H?zi Aslanov
??xsi m?lumatlar
Do?um tarixi	22 yanvar ( 4 fevral ) 1910
Do?um yeri	L?nk?ran , L?nk?ran q?zası , Bakı quberniyası , Rusiya imperiyası
V?fat tarixi	25 yanvar 1945 ( 1945-01-25 ) [1] (34 ya?ında)
D?fn yeri	??hidl?r Xiyabanı
V?t?nda?lı?ı	SSR?
U?a?ı	Tofiq Aslanov , Arif Aslanov
T?hsili	Heyd?r ?liyev adına Az?rbaycan Ali H?rbi M?kt?bi , L?nk?ran ??h?r 1 nomr?li tam orta m?kt?b
H?rbi f?aliyy?ti
M?nsubiyy?ti	Sovet Sosialist Respublikaları ?ttifaqı
Xidm?t ill?ri	1929-cu ild?n
Doyu?l?r	SSR??Finlandiya muharib?si (1939?1940) , Boyuk V?t?n muharib?si , SSR?-nin Pol?anı i??alı , ?kinci Dunya muharib?si
T?ltifl?ri
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

H?zi ?h?d o?lu Aslanov ( 22 yanvar ( 4 fevral ) 1910 , L?nk?ran , L?nk?ran q?zası ? 25 yanvar 1945 ^[1] ) ? sovet-Az?rbaycan h?rbcisi, general-mayor. 2 d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı olmu? yegan? az?rbaycanlı ^{[2] [3] [4] [5]} .

8-ci ca?ırı? Bakı Sovetinin uzvu olub. 1937-ci ild? Ukrayna SSR -ın Obruc ??h?r sovetinin deputatı secilib. ?kinci dunya muharib?sin? q?d?r, Sovet Ordusunda , vzvod komandiri, tank rotasının komandiri, ?lahidd? tank batalyonu m?kt?binin r?isi, batalyon komandirinin t?dris-atıclıq hiss? uzr? kom?kcisi, batalyon komandiri, 10-cu tank-muh?ndis diviziyası komandirinin texniki hiss? uzr? kom?kcisi h?rbi v?zif?l?rind? calı?ıb.

1940-cı ilin noyabrında vaxtından ?vv?l mayor rutb?si verilib. 1941-ci ild? Donbas ?trafında du?m?n hucumlarını be? ay d?f etdiyind?n v? onu a?ır t?l?fata u?ratdı?ından sonra Moskvaya ca?ırılıb v? Krıma 55-ci ?lahidd? tank briqadasında, briqada komandirinin muavini v?zif?sin? t?yin edilib.

H?yatı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

U?aqlı?ı v? g?ncliyi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

H?zi Aslanov 1910-cu il yanvarın 22-d? L?nk?ran ??h?rind? anadan olub. ?btidai t?hsilini L?nk?ran ??h?r 1 nomr?li tam orta m?kt?bind? alıb. 1923-cu ild? atası ?h?d ki?i K?rb?la ziyar?tind? olark?n h?lak olub v? orada da d?fn edilib. 13 ya?ında atasını itir?n H?zi, atasının calı?dı?ı k?rpic zavodunda f?hl? kimi i?l?m?y? ba?layıb. ?l yarımdan sonra komsomol putyovkası il? Zaqafqaziya h?rbi hazırlıq m?kt?bin? gond?rilib. Zaqafqaziya h?rbi hazırlıq m?kt?binin m?kt?b rota q?zetinin redaktoru olub. M?kt?b mudavimi ik?n komsomol t??kilatının katibi secilib. Daha sonra 8-ci ca?ırı? Bakı Sovetinin uzvu secilib. 1929-cu ild? oranı bitirdikd?n sonra Leninqrad suvari m?kt?bin? daxil olub. ?ki illik t?hsild?n sonra Kotovski adına 3-cu Bessarabiya suvari diviziyasının 15-ci suvari alayına vzvod komandiri t?yin olunub.

