Az?rbaycan ?airi Nizami (R?sulzad?)

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec
Az?rbaycan ?airi Nizami
turk. Azerbaycan ?airi Nizami
Koreya qəhrəmanlarından Ənvər Kolana sevgilərimlə. 23.XI.951. M.Ə.Rəsulzadə
Koreya q?hr?manlarından ?nv?r Kolana sevgil?riml?. 23.XI.951. M.?.R?sulzad?
Mu?llif M?h?mm?d ?min R?sulzad?
Janr ?d?biyyat?unaslıq
Orijinalın dili Turk dili
Orijinalın n??r ili 1951
N??riyyat Milli E?itim Basımevi
S?hif? 402

"Az?rbaycan ?airi Nizami" ( turk. Azerbaycan ?airi Nizami ) ? M?h?mm?d ?min R?sulzad?nin Nizami G?nc?vinin 800 illik yubileyi munasib?til? 1941-ci ild? yazdı?ı, ilk d?f? 1951-ci ild? Ankarada n??r olunan ?s?ri.

M.?.R?sulzad?nin Nizami haqqında bu kitabı muhacir?t ?d?bi fikrinin , xususil? nizami?unaslı?ın ?n d?y?rli u?urlarından biri hesab edilir. [1]

Haqqında

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

M?h?mm?d ?min R?sulzad?nin siyasi f?aliyy?ti il? yana?ı, z?ngin, lakin az oyr?nilmi? ?d?bi-b?dii v? t?rcum? ?s?rl?ri irsi vardır. M.?.R?sulzad?nin ilk ?eiri "Mux?mm?s" 1903-cu ild? Tiflisd? n??r edil?n " ??rqi-rus " q?zetind? cap olunmu?, yazdı?ı "Qaranlıqda i?ıqlar" adlı ilk pyesi 1908-ci ilin dekabrın 5-d? tama?aya qoyulmu?dur.

M.?.R?sulzad? sonradan muhacir?td? ya?adı?ı ill?rd? Az?rbaycan ?d?biyyatını, ?air v? yazıcılarımızın yaradıcılı?ını ara?dırmı?, t?hlil etmi?, d?y?rl?ndirmi?dir. M.?.R?sulzad? 1923-cu ild? n??r edil?n "Az?rbaycan Cumhuriyy?ti keyfiyy?ti-t???kkulu v? ?imdiki v?ziyy?ti"  kitabında, 1928-ci ild? "Turk ili" m?cmu?sind? cap olunan "Qafqasya turkl?ri" ?s?rind? Nizaminin adı qısa m?lumatla verilmi?dir. [2]

M.?.R?sulzad?nin Nizami haqqında geni? ara?dırmalara ?saslanan ?s?rini yazması ?kinci Dunya muharib?sinin ba?lanmasından (1939-cu il, sentyabr) sonraya t?saduf edir. M?h?mm?d ?min R?sulzad? monoqrafiyanı 1941-ci ild? Nizami G?nc?vinin anadan olmasının 800 illiyi munasib?til? yazıb, ?kinci Dunya muharib?si v? h?yatının c?tinlikl?ri s?b?bil? [3] ilk d?f? 1951-ci ild? Turkiy?nin paytaxtı Ankarada Milli T?hsil N??riyyatında n??r edilib.

Kitab "Mu?llifd?n", "Ba?lan?ıc"dan, dord bolumd?n, "?lav?l?r"d?n, "Biblioqrafiya"dan, "Nizamid?n m?tnl?r"d?n, "?ndeks"d?n, "M?tn xarici r?sml?r"d?n ibar?tdir. Kitabın ba?lan?ıcında M.?.R?sulzad?nin ?sas movqeyi il? tanı? olmaq mumkundur: "Nizami Az?rbaycan ?airi?", "Unudulmu? Nizami", "Nizamiy? qar?ı borcumuz". Kitabdakı bolum ba?lıqları da diqq?ti c?lb edir: "Nizami kimdir", "Nizaminin be? kitabı", "Movzuları baxımından Nizami", "Nizamid? s?n?t v? ideoloji". [4]

