?apurun Xosrovun r?smini ?irin? gost?rm?si
R?ssam	Mirz? ?li
Tarixi	1539 - 1543
Uslubu	T?briz miniatur m?kt?bi
Sifari?ci	I ?ah T?hmasib
Saxlanıldı?ı yer	Britaniya Milli Kitabxanası

Xosrovun cim?n ?irini gorm?si - I ?ah T?hmasibin sifari?i il? 1539 - 1543 -cu ill?rd? hazırlanmı? v? T?briz miniatur m?kt?binin s?n?tkarları t?r?find?n c?kilmi? r?sml?rl? b?z?dilmi? Nizami G?nc?vinin " X?ms? " ?lyazmasına daxil olan, Mirz? ?li t?r?find?n c?kilmi? r?sm ?s?ridir. T?dqiqatcı N.Zamanovun fikrinc?, "bu sujet bir cox Yaxın v? Orta ??rq r?ssamlarının fırcası il? canlandırılsa da, o, Mirz? ?li T?brizinin fırcasında ozunun ?n parlaq ifad?sini tapmı?dır." ^[1] Miniaturun daxil oldu?u ?lyazma hazırda Britaniya Milli Kitabxanasında (MS Or. 2265) saxlanılır. ^[2]

Movzu [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Nizaminin " Xosrov v? ?irin " poemasında, ?irini oz sarayına d?v?t etm?k ist?y?n Xosrov ?ah, yaxın dostu v? saray r?ssamı olan ?apuru onun sarayına gond?rir. ?irinin huzuruna g?l?n r?ssam, oz hokmdarını n? q?d?r t?rifl?s? d?, ?irind? t??ssurat yarada bilmir. Bundn sonra ?ahın portretini c?k?r?k ?irin? t?qdim edir. R?smi gor?n qız a?iq olsa da, ism?tini qoruyaraq ?apurla getm?kd?n imtina edir:

O naxı? c?k?n d? g?ldi gul??n?, Xosrovun ??klini yaratdı yen?. Yen? ??kil gordu, h?sr?tl? baxdı, O sur?t konlunu yandırdı, yaxdı. [3]

T?svir [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

"?apurun Xosrovun r?smini ?irin? gost?rm?si" miniaturund? Mirz? ?li bil?r?kd?n ?d?bi m?tnd?n yayınmı?dır. ^[1] R?ssam verilmi? konret epizodla yana?ı, Nizami sujetinin m?zmununu ?sas goturmu?, n?tic?d? must?qil v? orijinal ?s?r yarada bilmi?dir. Mirz? ?li, miniaturd? hadis?ni m?tnd?ki kimi yabanı c?m?nlikd?, yaxud kecilm?z da? yamaclarında deyil, o dovr ucun s?ciyy?vi olan cah-c?lallı saray ba?ında t?svir etmi?dir. ^[1]

Kompozisiyanın m?rk?zind? ya?ıla calan sal da?larla do??nmi? meydanca dayanır. ?irin, z?ngin b?z?kli taxt-r?vanda, onun qaba?ındakı dair?vi carhovuzun yanında is? ?apur ?yl??mi?dir. ?apurun ?lind? Xosrovun portreti vardır. Onlar, ?irinin r?fiq?l?ri v? xidm?tcil?ri il? ?hat? olunmu?lar. Miniaturd? bir canlanma hokm surur. Butun personajlar bir-biri il? sohb?t ?snasındadır. R?ssam hadis? il? ?laq?daq olan bu canlanmanı goz?l ifad? etmi?dir. Yuxarıda, c?p?rin o tayında gorun?n ba?cada ba?ban i?l?yir. Ondan azca aralı, yastı qayalıq arasında ?apurun atını saxlamı? g?nc xidm?tci gorunur. ^[4]

T?dqiqi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Bu miniaturu ozunun t?zahur tapdı?ı Nizami m?tni il? muqayis? etdikd? aydın olur ki, oradakı bir cox fiqurlar, o cuml?d?n ki?il?r ?d?bi sujetd? gost?rilm?mi?dir. Bunlar, kompozisiyanı canlandırmaq namin? r?ssamın f?rdi yaradıcılıq t???bbusu kimi qiym?tl?ndirilm?lidir. ^[4] T?briz miniatur m?kt?bi r?ssamlarına xas olan bel? t???bbusl?r r?ssamı t?kc? m?tnd?n g?l?n ?hvalatın t?r?nnumu c?rciv?sind? saxlamayıb, onun fırcasına s?rb?stlik g?tirmi?, bir nov qol-qanad acmasına s?b?b olmu?dur. M?hz bu cur t?fsir usulu Mirz? ?linin kompozisiyasını ox?ar movzuda ?s?r yaratmı? Herat v? ?iraz m?kt?bi r?ssamlarının i?l?rind?n f?rql?ndirir. ^[4]

Mirz? ?linin ?d?bi m?tn? yaradıcı yana?ması, s?rb?st yolla getm?si, bu ?s?ri daha cox janr s?hn?si kimi xrakteriz? edir. ^[5] Burada qırmızı, goy, sarı, ya?ıl, c?hrayı v? q?hv?yi paltarlı, a? calmalı ki?i fiqurları kompozisiyaya miniaturun m?nz?r? fonu il? uyu?an dol?unluq v? dekorativlik g?tirir. Tund ya?ıl c?m?nlik, cic?kli a?aclar, qam?tli s?rvl?r, b?nov??yi calarlı c?hrayı t?p?l?r, buludlu s?ma bahar m?nz?r?sini xaatırladır. ^[6]

T?svir formalarındakı ??rtiliy? baxmayaraq, buradakı t?bi?t m?nz?r?si realist t?siri il? f?rql?ns? d?, bir sıra personajlar statik s?ciyy? da?ıyır, donmu? v? ?ablon t?sir ba?ı?layırlar. Onların uzl?ri f?rdi cizgil?rd?n m?hrum oldu?undan bir-birl?rin? ox?ayırlar. ^[6]

Mu?llif imzası [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Miniaturun a?a?ı hiss?sind? iki qu? silueti arasında r?ssamın imazıs - "Ustad Mirz? ?linin ?m?li" sozl?ri yazılmı?dır. Bu miniatur I ?ah T?hmasibin X?ms? ?lyazmasına daxil olan yegan? ?s?rdir ki, r?ssamın adı s?hif?nin k?narında yazılmı?dır. ^[6] Bu, dig?r miniaturl?rin, habel? s?hif?l?rin k?narlarındakı muxt?lif b?z?kl?rin d? Mirz? ?linin fırcasına m?nsub oldu?unu guman etm?y? ?sas verir. ^[7]

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?d?biyyat [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Zamanov, Nadir. Nizami poeziyası v? t?sviri s?n?t (Az?rbaycan SSR EA Memarlıq v? ?nc?s?n?t ?nstitutu). Bakı: Elm. 1981. s?h. 190.