Sonralar xidm?tini 12-ci zirehli avtomobil divizonunda davam etdirib v? texnikayla doyu? texnikasını oyr?nib. Bir mudd?t sonra rota komandiri olub. Doyu? hazırlı?ı v? siyasi hazırlıqda xidm?t etdiyi rota haqqında dair? q?zetl?rind? musb?t m?qal?l?r d?rc olunma?a ba?layıb. 1934-cu ild? h?rbi hiss?nin Kiyev h?rbi dair?sinin komandanı ?ona Emmanuilovic Yakir bolm?l?rin v? hiss?l?rin manevrl?r? hazırlı?ını yoxladı?ı zaman H?zi Aslanovun tank rotası t?limd? f?rql?nib. Komandan H?zi Aslanova qiym?tli h?diyy? t?qdim edib v? bu hadis? onun tankcı kimi ilk h?rbi u?uru olub. Bu hadis?d?n qısa mudd?t sonra H?zi Aslanov Kiyevd? avtomobil batalyonuna komandir t?yin olunub. 1937-ci ild? Ukrayna SSR Obruc ??h?r sovetinin uzvu (deputatı) secilib. ?kinci dunya muharib?sin? q?d?r, Sovet Ordusunda, vzvod komandiri, tank rotasının komandiri, ?lahid? tank batalyonu m?kt?binin r?isi, batalyon komandirinin t?dris-atıclıq hiss? uzr? kom?kcisi, batalyon komandiri, 10-cu tank-muh?ndis diviziyası komandirinin texniki hiss? uzr? kom?kcisi h?rbi v?zif?l?rind? calı?mı?dır. ^[6] H?zi Aslanova 1939-cu ilin axırlarında kapitan, 1940-cı ilin noyabrında is? vaxtından ?vv?l mayor rutb?si verilib. ^[6]

?kinci dunya muharib?si [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Boyuk V?t?n Muharib?si ba?lananda H?zi Aslanov, Ukraynada Lvov vilay?tind? xidm?t edirdi. 1941-ci il iyunun 23-n? kec?n gec? alman zirehli qo?unları il? H?zi Aslanovun batalyonu qeyri b?rab?r doyu?? girir. Ozu bu haqda bel? yazır:

" 1941-ci il iyunun 23-n? kec?n gec? alman aviasiyası basqın etdi. Bomba tokm?y? ba?ladı. Dan yeri a?aranda biz qeyri-b?rab?r doyu?? girdik. " ^[6]

1941-ci ilin sentyabr ayının axırlarında Ukraynanın sa? sahil hiss?sind? v?ziyy?t SSR? ordusu ucun a?ırla?dı v? qo?unlar a?ır t?l?fata u?rayıb Xarkov vilay?tin? q?d?r geri c?kildil?r. SSR? Ali Ba? Komandanlıq Q?rargahının ?mri il? 51-ci ?lahidd? ordunun birl??m?l?ri Krım b?rz?xl?rini ?ll?rind? saxlamalı v? Alman qo?unlarının Krımı ?l? kecirm?sinin qar?ısını almalı idi. Donbas v? Xarkov s?naye rayonunun ?trafını qorumaq ucun coxzolaqlı mudafi? sistemi v? istehkamlar yaratmaq ucun Q?rargah, Mayor Aslanov da daxil bir krup komandiri Donbasa gond?rdi. ^[7] Ozu bu haqda bel? yazır:

" ?idd?tli doyu?l?rl? Xarkova q?d?r geri c?kildik. " ^[6]

Mayor Aslanov oz doyu?cul?ri il? Donbas ?trafında du?m?nin ?idd?tli hucumlarını duz be? ay d?f etdi v? onu a?ır t?l?fata u?ratdı. Bununla yana?ı a?ır itkil?r d? verdi. Bu hadis?d?n cox kecm?mi? Mayor Aslanov Moskvaya ca?ırılır v? Krıma 55-ci ?lahidd? tank briqadasında, briqada komandirinin muavini v?zif?sin? t?yin edilir. Mayor Aslanov 55-ci ?lahidd? tank briqada komandirinin muavini kimi Kerc yaxınlı?ında almanlarla a?ır doyu?l?r? girir. Ozu bu haqda bel? yazır:

" Kerc, Semisotka v? 8 mart k?ndi ^[a] yaxınlı?ında almanlarla b?rk vuru?duq. " ^[6]

1941-ci ilin payızında c?bh?nin bir sıra yerl?rind? ? Leninqrad v? Tixvin , Rostov v? Krım yaxınlı?ında ?idd?tli doyu?l?rd? SSR? ordusu Alman ordusuna guclu z?rb?l?r endirdi. Lakin noyabrın ayının axırlarında Moskva yaxınl?ında a?ır v?ziyy?t yaranma?a ba?ladı.

