Romantizm

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec
Jozef Vernet, 1759

Romantizm ( fr. romantisme ) ? XVIII ?srin sonu ? XIX ?srin ?vv?ll?rind? Avropa v? Amerika m?d?niyy?tind? ideya-b?dii c?r?yan. Romantizm ?d?bi-estetik anlayı? kimi Almaniyada "Yena m?kt?bi" numay?nd?l?rinin ( ?leqel qarda?ları, F. Novalis , L. Tik, V. Vakkenroder) f?aliyy?ti (1798?1802) say?sind? yayılma?a ba?lamı?dır. Romantizmin estetik ?sasını "b?dii idealla?dırma" prinsipi, must?sna ??raitd? must?sna xarakterl?rin yaradılması, h?yatın oldu?u kimi deyil, "olmalı oldu?u kimi" t?sviri t??kil edir.

A. S. Pu?kin , M. Y. Lermontov , E. Hofman , C. Q. Bayron , P. B. ?elli , C. Kits , V. Huqo , F. R. ?atobrian , A. Vinyi , C. Leopardi , A. Mandzoni , ?. Petefi , M. Eminesku , T. ?evcenko romantizmin ?n gork?mli numay?nd?l?ri hesab olunurlar.

Az?rbaycan ?d?biyyatında romantizm is? H. Cavid , M. Hadi , A. S?hh?t , A. ?aiq v? b. t?r?find?n icra olunm?dur.

Romantizm r?sm ?s?rl?rind? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Romantizm, XVIII ?sr Avropasının h?y?can v? co??usunu, azadlıq ehtiraslarını dil? g?tir?n bir axındır. A?ıldan cox duy?uya s?sl?n?n bir s?n?tdir. Romantik ??klin qabaqcıllarından Gericaultnun Napoleona Ordusundan Bir Suvarini gost?r?n ?s?ri (Louvre, Paris) il? Davidin Napoleoneu qarı?la?dırıldı?ında aradakı uslub f?rqi acıqca gorul?r. Davidin ??klind?ki gork?mli monumentallı?a qarı?, Gericaultun ??klind? atla minicisini qayna?dıran v? fonddakı r?ngl?rin i?tirakıyla inteqrasiya olunan bir h?y?can bo?alımı soz movzusudur. Eyni t?sir, daha sıx ??kild? m??hur Fransız Romantiki Delacroixin Ortul Ovu (Art Institute, Chicago) adlı ?s?rind? d? gorul?r. S?n?tcinin bel? amansız bir mubariz? s?hn?sini secm?si, dizginlenemeyen h?y?canlarını, ruhi calkantılarını ?n t?sirli ??kild? dil? g?tir? bilm?k ucundur.

Romantizm v? ?ngilt?r? inc?s?n?ti [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Romantik s?n?t axını da qısa mudd?td? Fransadan butun Avropaya yayılaraq, ??kild?n musiqiy?, ?d?biyyatdan f?ls?f?y? q?d?r butun sah?l?rd? t?sirli olmu?dur. Dovrun ıngiliz r?ssamı Turner d?niz m?nz?r?l?riyl? tanınmı? bir s?n?tcidir. ?sir G?mi (Museum of Fin? Arts, Boston) adlı ?s?rind? bir d?niz doyu?u sonunda h?bs olunmu? bir g?mini movzu goturmu?dur. S?n?tci hadis?ni sakit bir havada deyil, fırtınalı bir d?nizd? gost?rmi?dir. Doyu?d?n arta qalan insanlar bu d?f? dal?alarla bo?u?maqdadırlar. ?ahlanan atlar q?d?r, fırtınalı d?nizl?r d? Romantik s?n?tcil?rin du?kun olduqları movzulardır. Cunki bu movzularla oz ic calkantılarını da xaric? vura bilirdil?r. Eyni ?eyl?r, Turnerın Ya?ı?, Buxar, Sur?t (National Gallery, London) adlı ?s?ri ucun d? deyil? bil?r. S?n?tci 1844 tarixli bu ?s?rind? sa?naq altında sur?tl? ir?lil?y?n bir qatarı betimlemi?tir. Bel?c? h?y?canlarını ?ks etdirm?kl? qalmayaraq, muasir texnologiyanın t?bi?t? meydan oxuyan gucunu d? vur?ulamı?dır. [1]

Alman Romantik r?ssamları [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Henri Fazeli, 1781

Alman Romantik r?ssamı Caspar Friedrich is? inqilabcı h?r?k?tl?r? qatılmı? bir s?n?tci idi. Amma bu r?ftarını s?n?tind? olduqca romantik v? mistik bir ??kild? dil? g?tirmi?dir. Rungen Adasında ?h?ng Qayalıqları (Winterthur Oskar Reinhardt V?qfi) adlı ?s?rind? romantik bir muhitd? gost?ril?n uc adam, ozu v? inqilabcı yolda?larıdır. S?n?tci, v?t?np?rv?rliyi t?bi?t sevgisiyl? birl??dir?n bir goru?un qabaqcılıdır. Bu sevgini d? t?bi?t? tapınma?a q?d?r vardırmı?dır. [2]

