Yaponiyada t?hsil
? ??rqi Asiyada,
Sakit okeanın
q?rb hiss?sind? yerl???n
Yaponiyada
movcud olan cox?ax?li t?hsil sistemi.
Terakoya
Yaponiya tarixin?
n?z?r saldıqda burada t?hsill? ba?lı bir sıra muhum hadis?l?r? rast g?lm?k olar.
Yaponlar kicik ya?larından ciddi v? davamlı ??kild? muvafiq bilikl?r? yiy?l?nm?y? ba?layırlar. U?aqlar bunu, yuks?k s?viyy?li m?kt?b? daxil olmaq, g?ncl?r nufuzlu universitetd? oxumaq, muvafiq seciml?rd? musabiq?l?rd?n kec? bilm?k, daha sonra is? qabaqcıl ?irk?tl?rd? calı?maq ucun edirl?r. Yaponiyada yuks?k s?viyy?li t?hsil h?r bir ??xsin g?l?c?k u?urlarına z?man?t hesab olunur.
T?hsil sistemind? aparılan mut?r?qqi islahatlar II Dunya muharib?sind?n sonrakı onillikl?rd? olk?nin t?r?qqisi v? iqtisadi inki?afında muhum rol oynayıb. 1947-ci ild? Fundamental T?hsil v? M?kt?b T?hsili qanunları q?bul olunub. M?kt?b T?hsili Qanunu bu gun d? movcud olan t?hsil sistemini mu?yy?n edir:
- M?kt?b?q?d?r t?hsil - 6 ya?a q?d?r u?aqları ?hat? edir.
Umumi orta t?hsil:
- ?btidai t?hsil - 6 il;
- A?a?ı orta m?kt?b - 3 il;
- Yuxarı orta m?kt?b - 3 il.
Ali t?hsil:
- Bakalavriat - 4 il;
- Magistratura - 2 il;
- Doktorantura - 2 il.
Yaponiyada ibtidai v? orta t?hsilin a?a?ı pill?sind? - I-IX sinifl?rd? t?hsil icbaridir. 11 aylıq t?dris ili apreld? ba?layır v? martda ba?a catır. D?rsl?r m?kt?bd?n asılı olaraq, h?ft?d? 5 v? ya 6 gun kecilir. T?dris ili uc semestrd?n ibar?tdir. Semestrl?r arasında yaz, yay v? qı? t?tili verilir. M?kt?bl?rd? vahid m?kt?bli forması sistemi t?tbiq olunur. ?btidai m?kt?b ?agirdl?rinin m?kt?bli forması orta m?kt?b ?agirdl?rinin geyimind?n f?rql?nir.
Olk?d? butun d?rslikl?r pulsuzdur. M?kt?bl?rd? alternativ d?rslikl?rd?n istifad?y? d? icaz? verilir. Eyni zamanda, f?nn mu?lliml?ri d? yardımcı d?rslik, d?rs v?saiti hazırlaya bil?rl?r. Ancaq t?hsili idar?etm? orqanları t?r?find?n t?sdiq edildikd?n sonra onların istifad?sin? icaz? verilir.
Yaponiyada mu?llim hazırlı?ına v? i?? q?bul m?s?l?sin? cox ciddi yana?ılır. Mu?lliml?r t?l?bl?ri kifay?t q?d?r ciddi v? s?rt olan imtahan verdikd?n sonra i?? q?bul edilir. Mu?lliml?rin boyuk ?ks?riyy?ti konullu ??kild? ax?am saat 9-a q?d?r ?agirdl?rl? f?rdi m???ul olmaqla m?kt?bd? i?l?rini davam etdirirl?r.
Yaponiyanın orta m?kt?bl?rind? bir mu?llim eyni bir m?kt?bd? 6 ild?n cox calı?a bilm?z. Bu mudd?t bitdikd?n sonra prefekturadakı dig?r m?kt?bd? v? ya dig?r prefekturadakı t?dris ocaqlarında i?l? t?min edilir. ?? yerini d?yi??n mu?llimin evl? t?min edilm?si t?hsili idar?etm? orqanları t?r?find?n h?yata kecirilir.
2009-cu ilin statistik m?lumatlarına gor?, Yaponiyada 13536 u?aq ba?cası, 22258 ibtidai m?kt?b, 10864 a?a?ı orta m?kt?b, 5183 yuxarı orta m?kt?b, 1026 xususi qay?ıya ehtiyacı olanlar ucun m?kt?b, 64 texniki kollec, 406 yeniyetm?l?r ucun kollec, 773 ali m?kt?b, 3348 pe?? ixtisas kolleci f?aliyy?t gost?rir.
Yaponiyada bir cox ?cn?bi dill?rin, xususil? ingilis dilinin t?drisinin t?kmill??dirilm?si prioritet kimi q?bul edilib. ?ngilis dilinin t?drisi s?viyy?sinin yuks?ldilm?si ucun hokum?t Yaponiya Mubadil? v? T?dris Proqramı c?rciv?sind? ingilisdilli olk?l?rd?n mu?lliml?r d?v?t edir.
Yaponiya t?hsili federal hokum?t v? regional strukturlar - prefektura v? b?l?diyy?l?r t?r?find?n idar? olunur.
Federal hokum?tin f?aliyy?tin? t?hsil sisteminin idar? edilm?si, milli kurikulum standartlarının yaradılması, mu?lliml?r? lisenziyaların verilm?si, t?hsilin maliyy?l??dirilm?si, d?rslikl?rin paylanması aiddir.
