?ы ??м элекке кадровый офицер?арынан ?абаттан булдырыл?ан 1-се Урал пехота полкы була. 1918 йылды? 23 майында Блюхер?ы? ?амар аша тимер юлы буйлап бар?ан отряды ?амау?а ?ал?ан Ырымбур?а килеп ет? ??м унда?ы гарнизон мен?н б?йл?нешк? ин?. 26 май?а Блюхер?а Сил?бел?ге австро-венгр ?сир??ре фетн?г? к?т?реле?е тура?ында х?б?р кил?.

1918 йылды? июненд? Блюхер?ы? баш?а отрядтар главкомдары мен?н ???г? киле?е ар?а?ында ??ск?р??р мен?н ет?кселек ите? Г. В. Зиновьев?а й?км?тел?. 23 июнд? Зиновьев Блюхер?а Ырымбур ? Бы?аулы? тимер юлы буйлап ??ж?м башлар?а бойора. Чехословак корпусына ?аршы ??ж?м итк?н ?ы?ылгвардиясылар ?амау?а ?алыуынан х??ефл?неп, Блюхер отрядтар?ы Ырымбур?а табан сигендер?. Был ва?ытта Ырымбур?а егермел?п т?рл? ?ы?ыл отрядтар йыйыла. 1918 йылды? 3 июленд? белочехтар яр?амында казактар Ырымбур?ы яулап ала, ?ы?ыл отрядтар?ы? к?пселеге Т?рк?стан?а сиген?, ? Блюхер ет?кслеге а?тында?ы Урал отряды (пехота ? 700, атлылар ? 50, пулемёт ? 16, орудие ? 4) ?ы?ыл Армия мен?н тоташыу ма?сатында т?нья??а табан й?н?л?.

1918 йылды? й?йенд? Ырымбур  ? ?ф?  ? Сил?бе тир??енд? эш итк?н К?нья? Урал эшсел?р отрядтары Чехословак корпусыны? фетн??е ар?а?ында ?ы?ыл Армия?ыны? регуляр частарынан ??м т?ьмин ите? райондар?ан ситт? ?ала ??м партизан ??м?лд?рен? к?с?. Июль урта?ына партизан отрядтары (И. С. Павлищев ет?кселегенд?ге 1-се Урал, М. В. Калмыковты? ? Богоявленск, Н. Д. Каширинды? ? К?нья?, Н. Д. Томинды? ? Троицк, И. Д. Каширинды?  ? Верхнеурал ??м ??м баш?а отрядтар) атаман А. И. Дутов отрядтары ?амау?а ?ал?ан Белорет?а сиген?л?р. Бында, 16 июлд?, командир?ар к???шм??енд? б?т? к?ст?р?е Урал йыйылма отрядына берл?штере? ??м Верхнеурал, Миасс, Екатеринбург аша К?нсы?ыш фронты ??ск?р??рен? ?аршы сы?ыу буйынса ?арар ?абул ител?. Каширин баш командующий итеп ?айлана, уны? урынба?ары итеп Блюхер т???йенл?н?. 18 июлд? отряд поход?а сы?а ??м 8 к?н эсенд? ?аты ?у?ыштар?а Верхнеурал ? Й?р???н тир??ен? барып ет?, ?мм? к?ст?ре а? булыуы ай?анлы (4700 штык, 1400 ?ылыс, 13 орудие) элекке урын?а сигенерг? м?жб?р була. 12 августа яралан?ан Каширинды Блюхер алыштыра, ул отрядтар?ы полктар, батальондар ??м роталар итеп ??г?рт? ??м я?ы поход планын т??дим ит?: Петровск, Богоявленск ??м Архангельск заводтары аша Красноуфимски?а сы?ыр?а, бында улар?а эшсел?р яр?ам итеп, а?ы?-т?лек мен?н т?ьмин ит? ала. 5 августа поход?а сы?ып, 13 августа Богоявленский ауылы (х??ер Красноусольский ) тир??енд? Урал ?ырты аша ?теп, М. В. Калмыковты? Богоявленск партизан отрядын (2 ме? кеше), ? ?у?ынан, 17 августа, В. Л. Дамбергты? Архангельск отрядын (1300 кеше) ??м баш?а к?ст?р?е ??ен? ?ушып ала.

К?нья? Урал партизандарыны? йыйылма отряды ?аты х?рби дисциплиналы армия д?р?ж??ен? тиклем ???, уны? составында 6 у?сылар, 2 кавалерия полкы, артиллерия батальоны ??м баш?а подразделениелар (б?т??е 10,5 ме? ?ылыс ??м штык, 18 орудие) була. 20 августа армия Йылым ??м Ирны?ша тир??енд? а? гвардия частарын ?ыйрата. 27 августа Бердянина Поляна ауылы янында Э?ем йыл?а?ы аша сы?а ??м Иглин ?асаба?ын ба?ып ала (?ф?н?н 12 км к?нсы?ыш?ара?) ??м ?ф? ? Сил?бе тимер юлыны? бер участка?ын емереп, а?тар?ы? Себер мен?н б?йл?нешт?рен 5 к?нг? ????г? ?лг?ш?. 10 сентябрг? ?арата Ас?ын тир??енд? ?ф? йыл?а?ында армия дошман?а я?ы ??ж?мд?р я?ап, Т?йн?- Озерск ауылы янында ?амау?ан сы?а ??м12-14 сентябр?? К?нсы?ыш фронтыны? 3-с? армия?ыны? ал?ы частары мен?н тоташа. 10 конд?н К??г?р ?ала?ына килеп ет?, унда армия ?ур бер ?л?ш? 4-се Урал у?сылар дивизия?ы итеп ??г?ртеп ?орола (1918 йылды? 11 ноябрен?н ? 30-сы), дивизия?а Блюхер ет?кселек ит?.

54 к?н дауамында Блюхер?ы? дивизия?ы 1500 километр бик ауыр юл ?теп, 20-н?н ашыу алышта ?атнаша, 7 дошман полкын ?ыйрата ??м 1918 йылды? к???нд?ге К?нсы?ыш фронтыны? ??ж?мен? булышлы? ит?. Ошо героик поход?а у?ышлы ет?кселек итк?н ?с?н Блюхер совет х?рби начальниктары ара?ынан беренсе булып ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н?.

?ы?ыл Байра? орденыны? беренсе кавалеры Василий Блюхер. 1919 йыл

4-се Урал дивизия?ы Богородск ? Су?сын ? Осиновка й?н?леше буйынса пункттар?ы яулап алыр?а ??м Красноуфимск? Бисерт заводы й?н?лешенд?ге ??ж?мг? ??ерл?нерг? бойорола. 27 сентябр?? Блюхер командарм Берзин?а Молебск заводын алыу туара?ында х?б?р ит?, артабан ?аты алыштар?ан ?у? Богородск ??м Красноуфимск ?алалары ба?ып алына, шулай у? 4-се дивизия а?тар?ы Сылва, Батам, Бисерть, ?ф? йыл?алары аша ?ыуып еб?р?.

Фронтта х?лд?р насарая бара. 4-се Урал дивизия?ыны? х?л?е?л?нг?н полктары фронтты ?? ?улдарында тотоп ?ала алмай. Фронт ?ы?ы?ын ?ы??артыу буйынса ?арар сы?арыла, Блюхер командир?ар?а ????рене? частарын Сылва йыл?а?ы буйлап урынлаштырыр?а ?уша. Ноябрь башында Блюхер, элекке яралары асылып, ауырый башлай. Медицина комиссия?ы ?ы?ымта?ы буйынса 1918 йылды? ноябрь а?а?ында ул тыу?ан ауылына ?айта.

Ялдан ?у? Блюхер 30-сы у?сылар дивизия?ына командующий итеп т???йенл?н? [9] , был ва?ытта К??г?р ??м Пермь ?алалары ?с?н ?аты б?релешт?р бара. 19 декабр?? а?тар К??г?рг? я?ыная. 21 декабр?е? кисенд? К??г?р ?алдырыла. Блюхер дивизияны ?с ?л?шк? б?л?, улар т?рл? й?н?лешт?р?? сиген? башлай?ар.

1919 йылды? 31 ?инуарында Блюхер 3-с? армия н дивизия командующийы яр?амсы?ы итеп т???йенл?н? (командующийы ? Сергей Александрович Меженинов). К?нсы?ыш фронттыны? штабы ашы?ыс р??ешт? ны?ытыл?ан райондар (укрепрайондар) система?ын булдырыр?а ?арар сы?ара. Блюхер Вятка х?рби гарнизонына начальник итеп к?серел? (шул у? ва?ытта элекке вазифа?ында ла ?алдырыла). 1919 йылды? 3 апреленд? Блюхер Вятка?а килеп ет?. Вятка-Слобода районы мен?н идара ите? ?с?н Х?рби советы (тройка) ойошторола, уны? составына В. К. Блюхер, С. А. Новоселов, В. Ф. Сивков ин?л?р. Июнь урта?ында Блюхер 3-с? армия Реввоенсоветына укрепрайон булдырылыуы тура?ында х?б?р ит? ??м уны фронт?а еб?ре??е ?тен?, ?мм? Меженинов уны? ?тенесен кире ?а?а ??м Пермь укрепрайоны командующийы итеп т???йенл?й.

1919 йылды? 6 июленд? Блюхер 51-се у?сылар дивизия?ы начальнигы итеп ?уйыла. Дивизия Т?м?нд?н Байкал?а тиклем ?у?ыш юлын ?т?.

Блюхер?ы? дивизия?ы 6 августа т?м?нде азат итеп, Тубыл йыл?а?ы аша сы?ып, Тубыл ??м Ишем ?алаларына ынтыла. Уны? 151-се бригада?ы Тубылды кисеп сы?ып, а? гвардия мен?н ?аты алыштар алып бара ??м сентябрь башына Тубыл ?ала?ын яулай. Был бригадала дивизия начальнигы ла була. 153-с? бригада дивизия штабы ?арама?ында Т?м?нд? резервта тороп ?ала.

