Bu m?qal?d?ki m?lumatların yoxlanılabil?r olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var . Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun m?qal?nin muzakir? s?hif?sin? diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y? etibarlı m?nb?l?r ?lav? ed?r?k bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

A?a Mir?k
Do?um tarixi	ehtimal ki, XVI ?sr
Do?um yeri	?sfahan , M?rk?zi b?x?i [d] , ?sfahan ??hristanı , ?sfahan ostanı , ?ran
V?fat tarixi	1576
F?aliyy?ti	muz?hhib [d] , memar , r?ssam
T?l?b?si	?ahqulu (r?ssam) [1]
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

A?amir?k ?sfahani ( ?sl adı A?a C?lal?ddin Mir?k ?l-H?s?ni ?l-?sfahani ) ? 16-cı ?sr T?briz miniatur m?kt?bin? m?nsub r?ssam.

S?f?vi hokmdarı I T?hmasibin saray kitabxanasında i?l?mi?dir. Sam Mirz? "Tohfeyi-Sami" (1550) ?s?rind? A?amir?k ?sfahaninin ?ah sarayında misilsiz r?ssam oldu?unu gost?rmi?dir.

Tarixci ?sk?nd?r b?y Mun?inin m?lumatına gor?, A?amir?k ?sfahaninin sarayda boyuk nufuzu olmu?dur, O, Nizami " X?ms? "-sinin 1539?43-cu ill?r? aid m??hur ?lyazmasına (Britaniya muzeyi) miniaturl?r c?kmi?dir. "?apurun Xosrovun yanına qayıtması", "Xosrovun taxta cıxması", "M?cnun v?h?i heyvanlar arasında" v? s. miniaturl?ri emosionallı?ı, kompozisiya kamilliyi v? obrazlılı?ı il? qiym?tlidir. 1537-ci il tarixli " ?ahnam? " ?lyazmasında da A?amir?k ?sfahaninin bir nec? miniaturu var. O, h?mcinin fil di?i uz?rind? oyma i?l?ri il? d? ?ohr?t qazanmı?dı. A?amir?k ?sfahaninin tu?la i?l?nmi? bir nec? r?smi m?lumdur. ^[2]

Bakı ??h?rinin Bin?q?di rayonunda onun adını da?ıyan A?amir?k ?sfahani kuc?si var.

Baburun olumund?n sonra taxta onun o?lu Humayun cıxır. 1544-cu ild? Humayun ?fqan hakimi ?irxanla doyu?d? m??lub olaraq arvadı v? yaxın adamları il? birlikd? s?f?vi ?ahı I T?hmasibin yanına qacır. T?hmasib onu T?brizin gir?c?yind? t?nt?n? il? qar?ılayır. Humayun T?hmasib? bahalı h?diyy?l?r, o cuml?d?n el? bir almaz verir ki, "ruzigarın gozu bel? ?eyi gorm?mi? v? qula?ı da e?itm?mi?di." Oz novb?sind? T?hmasib d? Humayunun ??r?fin? d?bd?b?li bir ziyaf?t ver?r?k, ona qiym?tli h?diyy?l?r ba?ı?layır.

Humayun hakimiyy?t u?runda mubariz?d? T?hmasibd?n d?st?k ist?yir. Bir nec? ild?n sonra ?ah I T?hmasib Budaq xan Qacarın s?rk?rd?liyi altında 12 minlik qızılba? ordusunu ona qo?ur, v? ?irxanı m??lub ed?n Humayun Boyuk Mo?olların taxt-tacını geriy? qaytarır.

Humayun T?brizd? ik?n Az?rbaycan miniatur s?n?ti ustalarının, x?ttat v? memarlarının ?s?rl?ri il? tanı? olur v? Az?rbaycan inc?s?n?tin? heyran k?silir. Yenid?n hakimiyy?ti ?l? kecirdikd?n sonra o, bir sıra Az?rbaycan s?n?tkarlarını Dehliy? oz sarayına d?v?t edir. Miniaturcu Mir Seyid ?li d? h?min s?n?tkarlar arasında idi.

Humayun Mir Seyid ?li il? r?ssamlıq d?rsl?ri kecm?k v? astronomik mu?ahid?l?r (Humayun astrologiya il? maraqlanırdı) aparmaqdan otru ?irXan t?r?find?n tikilmi? bir binaya tez-tez g?lir. O, ozunun nadir ?lyazmalar kitabxanasını da burada yerl??dirmi?di. 1565-cı il yanvarın 24-d? Humayun kitabxananın damına cıxaraq ufuqd? Venera planetinin gorunm?sini gozl?yirdi. Taleyin i?i el? g?tirir ki, qaranlıq du??nd?n sonra Humayun a?a?ı enm?k ist?yir, ikinci pill?y? ayaq qoyark?n mu?zzinin azan s?sini e?idir v? ?yilm?k ist?y?nd? paltarının ?t?yi n?y?s? ili?ir. Humayun pill?k?nd?n uzust? yıxılır, ba?ı partlayır v? olur.

