?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrı
Umumi m?lumatlar
Teatrın tipi	Musiqili komediya
?sası qoyulub	XX ?srin ?vv?ll?ri
Hey?t
Direktor	Yadigar Muradov
Ba? rejissor	Lo?man K?rimov
Yerl??m?si
40°25′30″ ?m. e. 49°50′37″ ?. u.
Olk?	Az?rbaycan
Yerl??ir	Bakı
Unvan	Suleyman Sani Axundov, kuc 48
?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrı

?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrı ? Az?rbaycanda f?aliyy?t gost?r?n musiqili dram teatrlarından biri. ^[1]

1938-ci ilin fevral ayında ?u?a Dovl?t Kolxoz v? Sovxoz Teatrı yaradılıb. 1943-cu ild? kollektivin adı d?yi?idil?r?rk ?u?a Dovl?t Musiqli Dram Teatrı olub. Ona Uzeyir Hacıb?ylinin adı verilib. Teatrda dram v? komediyalarla yana?ı, opera v? operettaları da oynanılıb. ^[2] ?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrı 1949-cu ilin ?vv?ll?rind? f?aliyy?tini dayandırıb. Yerli h?v?skarlar dram d?rn?yind?, daha sonralar Xalq teatrında f?aliyy?tl?rini davam etdiribl?r. Az?rbaycan Respublikası Nazirl?r Kabinetinin q?rarı il? (11 may 1990) M?d?niyy?t Nazirliyi t?r?find?n (25 may 1992) ?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrının f?aliyy?ti b?rpa edildi. 1992-ci ild? teatr m?lum Qaraba? hadis?l?ri il? ba?lı Bakıya kocdu. Uzun ill?r G?nc Tama?acılar Teatrının binasında m?skunla?dı (1992?2005). Hazırda Bakıdakı "Savalan" kinoteatrının binasında f?aliyy?t gost?rir (2005-ci ild?n). Teatrın Bakıda ilk tama?ası Uzeyir Hacıb?yovun " Ar?ın mal alan " musiqili ?s?ri olub (13 fevral 1993). ^[3]

