XBT-10 t?snifatı
V?r?m
A15	Bakterioloji v? histoloji t?sdiql?nmi? a?ciy?r v?r?mi
A16	Bakterioloji v? histoloji t?krar t?sdiql?nmi? a?ciy?r v?r?mi
A17	Sinir sisteminin v?r?mi
A18	Dig?r uzvl?rin v?r?mi
A19	Miliar v?r?m
XBT-10 onlayn (UST ? 2006-cı il versiyası)

V?r?m infeksion x?st?lik olub, ad?t?n, Mycobacterium tuberculosis bakteriyası t?r?find?n tor?dilir. X?st?lik ?sas?n a?ciy?rl?r? t?sir edir, ancaq vucudun ba?qa hiss?l?rin? d? t?sir ed? bilir. Yoluxmu? f?rdl?rin coxu hec bir simptom gost?rmir. Simptomsuz orqanizml?rin 10%-ind? x?st?lik aktiv m?rh?l?y? kecir v? mualic? olunmazsa, yarısı olur. ^[1]

Bu m?qal?ni vikil??dirm?k lazımdır. Lutf?n, m?qal?ni umumvikipediya v? redakt? qaydalarına uy?un ??kild? t?rtib edin.

M?lumatı yoxla. Bu m?qal?d? veril?n faktların d?qiqliyini v? m?lumatların etibarlılı?ını yoxlamaq lazımdır. Muzakir? s?hif?sind? aydınla?dırılmalıdır.

Bu m?qal?d?ki m?lumatların yoxlanılabil?r olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var . Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun m?qal?nin muzakir? s?hif?sin? diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y? etibarlı m?nb?l?r ?lav? ed?r?k bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

Umumi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

V?r?m hal-hazırda, dunyada ?n t?hluk?li infeksiyalardan biri olaraq qalmaqdadır v? ?sas?n ?halinin ?m?k qabiliyy?tli hiss?sini sıradan cıxarır. Umumdunya S?hiyy? T??kilatının r?q?ml?rin? ?sas?n hazırda dunyada 20 milyondan artıq v?r?m x?st?si vardır v? bunların 7 milyonu acıq formalı v?r?mdir. H?r il 3.5 milyon insan v?r?ml? x?st?l?nir v? 1 milyon insan bu x?st?likd?n olur. H?r d?qiq? t?xmin?n 2 insan v?r?md?n dunyasını d?yi?ir. XX ?srin ?vv?ll?rind? insan oluml?rinin 20 faizi v?r?md?n ba? verirdi. Hazırda Az?rbaycanda r?smi statistikaya gor?, 8 min? yaxın v?r?mli x?st? var. Bu sozun latın dilind?n t?rcum?si qabarcıq dem?kdir. ^{[ m?nb? gost?rin ]} .