Prefekturalardakı t?hsili idar?etm? orqanları mu?lliml?rin m?kt?bl?r? t?yinatını, yuxarı orta m?kt?bl?rin yaradılması v? idar? olunmasını, m?kt?bl?rin t?dris ??raitinin yax?ıla?dırılmasını, xususi m?kt?bl?rin acılması ucun icaz?nin verilm?sini h?yata kecirirl?r.
Dovl?t m?kt?bl?rinin yaradılması v? idar? olunması m?s?l?l?ri is? birba?a b?l?diyy?l?rin uz?rin? du?ur.
T?hsil? ayrılan x?rcl?r d? bu uc orqan - federal hokum?t, prefektura v? b?l?diyy?l?r arasında bolu?durulur.
Yaponiyanın T?hsil, M?d?niyy?t, ?dman, Elm, Texnologiya Nazirliyi t?r?find?n t?hsil sistemini kollegial qaydada idar? etm?k ucun T?hsil ?urası yaradılıb. Bu qurum olk?nin t?hsil siyas?tini mu?yy?nl??dirir, yerli t?hsil orqanlarının numay?nd?l?rinin f?aliyy?tini istiqam?tl?ndirir v? muvafiq t?limatlar verir. H?r prefekturadan 1 n?f?r T?hsil ?urasının uzvluyin? t?yin olunur. T?hsil ?urasının r?hb?ri is? uzvl?r arasından secilir.
Yerli t?hsili idar?etm? orqanları T?hsil Komit?si adlanır. Bu qurumun f?aliyy?tind? idar?etm? v? koordinasiya, umumt?hsil, fasil?siz t?hsil, m?d?niyy?t, idman sah?si ?sas yer tutur.
Yaponiyada u?aqların m?kt?b?q?d?r t?hsil? c?lb olunması konulluluk prinsipin? ?saslanır. M?kt?b?q?d?r t?hsil mu?ssis?l?rind? u?aqların t?lim-t?rbiy?si ucun n?z?rd? tutulmu? muvafiq proqramlar vasit?sil? t?dris aparılır. M?kt?b?q?d?r t?hsil h?yat boyu t?limin formala?masında ?sas rol oynadı?ı ucun bu t?hsil pill?si ?n muhum m?rh?l? hesab olunur. Bu baxımdan olk?d? h?r bir u?a?ın keyfiyy?tli m?kt?b?q?d?r t?hsill? t?min olunması xususi ?h?miyy?t k?sb edir.
Olk?d? h?m dovl?t, h?m d? oz?l u?aq ba?caları movcuddur. M?kt?bl?r m?kt?b?q?d?r mu?ssis?l?rl? yaxından ?m?kda?lıq edir. Onu da qeyd ed?k ki, m?kt?b?q?d?r t?hsil mu?ssis?l?rind? 6 ya?a q?d?r 1636336 u?a?ın t?lim-t?rbiy?si il? 110692 mu?llim m???ul olur.
Yaponiyada ibtidai v? orta t?hsilin a?a?ı pill?sind? t?hsil icbaridir. U?aqlar 6 ya?dan 12 ya?a q?d?r - I-VI sinifl?rd? bu t?hsil pill?sind? oxuyurlar. ?btidai t?hsil pill?sind? ?agirdl?rl? ?sas?n, iki mu?llim m???ul olur. D?rsl?rd? daha cox t?tbiqi bacarıqlara, muzakir?l?r? v? oyunlara ustunluk verilir. ?btidai t?hsil mu?ssis?l?rind? 7063606 ?agirdin t?lim-t?rbiy?si il? 419518 mu?llim m???ul olur.
2011-ci ild?n etibar?n ingilis dili ibtidai m?kt?b kurikulumunun icbari hiss?sini t??kil edir. ?ks?r ?agirdl?r ibtidai, orta t?hsilin a?a?ı pill?sind? dovl?t mu?ssis?l?rind? oxusalar da, orta t?hsilin yuxarı v? ali t?hsil pill?l?rind? oz?l t?hsil mu?ssis?l?rin? ustunluk verirl?r.
Yaponiyada orta t?hsil a?a?ı v? yuxarı pill?l?r? bolunur v? umumilikd? 6 il davam edir. Olk?nin butun orta t?hsil mu?ssis?l?rind? 6947634 ?agirdin t?lim-t?rbiy?si il? 490113 mu?llim m???ul olur.
G?nc n?slin karyera qazanmaq imkanlarının geni?l?ndirilm?sini, ?halinin m???ulluq s?viyy?sinin artırılmasını n?z?r? alaraq, pe?? ixtisas t?hsilinin umumi inki?afı Yaponiyada h?r zaman diqq?t m?rk?zind? saxlanılır, u?aqların g?nclik ill?rind?n mu?yy?n pe??l?r? yiy?l?nm?sin? olduqca ciddi yana?ılır. Bu baxımdan, pe?? ixtisas t?hsilinin perspektiv inki?afını n?z?rd? tutan strategiyanın hazırlanması xususil? qeyd olunmalıdır.
Yaponiyada pe?? t?hsili proqramlarına yuzl?rl? ixtisasla?mı? kurslar daxildir. H?min kurslarda informasiyanın emalı, g?micilik, balıqcılıq, s?n?tkarlıq v? dig?r coxsaylı ixtisaslar uzr? kadrlar hazırlanır. Pe?? ixtisas t?hsili alanlar biznes v? s?naye sah?l?ri il? ba?lı ixtisaslara daha cox ustunluk verirl?r.
Pe?? ixtisas kollecl?rinin m?zunları yalnız muvafiq qaydalar c?rciv?sind? q?bul imtahanı verdikd?n sonra ali m?kt?bd?, texniki v? ya yeniyetm?l?r ucun xususi hazırlıq kollecl?rind? t?hsill?rini davam etdir? bil?rl?r.