Les llingues turquiques n'Asia
El turquicu ye una
familia llinguistica
, biltu del
altaicu
falau por unos 180 millones de persones nel mundu, principalmente en
Turquia
y n'
Asia Central
Les llingues turquiques mas falaes son el
turcu
(63 millones en 2007), l'
uzbecu
(27 millones en 2011), l'
azerbaixanu
(26 millones en 2010), el
kazaquistanin
(11 millones en 2007), l'
uigur
(10,4 millones en 2010), el turcomanu (7 millones en 2007), el
tartaru
(5,3 millones en 2010), el kirguis (4,3 millones en 2009), el baxkir (1,2 millones en 2010), el chuvaxu (1,8 millones en 2010) y el qaxcai (1,5 millones en 1997). En fondu peligru de despaicion tan: el tofalar, el yugur y el karaim ente otres.
Les carauterisitiques mas tipiques de les llingues turquiques son l'armonia vocalica, l'aglutinacion y l'ausencia de xeneru gramatical. Estes carauteristiques tan presentes en cuasique en toles llingues turquiques.
- Turquicu meridional
- Uigur
- Grupu
oghur
o bulgaricu
- Chuvaxu
- † Bulgaricu
- † Khazaru
- † Llingua de los Hunos
- † Avaricu (turquicu)
- Kichacu
- Turquicu de Sibiria
- Dolganicu
- Jakuticu
- Turquicu siberianu meridional
Estes llingues presenten un altu grau d'interllexibilida. Ver la tabla comparativa:
Comparanza ente les llingues turquiques mas importantes
| Asturianu/Lleones
|
Turcu
|
Azerbaixanu
|
Turcomanu
|
Tartaru
|
Kazakhu
|
Kirguis
|
Uzbecu
|
Uigur
|
| "¿Cuantes pallabres hai pa los pasos d'un caballu?
|
Atın yuruyu?leri icin hangi sozler var?
|
Atın yeri?i ucun hansı sozler var?
|
Atın yori?leri barada ne hili sozler bar?
|
Atnıng yuri?leri turında nindi suzler bar?
|
Atıng curisin sıypattaytın kanday sozder bar?
|
Attım curu?u conundo kanday atayın terimder bar?
|
Atnıng yuri?leri ucun kanday sozler bar?
|
Atnıng mengi? ve yurugi?liri to?ısında kandak atamlarılar bar?
|
|
|
Significau
|
Turcu Antiguu
|
Turcu
|
Azerbaixanu
|
Turcomanu
|
Tartaru
|
Baxkir
|
Kazakhu
|
Kirguis
|
Uzbecu
|
Uigur
|
Yakutu
|
Chuvaxu
|
| Persones y Familiares
|
Pa
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Ata
|
Atta
|
Ata(y)
|
Ata
|
Ata
|
Ota
|
Ata
|
Ata
|
Ate
|
| Ma
|
Ana
|
Ana/Anne
|
Ana
|
Ene
|
Ana
|
Ina(y)/Asay
|
Ana
|
Ene
|
Ona
|
Ana
|
|
Anne
|
| Fiu
|
O'gul
|
O?ul/O?lan
|
O?ul
|
Ogul
|
Ul, u?ıl
|
Ul
|
Ul
|
Uul
|
O?g?il
|
Oghul
|
Uol
|
Yv?l, Ul
|
| Home
|
Er(kek)
|
Er(kek)
|
?r/Erk?k
|
Erkek
|
?r
|
?r(kak)
|
Er(kek)
|
Erkek
|
Erkak
|
Er
|
Er
|
Ar/Ar?cin
|
| Nena
|
Kyz
|
Kız
|
Qız
|
Gyz
|
Qız
|
Qıð
|
Qız
|
Kız
|
Qiz
|
Qiz
|
Ky:s
|
H?r
|
| Persona
|
Ki?i
|
Ki?i/?ahıs
|
Ki?i/??xs
|
Ki?i
|
Keshe
|
Ke?e
|
Kisi
|
Kishi
|
Kishi
|
Kishi
|
Kihi
|
?cin
|
| Novia
|
Kelin
|
Gelin
|
G?lin
|
Gelin
|
Kilen
|
Kilen
|
Kelin
|
Kelin
|
Kelin
|
Kelin
|
Kylyn
|
Kin
|
| Suegra
|
|
Kaynana
|
Qaynana
|
Gayyn ene
|
Qayın ana
|
Qayna
|
Qayın ene
|
Kaynene
|
Qaynona
|
Qeyinana
|
|
Hun'ama
|
| Partes del Cuerpu
|
Corazon
|
Yurek
|
Yurek
|
Ur?k
|
Yurek
|
Yorak
|
Yorak
|
Jurek
|
Jurok
|
Yurak
|
Yurek
|
Sureq
|
??re
|
| Sangre
|
Qan
|
Kan
|
Qan
|
Gan
|
Qan
|
Qan
|
Qan
|
Kan
|
Qon
|
Qan
|
Qa:n
|
Jun
|
| Cabeza
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Ba?
