Konqo Demokratik Respublikası
fr. Republique democratique du Congo [1]
Bayraq Gerb [d]
Sulh, ?dal?t, ?m?k
Tarixi
?  Belcika -dan must?qillik	30 iyun 1960
R?smi dill?ri	fransız dili
Paytaxt	Kin?asa
?dar?etm? forması	Yarıprezident demokratik respublikası
Prezident	Feliks Cisekedi
Ba? nazir	Jan-Mi?el Sama Lukonde
Sah?si	Dunyada 11-ci
? Umumi	2344458 km²
? Su sah?si (%)	3,3 %
? ?hali	91.931.000 n?f. ( 2019 ) [2]
?  Sıxlıq	31.3 n?f./km² ( 182-ci )
?nternet domeni	.cd
ISO kodu	CD
BOK kodu	COD
Telefon kodu	+243
Saat qur?aqları	UTC+01:00 UTC+02:00
N?qliyyatın yonu	sa? [d] [3]
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Konqo Demokratik Respublikası

Konqo Demokratik Respublikası ( fr. Republique Democratique du Congo ) v? ya Konqo DR , 1971 ? 1997 -ci ill?rd? ? Zair , 1960 - 1964 -cu ill?rd? Konqo Respublikası ? m?rk?zi Afrikada dovl?t. Paytaxtı Kin?asa ??h?ridir.

Kongo Demokratik Respublikasi bu gun varlı?ını davam etdirdiyi torpaqların ilk yerlil?rini indiki vaxtda yalnız cox kicik bir sah?d? h?yatlarını davam etdir?n Pigmey q?bil?l?ri meydana g?tirm?kd? idi. ?srl?r boyunca burada ya?ayan Bantu xalqları zaman ic?risind? ?kincilikd?n, ovculu?a q?d?r bir cox sah?d? vacib olan birlikl?r yaradaraq h?min dovrd? bolg?d? bir cox dovl?t qurulu?unu meydana g?tirmi?l?r. Bu dovl?tl?r ic?risind? xususil? XIV ?srd? qurulan v? Afrikada bu gun? q?d?r qurulan ?n guclu dovl?t strukturlarında birini meydana g?tir?n Konqo Krallı?ı olmu?dur.

XV ?srd? bolg?y? ilk g?l?n avropalılar olan portuqallar, Konqo cayının Atlas Okeanına tokulduyu yerd? yeni k??fl?r etmi?, 1491-ci ild? is? ilk d?f? Konqo Krallı?ı il? diplomatik ?laq? qurmu?lar. Bu dovrd? h?yata keciril?n v? inki?af etdiril?n diplomatik ?laq?l?r Konqo kralının dinini Xristian katoliki olaraq d?yi?dirm?si il? n?tic?l?nmi?di. Amerikadakı koloniyalara qul gond?r?n olk?l?rd?n biri olan Konqo Krallı?ı bu s?b?bl? ya?ayı? s?viyy?sini yuks?ld?r?k Afrika sahill?rind? yeni liman ??h?rl?ri qurmu?lar.

XVI ?srd? pad?ahlıqda ba?layan coku?, 17-сi ?srd? xususil? Portuqaliya hakimiyy?tinin bolg?d? itm?si il? birlikd? zirv?y? catmı?, kol? tacirl?rinin v? Portuqaliyadan sonra bolg?y? hakim olma?a calı?an Hollandiya v? Boyuk Britaniyanın olk?ni istismar etm?k c?hdl?ri n?tic?sind? dovl?t tamamil? ortadan qaldırılmı?dır. XVIII ?srin ?vv?ll?rind? Konqo bolg?sind? bir cox olk? d? eyni ??kild? ortadan qaldırılmı?, 1866-ci ild? is? son portuqaliyalılar bolg?d?n ayrılmı?dır. [5]

1870-ci ild? bolg?nin daxili qisiml?rin? ziyar?t realla?dıran ilk avropalı olan Qalliyalı Henri Morton Stanli h?r n? q?d?r Boyuk Britaniya hokum?tin? bolg?d? koloniya sistemini qurmaq t?klifini vers? d?, bu t?klif hokum?t t?r?find?n r?dd olunmu?dur.