Moskva u?runda doyu?l?rd? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1941-ci ilin dekabrında mayor Aslanov Moskva yaxınlı?ındakı tarixi doyu?d? i?tirak etdi. Moskva ?trafında alman ordsunun 60-dan artıq diviziyası ??h?ri ?l? kecirm?k ucun c?ml??dirilmi?di.

Mojaysk t?r?fd? doyu??n sovet atıcı bolm?l?rind?n biri muhasir?y? du?ur v? bu atıcı bolm?ni muhasir?d?n azad etm?k ucun mayor Aslanova ?mr verilir. Guclu doyu? taktikası il? Aslanov muhasir? yaradan alman ordusunun top v? pulemyot at?? noqt?l?rini m?hv etm?yi bacarır. Bu ?m?liyyat zamanı Aslanovun oldu?u tankın surucu-mexaniki a?ır yaralanır v? Aslanov tankı ozu idar? ed?r?k taqımlara komandanlı?ı davam etdir? bilir. Muhasir?d?n 40-dan artıq doyu? avtomobili v? yuzl?rl? ??xsi hey?t azad olunur. ^[8] H?zi Aslanov Moskva ?trafında ged?n doyu?l?rd?ki q?hr?manlı?ına gor? Qırmızı Ulduz ordenin? layiq goruldu.

Xarkov v? Stalinqrad ?trafında ged?n doyu?l?rd? H?zinin ba?cılı?ı il? 55-ci tank briqadasının tankcıları du?m?n? a?ır z?rb?l?r endirdil?r. ^[9] Aslanovun tankcıları vuru?a?vuru?a 40 km-d?n artıq yol gedib Stalinqrad-Salsk d?mir yolunu tutub almanları Stalinqrad qrupla?masının ?sas magistralından m?hrum etdil?r. Tanklar du?m?nin xeyli quvv?sini v? texnikasını sıradan cıxardı. Aslanovun doyu?cul?ri Kotelnikovo yaxınlı?ında ged?n doyu?l?rd? boyuk ?uca?t gost?rdil?r. Du?m?nin 30 ?ks-hucumunu d?f etdil?r, bir batalyon piyada qo?unu, 30 tankı, 50 avtomobili sıradan cıxartdılar. Bu doyu?d? gost?rdiyi ?uca?t? gor? podpolkovnik H. Aslanov 1942-ci il 22 dekabrda Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adına layiq goruldu. O daim oz h?rbi biliyini artırma?a s?y gost?rirdi. 1943-cu il dekabrın 17-d?n 1944-cu il aprelin 6-na kimi o Zirehli tank qo?unları Akademiyasının birillik t?hsil proqramını 3 aya m?nims?di. Sonra o yenid?n do?ma 35-ci qvardiya tank briqadasına qayıtdı. 1944-cu il 13 martda ona tank qo?unları general mayoru adı verildi. 1944-cu il iyunun axırlarında belorusiya v? I Pribaltika c?bh?sinin qo?unları hucuma kecdil?r. Belarusiyanın iri ??h?r v? d?miryollarını azad etdikd?n sonra Aslanovun tankları Vilnus? hucumları davam etdirdil?r. Aslanovun briqadası iyunun 24-d?n iyulun 13-d?k du?m?n? a?ır z?rb?l?r endirdi. Bu doyu?d?ki q?l?b?y? gor? 35-ci qvardiya tank briqadası Qımızı bayraq ordenin?, general ozu is? ikinci d?r?c?li Suvorov ordenin? layiq goruldu. 1944-cu il avqustun 1-d? Aslanovun briqadası ba?qa ordu hiss?l?ri il? birlikd? Yelqava ??h?rini du?m?nd?n t?mizl?dil?r. O Volqadan ba?lamı? Baltik?d?k butun doyu?l?rd? ozunu bacarıqlı s?rk?rd?, fitri istedad sahibi kimi gost?rmi?di. T?kc? 1944-cu ilin hucum doyu?l?ri dovrund? 8 d?f? Ali Ba? Komandanlıq t?r?find?n t???kkur almı?dır. Boyuk V?t?n muharib?sinin ilk gunl?rind?n doyu?l?rd? i?tirak ed?n kapitan Aslanov Moskva ?trafındakı vuru?malarda (1941) gost?rdiyi igidliy? v? komandanlı?ın tap?ırı?ını l?yaq?tl? yerin? yetirdiyin? gor? Qırmızı Ulduz ordeni il? t?ltif edilmi?dir. O, 55-ci ?lahidd? tank polku feldmar?al Man?teynin tank ordusunun darmada?ın edilm?sind? xususi m?har?t gost?rmi?dir. H?zi Aslanova Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı verm?k haqqında SSR? Ali Soveti R?yas?t Hey?tinin F?rmanında yazılmı?dır ki, c?bh? komandanlı?ının doyu? tap?ırı?ını numun?vi sur?td? yerin? yetirdiyin?, bu i?d? q?hr?manlıq v? ?uca?t gost?rdiyin?, ona tabe olan hiss?l?r? bacarıqla v? m?tan?tl? komandanlıq etdiyin? gor? H?zi ?h?d o?lu Aslanova Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı verilir. Aslanovun polkuna is? qvardiya adı verilmi?dir. Aslanovun polku Rostov , Taqanroq ??h?rl?rinin azad olunmasında v? Kursk vuru?masında f?al i?tirak etmi?dir. 1944-cu ild? Aslanovun 35-ci qvardiya tank briqadası Belorusiyanı , Pribaltika respublikalarını azad etm?k u?rundakı vuru?malarda xususil? f?rql?nmi?di.