Mu?llif birinci bolumd? "Nizaminin hal t?rcum?si"nd?n ba?layaraq ?airin dunya ?d?biyyatındakı movqeyin? q?d?r maraqlı ara?dırmalar aparır. Umumilikd? 70 s?hif?ni ?hat? ed?n bu bolumd? oxucuya boyuk ?airin ??xsiyy?ti haqqında ?hat?li bilgil?r verilir. ?kinci bolum Nizaminin be? kitabını ? " X?ms? "sini ?hat? edir: " Sirl?r x?zin?si ", " Xosrov v? ?irin ", " Leyli v? M?cnun ", " Yeddi goz?l ", " ?sg?nd?rnam? ". Bu ?s?rl?rin h?r birinin ?h?miyy?tliliyi v? d?y?ri M.?.R?sulzad? t?r?find?n t?hlil edilir, yeni faktlar, yana?malar v? m?lumatlarla oxucunun ixtiyarına verilir. Ucuncu bolumd? Nizaminin ?s?rl?rinin movzuları ara?dırılır. Mu?llif bu movzuların da secimini maraqlı sisteml??dirib: "Nizamid? farslıq, "Nizamid? turkluk", "Nizamid? Qafqasya", "Nizami goru?u il? rus", "Nizamiy? gor? qadınlıq". Dorduncu bolumd? Nizami yaradıcılı?ının s?n?tkarlı?ı, ideoloji istiqam?tl?ri oyr?nilir. Bu bolumd? mu?llif Nizami ?eirinin oz?l xususiyy?tl?rin? diqq?t ed?r?k bu yaradıcılı?ın ?sas m?nb?yin?, onun inki?afına, h?yatın inki?afı v? insan problemin?, e?q f?ls?f?sin?, dini d?y?rl?r? v? sosial ideallara, dovl?t m?s?l?sin?, ideal hokmdar ist?yin? d? diqq?t yetirir. [4]

N??ri tarixi

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

M?h?mm?d ?min R?sulzad?nin ?kinci Dunya muharib?si qurtardıqdan sonra, n?hay?t 1947-ci ild? Turkiy?y? qayıda bilmi?dir. Soyuq muharib?nin ilk ill?rin? t?saduf ed?n bu dovrd? M.?.R?sulzad? Turkiy?d? ehtiyatlı davranma?a m?cbur olmu?dur. Turkiy?y? geldikd?n az mudd?t sonra o, Nizami haqqında ara?dırmasını 1949-cu ild? n??r olunmaq ucun Milli T?hsil Nazirliyin? t?qdim etmi?dir. Lakin ?s?rd? rusların ?leyhin? ifad?l?r oldu?u mu?llif? irad bildirilmi?dir. ?s?rin n??rinin bu ifad?l?rin cıxılmasından sonra mumkun olaca?ı soyl?nilmi?, lakin M.?.R?sulzad? bununla razıla?mamı?dır. [4]

1950-ci ild? Turkiy?d? ba? ver?n iqtidar d?yi?ikliyinin ilk dovrl?rind? d? kitab n??r edilm?di. O dovrd? Turkiy?nin T?hsil Nazirliyind? calı?mı? F?thi Teveto?lunun n??r etdirdiyi "M?nim gorduyum bugunku Rusiya" kitabında deyilir [5] :

" R?sulzad? M?h?mm?d ?min b?y Nizami haqqında d?y?rli ?s?rini yazmı?, tamamlamı?dı. Kitabda movcud ruslar ?leyhind?ki b?zi cuml?l?ri munasib gorm?y?n sovet heyranı v?zif?lil?r kitabın n??r edilm?si ucun bunların cıxarılmasını ist?dikl?ri vaxt r?hm?tlik: "Bunları m?n yazmadım ki, boyuk Nizami yazmı?. Onları cıxarmaq n? m?nim haqqım, n? d? kims?nin karıdır!" ? demi? v? kitabı n??r etdirm?kd?n imtina etmi?di. Bu kitab ancaq daha sonra r?hm?tlik Tofiq ?l?ri Milli T?hsil naziri olunca noqsansız bir halda nazirlik t?r?find?n n??r edilmi?di. "

Turkiy? arxivl?rind?n ?ld? olunan s?n?d? gor? (bu s?n?di Om?r Ozcan b?y tapmı?dır), M.?.R?sulzad?nin Nizami haqqında kitabının n??ri il? ba?lı Turkiy? Milli T?hsil Nazirliyinin q?rarı 1949-cu ilin 10 may tarixind? q?bul edilmi?dir. Lakin qeyd edil?n s?b?bl?rd?n kitabın n??ri gecikdiril?r?k 1951-ci ild? n??r olunmu?dur. [4]

Kitab Turkiy?d? ikinci d?f? 1991-ci ild? Turk Dunyası Ara?dırmaları V?qfi t?r?find?n cap edilmi?dir.

