| Nizami simfoniyası
|
|---|
 |
| B?st?kar
|
Fikr?t ?mirov
|
| Forma
|
simfoniya
|
| Premyera
|
|
| Hiss?l?r
|
Andante Maestoso
Allegretto
Andante Molto Sostenuto
Allegro con Brio
|
Nizami simfoniyası
? az?rbaycanlı b?st?kar
Fikr?t ?mirovun
1947
-ci ild?
Nizami G?nc?viy?
h?sr etdiyi simli orkestr ucun simfoniya. Dahi ?air
Nizami G?nc?vinin
xatir?sin? h?sr edilmi? simfoniya ?airin anadan olmasının 800 illiyi munasib?tl? yazılmı?dır.
B?st?kar simfoniya uz?rind? d?f?l?rl? i?l?mi?, onun ikinci v? ucuncu redaksiyalarını yaratmı?dır. Simfoniyada Nizaminin umumil??mi? obrazı yaradılmı?dır. B?st?kar ?airin obrazına ehtiramla yana?ır v? ona xususi munasib?t b?sl?yir ki, bu da ?s?r? s?mimilik, inc?lik, g?nclik t?rav?ti, lirik h?rar?t v? romantik ruh verir. Eyni zamanda simfoniya ozunun f?ls?fi m?nası v? lakonik ifad? t?rzi il? diqq?ti c?lb edir. Bu c?h?t son ill?rd? yazılmı? bir cox ?s?rl?rin musiqisin? xas kameralıq tendensiyasını qabaqlamı?dır. Buna gor? d? musiqid? ifad? olunan gizli hissl?r, du?unc?l?r, ?hvalatlar da t?bii qavranılır.
Simfoniya dord hiss?d?n ibar?tdir. Ayrı-ayrı hiss?l?rin formaları, bir cox inki?af usulları, ?ubh?siz, klassik simfoniya il? ?laq?nin oldu?unu gost?rir. Simfoniyanın hiss?l?rind?n qabaq dinl?yicini istiqam?tl?ndirm?k m?qs?dil? Nizaminin ?s?rl?rind?n goturulmu? poetik epiqraflar verilmi?dir.
Fikr?t ?mirovun "Nizami" simfoniyasını yazark?n ?s?rl?rind?n istifad? etdiyi ?
Az?rbaycan
?airi
Nizami G?nc?vinin
r?ssam
Q?z?nf?r Xalıqov
t?r?find?n 1940-cı ild? c?kilmi?
b?dii t?svir portreti
,
Az?rbaycan Milli ?nc?s?n?t Muzeyi
.
[1]
Nizami yaradıcılı?ını tanınmı? filosof, ?d?biyyat?unas v? s?n?t?unaslar, elm v? dovl?t xadiml?ri yuks?k qiym?tl?ndirmi?, onun h?yatı v? ?s?rl?ri ?sasında muxt?lif movzularda romanlar, pyesl?r yazılmı?, ??xsiyy?tin? h?sr edilmi? poema v? ?eirl?r qo?ulmu?dur.
[2]
Nizami irsi uzun zamanlar ?rzind? dunya elmi-?d?bi fikrinin diqq?t m?rk?zind? olmu?du.
Az?rbaycanda
?airin ?s?rl?ri d?f?l?rl? n??r olunmu?, ?d?bi irsinin oyr?nilm?si v? tanıdılması sah?sind? muxt?lif i?l?r h?yata kecirilmi?, coxlu sayda t?dqiqatlar meydana g?tirilmi?, el?c? d? dunya nizami?unaslı?ında ilk d?f? olaraq ?s?rl?rinin elmi-t?nqidi m?tni hazırlanmı?dır. Bu prosesl?rin intensiv ??kil alma?a ba?laması ?sas?n Nizami G?nc?vinin anadan olmasının 800 illik yubileyi ?r?f?sin? t?saduf etmi?dir.
[3]
?airin yubileyinin dovl?t s?viyy?sind? qeyd olunması il? ba?lı ilk q?rar 1939-cu ilin
iyul ayının 25-d?
q?bul edilmi?, lakin
?kinci Dunya Muharib?si
s?b?bind?n yubileyin yalnız 1947-ci ild? qeyd olunması mumkun olmu?dur. ?kinci Dunya Muharib?sinin ba?lanması s?b?bi il? yubiley gunu blokada ??raitind? olan
Leninqradda
- Dovl?t Ermitajında qeyd edilmi?di. ?airin yubileyi t?nt?n?li sur?td? kecirilm?si yalnız 1947-ci ild?