1919 йылды? сентябрь урта?ында колчаксылар 3-с? армия?а ?аршы контр??ж?м башлай?ар. Фронт ???л??е ар?а?ында 29-се у?сылар дивизия?ы ауыр х?лг? тарый. Уны? бригадаларыны? бере?е тулы?ынса ?ыйратыла, шу?а к?р? Ялуторовск ?ала?ына х??еф янай. 3-с? армия командармы Блюхер?а ашы?ыс р??ешт? Т?м?нд?н ?леге район?а 153-с? бригаданы к?серерг? ?уша. Был ва?ытта 151-се бригада Ишем ?ала?ына я?ынлаша ??м уны алыр?а йыйына. Ошо ва?ытта Блюхер бригада?ы мен?н ?амау?а ?ала я?а ??м Ишемде яулау планынан баш тартып, урман?а сигенерг? м?жб?р була. Ти???н Блюхер?ы? частары (1827 кеше ??м 12 орудие) Ашлык ауылы янында (х??ерге Вагай районы) ?амау?а эл?г?.

1919 йылды? 29 сентябренд? икенсе бригада ?ы?ылармеецтары Александр Вылегжанин ??м Геннадий Маландин Блюхер?а Тубылдан пакет алып кил?л?р (ике?е л? ?у?ынан ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н?л?р). Блюхер бер нис? т?рк?м мен?н тылдан а? гвардия т?рк?м?н? ??ж?м ит?. Баш?а ике полкка Ашлы? ?а?лы?тары буйлап Богалинг? сы?ыу ма?саты ?уйыла. 2 октябр?? Блюхер ет?кслегенд?ге т?рк?м к?тм?г?нд? а?тар?ы Бакшеево ??м Каудабаево ауылдары янында ??ж?мл?й. Дошман сиген?. Блюхер?ы? т?рк?м? Мамай ауылы янында ту?тала ??м 6 окябрг? ?ара?ан т?нд? Щукино ауылына ??ж?м ит?, унан 27-се ?рге тура Себер у?сылар полкын (ет?ксе?е ? полковник Франк) ?ыуып сы?ара. 7 октябр?? Куримово ауылын яулай?ар ??м ????ре ?амау?а эл?г?л?р. Щукин-Куримово-Мамаево районында Блюхер?ы? к?с???л?нг?н т?рк?м? Богоярск ауылы тир??енд? ?амау?ан сы?ыу?а ?лг?ш? ??м ?с к?нд?н ?ы?ыл Армия мен?н тоташа.

22 октябрг? ?ара?ан т?нд? 153-с? бригаданы? частары Тубыл ?ала?ын алалар. Блюхер?ы? дивизия?ы Себер?е колчаксылар?ан азат ите??? ???ем ?атнаша. Ноябрь а?а?ында К?нсы?ыш фронты ??г?ртеп ?оролоуы ар?а?ында 51-се дивизия 5-се армия составына тапшырыла, ?у?ынан уны ?ы?ыл Армияны? баш ?омандование?ы резервына к?сер?л?р.

1920 йылды? мартында Блюхер Новосибирск?а РККА-ны? баш командование?ы резервына к?серелг?н 51-се дивизияны? командиры итеп т???йенл?н?. Резервта дивизия 1920 йылды? июлен? тиклем була. Яугир?ар Себер тимер юлын т???кл?ндер?л?р. 1920 йылды? майында Блюхер ВОХР-?ы? К?нбайыш-Себер секторы начальнигы итеп т???йенл?н? [10] .

Граждандар ?у?ышы ?ырымда [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1920 йылды? 4 июленд? Блюхер 51-се дивизия?ы начальнигы вазифа?ына ?айтарыла ??м П. Н. Врангелде? Рус армия?ы мен?н к?р?ш алып барыу ?с?н К?нсы?ыш фронтына й?н?лтел?.

1920 йылды? 15 июлен? ?арата дивизияла комсостав ??м административ-хужалы? хе?м?тенд? ? 1276, пехота яугир?ары ? 10 596, баш?а яугир?ар ? 1044 кеше и??пл?н?. ?оралдар?ан: винтовка ? 12 139, ?ылыс ? 1179, пулемёт ? 201, бомбомет ? 6, 3- дюймлы орудие ? 24, ауыр орудие ? 8, Люис, Шоша автоматик ??м баш?а винтовка, ? 41; артснабдив складтарында: 3- линейный пехота винтовка?ы ? 1582, драгун винтовка?ы ? 281, пулемёт ? 2, автоматик мылты? ? 3, шашка ? 31.

1920 йылды? 7 авгусынан алып дивизия Апостолово станция?ында й?кт?р??н бушатыла ??м 52-се латыш дивизия?ы артынан Днепр?ы? ?ул я? ярына сы?а башлай. Ул икенсе эшелонда к?ст?рен туплай ??м Каховка тир??енд? оборона?а ??ерл?н?. 1920 йылды? 7 авгусынд апланлаштырыл?ан ??ж?м буйынса Блюхер ?? ??н???т?е?леген белдер?: армия командующийы И. П. Уборевич?а ??ж?м ??ерлек?е? ?тк?релде тип я?а. ?леге т?н?итл?? командарм мен?н Блюхер?ы? ара?ында?ы м?н?с?б?тт?рг? кире йо?онто я?ай.

Икенсе ??ж?м осоронда 51-се дивизияны? полктары Врангелде? атлы корпусын (ет?ксе?е И. Г. Барбович) ?ыйрата ??м Каховка плацдармына сиген?л?р. ?леге плацдарм?а ??ж?м итк?н са?та а?тар ????рене? б?т? тиерлек танкыларын ю?алта.

1920 йылды? 27 октябренд? дивизия частарына 29 октябр?е? к?н ???генд? 152-се бригада полктары Т?р?к ?рен?н 8-6 километр алы?лы?ында ту?талалар, 31 октябр?е? ирт??енд? яугир?ар ?р??н 250?300 метр?а булалар. Перекоп т?рк?м? тырышлы?ы мен?н ген? Перекопты яулап алыу м?мкин булмай, шу?а к?р? 2 ноябрг? ?ара?ан т?нд? т?рк?м частары ?р??н т?нья?-к?нбайыш?а табан 7-8 километр алы?лы??а к?серел?. 7 ноябр??н 8 ноябрг? ?ара?ан т?нд? 15-се, 52-се дивизиялар, 153-с? ??м 51-се дивизияны? Айырым бригада?ы Сиваш аша Литва ярымутрау?а ??ж?м ит?л?р. С???т ту?ы?ынсы яртыла 51-се дивизияны? 65 орудие?ы Т?р?к ?рен ??м Корнилов дивизия?ын ут?а тота. Беренсе тул?ын с???т ун икел? ?тк?рел?. 152-се бригада полктары ??м 453-с? полкы ??ж?мг? к?с?. Бер с???тт?н икенсе тул?ын башлана. ?с?нс? тул?ын алдынан Блюхер пехотанан алда броневиктар?ы еб?р?, артабан д?ртенсе тул?ын башлана. 1920 йылды? 9 ноябрене? т?н?нд? алып булма?лы? Перекоп яулана.

11 ноябрг? ?ара?ан т?нд? 151-се бригада почта станция?ын яулай. 51-се дивизияны? б?т? резервтары Юшунг? й?н?лтел?. А?тар ?ур ?аршылы? к?р??т? ??м Армянск ?ала?ына х??еф тыу?ыра. 51-се дивизияны? 151-се бригада?ы латыш дивизия?ы яр?амында с???т ту?ы??а ? Юшунь тимер юлы станция?ын, 15 ноябр?? ? Севастополде, артабан Ялта ?ала?ын яулай.

?ырым ?с?н бар?ан ?у?ыштар?а ?атнаш?ан б?т? частар ??м берл?шм?л?р ара?ынан Блюхер дивизия?ы и? ?ур ю?алты?ар кисер?.

Х?рби ??м?лд?р тамамлан?ас, 51-се дивизия Симферополь ?ала?ы тир??енд? ял?а ту?тай,? Блюхер?а о?айлы ял бирел?.

Х?рби хе?м?тк? Блюхер 1921 йылды? февраленд? кире ?йл?неп ?айта. Дивизия был ва?ытта Одесса губерна?ында дислокациялана, Блюхер Одесса гарнизоны ??м Одесса губерна?ы ??ск?р??ре начальнигы итеп т???йенл?н?.

Алы? К?нсы?ыш Республика?ыны? х?рби министры [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1921 йылды? 27 июненд? Блюхер Х?рби советы р?йесе, Алы? К?нсы?ыш Республика?ыны? баш командующийы ??м АКР-?ы? х?рби министры итеп т???йенл?н?. Республика армия?ын я?ынан ?ороп ??г?рт?, т?ртипте ны?ыта ??м Волочаевка укрепрайонын алып, е?е? яулай. 1921 йылды? 1 июлен? ?арата Халы?-революцион армия?ы штатында 198 ме? кеше и??пт? тора, ?мм? ысынбарлы?та армия частарында 76 ме? кеше ген? була. Республиканы? армия составын т?ьмин итерлек финанстары ??м матди-техник саралары булмай.

1921 йылды? й?й а?а?ына Блюхер алдына барон Унгернды? ??ск?р??ре мен?н к?р?ш бик м??им урын ала. Алы? К?нсы?ыш Республика?ы армия?ы ??м ?ы?ыл Армияны? берл?штерелг?н к?ст?ре мен?н Унгернды? ??ск?р??ре Монголия?а сигенерг? м?жб?р була. Монгол х?к?м?те ?тенесе буйынса АКР ??ск?р??ре ва?ытлыса монгол сиген ?т?л?р ??м Монгол халы? ? революцион армия?ы мен?н берлект? Урганы азат ит?л?р.