• Artıq 1848-ci ill?rd?n ba?layaraq mut?r?qqi rus teatrlarından faydalanma say?sind? ?u?ada ziyalılar arasında teatr tama?aları gost?rm?y? meyl oyanır. ?lb?tt?, bu i?d? tarixi ??raitin, Zaqafqaziyada geni?l?nm?kd? olan maarifcilik h?r?katının rolu az deyildi. Hec ?ubh?siz ki, ?u?ada XIX ?srin birinci yarısında muasir teatr tama?alarının meydana g?lm?si bilavasit? Tbilisi m?d?ni muhitinin t?siri il? ba?lı idi. O zamanın qabaqcıl adamları- Rusiyanın ?d?biyyat , inc?s?n?t xadiml?rini yerli ehalinin maarifl?nm?sin? kom?k etm?y? ca?ırırdılar. H?l? 1848-ci ild? ?u?ada iki boyuk tama?a: m?rk?zi-teatr v? sirk movcud idi. XIX ?srin axırı v? XX ?srin ?vv?ll?rind? teatrın ?n cox f?aliyy?t gost?rdiyi m?rk?zl?rd?n biri ?u?a idi.
• Olk?nin ba?qa ??h?rl?rind? d? teatrlar getdikc? m?i??t? daha f?al mudaxil? edirdi. Bu c?h?td?n Az?rbaycan teatrına Yusif b?y M?likhaqn?zorov, ?. Haqverdiyev , Z. Hacıb?yov, S. S. Axundov , U. Hacıb?yov , F. Koc?rli , B. B?d?lb?yov, S. V?Iib?yov, Cabbar Qarya?dı o?lu , Ha?ım b?y V?zirov kimi dramaturq, b?st?kar , aktyor v? teatr t??kilatcıları b?x? etmi? ?u?a teatrı diqq?ti daha artıq c?lb cdir.
• 1870-ci ill?rd? is? bu sah?y? diqq?t daha da quvv?tl?ndi. Gorunduyu kimi, ?u?anın acıqfikirli ziyalıları z?hm?tke?l?rin m?d?ni inki?afında muhum amil? cevril? bil?c?k klubun f?aliyy?tini geni?lendirm?k, teatr tama?aları yaratmaq ucun ?zml? calı?ırdılar. H?l? 70-ci ild?n ?vv?l d? ?u?ada teatr f?aliyy?t gost?rmi?, M. F. Axundovla yana?ı, rus yazıcılarına da maraq gost?rmi?l?r.
• 1882-ci ild?n etibar?n ?u?ada teatr tama?alan munt?z?m ??kil alır, nisb?t?n mut???kkil xarakter da?ıyır. Mu?lliml?r h?r yay t?tili zamanı bir yer? yı?ı?ıb tama?alar gost?rirdil?r. ?lk ill?rd? yalnız M.F.Axundovun ?s?rl?rind?n ibar?t olan bu tama?alarda Yusif b?y M?likhaqn?z?rov, Ha?im b?y V?zirov , B?d?lb?y B?d?lb?yov , Firudin b?y Koc?rli , H?s?n?li Sarıcalinski, Mirz? Mııxtar M?mm?dov, ?smayıl ??fib?yov, Cabbar Qarya?dı o?lu i?tirak edirdil?r. Onlar ?sas?n M. F. Axundovun komediyalarını oynayırdılar.
• 1871-ci ild?n is? ?u?adakı kohn? klub binası yenid?n t?mir edilib, istifad?y? verilmi?, burada yerli h?v?skarlar tama?alar gost?rmi?l?r. 1888-ci ild? onlar q?za m?muru Dubrovskinin t??viqi il? M.F.Axundovun ?s?rl?rini bir daha tama?acılara gost?rmi?l?r. Sonrakı ill?rd? h?v?skarlar Xand?mirovun teatr binasında cıxı? edirdil?r. 1890-cı ild?n ba?layaraq, ?u?ada teatra h?v?s gost?r?n mu?llim -ziyalıların sayı azalır. Onların ic?risind?n s?hn? ?s?ri yazma?a h?v?s gost?r?nl?r meydana cıxır.
• 1890-cı ilin aprel ayının 22-d? ?u?a realni m?kt?bind? kecirilmi? musiqi s?h?rciyi guclu t?sir? malik olmu?dur. Burada mu?llim aktyorların kom?yi il? u?aqlar Az?rbaycan, fransız, alman dill?rind? hekay?, t?msil, ?eir soyl?mi?, xorda oxumu?, musiqi nomr?l?ri ifa etmi?l?r. Soyl?dikl?ri hekay?, t?msil v? ?eir parcalarını u?aqlar orada da rus dilin? t?rcum? etmi?l?r.
• 1894-cu ilin yay aylannda xeyriyy? m?qs?dil? bir-birinin ardınca uc ?s?rin "Hacı Qara", "Musyo Jordan v? D?rvi? M?st?li ?ah", "Xırs quldurbasan" tama?asını oynayan ?u?anın h?v?skar artistl?ri-g?nc mu?lliml?r 1895-ci ild? yerli mu?lliml?rd?n olan Ha?ım b?y V?zirovun "Evl?nm?k su icm?k deyil" adlı pyesinin tama?asını gost?rmi?, ?ld? etdikl?ri 500 manat g?liri s?n?t m?kt?bin? vermi?l?r " Da?ılan tifaq " faci?sinin ?u?adakı ilk tama?asının 1896-cı ild? ilk i?tirakcılaınndan biri b?st?kar Zulfuqar Hacıb?yov n?ql edib ki, ?. Haqverdiyev? ?u?ada "??behk?rdan" adı qoymu?dular.
• ?lk ??rq konserti d? ilk d?f? ?u?ada ?. Haqverdiyevin r?hb?rliyi il? 1896-cı ilin yayında t??kil olunmu?dur. H?min konsertd? ?u?anın m??hur oxuyan v? calanlarından ?bdulbaqi Zulalov , Kec?ci o?lıı M?h?mm?d, Cabbar Qarya?dı o?lu, M???di Dada? , Zabul Qasım , m??hur tarz?n Sadıqcan , M???di Zeynal, Balao?lu, kamancacı Ba?dagulo?lu v? ba?qaları i?tirak etmi?l?r. H?min konsertd?n bir il sonra ?u?a camaatı boyuk Az?rbaycan ?airi M. Fuzulinin "Leyli v? M?cnıın" pocması uzr? ?. Haqverdiyevin "M?cnun Leylinin q?bri ustund?" tama?asının s?hn?ciyin? baxmı?lar. Ulvi m?h?bb?ti, t?miz sevgini t?r?nnum ed?n bu tama?a cox t?sirli kecmi?dir. Burada naturalist ?lam?tl?r n?z?r? carpmı?dı.
• 1906-cı ild?n ba?layaraq ?u?ada daha ciddi tama?alar oynanılır. Tama?alar zamanı inqilabi v?r?q?l?r yayılırdı.
• ?u?a Dovl?t Musiqili Dram teatrı Az?rbaycan Respublikası Nazirl?r Sovetinin 11 may 1990-cı il tarixli 200 saylı Q?rarı v? Az?rbaycan Respublikası M?d?niyy?t Nazirliyinin 25 may 1990-cı il tarixli 192 saylı ?mri il? f?aliyy?t? ba?lamı?dır. 1992-ci ild? ?u?a ??h?ri i??al edildikd?n sonra kollektiv Bakıya p?nah g?tir?r?k yaradıcılıq f?aliyy?tini Az?rbaycan Dovl?t G?nc Tama?acılar Teatrının binasında davam etdirir.
• Yarandı?ı ilk gund?n teatr oz repertuarını dunya dramaturgiyasının ?n goz?l numun?l?ri il? yana?ı, klassik v? muasir Az?rbaycan ?d?biyyatı il? d? z?nginl??dirmi? v? hazırladı?ı bir cox maraqlı tama?alarla teatrsev?rl?rin r??b?tini qazanmı?dır. ^[4]