Tor?dicisi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas?n, Mycobacterim tuberculosis bakteriyası t?r?find?n tor?dilir. Bu mikroorqanizml?r aerob, tur?uyadavamlı bakteriyalar olub ?traf muhitin bir sıra t?sirl?rin? qar?ı cox davamlıdır. 70 °C-d? 30 d?qiq?y? q?d?r qaynatdıqda, 5 d?qiq?y? m?hv olur. 5%-li karbol tur?usu, 5%-li formalin m?hlulu mikrobu m?hv edir. Patogenezi: Sa?lam, yax?ı immunitet? malik insan v?r?m? yoluxduqda ad?t?n hec bir ?lam?t uz? cıxmır, bu zaman daxild? yaranmı? kicik v?r?m prosesi is? oz-ozun? sa?alır. Bu prosesd?n b?z?n hec bir ?lam?t qalmır v? ya kicik m?hdud Qon oca?ı qalır. Bu cur ilkin yoluxma ad?t?n u?aq v? ya yeniyetm? ya?larında ba? verir. Yoluxma cox zaman hava-damcı usulu il? ba? verir, ad?t?n payız aylarında yoluxma ehtimalı artır. ilkin yoluxanların yalnız 0.4?0.5%-d? v?r?m x?st?liyi ?m?l? g?lir, lakin cox zaman v?r?m x?st?liyi orqanizmin z?ifl?m?si fonunda u?aq vaxtı ilkin yoluxma zamanı ?m?l? g?lib qalmı? Qon ocaqlarının yenid?n aktivl??m?si n?tic?sind? yaranır. Bel?likl?, ?halinin yarıdan coxu v?r?m? yoluxdu?u halda, hec d? h?r k?sd? v?r?m x?st?liyi ?m?l? g?lmir. Bu x?st?lik yalnız yax?ı qidalanmayan, qeyri-q?na?tb?x? ??raitd? ya?ayan, muxt?lif s?b?bl?rd?n immuniteti a?a?ı olan, dig?r x?st?likl?r fonunda (??k?rli diabet, Q?CS v? s.), cox siqaret c?k?n, v? ya z?r?rli tozlarla daim n?f?s alan insanlarda v? s. inki?af edir. ^{[ m?nb? gost?rin ]}

Klinikası [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

V?r?min klinikası onun formasından asılı olaraq muxt?lif ola bil?r.

U?aqlarda v? yeniyetm?l?rd? v?r?m intoksikasiyası zamanı b?d?n temperaturu periodik olaraq 37?38°S-y? qalxır(subfebril h?rar?t), x?st?nin i?tahası pozulur, neyrovegetativ poz?unluqlar(?s?bilik v? ya sustluk, ba?a?rıları, ur?kdoyunm?), periferik limfa duyunl?rinin z?if boyum?si(mikropoliadeniya), periadenit, qaraciy?rin, b?z?n dala?ın bir q?d?r boyum?si, b?d?n c?kisinin artmaması, azalması, orta qula?ın iltihabı(orta otit), ba?qa x?st?likl?r? meyillilik mu?ahid? olunur.

A?ciy?rl?rin v?r?mi uzunmudd?tli oskur?k, subfebril(b?z?n daha cox) temperatur, b?l??m, b?z?n qan hayxırma, do? q?f?sind? a?rı v? s. ?lam?tl?rl? gedir. Bundan ba?qa ?s?bilik, gec? t?rl?m?l?ri, arıqlama, arterial t?zyiqin enm?si, boyr?kustu v?zl?rin f?aliyy?tinin z?ifl?m?sı kimi umumi simptomlar x?st?ni narahat edir. Miliar v?r?md? proses k?skin olub yuks?k temperaturla gedir v? bu zaman oskur?k, b?l??m kimi ?lam?tl?r olmaya da bil?r, intoksikasiya ?lam?tl?ri, tif?b?nz?r ?lam?tl?r ustunluk t??kil edir. V?r?min gec, a?ırla?mi? m?rh?l?l?rind? ur?k, qan-damar sistemi, t?n?ffus catı?mazlı?ı ?lam?tl?ri meydana cıxır. X?st?nin n?bzi tezl??ır(taxikardiya), t?ng?n?f?slik, periferik sianoz(dodaqların, barmaqların goy?rm?si), t?n?ffus prosesin? kom?kci ?z?l?l?rin qo?ulması kimil ?lam?tl?r ?m?l? g?lir. A?ciy?r v?r?minin b?zi formaları ?lam?tsiz kec? bil?r(ocaqlı v?r?m, tuberkulema). Diaqnoz: V?r?min diaqnozunu qoymaq ucun minimal 3 diaqnostik usul t?tbiq olunur: A?ciy?rl?rin rentgenoqramması(v? ya fluoroqrafiya), Mantu sına?ı, B?l??min mikroskopik muayin?si. Bundan sonra lazım g?l?rs? ?lav? diaqnostik usullar da t?tbiq oluna bil?r. Qanın umumi analizind? ECS artır, eozonofill?rin artması(eozonofiliya), limfositl?rin azalması (limfopeniya) a?kar edilir. U?aqlarda v? yeniyetm?l?rd? ilk d?f? Mantu sına?ı "+" n?tic? verirs? bu "viraj" adlanır v? ilkin yoluxmanı gost?rir. Yoluxmadan 2 ay sonra viraj a?kar oluna bil?r. Mualic?si: V?r?m sa?alan x?st?likdir. Yalnız gecikmi? m?rh?l?l?rd? bu mumkun olmaya bil?r. V?r?min mualic?si uzun c?kir. Qanuna ?sas?n Az?rbaycan Respublikasında v?r?min mualic?si pulsuzdur. P?hriz t?yin edilir. Bel? ki, x?st? yax?ı qidalanmalı, gun ?rzind? butun lazım olan qida madd?l?rini v? kalorini q?bul etm?lidir. Qidada zulallar, vitaminl?r, mineral madd?l?r, ya?lar miqdarında gund?lik t?l?batı od?m?lidir. A?artılar, yumurta, balıq ?ti, meyv?-t?r?v?z v? s. qida novl?ri yem?kd? ustunluk t??kil etm?lidir. Konservativ mualic?y? kimy?vi preparatlar, lazım g?l?rs? hormonal, desensibiliz? edici preparatlar, vitaminl?r, sanator-kurort mualic?si, p?hriz daxildir. Konservativ mualic? n?tic? verm?zs? c?rrahi mualic? aparıla bil?r. ^{[ m?nb? gost?rin ]}