1921 йылды? авгусында Дайрене ?ала?ында (х??ерге Далянь) уры?-япон конференция?ы асыла (1922 йылды? апреленд? ябыла), унда Алы? К?нсы?ыш Республика?ы ??м Япония ара?ында Т?нья? Сахалиндан, Приморьенан ??м Амур?а?ы Николаевски?ан япон ??ск?рен эвакуациялау тура?ында ??йл?ше???р ?тк?рел?. 1921 йылды? 5 декабренд? Дайренда Блюхер шифрлан?ан телеграмма ала, унда генерал Молчановты? а? ихтилалсылар армия?ы Уссури станция?ына ??ж?м ите?е ??м уны яулап алыуы тура?ында х?б?р ител?. Шу?а к?р? Блюхер конференциянан китерг? м?жб?р була: ≪ми?? фронт?а китерг? к?р?к. Молчановты ту?татыр к?р?к. Ни тиклем ти?ер?к бе? а?гвардиясылар?ы ?ыйратабы?, шул тиклем ти?ер?к япондар ????рене? ??ск?р??рен сы?арыу буйынса бе??е? т??димд?р?е ?абул ит?с?к≫.

Генерал Молчановты? армия?ы мен?н к?р?ш алып барыу ?с?н К?нсы?ыш фронтында штаб ??м Х?рби совет булдырыла (баш командующий С. М. Серышев, х?рби советы а?залары П. П. Постышев ??м Б. Н. Мельников). Фронт?а Байкал аръя?ынан 1-се айырым Чита у?сылар бригада?ы ??м Троицк-Савск кавалерия полкы к?серел?. Республикала?ы б?т? бул?ан йылы кейем, а?ы?-т?лек, боеприпастар запастары а?гвардиясылар мен?н к?р?шк? й?н?лтел?. 1921 йылды? 22 декабренд? а?тар хабаровск ?ала?ын ба?ып алалар.

1921 йылды? 28 декабрен? ?ара?ан т?нд? генерал Сахаров командование?ы а?тында?ы Волга буйы бригада?ы частары Ин станция?ына ??ж?мен башлай, улар?ы? ма?саты ? ?ы?ылдар?ы? гарнизонын ?амау?а алыр?а ??м ю? итерг?. Кама у?сылар полкы т?нья?тан народоармиясылар?ы? у? флангын урап ?т?. ?ф? кавалерия полкы к?нья?тан бик йылдам р??ешт? рейд я?ай. ?ф? ??м Волга пехота полктары станция?а ??ж?м ит?, ?мм? ту?татылалар. Ин алышы народоармиясылар ?с?н ?ур ???ми?тк? эй? була. Баш к?т?ре?се а?тар армия?ы Ольгохта станция?ына сиген?л?р ??м ашы?ыс р??ешт? Волочаевка тир??енд? ????рене? позицияларын ны?ыта башлай?ар.

1922 йылды? 28 ?инуарында х?рби операциялар мен?н туранан-тура ет?кслек ите? ?с?н Ин станция?ына ??ене? ялан штабы мен?н Блюхер килеп т?ш?. ??ж?м 1922 йылды? 10 феврален? т???йенл?н?. Блюхер планы буйынса, штаб ике т?рк?м ??ерл?й: Ин т?рк?м? (Покусты? йыйылма у?сылар бригада?ы ??м партизан отрядтары) Волочаевка й?н?лешенд? у? фланг?а ??ж?м ит? ??м дошманды Хабаровски?а тиклем ?ыуа, икенсе?е ? Байкал аръя?ы т?рк?м? (ет?ксе?е Томин), уны? составында 1-се ??м 2-се Чита пехота полктары, Троицк-Савск кавдивизионы, е?ел кавалерия дивизионы ??м 1-се айырым Чита бригада?ы, ?ул флангы й?н?леше буйынса ?рге Спасски?а ??м Т?б?нге Спасски?а ??м артабан Казакевичево ?асаба?ына ??ж?м я?ай. 10 февраль т?н?нд? ??м артабан к?н? буйы ?аты алыш бара. Киске с???т бишк? Ин т?рк?м? частарыны? ??ж?мен а?тар кире ?а?а, Халы?-революцион армия?ы подразделениелары 500?600 метр?а сиген?л?р. ?ауа торошо бик насар була: 42 градус?а тиклем ?аты ?ыуы?, кеше ту?а башлай. 428 кеше сафтан сы?а. Томинды? т?рк?м? Забеловский ?асаба?ын ба?ып ала, Поперечный разъезыннан дошманды ?ыуып сы?ара. к?н дауамында т?рк?м ?рге-??м-Т?б?нге спасск ауылдары ?с?н ?аты ?у?ыш алып бара; киск? табан ?леге ауылдар яулап алына. Ин т?рк?м? 11 февралд? ??ж?мде ?абатламай, ? 12 февралд? Молчановты? ??ск?р??ре станцияны ??м Волочаевка ?асаба?ын ?алдырылар ??м ти? арала Хабаровски?ы ?теп кит?л?р. Томинды? т?рк?м? улар?а Приморье?а юлды яба. Молчановты? ??ск?р??ре Розенгартовка ??м Бикин станцияларында ?ур ?аршылы? к?р??т?л?р, ?мм? е?ел?л?р ??м к?нья??а табан сиген?л?р.

Волочаевка ??ж?м операция?ын замандаштар Перекоп операция?ы мен?н са?ыштыралар. Бында а?гвардиясылар ??ск?р??рен? а?а??ы удар я?ала.

Айырыуса ?а?арманлы? ??м батырлы? к?р??тк?нд?ре ?с?н 6-сы у?сылар полкы ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н? ??м ?у?ынан 4-се ?ы?ыл Байра? Волочаевка полкы итеп ??г?ртел?. Шулай у? ?ы?ыл Байра? ордены мен?н 8-се ?анлы бронепоезд б?л?кл?н?.

Волочаевка тир??енд?ге алыштар?ан ?у? Блюхер М?ск??г? кире са?ыртыла, уны? урынына И. П. Уборевич ?уйыла.

Петроград х?рби округы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?ы?ыл Армияны? 1-се у?сылар корпусы командиры. 1922 йыл

Ошо осор?а Блюхер Реввоенсовет р?йесе урынба?ары Э. М. Склянский?а уны х?рби ю?ары у?ыу йортона й?н?лте? ?тенесе мен?н м?р?ж???т ит?, ?мм? был ?тенесе ??н???тл?ндерелм?й.

1922 йылды? 26 августа ул Петроград х?рби округы территория?ында формалаш?ан 1-се у?сылар корпусы командир-комиссары итеп т???йенл?н? (1922 йылды? 30 сентябрен?н). 1923 йылды? 27 апреленд? Петроград ?ала гарнизоны начальнигы вазифа?ын ва?ытлыса баш?арыусы итеп т???йенл?н?, бер ?к ва?ытта 1-се у?сылар корпусы командиры вазифа?ынан да бушатылмай.

Блюхер Петросовет ??м ВЦИК а?за?ы итеп ?айлана. 1922 йылды? октябре а?а?ында, ту?ы?ынсы са?ырылыш ВЦИК-ты? IV сессия?ында ?атнаш?ан са?та Блюхер т??ге тап?ыр Ленинды к?р?, Орджоникидзе, Каменев , Троцкий, Енукидзе, Гусевтар мен?н таныша. Советтар Союзы Маршалы Георгий Жуков комкор Блюхер?ы уны? полкына киле?е тура?ында:

Мин уны? ха?ында бик к?п ишетк?нем бар ине, ?мм? бе? т??ге тап?ыр осрашты?… Мине уны? алса?лы?ы ?сир итте… Легендар герой к?пт?р ?с?н идеал ине. Мин ??ем гел ошо ?о?лан?ыс большевикка, и? киткес ипт?шк? ??м талантлы юлбашсы?а о?шар?а хыяллан?анымды й?шерм?йем…

1923 йылды? 6 сентябренд? М?ск??г? х?рби ??м ди?ге? инспекция?ы начальнигы Гусев ?арама?ына са?ыртыла, бында ул 1924 йылды? феврален? тиклем эшл?й.

1924 йылда Ленинград укрепрайоны коменданты итеп т???йенл?н?, ошо у? ва?ытта 1-се у?сылар корпусы мен?н ет?кселек ит?. 1924 йылды? к???нд? Блюхер ?ытай?а й?н?лтел?. уны? урынына 1-се у?сылар корпусы командиры итеп М. В. Сангурский т???йенл?н?.

?ытай?а [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1924 йылды? к???нд? совет ет?кселеге Блюхер?ы Сунь Ятсенды? т?п х?рби к???шсе?е сифатында ?ытай?а й?н?лт?.

Блюхер Гуанчжоу портына 1924 йылды? октябре а?а?ында ≪Воровский≫ совет х?рби карабында генерал В. В. Уральский псевдонимы а?тында килеп т?ш?, карап бортында Сунь Ятсен мен?н уны? к?п с???тле х?рби к???шсел?р?е? т?п бурыстары асы?лан?ан ??г?м??е ?т?. ?ытай армия?ын совет ?оралы мен?н т?ьмин ите? Блюхер?ы? и? м??им эшт?рене? бере?е була. ?ур булма?ан ва?ыт арауы?ында Сунь Ятсен х?к?м?те 40 ме? винтовка, я?ынса 42 миллион патрон, 48 орудие, 12 тау пушка?ы, 10 ме?д?н ашыу ?ул граната?ы, 230 пулемёт, 18 бомбомет, 3 самолет ??м баш?а т?рл? ?орал ала. Блюхер?ы? инициатива?ы буйынса Гоминьдань ???к комитетыянында Х?рби Совет т???л?, уны? составына Ляо Чжункай, Ху Ханьминя, генерал Сюй Чунчжа, Чан Кайши , Ян Симиня ??м к???шсе сифатында В. В. Уральский (Блюхер) индерел?.