Olumu [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Stalinqraddan Baltik sahill?rin?d?k doyu? yolu kec?n H?zi Aslanov 24 yanvar 1945-ci ild? Latviyanın Priyekule yaxınlı?ında ( Liepay rayonu) doyu? meydanından k?narda, komandirl?rin doyu?u mu?ahid? m?nt?q?sinin yaxınlı?ında , 15 n?f?r? yaxın iri rutb?li zabitin ?hat?sind? mu?mmalı ??kild? uzaqdan acılan zenit qur?usunun at??i il? yaralanmı?, 23 saat sa? qalmı?, onu Moskvaya mualic?y? aparmaq ucun t?yyar? gond?rilmi? ama H?zi Aslanov yolda v?fat etmi?dir. H?zi Aslanova ikinci d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adının verilm?sind? must?sna xidm?tl?ri olmu? yazıcı-jurnalist Musa Ba?ırovun " S?rk?rd?nin taleyi " adlı s?n?dli kitabında deyilir:"" Beqia?vili H?zi Aslanovun ??xsi h?kimi olmu?du…Beqia?vili il? m?n Tbilisid? onun evind? goru?dum. O dedi: "H. Aslanov yaralananda m?n orda yox idim. Lakin 5 d?qiq? sonra ozumu ora catdırdım. V?ziyy?ti a?ır idi. Ona t?cili sur?td? t?z? qan kocurm?k lazım idi. M?n H?zinin yanına uzandım ki, oz qanımdan 500 qram ona kocurulsun. O, yava?-yava? ozun? g?lm?y? ba?ladı. H?tta biziml? zarafat da edirdi. Onu Moskvaya aparmaq ucun xususi t?yyar? g?ldi. H?zinin xahi?i il? onu Moskvaya q?d?r m?n mu?ayi?t etm?li idim. Amma m?ni zorla onun yanından ayırıb ba?qa i? dalınca gond?rdil?r. Bu, ?lb?tt?, q?sd?n edilirdi. H?zi Aslanov olm?m?li idi. Yaralanandan sonra o, duz 23 saat sa? qaldı. Bu mudd?td? onu Moskvaya aparmaq ucun ayrılan t?yyar? d? o yatan evin arxasında dayanmı?dı". Beqia?vilinin fikirinc?, H. Aslanov q?tl? yetirilib". H?zi Aslanovun q?tlini onun daxil oldu?u Pribaltika c?bh?sinin komandanı, erm?ni ?van Xristoforovoc Baqqramyan t??kil etmi?dir. Cunki, H. Aslanovun olumu doyu?un getdiyi yerd?n cox uzaqda, komanda m?nt?q?sind? v? oz ordumuzun acdı?ı m?rmi at??ind?n sonra mumkun olmu?dur.