?sas klinik formaları [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

I qrup  : U?aqlarda v? yeniyetm?l?rd? v?r?m intoksikasiyası

II qrup : T?n?ffus orqanların v?r?mi

III qrup  : Dig?r orqan v? sisteml?rin v?r?mi

IV qrup : Beyin qi?alarının v? m?rk?zi sinir sisteminin v?r?mi

V qrup  : Ba?ırsa?ın, peritonun, musariq? limfa duyunl?rinin v?r?mi

VI qrup : Sumuk v? oynaq v?r?mi

VII qrup  : Sidik-cinsiyy?t orqanlarının v?r?mi

VIII qrup  : D?ri v? d?rialtı toxumanın v?r?mi

IX qrup  : Periferik limfa duyunl?rinin v?r?mi

X qrup  : Gozun v?r?mi

XI qrup  : Dig?r orqanların v?r?mi.

Profilaktikası [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

V?r?min profilaktikası vacibdir. Bundan otru h?r il u?aqlarda v? yeniyetm?l?rd? Mantu sına?ı aparılır, virajlı u?aqlar a?kar olunur v? VI qrup dispanser ucot qeydiyyatına goturulur. Onlar 1 il mudd?tind? ciddi mu?ahid?d? qalırlar. Virajlı u?aqlara 3 ay mudd?tind? izoniazidl? kimy?vi profilaktika aparılır. 3 aydan sonra t?krari Mantu sına?ı qoyulur ? ?g?r ?m?l? g?l?n papulanın olcusu kicilibs?, d?rman profilaktikası davam etdirilmir, intensivlik artıbsa v? ya yerind? qalıbsa 2?3 il d? yazda v? payızda profilaktika davam etdirilir. V?r?min vaxtında a?kar edilm?si onun effektiv mualic?si ucun boyuk rol oynayır. Bun gor? d? x?st?l?rin vaxtında muraci?t etm?l?ri, mualic?ni ba?lamaları, sa?lam ??xsl?rin ild? 1 d?f? profilaktik muayin?d?n kecm?l?ri v?r?ml? mubariz?d? vacib amildir. ^{[ m?nb? gost?rin ]}

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

X?st?lik il? ?laq?dar bu m?qal? qaralama halındadır. M?qal?ni redakt? ed?r?k Vikipediyanı z?nginl??dirin.