Сиратта?ы х?рби совет ултырышында Блюхер К?нсы?ыш походыны? планы мен?н урта?лаша. План?а ярашлы кисекм??т?н Милли-азатлы? армия?ыны? и? я?шы берекм?л?ре тарафынан генерал Чэнь Цзюнмин?а ?аршы контр??ж?м ойоштороу к??аллана. К?нсы?ыш походы 1925 йылды? 2 февраленд? башлана ??м шул у? йылды? 21 мартында тамамлана. Был походта ХРА т??ге тап?ыр ?ур е?е? яулай, К?нья?-?ытай ди?ге?ене? байта? ?ур районын азат ит?. Ете ме?д?н ашыу дошман ?алдаты ?сирлекк? алына.

?ытай?а Блюхер йыш ауырый: уны герман фронтында ал?ан й?р?х?те ??м бында барлы??а килг?н фотолерматит ауырыуы йонсота. 1925 йылды? й?йен? уны? ?аулы?ы ны? ?а?шай. 1925 йылды? 23 июленд? Блюхер Советтар Союзына дауаланыу ?с?н ?айта.

1926 йылды? май урта?ына Блюхер, х??ер ≪Галин З. В.≫ псевдонимы а?тында ?абаттан ?ытай?а х?рби советник т?п бурыстарын ?т?й башлау ?с?н кил?. 1926 йылды? 23 июненд? Х?рби Советты? сиратта?ы ултырышында Гоминьдань генералдары Блюхер?ы? т?нья? походы проектын ??г?рте? буйынса т??диме мен?н ризалашалар ??м кисекм??т?н Цзянси?а барыу ни?тен?н баш тарталар. Был осор?а?ы х?рби ??м?лд?р?е? а?а??ы ма?саты ? Уханьде яулау. НРА ??ск?р??рене? д?й?м ?аны 100 ме? кешег? я?ын була. Улар?а ?аршы 270 ме? я?шы ?ораллан?ан ?алдат тора. ??ж?м 1926 йылды? октябренд? башлана. НРА корпустары Лилин?а ??ж?м ит?л?р ??м яулай?ар. ????мт?л? улар ? Денсичао, ?у?ынан Чанша станция?ын ба?ып алалар. 30 август?а ?аршы т?нд? дошман позиция?ына ??ж?м линия?ында дошман позициялары б?т? фронт участкаларында ??ж?мл?й??р ??м дошман ?амауын йырып ?т?л?р. Ирт?нс?к улар Ханьян ??м Ханькоу ?алаларын яулай?ар. 1926 йылды? октябренд? бы?а тиклем е?елм?? Ухань ?олатыла. Хунань ??м Хубэй провинциялары азат ител?.

Т?нья? походты? икенсе этабы 1926 йылды? октябр?е? ?у??ы к?нд?ренд? башлана. Блюхер т???г?н план ?с?нс? Цзянсин операция?ы тип атала. Наньчан операция?ы барышында НРА корпустары бер нис? ?ала?а ??ж?м ит?л?р. Цзянсин ??ск?р??ре ноябр?е? беренсе декада?ында ?ыйратыла. Я?ынса 40 ме? ?алдат ?сирлекк? алына, бик к?п ?орал, пулемёт, бер нис? орудие ??м баш?а т?рл? ?орал тартып алына. Цзянси провинция?ы азат ителг?нд?н ?у? НРА Аньхуэй провинция?ына ая? ба?а ??м ноябрь а?а?ына уны? баш ?ала?ы Аньцинды бил?й. Сунь Чуаньфан ??ене? армия?ы ?алды?тары мен?н Шанхай?а ??м Нанкин?а сиген?.

1927 йылды? февраленд? Галин-Блюхер ??м уны? штабы Ханькоу?ан Наньчан?а к?сен?. 1927 йылды? 22 мартында НРА ??ск?р??ре Шанхай ??м Нанкин ?алаларын яулап ала.

?ытай?а хе?м?т итк?н осор?а Блюхер ике тап?ыр ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н? (664-се ??м 25/2-се ?анлы ? 1927/1928 йылдар?а). Шулай у? Совет Армия?ыны? ???к д??л?т архивында ВКП(б)-ны? ???к комитеты Политбюро?ы ?ытай комиссия?ы протоколында Блюхер?ы ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?? тура?ында я?ыл?ан (15.12.1926 йыл), шулай у? ошо б?л?кл?? ай?анлы оборона наркомы Ворошиловты? ?отлау телеграмма?ы ?а?лана.

1927 йылды? 11 авгусында Блюхер ??ене? я?ы ?аил??е мен?н М?ск??г? ?айта ??м табиптар ?улына эл?г?. У?а дауаланыу?ы дауам ите? ?с?н Железноноводск ?ала?ында ял итерг? т??дим ит?л?р.

Украин х?рби округы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1928?1929 йылдар?а Украин х?рби округы командующийы И. Э. Якир?ы? командиры яр?амсы?ы булып хе?м?т ит?.

Айырым Алы? К?нсы?ыш армия?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1929 йылды? 6 авгусында Айырым Алы? К?нсы?ыш армия?ы командующийы итеп т???йенл?н?.

А? ?ытай?ар провокацияларына яуап итеп Сунгар операция?ы ??ерл?н?. Уны? т?п авторы ? Блюхер, автор?аштары ОДВА штаб начальнигы А. Я. Лапин (Лыпиньш), Амур флотилия?ы командующийы Я. О. Озолин (Озолинь), Приамурье у?сылар дивизия?ы командиры И. А. Онуфриев ??м авиатор Э. П. Карклин булалар. Операция?а бары?ы 1117 кеше й?леп ител?, шулай у? 15 бомбардировщик, 6 гидросамолет, 8 х?рби карап. ?ытай ??ск?р??рене? ?аны совет ??ск?р??ре ?анынан 20 тап?ыр?а арты? була.

1929 йылды? 29 октябренд? 2-се Приамурье дивизия?ы отрядтары суднолар?а тей?леп, Сунгари?а табан юллана. Оборона?а ??ерл?нг?н дошман к?сл? ут аса, ?мм? канонир?ар улар?ы ба?тырыу?а ?лг?ш?. Совет авиация?ы Сунгари флотилия?ыны? б?т? караптарын батыра. ?с с???тлек ?у?ыштан ?у? гарнизон частары сиген?. 2 ноябр?? Амур х?рби флотилия?ы Хабаровски?а ?йл?неп ?айта.

1929 йылды? ноябрь башына ?арата Чжалайнор-Маньчжур й?н?леше и? х??ефле й?н?леш тип таныла. Бында ?ытай командование?ы алты пехота бригада?ы, бер кавалерия дивизия?ы, ике бронепоезд, сапер ??м баш?а техник подразделениелар?ы, шулай у? уры? а?гвардиясыларынан тор?ан бер нис? отряд туплай. Д?й?м ал?анда, был т?рк?мд? 60 000 тир??е ?ылыс ??м штык и??пл?н?. Генерал-лейтенантом Лян Чжуцзян ??ене? у?ышында шикл?нм?й. У?а ?аршы совет командование?ы тарафынан ике у?сылар дивизия?ы, кавбригада, кавдивизион, артиллерия дивизионы, сапер батальоны, танк рота?ы, тимер юл рота?ы, ?с бронепоезд ??м е?ел бомба?а тотоу эскадрилья?ы ?уйыла. Резервта шулай у? 21-се Пермь у?сылар дивизия?ы була.

1929 йылды? 16 ноябренд? ?ытай ??ск?р??ре артиллерия яр?амында Аба?айтуй станица?ына ??м 86-сы разъезд?а ??ж?м итерг? маташа. Советтар ?с?н ?леге ??ж?мд?р р?сми р??ешт? яуап бире? ?с?н ?ылтау ?ына була. Яуап операция?ы 1929 йылды? 17 ноябрг? ?арата т?нд? башлана. Блюхер?ы? планы буйынса операцияны 35-се Себер у?сылар дивизия?ы, 5-се айырым Кубань кавалерия бригада?ы (К. К. Рокоссовский ет?кселегенд?) ??м Б?р?т-Монгол кавалерия дивизионы ?тк?р?. Фронт ???генд? дошманды 36-сы Байкал аръя?ы ??м 21-се Пермь у?сылар дивизиялары тотор?а тот?арлап торор?а тейеш була. 5-се айырым Кубань кавдивизия?ы ?? бурысын те??л ?т?й: ?ытай ??ск?р??рен Хайлар?ан айыра. 17 ноябрь к?н? ахырына 35-се Себер у?сы дивизия?ы, дошманды ?ыйратып, Чжалайнор?а барып тер?л?, л?кин ?аланы яулап ала алмай. Ирт?н ирт? мен?н авиаразведка Цаган станция?ынан Чжалайнор гарнизонына табан х?р?к?т итк?н к?п ?анлы ?ытай ??ск?р??рен к?реп ?ала. Блюхер?ы? реакция?ы бик ти? ??м ??т?и була: ул Вострецов?а к?сл? ут ?апламы ?уйыр?а ??м бер ним?г? ?арамай Чжалайнор?ы к?нд??г? с???т 12-г? яулап алыр?а бойора.

?ы?ыл полкттары ны?ытыл?ан позициялар?ы к?сл? ут?а тота. Бында ла командарм к?р??тм??е буйынса Блюхер?ы? тул?ын р??ешенд?ге ??ж?мд?р мен?н дошман оборона?ын йырыу методы у?ышлы ?улланыла. ??ж?мсел?р?е? беренсе эшелоны ал?ы окоптар?ы бил?й, гранаталар?ы блиндаждар?а яу?ыра ??м тот?арлы??ы? ал?а ынтыла. Блиндаждар?ы дошмандар?ан та?артыу, локаль ?аршылы? н?кт?л?рен ба?ыу икенсе ??м ?с?нс? эшелондар тарафынан баш?арыла.