H?zi Aslanovun q?bri Bakıda ??hidl?r Xiyabanındadır .

Mukafatları [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

H?zi Aslanov Boyuk V?t?n muharib?si c?bh?l?rind? gost?rdiyi ??xsi igidlik v? qocaqlı?ına gor? 3 Qırmızı Bayraq ordeni, 2-ci d?r?c?li Suvorov ordeni, Aleksandr Nevski ordeni, 1-ci d?r?c?li V?t?n muharib?si ordeni, 2 Qırmızı Ulduz ordeni kavaleri v? medallarla t?ltif olunmu?dur.

1944-cu ild? general-mayor H. Aslanov Belorusiya c?bh?sind?ki ?uca?tin? gor? ikinci d?f? yuks?k ada t?qdim edils? d?, SSR? h?rbi r?hb?rliyind? t?msil olunan erm?ni generalı ?. Baqramyan buna mane?cilik tor?dib. Olumund?n 46 il sonra, 1991-ci ild? H. Aslanova ikinci d?f? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı adı verilir.

Xatir?si [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Bakıdakı q?bri uz?rind? q?hr?manın abid?si ucaldılmı?dır.
• 1969-cu ild? H?zinin v?t?ni L?nk?randa onun ev-muzeyi acılmı?, 1983-cu il 8 mayda L?nk?ran ??h?rinin m?rk?zind? onun boyuk heyk?li qoyulmu?dur.
• L?nk?ran ??h?rind? adına kuc?, xiyaban v? park acılmı?dır.
• Bakıdakı kuc?l?rd?n v? metrostansiyalardan biri H?zi Aslanovun adını da?ıyır.
• B?rd? ??h?rind?ki kuc?l?rd?n biri H?zi Aslanovun adını da?ıyır.
• 29 dekabr 2019-cu ild? Az?rbaycan prezidenti H?zi Aslanovun 110 illik yubileyinin qeyd edilm?si haqqında s?r?ncam imzalamı?dır. ^[10]
• Bakının X?tai rayonunda adını da?ıdı?ı q?s?b? var.

?d?biyyatda [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

A?a?ıdakı b?dii ?s?rl?r H?zi Aslanova h?sr olunmu?dur:

• S?m?d Vur?un - "Q?hr?manın olumu";
• Mirc?lal Pa?ayev - H?zi Aslanov haqqında silsil? ocerkl?r;
• ?slam S?f?rli - "T?z? cic?kl?r";
• M?mm?d T?hm?zov - "General H?zi";
• Boris Dubrovin - "H?zi Aslanov haqqında ballada".

Filmoqrafiya [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1. General H?zi Aslanov (film, 1945)
2. General Aslanov (film, 1970)
3. Estafet (film, 1982)
4. Sizi dunyalar q?d?r sevirdim (film, 1985)
5. D?mir atlı c?ngav?r (film, 2003)

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

H?mcinin bax [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1. Герои Советского Союза. Краткий биографический словарь. Т.1. М., 1987
2. Жилин В.А. Герои-танкисты 1941?1942 гг. М.:Яуза, Эксмо, 2008
3. Жилин В.А. Герои-танкисты 1943?1945. М.:Эксмо, Яуза, 2008.
4. Золотые Звёзды Азербайджана. Баку, 1975
5. H?yatı il? ?b?di ?ohr?t qazanan boyuk s?rk?rd?
6. Указ Президиума Верховного Совета СССР "О присвоении звания Героя Советского Союза начальствующему составу Красной Армии" от 22 декабря 1942 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. ? 1942. ? 25 декабря (№ 46 (205)). ? С. 1.

Qeydl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]