|
Bas
|
Bash
|
Bosh
|
Bash
|
Bas
|
Pu?
|
| Pelu
|
Qıl
|
Kıl
|
Qıl
|
Gyl
|
Qıl
|
Qıl
|
Qıl
|
Kıl
|
Qil
|
Qil
|
Kıl
|
|
| Gueyu
|
Koz
|
Goz
|
Goz
|
Goz
|
Kuz
|
Kuð
|
Koz
|
Koz
|
Ko?z
|
Koz
|
Kos
|
Ku?
|
| Pestana
|
Kirpik
|
Kirpik
|
Kirpik
|
Kirpik
|
Kerfek
|
Kerpek
|
Kirpik
|
Kirpik
|
Kiprik
|
Kirpik
|
Kirbi:
|
H?rp?k
|
| Oyiu/Oreya
|
Qulqaq
|
Kulak
|
Qulaq
|
Gulak
|
Qolaq
|
Qolaq
|
Qulaq
|
Kulak
|
Quloq
|
Qulaq
|
Gulka:k
|
H?lha
|
| Nariz
|
Burun
|
Burun
|
Burun
|
Burun
|
Borın
|
Moron
|
Murın
|
Murun
|
Burun
|
Burun
|
Murun
|
|
| Brazu
|
Qol
|
Kol
|
Qol
|
Gol
|
Qul
|
Qul
|
Qol
|
Kol
|
Qo?l
|
Qol,Bilek
|
Qol
|
Hul/Hol
|
| Mano
|
El(ig)
|
El
|
?l
|
El
|
|
|
Alaqan
|
Alakan
|
|
Ilik
|
Ili:
|
Al?
|
| Deu
|
Barmak
|
Parmak
|
Barmaq
|
Barmak
|
Barmaq
|
Barmaq
|
Barmaq
|
Barmak
|
Barmoq
|
Barmaq
|
|
Purne/Porn'a
|
| Una
|
Tyrnaq
|
Tırnak
|
Dırnaq
|
Dyrnak
|
Tırnaq
|
Tırnaq
|
Tırnaq
|
Tyrmak
|
Tirnoq
|
Tirnaq
|
Tynyraq
|
??rne
|
| Rodiella
|
Tiz
|
Diz
|
Diz
|
Dyz
|
Tez
|
Teð, tubıq
|
Tize
|
Tize
|
Tizza
|
Tiz
|
Tusaχ
|
??rpu??i
|
| Pantorria
|
Baltyr
|
Baldır
|
Baldır
|
Baldyr
|
Baltır
|
Baltır
|
Baltır
|
Baltyr
|
Boldir
|
Baldir
|
Ballyr
|
Pıl
|
| Pie
|
Adaq
|
Ayak
|
Ayaq
|
Ayak
|
Ayaq
|
Ayaq
|
Ayaq
|
Ayak
|
Oyoq
|
Ayaq
|
Ataq
|
Ura
|
| Bandullu
|
Qaryn
|
Karın
|
Qarın
|
Garyn
|
Qarın
|
Qarın
|
Qarın
|
Karyn
|
Qorin
|
Qerin
|
Qaryn
|
Hyr?m
|
| Animales
|
Caballu
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
At
|
Ot
|
At
|
At
|
Ut
|
| Cabana (de ganau)
|
Siyir, ?nek
|
Sı?ır, ?nek
|
?n?k, Sı?ır
|
Sygyr
|
Sıyır
|
Hıyır
|
Siır
|
Sıyır
|
Sigir
|
Siyir
|
Inax
|
Vıleh
|
| Perru
|
Yt
|
?t
|
?t
|
It
|
Et
|
Et
|
It
|
It
|
It
|
It
|
Yt
|
Jyt?