Boyuk Britaniya t?r?find?n bu t?klifin r?dd olunmasını furs?t bil?n Belcika Kralı II Leopold uzun bir mudd?tdir koloniya imperatorlu?u qurma x?yallarını realla?dırma arzusunda idi. O, 1885-ci ild? Konqo bolg?sinin g?l?c?yi il? ?laq?dar olaraq h?yata keciril?n Berlin Konfransında Konqonun ozun? xususi mulku olaraq istifad?sin? verilm?sin? t?sdiq alaraq tarixind? ilk v? t?k olacaq ??kild? beyn?lxalq huquqa zidd bir ??kild? bir bolg?nin bir ??xsin xususi mulku olaraq elan edilm?sini t?min etmi?dir. Koloniya tarixind? koloniyala?dırılan butun bolg?l?r bir olk? t?r?find?n idar? edils? d? Konqo bolg?si ya?ayan butun insanları il? birlikd? bir ??xsin xususi idar?sin? buraxılmı?, bolg?nin ?halisi iqtisadi m?nf??t namin?, xususil? kaucuk ?ld? edilm?sind? zulmkar usullarla i?l?dilmi?, uy?un h?r?k?t etm?y?nl?ri is? a?ır c?zalara m?hkum edil?r?k oldurulmu?dur. Ya?anan bu hadis?l?r butun dunyada xaosa s?b?b olmu?, II.Leopolda g?l?n reaksiyalar n?tic?sind? 1908-ci ild? Konqonun idar?sini 'normal' koloniya olaraq Belcika dovl?tin? buraxmaq m?cburiyy?tind? qalmı?dır.

H?r n? q?d?r bolg?nin idar?si bir olk?nin r?hb?rliyin? buraxılmı? olsa da, yerli ?halinin ya?adı?ı c?tinlikl?r boyuk nisb?td? bir yax?ıla?ma realla?mamı?, bolg? talanma?a davam edilmi?, Konqolular avtoritar koloniya sahibi Belcika dovl?ti t?r?find?n m?rh?m?tsiz usullar il? istifad? edilm?y? davam edilmi?dir. Konqo dunya s?viyy?sind? inki?af ed?n koloniyaların must?qillik t?l?bl?rin? uy?un h?r?k?t ed?r?k must?qillik mubariz?sini gucl?ndirmi? v? olk?nin g?l?c?yinin Konqolular t?r?find?n t?yin edilm?si lazım oldu?u ifad? edilmi?dir. Paytaxt Leopoldvillada realla?dırılan ilk qar?ıdurmalar v? dig?r dovl?tl?rin t?zyiql?ri n?tic?sind? Belcika 1959-ci ild? ani bir ??kild? bolg?d?n c?kil?r?k bolg?d? kompleks bir qurulu?u gerid? buraxmı?dır.

30 ?yun 1960-cı il tarixind? Konqo Respublikası adı altında must?qilliyini elan ed?n olk?d?, ABAKO (Alliance des Bakongo) lideri Cozef Kasavubu olk?nin ilk dovl?t ba?cılı?ına, Pan-Afrikanizm t?r?fdarı v? must?qillik mubariz?sinin qabaqda g?l?n adlarından olan Patris Lumumba is? yeni olk?nin ilk ba? naziri movqesin? g?tirilmi?dir. Ancaq bu r?hb?rlik Belcika, AB? v? SSR?-nin oz m?nf??tl?ri istiqam?tind?ki mudaxil?l?ri s?b?biyl? uzun omurlu ola bilm?mi?, Lumumba ?sg?r t?r?find?n v?zif?sind?n alınaraq h?bs olunmu?dur. H?r n? q?d?r h?bsd?n qısa bir mudd?t sonra xilas olub qacma?ı bacarsa da t?krar tutularaq r?qibi v? separatcı Katanqa bolg?sinin lideri Moyse T?ombey? t?slim edilmi? v? daha sonra da T?ombenin silahlı quvv?l?ri t?r?find?n oldurulmu?dur. Lumumbanın oldurulm?sind? AB?-nin v? xususil? d? kecmi? koloniya sahibi Belcikanın rollarının boyuk oldu?u t?xmin edilm?kd?dir