1841-ci ild? ?u?a ??h?ri q?za m?rk?zin? cevrilib. Bundan sonra inzibati idar? binaları il? yana?ı, m?d?niyy?t obyektl?ri d? tikilm?y? ba?layıb. ?u?a tezlikl? Qafqazın m?d?niyy?t m?rk?zl?rind?n biri kimi m??hurla?ıb. On doqquzuncu ?srin qırxıncı ill?rind? ?u?ada Lamberkerin sirk binası f?aliy?t gost?rib. Burada musiqi m?clisl?ri d? qurulub. M?tbuat?n yazdı?ına gor? ("Kavkaz" q?zeti, 1948, № 3) 1848-ci ild? ?u?ada hucr?l?ri olan teatr binası tikilib. Lakin h?min binada gost?ril?n tama?alar bar?d? s?n?dl?r h?l? tapılmayıb. 1854-cu ild? ?u?ada klub yaradılıb. Bir mudd?t bura qumarxana kimi istifad? edilib. 1871-ci ild? t?mir edil?r?k ??h?r ziyalılarının ixtiyarına verilib. ^[5]

Qaraba? xanlı?ının m?rk?zi olan, Qafqazın konservatoriyası adlanan ?u?a ??h?rind? teatr s?n?tin? d? boyuk maraq olub. XIX ?srd? Qafqazın m?d?ni m?rk?zl?rind?n sayılan ?u?ada ilk teatr tama?ası 1874-cu ild? gost?rilib. Yerli ziyalılar v? m?kt?b ?agirdl?ri Mirz? F?t?li Axundzad?nin "Hacı Qara" komediyasım tama?aya qoyublar. Teatra maraq ilb?il artıb. 1891-ci ild? ?u?ada b?yzad? ?. Xand?mirov yeni teatr binası in?a etdirib. 1880- 1900-cu ill?r arasında ?u?ada yerli ziyalıların, xaricd? t?hsil alan t?l?b?l?rin, mu?llim v? ?agirdl?rin i?tirakı il? Mirz? F?t?li Axundzad?nin "Musyo Jordan v? d?rvi? M?st?li-?ah", "L?nk?ran xanının v?ziri", "Xırs quldurbasan", ?bdurr?him b?y Haqverdiyevin "Da?ılan tifaq", N?c?f b?y V?zirovun "Daldan atılan da? topu?u d?y?r", "Ev t?rbiy?sinin bir ??kili", R??id b?y ?f?ndiyevin "Saqqalın k?ram?ti", Ha?ım b?y V?zirovun "Qocalıqda yor?alıq", "Evl?nm?k su icm?k deyib" tama?aya qoyulub. ?u?ada ilk d?f? opera s?pkisind? "M?cnun Leylinin q?bri ustund?" s?hn?ciyi gost?rilib. Cabbar Qarya?dı o?lu M?cnunun rolunu oynayıb v? g?l?c?yin dahi b?st?karı Uzeyir b?y Hacıb?yli bu tama?ada xorda oxuyub.