Чжалайнор 1929 йылды? 18 ноябренд? алына, Маньчжурия ? 1929 йылды? 20 ноябренд?. ?сирлекк? Лян Чжуцзян ет?кселегенд?ге б?т? Чжалайнор-Маньчжур т?рк?м? эл?г?. Советтар я?ынан: ??л?к бул?андар ? 123, яралан?ан ? 605 кеше. Был ва?ыт?а Лапинды? йыйылма т?рк?м? тарафынан Приморьела Мишань-Фу гарнизоны тар-мар ител?. 1-се Мукден кавалерия дивизия?ы ??м 1-се у?сылар дивизия?ы штабтары ба?ып алына. Алыштар?а бары?ы ме?д?н ашыу дошман офицеры ??м ?алдаты ю? ител?.

Маньчжурия хакимы маршал Чжан Сюэлян совет властарына ашы?ыс р??ешт? х?лд?р?е к?йл?? тура?ында ??йл?ше???р башлау т??диме мен?н м?р?ж???т ит?. 22 декабр?? Хабаровски?а ?леге килеше?г? ?ул ?уйыла. ОДВА (Айырым Алы? К?нсы?ыш армия?ы) ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н? ??м артабан Айырым ?ы?ыл Байра? Алы? К?нсы?ыш армия?ы (ОКДА) тип исемл?н? башлай. ?ы?ыл Байра? орденына 500-??н ашыу командир ??м ?ы?ыармеец лайы? була. 1930 йылды? майында Блюхер 1-се ?анлы ?ы?ыл Йондо? ордены ??м 1931 йылда 48-се ?анлы Ленин ордены мен?н наградлана.

Советтар Союзы Маршалы исемен? лайы? бул?ан т??ге биш совет маршалы. ?улдан у??а ултыралар: Тухачевский , Ворошилов , Егоров ; тора: Будённый ??м Блюхер )

1930 йылды? июненд? асыл?ан ВКП(б)-ны? XVI съезына Блюхер Алы? К?нсы?ыш крайы большевиктарынан делегат итеп ?айлана. РККА исемен?н у?а съез?а с?л?мл?? ???е й?км?тел?.

1932 йылды? к???нд? Блюхер ??ен насар тоя башлай: ?абаттан элекке ауырыу?ары йонсота башлай. Доктор Ф. С. Малышев талабы буйынса октябрь а?а?ында М?ск??г? Кремль дауахана?ына дауаланыу ?с?н кит?. 1932 йылды? 9 декабренд? Всеволод Васильевич Сибирцев псевдонимы а?тында медицина тикшере???рен ?тк?ре? ?с?н Германия?а еб?рел?, ?мм? унда ла те??л диагноз ?уя алмай?ар.

Хабаровски?а 1933 йылды? ?инуарында ?йл?неп ?айта.

1934 йылды? февраленд? ВКП(б)-ны? XVII съездында партия ???к комитетына а?залы??а кандидат итеп ?айлана. 1937 йылда ВКП(б) ???к Комитетыны? октябрь пленумында а?залы??а к?серел?.

1935 йылды? 4 майында РККА штабы начальнигы Егоров Ворошилов?а Блюхер ??т?н?н ялыу еб?р?: Япония мен?н ?у?ыш сы?ыу осра?ында ОКДВА-ны? х?рби ??м?лд?ре тура?ында оператив директива?ы Блюхер?а 25 мартта еткерел?, 6 апрелг? тиклем ул ??ск?р?е туплау урындарын ?йр?н?, ?мм? 17 апрелг? тиклем бер нинд?й ?? ?арар ?абул итм?й, с?нки 7 апрелд?н алып Блюхер билд?ле сир мен?н ауырый (≪запой?а китте≫). Тейешле ?арар тик 29 апрелд? ген? ?абул ител?. Блюхер, х?рби белеме ??м т?жриб??е булмауы ар?а?ында, ?ур к?л?мле ??ск?р т?рк?м? мен?н ет?кселек ит? алмай.

1935 йылды? 21 ноябренд? Граждандар ?у?ышында х?рби начальниктар К. Е. Ворошилов, А. И. Егоров, М. Н. Тухачевский, К. В. Блюхер ??м С. М. Буденный Советтар Союзы Маршалы исемен? лайы? булалар.

1936 йылды? к???н?н алып СССР НКВД-ына Блюхер?а ≪фетн?л? ?атнашыуыу тура?ында агентура м??л?м?тт?ре≫ яуа башлай, улар?а, м???л?н, Блюхер Алы? к?нсы?ышты СССР-?ан айырыр?а ти?т ит?, тип ра?лана. Был ≪агентура м??л?м?тт?ре≫ Ежоов?а ВКП ???к Комитеты ?с?н еб?рел? (1936 йылды? сентябре ??м 1937 йылды? феврале) [11] .

25 ноябр?ы? 1936 йылды? 5 декабренд? М?ск???? ????тт?н тыш VIII-се ССР Союзы Советтары съезы ?т?. 1936 йылды? 5 декабренд? съезд СССР Конституция?ын ?абул ит?. Блюхер съезда ?атнашыусылар ара?ында була.

1937 йылды? 31 майында Блюхер М?ск???? ВКП(б) ???к комитеты а?за?ы, Эшсе-Кр??ти?н ?ы?ыл армия?ыны? С?й?си б?леге начальнигы, 1-се ранг армия комиссары Я. Б. Гамарникты уны? фатира?ында к?рерг? бара (уны? мен?н Блюхер Алы? К?нсы?ыш осоронан таныш була). Шул у? к?нд? Я Б Гамарник ??-??ен атып ?лтер?.

1937 йылды? июнь башында СССР-?ы? Ю?ары суды Пленумы маршал Тухачевский?ы? ??м баш?алар?ы? эшен тикшере? буйынса Махсус суд присутствие?ы булдырыу тура?ында ?арар сы?ара. Уны? составына В. В. Ульрих ет?кселегенд? Я. И. Алкснис, В. К. Блюхер, С. М. Буденный , Б. М. Шапошников , И. П. Белов, П. Е. Дыбенко, Н. Д. Каширин ??м Е. И. Горячев индерел? [41]

1937 йылды? 2 июненд? ВКП(б)???к Комитеты Политбюро?ы а?залары ?атнашлы?ында ?тк?релг?н х?рби советты? ултырышында Сталин маршал Блюхер тура?ында ошондай характеристика бир?:

…Блюхер бик ш?п командующий, ??ене? округын бел? ??м ??ск?р??р?е т?рби?л?? буйынса ?ур эш алып бара.

1937 йылды? 12 декабренд? Блюхер Алы? К?нсы?ыш крайы Ворошилов ?айлау округы буйынса 1-се са?ырылыш СССР-?ы? Ю?ары Советы депутаты итеп ?айлана.1938 йылды? ?инуарында СССР-?ы? Ю?ары Советы Президиумы а?за?ы итеп ?айлана (беренсе сессия?ында).

1938 йылды? 28-31 майында М?ск???? Баш х?рби советы ултырышы ?т?. Унда Блюхер ?ур доклад мен?н сы?ыш я?ай.

Х?с?н к?ле алыштары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1938 йылды? 1 июленд?ге Ворошиловты? бойоро?она ярашлы ОКДА Алы? К?нсы?ыш фронты итеп ??г?ртел?, уны? командующийы итеп Блюхер т???йен?л?н?. Ике армия ойошторола: 1-се Приморье армия?ы ??м 2-се айырым ?ы?ыл Байра? армия?ы.

1938 йылды? 20 июленд? япон х?к?м?те СССР-?а Япония?а Х?с?н к?ле эрг??енд?ге СССР территория?ыны? бер ?л?ш?н бире? буйынса ультиматум и?лан ит?. Ультиматум кире ?а?ыла.

Блюхер ?? белдеге мен?н низа?ты ту?татыр?а була. 24 июлд?, ?? штабынан ??м эске эшт?р ??м оборона наркомдарынан й?шерен р??ешт?, ул Заозерная бейеклеген? комиссия еб?р?. ≪Тикшере?≫ ????мт??енд? низа?ты? килеп сы?ыуында сикте 3 метр?а бо?оп япон я?ына сы??ан совет пограничниктары ??йепле булыуы асы?лана. Блюхер Оборона наркомына телеграмма еб?р? ??м кисекм??т?н погранучастка начальнигын яуап?а тарттырылыу?ы талап ит?, ?мм? Блюхер?ы? ?леге ≪солох башлан?ысын≫ М?ск???? а?лап етм?й??р ??м комиссия эшен ту?татыр?а ??м Совет х?к?м?тене? япондар?а ?аршы к?р??тм?л?рен ?т?рг? ?ушалар.

1938 йылды? 29 июле ирт??енд? ике япон рота?ы д??л?т сиге аша ?теп, Безымянная бейеклегенд? сик буйы посына ??ж?м ит?л?р. ?аты алыш барышында улар бейеклекте яулау?а ?лг?ш?, ?мм? килеп етк?н погранрезервы ??м у?сылар рота?ы 29 июлд? япондар?ы кире ?ыуалар.

1938 йылда Х?с?н к?ле янында х?рби ??м?лд?р башлана, ет?кселекте ?? ??т?н? Г. М. Штерн ала (В. К. Блюхер Посьет?а 2 августа килеп ет?). Блюхер 40-се у?сылар дивизия?ына, сик буйын ?тм?йенс?, япон ??ск?р??рен? ??ж?м ите? буйынса бойоро? бир? [12] . Еб?релг?н хаталар ????мт??енд? совет ??ск?р??ре ?ур ю?алтыу?ар кисер? ??м у?ыш?а тик 10 августа ?ына ?лг?ш? ала. Баш х?рби советы ( К. Е. Ворошилов , С. М. Буденный , В. М. Молотов , И. В. Сталин ??м баш?алар), Алы? К?нсы?ыш фронтында к?п кен? етеш?е?лект?р таба. Бынан тыш, Блюхер?ы ≪фронтты халы? дошмандарынан та?арта алмау?а≫ ??йепл?й??р. И. Р. Апанасенко (1941 йылды? башында фронт командующийы итеп т???йенл?н?) ?уйыл?андан ?у? ?ына фронтты ?амау х??ефен?н ?от?арыу м?мкинлеге тыуа: бы?а тиклем тимер юлы бер??н-бер т?ьмин ите? ≪артерия?ы≫ булып тора ??м уны ?ур булма?ан диверсанттар т?рк?м? бик е?ел ген? эшлект?н сы?ара ал?ан. Апанасенко бик ти? арала автомобиль юлын т???й: 1941 йылды? 1 сентябрен? Хабаровски??н Куйбышевка-Восточный станция?ына тиклем юл ??ер була [13] .