T?rcum?l?ri

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

"Az?rbaycan ?airi Nizami" kitabını Az?rbaycanda ilk d?f? professor Rust?m ?liyev kiril qrafikalı Az?rbaycan ?lifbası il? ixtisarla Az?rn??rd? 1991-ci ild? cap etdirmi?dir. F?ls?f? elml?ri doktoru Yadigar Turkel onu 2008-ci ild?, yarısı Rust?m ?liyevin, yarısı Ankara n??rind?n olmaqla, latın qrafikalı Az?rbaycan ?lifbası il? "Cıraq" n??riyyatında yayımlamı?, kitab Az?rbaycan Cumhuriyy?tinin 90-cı ildonumun? ?rma?an edilmi?dir. Yadigar Turkel 2011-ci ild? "Az?rbaycan ?airi Nizami" kitabının 1951-ci il Ankara n??rin? ?saslanaraq, novb?ti n??rini "T?knur" n??riyyatında yayımlamı?dır.

2019-cu il Bakı Kitab Klubu n??rinin daha geni? oxucu ucun du?unulduyu n?z?r? alınaraq, 2011-ci il capındakı kimi b?zi yerl?r cıxarılmı?, Nizami G?nc?vinin poemalarının ?r?b yazısı il? capından ancaq bir s?hif? verilmi?dir.

2021-ci il Nizami G?nc?vinin 880 illiyi munasib?til? Az?rbaycanda "Nizami G?nc?vi ili" elan edilmi?dir. H?min il professor Rust?m ?liyev ixtisarla hazırladı?ı kitab orijinalı il? tutu?durularaq ?v?z Qurbanlının redakt?sind? "XAN" n??riyyatında v? professor N?siman Yaqublu t?r?find?n yenid?n n??r? hazırlanaraq "Qanun" n??riyyatında cap edilmi?dir. 2022-ci ild? M. ?. R?sulzad?nin ?s?ri ?vv?lki n??rl?rd?ki qusurlar aradan qaldırılaraq dig?r mu?llifl?rin unudulmu? Nizami t?dqiql?ri il? yana?ı v? BP ?irk?tinin d?st?yi il? "Nizami G?nc?vi. Unudulmu? n??rl?r" adı il? "TEAS Press" n??riyyatı t?r?find?n cap edilib. [6] [7]

M?h?mm?d ?min R?sulzad?nin ?s?ri "Nizami G?nc?vi: h?yatı v? zamanı" ( fars. ????? ?????: ??????? ? ?????? ‎) adı v? geni? muq?ddim? il? Tehranda 2015-ci ild? n??r edilmi?dir. Kitabı T?briz Milli Kitabxanasının kecmi? r?hb?ri, kitabxanacı Qulamrza T?bat?bai M?cd t?rcum? etmi?dir. [8]

?stinadlar

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]
  1. ↑ "B?kir N?biyev. Az?rbaycanın ?d?biyyat elmi muhacir?td? // 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Calı?maları Kongresi). Edebiyat bilimi sorunları ve cozumleri. III. Cilt" (PDF) . 2021-06-09 tarixind? arxivl??dirilib (PDF) . ?stifad? tarixi: 2020-02-01 .
  2. ↑ "N?siman Yaqublu. M.?.R?sulzad? irsind? Nizami yaradıcılı?ı ? I m?qal?. "?d?biyyat q?zeti". ? 2021. ? 10 noyabr" . 2023-06-29 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2022-05-31 .
  3. ↑ "Sirac?ddin Hacı. Nizami G?nc?vinin milli v? ?d?bi kimliyin? R?sulzad? baxı?ı. "525-ci" q?zet. ? 2017. ? 30 mart" . 2017-03-30 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2020-02-01 .
  4. ↑ 1 2 3 4 "N?siman Yaqublu. M.?.R?sulzad? irsind? Nizami yaradıcılı?ı ? II m?qal?. "?d?biyyat q?zeti". ? 2021. ? 17 noyabr" . 2022-05-31 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2022-05-31 .
  5. ↑ Fethi Teveto?lu. Benim Gordu?um Bu gunku Rusya. Ankara: Komunizmle Mucadele Yayınları, 1968
  6. ↑ Yaqublu, N?siman . "Nizami G?nc?vi irsinin unudulmu? t?dqiqatcıları" . 525-ci q?zet . 2021-12-02. 2024-03-23 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2023-03-24 .
  7. ↑ " " Nizami G?nc?vi. Unudulmu? n??rl?r" t?qdim edilib" . 525-ci q?zet . 22-03-17. 2024-03-23 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2024-03-24 .
  8. ↑ "????? ?????: ??????? ? ??????" . ???????? ????? ?????? (fars) . 2024-03-23 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2024-03-24 .

H?mcinin bax

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]
Vikim?nb?d? Az?rbaycan ?airi Nizami il? ?laq?li m?lumatlar var.

Xarici kecidl?r

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]
M?nb? ? " https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Az?rbaycan_?airi_Nizami_(R?sulzad?)&oldid=7561754 "