Rusiya v? Avropanın muxt?lif ??h?rl?rind? t?hsil alan ziyalı g?ncl?r yay t?till?rind? Qaraba?ın m?rk?zind? teatr prosesini daha da canlandırıblar. Bu baxımdan ?bdurr?him b?y Haqverdiyevin , N?c?f b?y V?zirovun v? Ha?ım b?y V?zirovun xidm?tl?ri daha coxdur. 1880?1919-cu ill?rd? ??h?rd? Mirz? Muxtar M?mm?dov, B?d?l b?y B?d?lb?yli, ?bulf?t V?li (V?liyev), Firudin b?y Koc?rli, H?s?n?li Sancalinski, ?smayıl ??fıb?yov, Cabbar Qarya?dıo?lu, C?lil b?y , Qambay b?y , Xosrov b?y v? Azad b?y ?mirovlar , Rzaqulu N?c?fov , Surxay Adıgoz?lov , doktor K?rim Mehmandarov, Yusif b?y A?ayev, R?sul Tahirov, Salah b?y Zohrabb?yov, Cavad V?zirov, Mirz? ?l?kb?r Axundov, Husu Mamayev, Xosrov Mamayev, H?bib b?y Koc?rli, Zulfuqar Seyidb?yov, M?mm?d?li Orucov kimi s?hn? h?v?skarları olub. ?u?amn teatr h?v?skarları Mirz? F?t?li Axundzad?nin, N?c?f b?y V?zirovun, ?bdurr?him b?y Haqverdiyevin, Ha?ım b?y V?zirovun, Sultan M?cid Q?nizad?nin ?s?rl?rini, Uzeyir b?y Hacıb?ylinin, Zulfuqar b?y Hacıb?ylinin opera v? operettalannı oynayırdılar.

1920?1937-ci ill?rd? ?u?ada teatr prosesi bir q?d?r d? canlamb. N?rmaniyy? , ?u?a q?za firq? m?kt?bl?rinin , Cavanlar ittifaqının dram d?m?kl?rind? tez- tez tama?alar oynanılıb. Teatr h?v?skarlarının daha f?alları Xosrov Mamayi , Xudu? Abbaszad?, Mikayıl V?lixanov, Heyd?r ??msizad? , R?him Mirz?zad?, C?mil Lazımzad?, C?mil ?kb?rzad?, Mir Hadi A?amirzad?, Xudadat Ta?ızad?, N?riman Axundov, Mahmud ??fizad?, ?bdul?li Om?rzad? olublar. 1920-ci ill?rd? ?u?a teatr h?v?skarları d?st?si bir mudd?t hokum?t teatrının ?ob?si adlanıb. Milli Dram Teatrının aparıcı aktyorları tez-tez ?u?aya g?l?r?k yerli h?v?skarlarla tama?alar hazırlayıblar v? ozl?ri d? h?min s?hn? ?s?rl?rind? i?tirak edibl?r. 1935-ci ild? ??h?rd? Sabir adına klub acılır v? dram h?v?skarları burada m?rk?zl??ir. Bel?likl?, 1938-ci ild? ?u?a Dovl?t Kolxoz v? Sovxoz Teatrı yaranır.

1901 ?1919-cu ill?rd? ?u?anın teatr prosesi yeni yaradıcılıq m?rh?l?si kecib. ??h?rd? maarifl?ndirm? i?l?rin? xidm?t ed?n "C?miyy?t evi" yaradılıb. ?lboyu teatr tama?aları gost?rilib. Xusus?n yay aylarında ??h?rd? h?r h?ft?, bez?n h?ft?d? iki-uc tama?a oynanılıb. Uilyam ?ekspirin dramaturgiyasına Az?rbaycanda ilk d?f? ?u?anın teatr h?v?skarları muraci?t edibl?r, ?dibin "Otello" faci?si burada oynanılıb. Teatr tama?aları hazırlamaqda 5-ci turk-rus, Realni v? Nikolayevski m?kt?bl?rinin mu?llim v? ?agirdl?ri f?allıq gost?ribl?r. 1919-cu ild? Uzeyir b?y v? Zulfuqar b?y Hacıb?ylil?rin "Mudiriyy?t"inin ?u?a filialı acılıb. Burada, ?sas?n, mu?am operaları v? ope- rettalar oynanılıb.