31 июлд? (ирт?нге с???т ?ст?) япондар артиллерия утын аса ??м ике пехота полкы к?ст?ре мен?н д?рт с???тлек алыштан ?у? Заозерная ??м Безымянная бейеклект?рен ба?ып ала. Ялан пехота?ы был м?лд? алыш бар?ан урындан 30-40 км алы?лы?та була ??м пограничниктар?а яр?ам ит? алмай.

1 августа Блюхер ??ск?р??рг?, т?п к?ст?р?е к?т?п тормайынса, дошман?а ??ж?м итерг? бойоро? бир?, ?мм? ??ж?м у?ыш?ы?лы??а осрай.

Баш х?рби советы протоколында Блюхер?ы? к?п кен? хаталары асы?лана: Блюхер дошманды ?ыйратыу буйынса асы?тан-асы? бурыстар ?уймай, ??ене? ?ул а?тында?ы командир?ар?а ?амасаулай, атап ?йтк?нд?, 1-се армия ет?кселеге бер нинд?й с?б?п?е? ??ск?р??р мен?н ет?кселек ите???н ситл?штерел?; фронт идаралы?ы эшен тот?арлай, советтар территория?ында урынлаш?ан япон ??ск?р??рен тар-мар ите?г? ?амасаулай…т?рл? с?б?пт?р табып, М?ск?? мен?н б?йл?нешт?р??н баш тарта. ?с т??лек буйы Блюхер мен?н ??йл?ше? м?мкинлеге булмай. Бынан тыш, маршал Блюхер?ы? ≪оператив эшм?к?рлеге≫ х?рби хе?м?тк? 12 т?рл? й?шт?гел?р?е са?ырыу мен?н тамамлана (баш х?рби совет май айында ?у?ыш шарттарында Алы? К?нсы?ышта 6 т?рл? й?шт?гел?р?е хе?м?тк? са?ырыу тура?ында ?арар сы?ара). Блюхер?ы? ?леге бойоро?о япондар?ы? мобилизация ?тк?ре? х??ефен тыу?ыра. Бойоро? кисекм??т?н ю??а сы?арыла.

Япон ??ск?р??рен бил?г?н территориянан ?ыуып сы?арыу 39-сы у?сылар корпусына й?км?тел?. 2-3 августа ю?алтыл?ан бейеклект?р?е ?айтарыу буйынса маташыу?ар у?ыш?ы?лы??а тарый.

6 августа совет ??ск?р??ре х?л иткес ??ж?мг? к?с?. Х?рби ??м?лд?р тулы?ынса СССР авиация?ыны? хакимлы?ында ?т?. 6 августа япон позицияларына 60 ТБ-3 ауыр д?рт моторлы бомбардировщик ??ж?м ит?. 9 август?а территория япондар?ан азат ител?, 10 августа япон х?к?м?те ??йл?ше???р?е башлар?а т??дим я?ай ??м 11 августа япон ??м совет ??ск?р??ре ара?ында х?рби ??м?лд?р ту?татыла [14] .

Низа? ????мт??енд? совет я?ынан ?лел?р ??м х?б?р?е? ю?ал?андар 960 кеше, яралар?ан вафат бул?ан ??м х?б?р?е? ю?ал?ан 960 (комсоставтан 152 командир 178 кесе командир), яралылар ??м сирлел?р ? 3279 кеше т?шкил ит?. Япон я?ынан 650 кеше ??л?к була ??м 2500 тир??е кеше яралана.

1938 йылды? 31 авгусында М?ск???? Ворошилов р?йеслегенд? РККА-ны? баш х?рби советы ултырышы ?тк?рел?. Ултырышта Щаденко, Буденный, Шапошников, Кулик, Локтионов, Блюхер ??м Павлов, шулай у? СССР Халы? Комиссар?ары Советы Р?йесе Молотов ??м эске эшт?р наркомы урынба?ары Фриновский ?атнашалар. Х?с?н к?ле тир??енд?ге ва?и?алар м?сь?л??е ??м Алы? К?нсы?ыш фронты командующийы Блюхер?ы? эше ?арала.

1938 йылды? 4 сентябренд?ге 0040-сы ?анлы ССР Союзыны? Оборона наркомы бойоро?она [15] ярашлы Блюхер Алы? К?нсы?ыш ?ы?ыл Байра? фронты ??ск?р??ре командующийы вазифа?ынан бушатыла ??м РККА-ны? Баш х?рби советы ?арама?ында ?алдырыла. Маршал И. С. Конев х?тир?л?рен?н:

Василий Константинович Х?с?нд? у?ыш?ы? эш ит?. 1937 йыл?а ?арата маршал Блюхер ??ене? белем ким?ле, тормош?а ?арашы буйынса Граждандар ?у?ышы осоронан бик алы? китм?г?н кеше була. ??р х?лд?, Х?с?н ке?ек ?ур булма?ан операцияны, Блюхер баш?арып сы?а алмай.

?ул?а алыныуы ??м вафаты [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

РККА-ла?ы репрессиялар барышында Блюхер?ы? Алы? К?нсы?ышта?ы б?т? бул?ан я?ын хе?м?тт?шт?ре тиерлек ?ул?а алына. 1938 йыл башында Блюхер Сталин алдында ??ен? ышаныс булыу-булмауы тура?ында ?орау ?уя. Сталин Блюхер?а тулы?ынса ышаныуын белдер?.

1938 йылды? 22 февраленд? ≪Эшсе-Кр??ти?н ?ы?ыл Армия?ыны? ??м Х?рби-Ди?ге? флотыны? ХХ йыллы?ына б?йле, Эшсе-Кр??ти?н ?ы?ыл Армия?ыны? частарыны? ??м подразделениеларыны? х?рби, техник ??м с?й?си ??ерлегенд?ге ?ур ?а?аныштары ??м у?ыштары ?с?н≫ Блюхер икенсе Ленин ордены мен?н б?л?кл?н?.

Я?ы хе?м?т урынына т???йенл?не??е к?т?п, шул у? ва?ытта ?аил??е мен?н ?уна?ханала й?ш?г?н Блюхер Оборона наркоматында даими торла? май?анын бире? буйынса м?р?ж???т ит?. 1938 йылды? 24 сентябренд? Блюхер?а Х?к?м?т йортонда фатир б?лен?.

1938 йылды? 28 сентябренд? ?аил??е мен?н Адлер?а ял ите? ??м дауаланыу ?с?н ≪Бочар Шишм??е≫ пансионатына кит?. Ворошилов дача?ында й?ш?й.

1938 йылды? 22 октябренд? ирт?нс?к Блюхер Ворошилов дача?ында ?ул?а алына (1901-се ?анлы ?ул?а алыу ордерына 1938 йылды? 19 октябренд? СССР Эске эшт?р халы? комиссары Ежов ?ул ?уй?ан), шунда у? уны? ?атыны Глафира лукинична ??м улар мен?н берг? ял итк?н а?а?ы павел да ?ул?а алыналар. Улар?ы маршал вагоныны? т?рл? купеларына урынлаштыралар ??м М?ск??г? о?аталар. 24 октябр?? 17 с???т 10 минутта Курск вокзалынан СССР НКВД-ны? эске т?рм??ен? алып кил?л?р. Блюхер?ы 93-с? ?анлы камера?а урынлаштыралар, уны? т?рм? номеры ? 11.

18 к?н эсенд? Блюхер?ан 21 м?рт?б? ?орау алына (?ул?а ал?ан к?нд?н ??м вафатына тиклем). 1938 йылды? 26 октябрен?н ?орау?ар Лефортово т?рм??енд? ?тк?рел? [16] . Ете ?орау?ы ш?хс?н Берия ?тк?р?, ?ал?андарын ? СССР НКВД ГУГБ б?лекс??е начальнигы д??л?т именлеге ?лк?н лейтенанты Иванов (11 ?орау алыу) ??м НКВД ГУГБ б?лекс??е уполномоченный?ары И. И. Головлев ??м Д. В. Кащеев (3 ?орау алыу). НКВД т?рм??е тот?оно С. А. Арина-Русаковская ??йл??ен?н:

Мине? мен?н берг? камерала ?ул?а алын?ан Кольчугина-Блюхер [Блюхер?ы? икенсе ?атыны] ултыр?ы… Мин уны? маршал Блюхер мен?н к?решк?нен белдем. Кольчугина-Блюхер, Блюхер таныма?лы? итеп ту?мал?ан ??м ни эшл?г?нен белм?г?н х?лд? ине, тип ??йл?не. Ул ??-??е ??т?н?н ?от ос?ос н?м?л?р?е ??йл?п ташланы. Блюхер и?елг?н х?лд? ине; ?йтер?е? д?, ул танк а?тында ?ал?ан…

1938 йылды? 6 ? 9 ноябренд?ге к?р??тм?л?ренд? Блюхер ≪советтар?а ?аршы у?дар ойошма?ында≫ ??м ≪х?рби заговор?а≫ ?атнашыуында, шулай у? х?рби ?лк?л? саботажлы? ?ылыу?а, эш урынында эскелек мен?н ш???лл?не?енд? ??м ?хла?и я?тан тар?алыуында ??ен ??йепле итеп таный.