Deyildiyi kimi, Humayun Az?rbaycandan qayıtdıqdan sonra S?f?vi memarlı?ının boyuk p?r?sti?karına cevrilmi?di. Bunu n?z?r? alan arvadı H?mid? Banu B?yim h?min il M?kk? ziyar?tind?n qayıdark?n Az?rbaycandan kec?nd? memar A?a Mir?k Mirz? Qiyası ozu il? sevimli ?rinin m?qb?r?sini tikdirm?kd?n otru Dehliy? g?tirir.

M?qb?r? 1573-cu ild? s?kkiz il? tikilib ba?a catır. A?a Mir?k subut edir ki, bu q?d?r yolu bo? yer? q?t etm?yib. Hind s?n?t?unaslarının fikrinc?, h?min m?qb?r? Hindistanda bu cur xatir? kompleksl?rinin tikili?ind? donu? noqt?sin? cevrilir. H?min abid? Boyuk Mo?ollar dovrund? ucaldılmı? bu tipli m?qb?r?l?rin birincisi olur. H?min sıranın zirv?si is? hec ?ubh?siz, dunya memarlı?ının Aqradakı ?edevri Tac-Mahal sayılır (turk memarı M?h?mm?d ?sa ?f?ndi t?r?find?n 1630?1652-ci ill?rd? tikilib).

A?a Mir?k oz ?s?rind? S?f?vi, Orta Asiya v? turk memarlı?ına xas monumental s?th strukturunu qoruyub saxlamaqla birg? onun simasına Hindistan uslubuna m?xsus cizkil?r d? ?lav? etmi?di. S?f?vi v? Orta Asiya memarlarının m?scid, saray v? m?qb?r?l?rin b?z?nm?sind? daha artıq istifad? etdikl?ri ?lvan lovh?l?r ?v?zin? A?a Mir?k a? m?rm?rl? muxt?lif calarlı r?ngli da?ların uyu?masına calı?ıb.

M?qb?r? kvadrat formalı (52x52 m. olcud?) gorunu?? malikdir. M?rk?zd?ki oktaqonal zalın ?trafında nisb?t?n kicik daha 4 zal var. A?a Mir?k ?n yax?ı S?f?vi ?n?n?l?rin? uy?un bir ??kild? m?qb?r?nin ?trafında ba?calar salınmasını n?z?rd? tutub. Ba?-ba?at m?qb?r?nin "Nizam?diin" adlanan yerind? salınıb. M?qb?r?nin ozu iki geni? xiyabanın k?si?diyi parkın ortasında tikilib. Caharba? adlandırılan bu cur planla?dırma T?brizd?, Q?zvind? v? ?rd?bild? saray ba?larının salınmasında da gozl?nilmi?dir. Yeri g?lmi?k?n qeyd ed?k ki, ?sa xanın (1547) oktaqonal m?qb?r?si d? h?min ba?ın icind? yerl??ir. Mut?x?ssisl?rin fikrinc?, bel? formalı m?qb?r?l?r Hindistanda ?vv?ll?r d? tikilmi?di. Bunlar oktaqonal Divanxanalar ? misal ucun ?irvan?ahlar saray kompleksi il? q?rib? bir ox?arlıq t??kil edir. Yaxud da ?ksin?, divanxanalar bu m?qb?r?l?rin kicildilmi? nusx?l?ri sayıla bil?r.

A?a Mir?k xanın adı Hindistan xalqına yax?ı tanı?dır, onun tikdiyi m?qb?r? is? indiy? q?d?r olk?d?ki memarlıq abid?l?ri icind? ?n goz?g?limlil?rind?n sayılır.

Hindistan tarixind? Boyuk Mo?olların sonu v? must?qillik u?runda mubariz? il? ba?lı bir cox faci?vi hadis?l?r h?min abid?nin adı il? sıx ?laq?dardır. 1857-ci ild? Boyuk Mo?ollar sulal?siid?n olan hakiml?rd?n biri ? Bahadur ?ah Z?f?r Britaniya a?alı?ına qar?ı mus?lman v? hinduların m??hur usyanının ba?ında dayanır. Usyan yatırıldıqdan v? ingilisl?r v?ziyy?t? n?zar?ti ?l? aldıqdan sonra Bahadur ?ah oz ail?si il? Humayunun m?qb?r?sind? gizl?nir. H?min ilin 22 sentyabrında ingilisl?r parka soxularaq, Bahadur ?ahın iki o?lunu v? bir n?v?sini oldurur, onun ozunu is? Ranquna surgun edirl?r. Teymurun x?l?fl?rind?n axırıncısı el? burada da olur.

?mperator Humayunun ??r?fin? m?qb?r?nin yaradıcısı gork?mli memar A?a Mir?k Mirz? Qiyasın adı Hindistan m?d?niyy?tinin tarixin? qızıl h?rfl?rl? yazılmı?dır. Eyni zamanda Humayunun da adı altı ?sas mu?amdan birinin adında Az?rbaycan xalqının m?d?niyy?tin? ?b?di h?kk olunmu?dur. Deyil?n? gor?, Humayun mu?amı imperator Humayunun T?brizd? ?ah I T?hmasibin sarayında qaldı?ı zaman yaranmı?, sonradan cilalanıb, indiki halına du?mu?dur.