"Hacı Qara", "L?nk?ran xanının v?ziri", " Xırs quldurbasan " ( Mirz? F?t?li Axundzad? ), " B?xtsiz cavan ", " Da?ılan tifaq " ( ?bdurr?him b?y Haqverdiyev ), "Sol?un cic?kl?r", " Sevil ", "Almaz", "Ya?ar", "Aydın", "Oqtay Elo?lu", "1905-ci ild?" ( C?f?r Cabbarlı ), " Vaqif ", " F?rhad v? ?irin " ( S?m?d Vur?un ), "Toy", "Xo?b?xtl?r", "A?nalar" (Sabit R?hman), "H?yat" ( Mirz? ?brahimov ), "Qacaq N?bi ( Suleyman Rust?m ), "Suleyman Rust?m", "V?fa" ( R?sul Rza ), "Bahar", "Aslan yata?ı" ( M?mm?dhuseyn T?hmasib ), " Praqanının ?abalıd a?acları altında" ( Konstantin Simonov ), "Varlı g?lin" (Valentin Katayev), "V?t?n namusu" (Georgi Mdivani), "Muh?ndis Sergeyev" (Vsevolod Rok)

" Leyli v? M?cnun ", " ?sli v? K?r?m ", " O olmasın bu olsun ", " ?r v? arvad " (Uzeyir b?y Hacıb?yli), " A?ıq Q?rib ", "Evliyk?n subay" (Zulfuqar b?y Hacıb?yli), "Gozun aydın" (M?h?rr?m ?lizad? v? Fikr?t ?mirov), "Be? manatlıq g?lin" ( M?mm?d S?id Ordubadi v? s?id Rust?mov) "Ur?kcalanlar" (M?mm?d S?id Ordubadi v? Fikr?t ?mirov) ^[5]

?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrı Az?rbaycan Respublikası Nazirl?r Sovetinin 11 may 1990-cı il tarixli 200 saylı Q?rarı v? Az?rbaycan Respublikası M?d?niyy?t Nazirliyinin 25 may 1990-cı il tarixli 192 saylı ?mri il? f?aliyy?t? ba?lamı?dır.1992-ci ild? ?u?a ??h?ri i??al edildikd?n sonra kollektiv Bakıya p?nah g?tir?r?k yaradıcılıq f?aliyy?tini A z?rbaycan Dovl?t G?nc Tama?acılar Teatrının binasında davam etdirir. Yarandı?ı ilk gund?n teatr oz repertuarını dunya dramaturgiyasının ?n goz?l numun?l?ri il? yana?ı, klassik v? muasir Az?rbaycan ?d?biyyatı il? d? z?nginl??dirmi? v? hazırladı?ı bir cox maraqlı tama?alarla teatrsev?rl?rin r??b?tini qazanmı?dır. ?u?a Teatrı 1994-cu ild? "Mono tama?alar", 1998-ci ild? "Eksprimental tama?alar", 1999-cu ild? "Milli klassika v? teatr", 2000-ci ild? "Festivallar festivalı" respublika teatr festivallarının i?tirakcısı olmu?, 2002-ci ild? is? Uzeyir Hacıb?yovun "?yri oturaq, duz danı?aq" tama?asına gor? "Qızıl d?rvi?" mukafatına layiq gorulmu?dur. ^[6]

• Qurulu?cu rejissorlar : Lo?man K?rimov (?m?kdar artist)
• Qurulu?cu r?ssamlar: Valeh M?mm?dov v? ba?qaları.
• Musiqi t?rtibatcıları: Azad M?mm?dov A?as?lim Feyzullayev
• Teatrın ba? rejissoru Lo?man K?rimov (?m?kdar artist)
• Aktyorlar
• Xalq artistl?ri
• ?m?kdar artistl?r
• Ansambl
• Texniki Hey?t

• ?u?a
• Teatr
• Dovl?t teatrı

• ?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrı "Varlı qadın" tama?asının premyerasına hazırla?ır
• ?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrının truppası Mirz? F?t?li Axundzad?nin "L?nk?ran xanının v?ziri" komediyasını t?qdim etmi?dir
• 146 illik tarix? malik olan ?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrının b?rpasının 30 ili tamam olur. Arxivl??dirilib 2020-08-24 at the Wayback Machine
• S?hn?y? koc?n nisgil v? ya ?u?a h?sr?tli m?b?d
• ?u?a Dovl?t Musiqili Dram Teatrının 145-ci Teatr Movsumunun ba?lanı?ı
• Cıxı? ed?c?k s?hn?l?r
• Braziliya dramaturqunun ?s?ri ?sasında tama?a s?hn?l??dirilib
• ?u?a Teatrının binasında t?mir i?l?ri ba?a catıb, acılı? olacaq
• Binanın ?saslı tikinti v? yenid?nqurmadan sonra acılı? m?rasimi
• ?DMDT-nın tarixind? ?lam?tdar hadis?l?rl? yadda qalıb

Bu m?qal?d?ki istinadlar muvafiq istinad ?ablonları il? gost?rilm?lidir.