Блюхер?а ?аршы уны? ту?андары ??м хе?м?тт?шт?ре и?бат ит?. ?у?ынан атып ?лтерелг?н Блюхер?ы? беренсе ?атыны Галина Покровскаяны? ?орау алыу протоколынан:

Бе? берг? й?ш?г?н са?та мин, Блюхер коммунист бул?а ла, коммунистик ?арашта булма?анын к?р? инем… Ул йыш ?ына Троцкий?ы ма?тай ине…Ул ?ыр?а кире я?тан М?ск????ге х?рби ет?кселек тура?ында ??йл?й ине…

?у?ынан х?к?м ителг?н Блюхер?ы? ?усты?ы, РККА капитаны Павел Константинович Блюхер?ы? ?орау алыу протоколынан:

Мине? а?айымды? советтар?а ?аршы эшм?к?рлеге тура?ында к?р??тм?л?р бире??е башлар?а р?хс?т ите?еге??е ?орайым…Блюхер В. К. ≪у?дар?ы?≫ фетн??енд? 1930 йылдан алып тора.

? Великанов Н. Т. Блюхер. ? М.: Молодая гвардия, 2010. ? 317 с., ил. (Жизнь замечательных людей. Сер. биогр.; вып. 1217)

?у?ынан атып ?лтерелг?н маршал Александр Егоровты? ?орау алыу протоколынан:

Т??ге тап?ыр х?рби фетн?л? ?атнашыусы булара? Блюхер тура?ында мин 1935 йылды? башында Гамарниктан ишеттем…

Блюхер 1938 йылды? 9 ноябренд? 22 с???т 50 минутта эске т?рм?не? табип б?лм??енд? вафат була. Ике с???т ?тк?с, Меркулов Блюхер?ы? м?йетен Бутырка т?рм??е моргына о?атыр?а ?уша. Судмедэкспертиза ?ы?ымта?ы буйынса (экспертизаны НКВД-ны? Эске т?рм??е начальнигы Л. Г. Миронов ??м т?фтишсел?р Иванов ??м Головлев алдында эксперт Семеновский ?тк?р? [5] ) маршал ?пк? артерия?ында тромб барлы??а киле???н вафат бул?ан [17] . 1938 йылды? 10 ноябрене? та?ында Блюхер?ы? м?йете крематорий?а к?серел? ??м яндырыла.

1938 йылды? 11 ноябренд? вафаты ай?анлы Блюхер?ы? ??йепл?? эше ту?татыла.

1939 йылды? 10 мартында арт?ы ?ан мен?н маршал звание?ынан м?хр?м ител? ??м ≪Япония фай?а?ына шпионлы? ?с?н≫ (й?н??е, Дайренда Япония фай?а?ына шпионлы? эшм?к?рлеге мен?н ш???лл?нг?н; у?а ???ем яр?амды Виктор Сергеевич русяев ??м барон Георгий николаевич Розен к?р??тк?нд?р), ≪советтар?а ?аршыу?дар ойошмаларында ??м х?рби заговор?а ?атнашыуы ?с?н≫ ?лем яза?ына тарттырыла [18] .

?лг?нд?н ?у? реабилитацияланыуы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1955 йылды? сентябренд? КПСС ???к Комитеты ?арама?ында?ы Партия контроле комитетына ?ариза мен?н М. И. Губельман (1921 йылда Алы? к?нсы?ыш Республика?ында Блюхер ет?кселек итк?н Х?рби Советы а?за?ы) м?р?ж???т ит?, ул Блюхер?ы? эшен? аны?лы? индере??е талап ит?, с?нки легендар маршал ??йеп?е? репрессия?а дусар бул?ан тип ?анай. Ошондай у? ?аризаны СССР-?ы? Генераль прокурорына армия генералы А. В. Хрулев та бир?.

Архив материалдарын ?абаттан тикшерг?нд?н ?у?, РСФСР-?ы? Ен?й?т кодексыны? 221-се статья?ына таянып, юстиция полковнигы Я. П. Терехов 1956 йылды? 9 мартында Блюхер Василий Констановичты?, уны? вафаты ай?анлы ??м уны? ??м?лд?ренд? ен?й?т составы булмау с?б?пле, ??йепл?? эшен ту?татыу тура?ында ?арар?а ?ул ?уя.

Шулай у? тере ?ал?ан ?аил? а?залары ла а?лана.

?аил??е [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Маршал Блюхер кенотафы (Волочаевка-1 ауылы)
  • ?арт олата?ы ? Леонтий Феклистович.
  • ?артата?ы ? Павел Леонтьевич.
  • Ата?ы ? Константин Павлович (1869 ? 24.02.1933), Георгиевск-Раменье зыяратында ерл?нг?н.
    • Ата?ыны? бер ту?андары:
      • Федор Павлович (1872 ? ?) ?атыны (1900 йылдан) ? Екатерина Осиповна Иванова.
      • Александра Павловна (1880 ? ?). ире (1901 йылдан) ? Николай Герасимович Павлов.
      • Дмитрий Павлович Блюхер (1887?1942).
      • Иван Павлович.
      • Евгения Павловна.
  • ?с??е ? Анна Васильевна (?ы? фамилия?ы Медведева, 1868?24.11.1932). Хабаровски?а ерл?нг?н?, 1938 йылда ??берташы алып ташлана.
  • апа?ы ? Александра Константиновна (ир фамилия?ы буйынса Пятибратова).
  • апа?ы ? Елизавета Константиновна.
  • ?усты?ы ? Павел Константинович (1905?1939), Х?рби-?ауа к?с?тене? Алы? к?нсы?ыш фронты штабы ?арама?ында?ы авиазвено командиры. 1939 йылды? 26 февраленд? СССР-?ы? Ю?ары Советы Х?рби коллегия?ы тарафынан х?рби-фашист фетн??енд? ?атнаш?ан ?с?н ?лем яза?ына тарттырыла. Шул у? к?нд? атып ?лтерел?. 1956 йылды? 9 майында а?лана [19] .

Блюхер ?с тап?ыр ?йл?нг?н була.

  • Беренсе ?атыны (1919 йылды? авгусынан 1924йылды? июлен? тиклем) Галина Павловна Покровская (1899?1939). 1938 йылды? 24 октябренд? Ленинградта ?ул?а алына ??м М?ск??г? о?атыла. ?орау алыу?ар?а элекке ирен? Япония ай?а?ына уны? шпион эшм?к?рлегенд? яр?ам к?р??те?е тура?ында таныу к?р??тм?л?рен бир?. 1939 йылды? 10 мартында атып ?лтерел?. Балалары:
    • ?ы??ары Зоя ? 1920 йыл?ы, сабый са?та вафат була.
    • 1921 йылда Блюхер?ар Волга буйынан Байкал аръя?ына эвакуациялан?ан Катя исемле ?ы??ы т?рби?г? алалар. Катя Блюхер ?аил??енд? 1937 йыл?а тиклем й?ш?й, ?у?ынан уны? ?лк?н апа?ы табыла ??м ул у?а к?с?.
    • улдары Всеволод (1922?1977) ата-?с??е ?ул?а алын?андан ?у? Армавир балалр йортона урынлаштырыла. 1943 йылда РККА-?а са?ырыла ? 65-се армия составында ?у?ыша]] [20] , ?ы?ыл Байра? ордены мен?н б?л?кл?н? (ата?ы а?лан?андан ?у? бирел?) ??м ≪?а?арманлы? ?с?н≫ ми?алы мен?н 1945 йылды? мартында [21] . После войны работал шахтёром в Коммунарске под Луганском [22] [23] .
    • ?ы??арыы Зоя (1923 йылды? июленд? тыуа, исеме беренсе ?ы?ы и?т?леген? бирел?), ата-?с??ене? ?ул?а алын?анынан ?у? ?л?с??е Людмила Петровна (Галина Покровскаяны? ?с??е) т?рби?л?й. Б?й?к Ватан ?у?ышынан ?у? Ленинградта й?ш?й, кей??г? сы?а, улы тыуа.
  • ?ытай?а эшл?г?н са?ында, 1927 йылды? ?инуарында Блюхер совет консуллы?ы хе?м?тк?ре Галина Александровна Кольчугина?а (1899?1939) ?йл?н?. Блюхер мен?н бер к?нд? ?ул?а алына, был ва?ытта ул Подбельский исеменд?ге Элемт? академия?ыны? х?рби факультетында 4 курста у?ый, М?ск???? ун й?шлек улы василий мен?н Чистые пруды 12-се ?анлы йорт адресы буйынса й?ш?й. Элекке ирене? контрреволюцион эшм?к?рлеге тура?ында х?б?р итм?г?н ?с?н ??йепл?н?, шулай у? шпионаж ?тк?ре??? ??м советтар?а ?аршы х?рби заговор?а ?атнаш?ан ?с?н. 1939 йылды? 14 мартында СССР-?ы? Ю?ары суды Х?рби коллегия?ы уны атып ?лтере?г? х?к?м ит?.
    • Улдары Василий Васильевич Блюхер (1928?2013). Ата-?с??е атып ?летерелг?нд?н ?у? Пенза тир??енд?ге балалар йортона урынлашщтырыла.
  • 1932 йылды ?ытай?ан ?айт?андан ?у? Блюхер 17-й?шлек Глафира Лукинична Безверхова?а (1915?1999) ?йл?н?. СССР НКВД-ыны? Махсус к???шм??е тарафынан ирене? ен?й?тсел эшм?к?рлеге тура?ында х?б?р итм?г?н ?с?н холо? т???те?-хе?м?т лагер?арына (ИТЛ) 8 йыл?а иркен?н м?хр?м ител? [8] . ?а?а? ССР-ына лагер?а еб?рел?. Реабилитациянан ?у? М?ск???? й?ш?й.
    • Балалары: ?ы??ары Ваира (1932 йыл?ы) ??м улдары Василин (21.03.1938) репрессиялан?андар?ы? балалары ?с?н махсус балалар йортона еб?рел?. Лагер?ан ?айт?ас, Глафира Безверхова ?ы?ын таба, ? улыны? я?мышы билд??е? булып ?ала.

Волочаевка алышы урынында?ы ошо ва?и?алар?а ба?ышлан?ан ??йк?л эрг??енд? Советтар Союзы маршалы Блюхер?а кенотаф ? я?ыу эшл?нг?н таш ? ?уйыл?ан (Й???д автономиялы округ).

