?mre Kertes
mac. Kertesz Imre
Do?um tarixi	9 noyabr 1929 ( 1929-11-09 ) [1] [2] […]
Do?um yeri	Budape?t , Macarıstan krallı?ı [d] [1]
V?fat tarixi	31 mart 2016 ( 2016-03-31 ) [3] [2] […] (86 ya?ında)
V?fat yeri	Budape?t , Macarıstan [3]
V?fat s?b?bi	Parkinson x?st?liyi
D?fn yeri	Kerepe?i m?zarlı?ı
F?aliyy?ti	yazıcı , t?rcum?ci , roman yazıcısı , jurnalist , ssenarist
?s?rl?rinin dili	Macar dili
Uzvluyu	Berlin ?nc?s?n?t Akademiyası [d]
Mukafatları
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

?mre Kertes ( mac. Kertesz Imre ; 9 noyabr 1929 ^{[1] [2] […]} , Budape?t ^[1] ? 31 mart 2016 ^{[3] [2] […]} , Budape?t ^[3] ) ? macar yazıcı, ?d?biyyat uzr? Nobel mukafatı laureatı (2002).

Macarıstanın ?d?biyyat sah?sind? ilk Nobel laureatı ?mre Kertes y?hudi ?sillidir. Budape?td? yoxsul ail?d? do?ulmu?dur. 1944-cu ild?, 15 ya?ında ik?n fa?istl?r onu da minl?rl? h?mv?t?ni kimi indiki Pol?a ?razisind?ki Au?vits-Birkenau (Osvensim) h?bs du??rg?sin? salmı?dılar. M?hrumiyy?t h?yatı sonra Buhenvald ?sir du??rg?sind? davam etmi?di. 1945-ci ild? sa? qalan dig?r h?rbi ?sirl?rl? birlikd? azadlı?a cıxmı?dı. Ancaq ana t?r?fd?n qohumlarının hamısı h?bs du??rg?l?rind? m?hv edilmi?di. Budape?t? qayıtdıqdan sonra o, muxt?lif macar q?zet v? jurnallarında muxbir kimi calı?mı?dı. Alman ?sar?ti v? y?hudil?rin h?bs du??rg?l?rind?ki h?yatı yaradıcılı?ının aparıcı x?tti olaraq qalmaqdadır. U?aqlıq v? yeniyetm?lik dovru muharib?nin d?h??tli vaxtına t?saduf ed?n ?mre Kertes ardıcıl t?hsil ala bilm?mi?di. H?yat universitetl?ri aclıq, x?st?lik v? h?qar?tin hokm surduyu baraklar olmu?du. Kertes "Bin?sibl?r" adlı ilk romanını muharib?d?n 30 il sonra cap etdirmi?di. Bu romanda alman h?bs du??rg?l?rinin butun d?h??tl?rini taleyind? ya?ayan yeniyetm? Georq Koresin ? mu?llifin h?yatı t?svir olunurdu.

Macarıstanda yaradıcılı?ına yet?rinc? diqq?t gorm?y?n Kertes n? q?d?r q?rib? s?sl?ns? d?, dunyanın ba?qa bir olk?sin? deyil, m?hz Almaniyaya muhacir?t etmi?di. Uzun ill?r boyu bu olk?d? ya?asa da o, ?s?rl?rini yalnız macar dilind?, macar oxucuları ucun yazır. Eyni zamanda alman dilind?n b?dii v? elmi t?rcum?l?ri il? tanınmı?dır. Alman ?d?biyyatı v? f?ls?fi fikrinin F.Nits?e, Z.Freyd, L.Vitken?teyn, E.Kanetti, Y.Rott v? b. tanınmı? numay?nd?l?rinin ?s?rl?ri ?mre Kertesin t?rcum?sind? Macarıstanda geni? yayılmı?dır. Kecmi? h?rbi ?sirl?rin coxu kimi Kertes d? bu gun? q?d?r n?m v? iyli barakların, insanların diri-diri yandırıldıqları d?h??tli qaz kameralarının, ust-ust? qalaqlanmı? meyitl?rin xof v? d?h??tini unuda bilm?mi?dir. Lakin diqq?t?layiq c?h?t yazıcının yadda?ında qalanların yalnız d?h??tl?r v? f?lak?tl?r olmamasıdır. Kertes butun bu iztirab, olum v? qan ic?risind? oz simasını qoruyub saxlayan, sev?n v? nifr?t ed?n, sevin?n v? k?d?rl?n?n, du?un?n, mubariz? aparan, h?tta gulm?yi bacaran insan sur?tl?rini yaratmı?dır. Butun bunları o, sonda haqqın t?nt?n?sin?, ?dal?tin q?l?b?sin? inanan 15 ya?lı yeniyetm?nin gozl?ri il? gormu? v? gost?rmi?di. Mu?llifin oz ssenarisi ?sasında "Bin?sibl?r" romanı 2005-ci ild? macar kinematoqrafcıları t?r?find?n ekranla?dırılmı?dır. T?nqidcil?rin fikrinc?, kitabla muqayis?d? filmd? avtobioqrafik motivl?r daha ifad?li t?sir ba?ı?layır.

Yazıcı ikinci v? sonuncu iri h?cmli ?s?rind? ? "Do?ulmamı? u?aq ucun m?rasim" (1980) romanında yenid?n h?bs du??rg?si movzusuna qayıtmı? v? ilk baxı?dan inanılması mumkun olmayan bir hissi ? barakların insanlar ucun do?ma ev? cevrilm?si prosesini t?svir etm?y? calı?mı?dı. ?mre Kertesi f?al antikommunist adlandırmaq mumkun olmasa da, muxt?lif ill?rd? esse v? m?qal?l?rind? Macarıstan v? Rumıniya kommunust liderl?rinin unvanına bir sıra k?skin iradlar soyl?mi?dir. O, Rumiyadakı macar azlı?ının huquqlarını mudafi? ed?n ca?ırı? v? b?yanatların da mu?llifidir. Yaradıcılı?ının h?cmi baxımından ?mre Kertes ?n az yazan Nobel laureatı adlandırıla bil?r. O, c?misi iki romanın, bir nec? hekay? v? essel?r kitabının mu?llifidir. Yazıcının avtobioqrafik novellalarında z?if, kom?ksiz insan tarixin despotizmi v? v?h?ilikl?ri il? uz-uz? qoyulur. Kertes dem?k olar ki, butun yaradılcılı?ı boyu c?miyy?tin insan irad?sini ?zm?y? calı?dı?ını, insanın is? butun mumkun vasit?l?rl? buna muqavim?t gost?rdiyini t?svir etmi?dir.

2002-ci ild? ?mre Kertes "insan gucunun v? irad?sinin sarsılmazlı?ını boyuk inandırıcılıq v? b?diilikl? ?ks etdirdiyin? gor?" Nobel mukafatı almı?dır. Yazıcı Nobel muhazir?sini ?sas?n ictimai-siyasi problematikaya h?sr etmi?di.

31 mart 2016-cı ild? Budape?td? v?fat etmi?dir.

• Vilay?t Quliyev. ?d?biyyat sah?sind? Nobel mukafatı laureatları. Bakı: "Kitab al?mi" N??riyyat-Poliqrafiya M?rk?zi, 2009, s?h.

• "Nobel mukafatcıları" verili?i - Yazıcı ?mre Kertes