Luzon adası
taqal Luzon , ing. Luzon
Umumi m?lumatlar
Sah?si	109964,9 km²
Hundur noqt?si	2922 m
?halisi	52.990.000 n?f?r ( 2015-ci il )
Yerl??m?si
16°04′30″ ?m. e. 121°00′11″ ?. u.
Olk?	Filippin
Akvatoriya	C?nubi Cin d?nizi
Luzon adası
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Luson adası ( taqal Luzon , isp. Luzon ) ? Filippin adaları arasında ?razisin? gor? ?n boyuk ada. Adaların dunyada sah?sin? gor? sıralamasında 15-ci yerd? gedir. Adanın sah?si 109 964,9 km² ^[1] t??kil edir. Burada 52 990 000 n?f?r (2015) ya?ayır. Adanın c?nubunda Filippinin ?n boyuk iki ??h?ri yerlı?ir: Manila v? Keson. Manila olk?nin paytaxtıdır. Keson is? olk?d? ?n cox ?halisi olan ??h?rdir.

Q?dim x?rit?l?rd? adanın adı Lusoniya v? ya Yeni Kastilya olmu?dur. Adada ya?ıyanlara h?r zaman Lusonlular deyilirdi.

Co?rafiya [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Co?rafi yerl??m? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Luson adasının q?rbi C?nubi Cin d?nizi , ??rqi is? Filippin d?nizi il? yuyulur. ?imaldan Luson bo?azı il? Tayvan vı Ryukyu adalarından ayrılır. Luson bo?azı h?md? iki hiss?y? bolunur: Babuyan v? Balintanq.

?qlimi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?qlimi subekvatorial mussondur. B?z?n tayfunlar ba? verir. ?razisind? ?sas?n daim ya?ıl, enliyarpaq bitkil?rl? ortulu me??likl?r vardır. Cay vadil?rind? savanna bitkil?ri yayılmı?dır.

Relyefi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Luson da?lıq adadır. Relyefi orta da?lıqdır. Maksimal hundurluyu 2934 metr t??kil edir (Puloq da?ı).

Adada h?m f?aliyy?tini dayandırmı? (Arayat), h?mdı f?aliyy?td? olan vulkan (Mayon vulkanı v? s) vardır. Pinatubo vulkanı sonuncu d?f? 1991 -ci ild? puskurmu?dur.

?n iri da? sistemi M?rk?zi Kordelyerdir. Adanın ?imal-q?rb hiss?sind?n kecir. C?nubunda is? el?d? hundur olmayan sanbales da?ı yerl??ir. Kaqayan cayı Filippinin ?n boyuk cay sistemin? sahibdir. Serra-Madre v? Sambales arasında M?rk?zi Luson duz?nliyi yerl??ir. Duz?nlik 11 000 km² ?razini ?hat? edir. Bura duyu yeti?diril?n ?sas bolg?dir. Duz?nliyin ortasında Arayat da?ı qaıxır.

Su m?nb?l?ri [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Ada olduqca ılveri?li buxta v? korf?zl?r? sahibdir. Bnlar arasında Linqaen v? Manila korf?zl?rini gost?rm?k olar. C?nub v? q?rb sahill?ri korf?zl?rl? parcalanmı?dır.

?razisind? coxlu sayda cay vardır. Onlar arasında Aqno cayı v? Pampanqa cayı xususi il? secilir. Sahil v? cay vadil?ri s?x m?skunla?ılmı?dır. Burada yerl???n Laquna-de-Bay golu umum?n C?nub-??rqi Asiyanın ?n iri daxili goludur 949 km² t??kil edir. Ondan axan yegan? cay Pasiq cayı Manila korf?zin? tokulur. Cayın el? d? iri olmamasına baxmayaraq Filippin tarixind? muhum rol oynamı?dır. Laquna-de-Bay c?nub-q?rbd? Taal golu yerl??ir. O da?ılmı? vulkanın kraterind? yerl??ir. Golun ortasında el? d? iri olmayan ada vardır.

Qon?u adalar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Adadan c?nub-??rqd? Mindoro . Adalar bir-birind?n Verde bo?azı il? ayrılır. Bo?az C?nubi Cin d?nizi il? Tayabas korf?zl?rini birl??dirir. Korf?zin c?nubunda Marinduke adası yerl??ir. Adada yerl???n Bikol yarımadası uzun v? ensiz formaya malikdir. O Tayabas b?rz?xi il? adaya birl??ir. Lamon buxtasında Alabat adası Polilo adaları yerl??ir. Bikol yarımadasının c?nubunda Samar adası yerl??ir. Bir-birind?n San-Bernardino bo?azı il? ayrılır.

Tarixi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Adanın ?imal-??rqind? Kalyao ma?arasında Homo sapiens aid c?n? sumuyu a?karlanmı?dır, Tapıntının ya?ı 66,7 ± 1 min il olaraq qiym?tl?ndirilir ^{[2] [3]} . Bolg?nin ?halisi ?sas?n movcud olmu? quru yolları il? bolg?y? g?lmi?l?r. ?spanlar adaya XVI ?srd? g?lmi?l?r. ?spanların ba?ında Migel Lopes de Leqaspi, Xuan de Salsedo v? Martin de Qoiti dururdu. Onlar adanın sahilin? 1570 ? 1571 -ci ill?rd? g?lmi?l?r. ?spanlar adanı 300 il mudd?tind? idar?t etmi?l?r. Ada Filippin milli-azadlıq inqilabının m?rkızi olmu?dur. Sonradan is? ispan a?alı?ını Amerikan istilası ?v?z etmi?dir.

8 dekabr 1941-ci ild? yapon aviasiyası Lusonda olan amerikan bazasına hucuma kecmi?dir. Yaponlar adanı i??al ed?r?k Linqaen korf?zind? oz bazalarını in?a etmi?dil?r. Uzun sur?n muharib?d?n sonra Filippin v? Amerikan quvv?l?ri n?hay?t 5 iyul 1945 -ci ild? yaponlar uz?rindı son q?l?b?ni calırlar bununla da Luson adan Filippinin bir parcası olur.

?nzibati bolgu [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Ada 8 regiona, onalarda oz novb?sind? bir nec? vilay?tı bolubur. Regionlar:

• ?lokos ? region I
• Kaqayan vadisi ? region II
• M?rk?zi Luzon ? region III
• KALABORSON ? region IV-A
• M?MAROPA ? region IV-B
• Bikol ? region V
• Kordilyer inzibati regionu
• Paytaxt regionu

?halisi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Adada muxt?lif xalqlar ya?ayır: aetalar , bikollar , ibanaqil?r , iqorotil?r , ilokil?r , Pampanqanlar , Panqasinanlar , taqallar . H?r bir xalq adanın mu?yy?n hiss?sind? kompakt ??kild? ya?ayır. ?ri ??h?rl?rd? Avropa, AB? , Yaponiya, Koreyadan g?l?nl?r v? metusl?r ya?ayır. H?r xalqın oz dili vardır. Olk?d? is? taqal dili dovl?t filidir. ?ngilis dilid? i?l?nir. Ancaq h?l? 1899 -cu il? q?d?r ispan dili dovl?t dili idi. S?n?dl?rd? bu dild?n istifad? edilirdi. ?halisinin boyuk qismi katolikdir. Az miqdarda protestantlara rast g?linir. Must?qillik ill?rind? Must?qil Filippin kils?si formala?mı?dır (Iglesia ni Cristo).

?qtisadiyyat [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Adada duyu , kokos palması , tutun , qar?ıdalı yeti?dirilir.

Adada qızıl , xromit , mis v? d?mir yataqları vardır.

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]