Хабаровски?а и?т?лекле урындар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

[24]
Хабаровски?а Истомин урамында?ы 1938 йыл?а тиклем маршал В. К. Блюхер?ы? резиденция?ы бул?ан бина
Хабаровски?а Истомин урамында?ы бинала В. К. Блюхер и?т?леген? мемориаль та?таташ
Хабаровски?а К?нсы?ыш х?рби округы штабы бина?ында В. К. Блюхер и?т?леген? мемориаль та?таташ

Наградалары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • 2 Ленин ордены (48-се ?анлы, 11.07.1931; 3698-се ?анлы, 22.02.1938)
  • 3 РСФСР-?ы? ?ы?ыл Байра? ордены
    • 1918 йылды? 30 сентябренд?ге ВЦИК-ты? 1-се ?анлы ?арары. 1919 йылды? 11 майында ВЦИК-ты? махсус в?киле тарафынан К?нсы?ыш фронтында 3-с? армия штабында тапшырыла;
    • 1921 йылды? 14 июненд?ге 197-се ?анлы РВС бойоро?о ? 1918 йылда Дутов ??м баш?а а?гвардиясылар мен?н к?р?шт? к?р??тк?н ?ур батырлы?ы, х?рби таланты ??м ойоштороу ??л?тт?ре ?с?н; К?нсы?ыш фронтында 30-сы у?сылар дивизия?ыны? ?а?арманлы?тары ?с?н;
    • 1921 йылды? 20 июненд?ге 221-се ?анлы РВСР бойоро?о ? Перекопты штурмлау?а 51-се у?сылар дивизия?ыны? ?а?арманлы?ы ?с?н;
  • 2 СССР-?ы? ?ы?ыл Байра? ордены
    • 1928 йылды? 25 октябренд?ге 664-се ?анлы РВС бойоро?о ? Каховка плацдармын обороналау?а?ы ?а?арманлы?тары ?с?н;
    • 1928 йылды? 101-се ?анлы СССР-?ы? РВС бойоро?о ? РККА-ны? 10-йыллы?ы ай?анлы;
  • ?ы?ыл Йондо? ордены (1-се ?анлы, 13.05.1930)
  • ≪XX лет РККА≫ ми?алы (5657-се ?анлы, 22.02.1938)
  • ≪Д??л?т именлегене? почетлы хе?м?тк?ре≫ билд??е (773-с? ?анлы, 23.02.1932)
  • 1-се Атлы армия?ыны? Реввоенсоветы Блюхер?ы ≪Перекопта ??м Юшуньд? юлбашсы ??м е?е?се≫ булара? т?брикл?й ??м у?а алтын с???т тапшыра.
  • Исемле ?ы?ыл йондо?со?
  • ?ытай т?ре?е (1551-се ?анлы).
СССР Почта марка?ы, 1962 йыл

Х?тер [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

СССР Почта конверты, 1975
СССР Почта конверты, 1990
≪Блюхер Маршал≫ буксиры, Амур йыл?а пароходсылы?ы.
  • Блюхер исеме бирелг?н:

М?ск????ге Богоявлен ты?ры?ы 1930?1938 йылдар?а Блюхер исемен й?р?тк?н.

Блюхер кинематографта [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • ≪Пароль к?р?км?й≫ (1967), Блюхер роленд? ? Николай Губенко.
  • ≪Революция Маршалы≫ (1978), Блюхер роленд? ? Борис Невзоров.
  • ≪М?ск?? сага?ы≫ (2004), Блюхер роленд? ? Валерий Копченов.
  • ≪Исаев (телесериал)≫ (2009), Блюхер роленд? ? Константин Лавроненко.

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. 1,0 1,1 Историческая энциклопедия Сибири   (уры?) / под ред. В. А. Ламин ? Новосибирск : 2009. ? ISBN 5-8402-0230-4
  2. Bibliotheque nationale de France Vasilij Konstantinovi? Bluher // идентификатор BNF   (фр.) : платформа открытых данных ? 2011.
  3. Wassilij Blucher // Munzinger Personen   (нем.)
  4. Горячев Ю. В. Центральный комитет КПСС, ВКП(б), РКП(б), РСДРП(б) 1917-1991. Историко-биографический справочник . ? М .: Парад, 2005. ? ISBN 5806100626 .
  5. 5,0 5,1 5,2 Великанов Николай Тимофеевич Блюхер. ? М.: Молодая гвардия, 2010. ? 320 с. ? (Жизнь замечательных людей).
  6. Василий Константинович Блюхер 2016 йыл 4 март архивлан?ан .
  7. На его погонах отсутствуют лычки, тогда как младшему унтер-офицеру полагалось носить на погонах две лычки, на груди ? одна Георгиевская медаль и на поясной портупее ? сабля, полагавшаяся вместе с поясной портупеей только офицерам вне строя. Фотоснимок сделан, скорее всего, в июле 1915 года ? ведь Блюхер награждён медалью согласно приказу № 185 от 2 июля 1915 года. При этом на той же фотографии достаточно чётко видно, что на фуражке Блюхера ? унтер-офицерская кокарда. Данное фото является очевидным примером постановочного фото с использованием реквизита фотоателье. Практика заказа подобных фото для отправки домой была широко распространена среди нижних чинов Российской императорской армии с момента распространения фотографии в России.
  8. 8,0 8,1 Измена маршалов ? Николай Великанов FB2 (недоступная ссылка)
  9. Павел Мигалёв. Иркутская дивизия // газета ≪Копейка≫, № 42, 2004 г. 2008 йыл 6 май архивлан?ан .
  10. Петрушин Александр Антонович. Тюмень без секретов, или Как пройти на улицу Павлика Морозова. ? 1-е изд. ? Тюмень: Мандр и Ка, 2011. ? С. 66. ? 320 с. ? 1000 экз.  ? ISBN 5-93020-449-7 .
  11. Лебедев, 1997 , с. 10
  12. История Великой Отечественной войны Советского Союза, 1941?1945 (в шести томах). / ред. П. Н. Поспелов. том 1. ? М., Воениздат, 1960. ? С. 231?236
  13. Рой Медведев. Иосиф Сталин и Иосиф Апанасенко. Дальневосточный фронт в Великой Отечественной войне//Российская газета
  14. https://cont.ws/@comandanteoleg/763437 Как Маршал Блюхер родину предавал
  15. Приказ НКО СССР от 04.09.1938. № 0040 ? Викитека (недоступная ссылка)
  16. А судьи кто ? 1937 год Элита Красной Армии на Голгофе
  17. Н. Великанов ? ≪Измена маршалов≫. Ссылка на документ ≪Из акта судебно-медицинского исследования трупа заключённого № 11≫
  18. А. Н. Почтарёв. Трагедия маршала Блюхера // ≪Независимое военное обозрение≫ от 19.11.2004 г.
  19. Жертвы политического террора в СССР
  20. Курская битва: Мемуары: Батов П. И. В походах и боях (недоступная ссылка)
  21. Память народа :: Документ о награде :: Блюхер Всеволод Васильевич, Медаль ≪За отвагу≫ . pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 9 октябрь 2017.
  22. Сын за отца. Шахтёр с маршальской фамилией 2019 йыл 7 август архивлан?ан .
  23. ≪Сын Маршала в проходческом забое≫ Интернет?версия газеты ≪Киевский вестник≫ 2013 йыл 2 октябрь архивлан?ан .
  24. Решением Хабаровского горисполкома № 661 от 16 ноября 1964 года школе № 2 (Математический лицей) г. Хабаровска присвоено имя В. К. Блюхера

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Блюхер Глафира Лукинична (Безверхова). Воспоминания о муже ? Маршале В. К. Блюхере. ? Тюмень: Институт проблем освоения Севера СА РАН, 1996. ? 145 с. ? ISBN 5891810034 , 9785891810037.
  • Душенькин Василий Васильевич. От солдата до маршала. ? 3, дополненное. ? М: Политиздат, 1966. ? 224 с.
  • Енборисов Гавриил Васильевич. От Урала до Харбина. Памятка о пережитом.. ? Шанхай, 1932. ? 155 с.
  • Казанин Марк Исаакович. В штабе Блюхера. Воспоминания о китайской революции 1925?1927 годов. ? Москва: ≪Наука≫. Главная редакция восточной литературы, 1966. ? 168 с.
  • Карпенко З. Г. В. К. Блюхер. ? Хабаровск : Дальпартиздат, 1938. ? 50 с.
  • Картунова Анастасия Ивановна, Институт Дальнего Востока (РАН). В. К. Блюхер в Китае, 1924?1927 гг.: новые документы главного военного советника. ? М: АН СССР. Главная редакция восточной литературы, Наталис., 1970, 2003. ? 184, 558 с.
  • Магерамов Александр Арнольдович. 51-я Перекопская стрелковая дивизия .
  • Политические репрессии комначсостава, 1937?1938. ОКДВА.
  • Социокультурный состав советской военной элиты 1931?1938 гг. и её оценки в прессе русского зарубежья
  • Трагедия полководцев, с. 197?224.
  • Лебедев В. А.  М. Н. Тухаческий и ≪военно-фашистский заговор≫ // Военно-исторический архив . ? М ., 1997. ? № 2. ? С. 3?81.
  • Великанов Николай Тимофеевич Блюхер. ? М.: Молодая гвардия, 2010. ? 317 с., ил. (Жизнь замечательных людей. Сер. биогр.; вып. 1217).
  • Гуль Р. Б. Красные маршалы: Тухачевский, Ворошилов, Блюхер, Котовский/ Сост. П. Г. Горелов. ? М.: Молодая гвардия, 1990. ? 254 с.
  • Блюхер В. В. По военным дорогам отца. ? Свердловск: Сред.-Урал. кн. изд., 1984. ? 176 с., ил.
  • Светланин А. В., Лихачев Н. В. Дальневосточный заговор . ? Frankfurt/Main: Посев, 1953. ? 138 с.

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]