Fransa Romantik r?ssamları [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Filip Ceyms de Lozerberq, 1801

Fransız r?ssamı, karikaturanın atası Daumier ?s?rl?rind? yoxsul insanların h?yatını, siyas?tcil?rin ikiuzluluyunu, ?dal?t t??kilatının acımasızlı?ını, i?siz xalqın oradan oraya savrulu?unu i?l?mi?dir. Daumiernin bezm?d?n i?l?diyi bir ba?qa movzu da Don Ki?ottur. Amma onun Don Ki?otu yel d?yirmanlarına hucum ed?n guldurucu a?ıl x?st?si deyil, haqsızlıqlara ba? qaldıran qorxmaz bir ideal insanıdır. Bir baxıma Daumierin oz ??xsiyy?tidir. Daumiernin bu h?qiqi yana?ması, bir ba?qa Fransız r?ssamı olan Gustav Courbetdee d?rin ?ks-s?dalar tapar. Courbet, Roman idisizmi izl?y?n Realizm axınının qabaqcılı v? qurucusudur. Gerc?k xarici, du?sel movzuların ??kild? yeri olmadı?ını mudafi? ed?n s?n?tci, Da?cılar (Gemaldegalerie, Dresden) adlı ?s?rind? qız?ın gun?? altında gun boyu c?kic yell?y?n, da? da?ıyan k?sl?ri betimlemi?tir. Courbet, bir ??rh etm?d?n gerc?yi oldu?u gbi verm?k m?qs?dind?dir. Ona gor?, cılpaq gerc?k oz ba?ına kifay?t q?d?r t?sir edicidir, ??rh? ehtiyac yoxdur.

XIX ?srin ortasına g?lindiyind? Fransada ?h?miyy?tli bir s?n?t d?yi?m?sin? ?ahid olunar. Bu dovrd? Paris Goz?l S?n?tl?r Akademiyası, yenid?n qurulan krallı?ın d?st?yiyl? s?n?ti korlanmı?, yaradıcılı?ını itirmi? bir yola m?cbur etm?kd?dir. Klassik heyk?l kopiyalarını ill?r ili resimlemekten bez?n kimi s?n?tcil?r, t?hsili buraxıb qırlara acılar, ?traf k?ndl?r? yerl???rl?r. Barbizon k?ndind? topla?an, gunboyu t?bi?td?n m?nz?r?l?r betimleyen bu s?n?tcil?rin yana?ması "Barbizon uslubu" dey? adlandırılmı?dır. Theodore Rousseau v? Corot, bu uslubun ?h?miyy?tli s?n?tcil?ridir. Ancaq d?yi?m?ni ba?ladan ?sl hadis? 1863-cu ild? partlaq vermi?dir.

1863-cu ilin payızında Akademiyanın acdı?ı illik s?rgiy? qatılan bir boluk g?nc s?n?tcinin 781 ?s?rini munsif geri cevirmi?dir. Haqsızlı?a u?rayan s?n?tcil?r bir ?riz?yl? Kral ??ILDA. Napoleonea muraci?t etmi?l?r, kral da onların ?s?rl?rini bir ba?qa salonda s?rgil?m?l?rin? icaz? vermi?dir. Amma bu Geri Cevril?nl?r S?rgisi gocunan Akademiya mu?lliml?rinin d? qı?qırtmasıyla boyuk bir s?s-kuy? g?tirib cıxarmı?dır. ?n cox reaksiya oyandıran ??kil d? Manetnin Cold? Gunorta Yem?yi (Louvre, Paris) adlı ?s?ridir. ??kil qabiliyy?tini daha ?vv?lki s?rgil?rd? subut etmi? olan Manetnin bu ??klind? yadır?anılan ?ey, movzunun ?l? alını? formasıidi. Ciddi geyimli ki?il?rin arasında i?tirak ed?n cılpaq bir kuc? qadını gorulm?kd? idi. Bu q?d?r bir f?rqliliy? gost?ril?n reaksiya, o dovrd?ki akademik anlayı?ın n? cur qatıla?mı? oldu?unun bir gost?ricisi idi. Domeniki Manettinin s?rgil?diyi Olimpia (Louvre, Paris) d? eyni s?rt reaksiyayla qarı?la?mı?dır. S?n?tci ?n?n?vi Venera t?masını yen? horm?tsizc? ?l? salmı?, ust?lik bir cirkin qadını model tutub resimlemi?di. M??hur romancı Emil Zolya bu ?s?ri t?rifl?y?n bir kitabca n??r etdi.

Qalereya (Romantizm fransız r?ssamlarının ?s?rl?rind?) [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

  1. ↑ "Britannika ensiklopediyası" . 2015-05-04 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2014-10-10 .
  2. ↑ "Alman romanizmind? s?n?t anlayı?ı" (PDF) . 2018-07-19 tarixind? arxivl??dirilib (PDF) . ?stifad? tarixi: 2014-10-10 .

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

M?nb? ? " https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Romantizm&oldid=7479386 "