A?ur m?scidi
40°21′56″ ?m. e. 49°50′10″ ?. u.
Olk?	Az?rbaycan
??h?r	Bakı
Yerl??ir	?c?ri??h?r , As?f Zeynallı kuc?si
Aidiyyatı	?c?ri??h?r Dovl?t Tarix-Memarlıq Qoru?u
Memar	N?c?f A?ur ibn ?brahim
Tikilm? tarixi	1169
Uslubu	?irvan-Ab?eron memarlıq m?kt?bi
V?ziyy?ti	stabil
UNESCO Umumdunya ?rsi
R?smi adı: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower
Tipi	M?d?ni
Kriteriya	vi
T?yin edilib	2000
?stinad nom.	958
Dovl?t	Az?rbaycan
Region	Avropa v? ?imali Amerika
Az?rbaycandakı tarixi abid?l?rin milli qeydiyyatı
?stinad nom.	91
?h?miyy?ti	Olk? ?h?miyy?tli
Kateqoriya	Memarlıq abid?l?ri
A?ur m?scidi
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

A?ur m?scidi ^[1] v? ya L?zgi m?scidi ? ?c?ri ??h?rd? yerl???n v? olk? ?h?miyy?tli abid? olan m?scid .

?c?ri??h?rin tarixi m?rk?zind? Qız qalası il? Sınıqqala m?scidi arasında yerl???n q?dim m?scid. M?scid XIX ?srin sonu XX ?srin ?vv?ll?rind?n etibar?n ?sas?n Da?ıstandan kocmu?, xalq arasında l?zgi adlanan camaatın daha cox toplanması il? ?laq?dar olaraq L?zgi m?scidi kimi d? tanınmı?dır.

Ustund?ki kitab?y? gor? onu Hicri-q?m?ri t?qviml? 567-ci ild? ^{[q 1]} / 1169 ^[1] ustad N?c?f A?ur ibn ?brahim tikmi?dir.

M?scid sasanil?r dovru abid?si uz?rind? tikilmi?dir. H?min abid?d?n yalnız iki portik v? qubb? il? ortulmu? ota?ı qalmı?dır. M?scid h?cmc? parallelepiped formasındadır. C?nub fasadında is? sonradan iki kicik p?nc?r? acılmı?dır. M?scidin ?imal-??rq hiss?sind? yerl???n kicik catma formalı giri?, geni? birkameralı, qalın tipli catma qubb? il? ortulmu? ibad?t zalına aparır. Goz?l ifad? olunmu? tac, ibad?t zalını sanki iki hiss?y? bolur. Da?dan tac kimi horulmu? n?bati v? h?nd?si naxı?larla b?z?dilmi? mehrab is? ХII ?sr? aid stalaktit il? z?ngin b?z?dilmi?dir. ХХ ?srin ?vv?lind? ibad?t zalının c?nub-q?rb kuncund? bir Bakı sakini t?r?find?n ikinci mehrab tikilmi?dir. Bayır t?r?fd?n m?scidin q?dim hiss?sind?, t?miz yonulmu? iri da? bloklardan yuxarı, daha sonrakı hiss?sin? is? xırda da?lardan uz c?kilmi?dir. C?nub fasadının oxu il? sad? profilli karnizin uz?rind?n kufi x?tti il? "Allah" sozu frizl?nmi? lovh? var.

1970-ci ild? m?scidin b?rpa prosesi zamanı arxeoloji qazıntılar n?tic?sind? binanın c?nub hiss?sinin altından sasanil?r dovrun? aid iki yarımdair?vi tipli ta?lar a?kar edilmi?dir. Ta?ların arxasından is? qubb?li otaq a?kar olunmu?dur. M?scidin q?dim at??p?r?stlik m?b?di uz?rind? in?a olundu?u ehtimal edilir. G?l?c?k arxeoloji qazıntılar, s?kkiz ?srd?n cox uz?rind? mus?lman ibad?tgahı yerl???n q?dim binanın dig?r hiss?l?rini d? uz? cıxaraca?ı istisna olunmur.

Abid? kicik olculu zirz?mi v? ust ibad?t salonundan ibar?tdir. B?rpa zamanı torpaq altından cıxarılmı? torpaq yerl??g?si ta?b?nd ortulu, planda uzunsov bicimlidir v? yarım dair?vi ta?lı iki gozl? bayıra yon?lir. ^[2]

Planda uzunsov bicimi olan ibad?t salonunun (sah?si 55,0 m) 2 mehrabı var. Salonun oxunda yerl???n ?ski mehrab z?ngin dekorludur. ?bad?t salonu ta?b?ndl? ortulmu?, ortada bir ta? qur?a?ı il? vizual iki bolum? ayrılmı?dır. Salonun ensiz divarında kicik ta?ca, mehrabın ustund? kicik p?nc?r? gozu var, giri? qapısı ?imal-??rq kuncd?dir.

A?ur m?scidi bayırdan sad? prizmatik tutum ??klind?dir. Da? horgu sistemind?n onun ust hiss?sinin sonralar yenid?n tikildiyi hiss olunur. Daha q?dim horgu ? m?scid divarının alt hiss?si nisb?t?n iri v? muxt?lif olculu da?lardan ustalıqla yerin? yetirilmi?dir. Divarların ust qatı is? kicik olculu da?lardan b?rab?r olculu horgu sırasıyla ucaldılmı?dır. M?scid icind? mehrab olan c?nub divarı il? ?c?ri??h?rin ba? ticar?t kuc?sin? yon?lir. Ba? fasad saya profilli karnizl? tamamlanır. Onun ustund? ? ba? fasadın simmetriya oxunda sivri bicimli ta?vari i?l?nmi? kicik bir da? qoyulub, onun ta?cası ic?risind? kufi x?ttiyl? " Allah " sozu yonulmu?dur. Bakının ?n q?dim m?scidl?rind?n olan A?ur m?scidinin ikiqatlı qurulu?u Sınıqqala m?scidi v? Xıdır m?scidi (1301-ci il) kimi ?c?ri??h?rin eni?li relyefin? uy?un yaradılmı?dır.

M?scid oz adını ХIХ ?srin sonu ? ХХ ?srin ?vv?llind? neft s?nayesi inki?af etm?y? ba?layan zaman almı?dır. Bel? ki, Da?ıstan f?hl?l?ri Bakı s?naye mu?ssis?l?rin? qazanc dalınca axı?an zaman ?c?ri??h?rin sakinl?ri ibad?t ucun onlara m?hz bu m?scidi h?val? etmi?l?r. Da?ıstandan g?l?n f?hl?l?rin uzun mudd?t burada ibad?t etm?l?ri, m?scidin xalq etimalogiyasında "l?zgi m?scidi" adını almasına s?b?b olmu?dur. ^[1]

• "A?UR M?SC?D?" (az.) . icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixind? orijinalından arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2014-09-29 .

• ?c?ri ??h?r
• Az?rbaycan memarlı?ı