Afrika qit?sinin ikinci ?n boyuk sah?sin? sahib olan Konqo Demokratik Respublikası sahib oldu?u 2,344,458 km²-lik sah? il? bir zamanlar must?ml?k?si movqeyind? oldu?u Belcikadan 77 qat d?f? daha boyukdur. Ekvator x?tti uz?rind?, qit?nin m?rk?z hiss?sind? yerl???n olk? bitki ortuyu v? col h?yat baxımından z?ngin muxt?lifliy? v? t?bii sah?l?r? malikdir. Olk?nin malik oldu?u 10.730 km-lik quru s?rh?dind?n 2.511 km-i Angola, 233 km-i Burundi, 1.577 km-i M?rk?zi Afrika Respublikası , 2.410 km-i Konqo Respublikası, 217 km-si Ruanda, 628 km-i C?nubi Sudan , 459 km-i Tanzaniya, 765 km-i Uqanda, 1.930 km-i Zambiya il?dir. Olk?nin h?mcinin Atlantik okeanında 40 km-lik sahil x?tti d? var.

Konqo torpaqlarının 60%-ni Konqo cayı hovz?sinin tropik me??l?ri ?hat? edir. Olk?nin ?n yuks?k zirv?si 5.109 m hundurluyu il? Ruenzori Sıra Da?larındakı Stanli da?ının uc noqt?si olan v? Marqarita zirv?si olaraq adlandırılan zirv?dir. Olk?nin ?n boyuk v? ?n uzun cayı olan Konqo cayı 4374 km-lik uzunlu?a malikdir v? Atlantik Okeanına tokulm?d?n ?vv?l Angola v? Konqo Respublikası il? s?rh?d x?ttini meydana g?tirir. Konqo cay, Afrika qit?sind? Nil cayından sonra ?n uzun ikinci cayı olub, h?r il 39.160 m³ / s da?ıdı?ı su baxımından Afrikanın ?n , dunyanın is? ikinci ?n bolsulu cayıdır. Konqo cayı olk?nin c?nub hiss?sind? Mitumba Da?larından qidalanaraq ?imal istiqam?tind? 1.000 km axmaqda olub, burada da daxili delta meydana g?tir?r?k q?rb-c?nub-q?rb istiqam?tind? donu? edir. Bu donu? n?tic?sind? cay Konqo Demokratik Respublikası il? Konqo Respublikası arasındakı s?rh?di da meydana g?tir?r?k ir?lil?m?kd? v? son olaraq Atlantik Okeanına tokulm?kd?dir. Konqo cayı il? birl???r?k yoluna davam ed?n bir cox cay var. Bu caylar ic?risind? illik 9.873 m³/s su da?ıma tutumuna sahib olan Angolanın Kassa cayı ?n boyuyudur. Olk?nin ?imal hiss?sind? axan v? boyuk hiss?si Orta Afrika Respublikası v? Konqo Respublikası il? s?rh?di meydana g?tir?n dig?r cay is? Ubanqi cayıdır. Olk?nin sahib oldu?u 40 km-lik sahil x?tti cox ?h?miyy?tlidir v? bu sahil x?tti il? Atlantik Okeanında z?ngin neft yataqlarına sahibdir. Olk?nin ??rqind? Turkana golu, Edvard golu, Kivu golu v? Tanqanika golu kimi ?h?miyy?tli goll?r yerl??ir.

Konqo ?halisi son siyahıya almada 68 milyon n?f?rd?n cox olmu?dur.

Fransız dilidir .

Konqo frankıdır .

Konqo Demokratik Respublikası il? ?laq?dar bu m?qal? qaralama halındadır. M?qal?ni redakt? ed?r?k Vikipediyanı z?nginl??dirin.

1. ↑ http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf .
2. ↑ Beyn?lxalq Valyuta Fondu . 1944.
3. ↑ http://chartsbin.com/view/edr .