Bakıda
mumkun olmu?dur.
[4]
Sozuged?n ill?rd?n etibar?n Nizaminin dovru, h?yatı v? yaradıcılı?ı ba?lı yeni-yeni ara?dırmalar aparılmı?dır. G?nc?d? d?fn olundu?u yerd? Nizami G?nc?vinin m?qb?r?si ucaldılmı?, xatir?sinin ?b?dil??dirilm?si istiqam?tind? silsil? xarakterli t?dbirl?r h?yata kecirilmi?dir.
[3]
Nizami G?nc?vi h?yatı v? yaradıcılı?ının ?sas t?dqiqatcılarından biri olan S?ad?t Abdullayeva qeyd edir ki, "
Nizaminin yuks?k ideyalı ?s?rl?rin?, ?lb?tt?, b?st?karlar bigan? ola bilm?zdil?r. Bunu ?airin poemaları ?sasında klassik musiqinin dem?k olar ki, butun janrları uzr? yazılan ?s?rl?r ? operalar, baletl?r, simfoniyalar, simfonik poemalar, simfonik v? xoreoqrafik suitalar gost?rir.
"
[5]
Nizaminin sozl?rin? xor-poemalar, qarı?ıq xor il? fortepiano ucun ?s?rl?r, solist, xor v? simfonik orkestr ucun poemalar, s?s v? kamera orkestri ucun lirik mahnılar yazılmı?dır. Onlarla yana?ı, Nizami q?z?ll?rin? coxlu sayda mahnı v? romanslar da b?st?l?nmi?dir.
S?ad?t Abdullayeva
yazır ki, "
Uzeyir Hacıb?yovun
"S?nsiz" v? "Sevgili canan" ?s?rl?ri il? Az?rbaycan milli musiqisind? yeni ? "musiqili q?z?l" v? ya "q?z?l-romans" janrının ?sası qoyulmu?dur. Maraqlıdır ki, ?airin q?z?ll?ri onlara musiqi qo?ulandan sonra daha cox populyar olmu?dur.
"
[5]
Nizami obrazı onun adı il? adlanan opera v? baletd? canlandırılmı?dır. Nizami G?nc?vinin xatir?sin? simli simfoniya, vokal-simfonik poema, kantata, vokal-oratoriya, simli kvintet, elegiya, mu?am etudl?ri, xor ?s?rl?ri, poema ithaf olunmu?dur. Nizaminin ?s?rl?ri ?sasında s?hn?l??diril?n dram ?s?rl?rini v? c?kil?n filml?ri d? musiqi mu?ayi?t edir. Butun bu ?s?rl?r Az?rbaycan musiqi m?d?niyy?tinin z?nginl??m?sind? v? b?st?karların yaradıcılıq f?aliyy?tinin z?nginl??m?sind? rol oynamı?dır.
[5]
- ↑
Н. М. Миклашевская
. Становление и развитие искусства социалистического реализма в Советском Азербайджане: 1920?1945 гг. (живопись, графика, скульптура, театрально-декорационное искусство). ? Б.: Элм, 1974. ? С. 64. ? 178 с.
Orijinal m?tn
(rus.)
Серьезным творческим достижением Г. Халыкова стал портрет Низами, в котором художнику удалось создать значительный образ великого поэта. Этому во многом помогла удачно найденная композиция: поэт изображен сидящим с книгой на коленях. Выражение благородного лица, строгие линии одежды, характерного головного убора ? все это впечатляет, несмотря на излишне темный колорит.
Интересна история создания портрета. В первом туре объявленного конкурса (1939 г.) художник не принимал участия, но им был исполнен выразительный портрет в рисунке, о котором академик Е. Бертельс сказал, что предложенный образ исторически достоверен и Низами мог быть таким. Консультации с Е. Бертельсом, Гейдаром Гусейновым и Г. Араслы настолько ободрили и вдохновили Г. Халыкова, и он, взяв за основу упомянутый рисунок, создал живописный портрет Низами. Этот портрет признан был лучшим и удостоен I премии во втором туре конкурса (1940 г.)
- ↑
S?ad?t Abdullayev, 2018
. s?h. 8
- ↑
1
2
S?ad?t Abdullayeva, 2018
. s?h. 18
- ↑
S?ad?t Abdullayeva, 2018
. s?h. 17
- ↑
1
2
3
S?ad?t Abdullayeva, 2018
. s?h. 25