|
| Pexe
|
Balyq
|
Balık
|
Balıq
|
Balyk
|
Balıq
|
Balıq
|
Balıq
|
Balık
|
Baliq
|
Beliq
|
Balyk
|
Pul?
|
| Pioyu
|
Bit
|
Bit
|
Bit
|
Bit
|
Bet
|
Bet
|
Bit
|
Bit
|
Bit
|
Pit
|
Byt
|
Pyjt?/Put'?
|
| Otros Sustantivos
|
Casa
|
Uy
|
Ev
|
Ev
|
Oy
|
Oy
|
Oy
|
Uy
|
Uy
|
Uy
|
Oy
|
|
Av*
|
| Tienda
|
Otag
|
Ota?
|
Otaq
|
Otag
|
|
|
|
|
O?toq
|
Otaq
|
Otu:
|
|
| Camin
|
Yol
|
Yol
|
Yol
|
Yol
|
Yul
|
Yul
|
Jol
|
Jol
|
Yo?l
|
Yol
|
Suol
|
?ul
|
| Ponte
|
Kopruq
|
Kopru
|
Korpu
|
Kopri
|
Kuper
|
Kuper
|
Kopir
|
Kopuro
|
Ko?prik
|
Kovruk
|
Kurpe
|
K?per
|
| Flecha
|
Oq
|
Ok
|
Ox
|
Ok
|
Uq
|
Uq
|
Oq
|
Ok
|
O?q
|
Oq
|
Oχ
|
Uh?
|
| Fueu
|
Ot
|
Od
|
Od
|
Ot
|
Ut
|
Ut
|
Ot
|
Ot
|
O?t
|
Ot
|
Uot
|
Vut/Vot
|
| Cernada
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kol
|
Kol
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
Kul
|
K?l
|
| Agua
|
Suv
|
Su
|
Su
|
Suw
|
Su
|
Hıw
|
Su
|
Suu
|
Suv
|
Su
|
Ui
|
?yv/?u
|
| Barcu
|
Kemi
|
Gemi
|
G?mi
|
Gami
|
Koyma
|
Kama
|
Keme
|
Keme
|
Kema
|
Keme
|
|
Kim?
|
| Llagu
|
Kol
|
Gol
|
Gol
|
Kol
|
Kul
|
Kul
|
Kol
|
Kol
|
Ko?l
|
Kol
|
Kuol
|
Kul?
|
| Sol/Dia
|
Kune?
|
Gun(e?)
|
Gun(??)
|
Gun
|
Kon
|
Kon
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
Kun
|
| Nube
|
Bulut
|
Bulut
|
Bulud
|
Bulut
|
Bolıt
|
Bolot
|
Bult
|
Bulut
|
Bulut
|
Bulut
|
Bylyt
|
P?l?t
|
| Estrella
|
Yulduz
|
Yıldız
|
Ulduz
|
Yyldyz
|
Yoldız
|
Yondoð
|
Juldız
|
Jıldız
|
Yulduz
|
Yultuz
|
Sulus
|
??lt?r
|
| Tierra
|
Topraq
|
Toprak
|
Torpaq
|
Toprak
|
Tufraq
|
Tupraq
|
Topıraq
|
Topurak
|
Tuproq
|
Tupraq
|
Toburaχ
|
T?pra
|
| Cumal (de cuetu)
|
Topu
|
Tepe
|
T?p?
|
Depe
|
Tuba
|
Tuba
|
Tobe
|
Tobo
|
Tepa
|
Tope
|
Tobo
|
Tup?
|
| Arbol/ Madera
|
Ya?ac
|
A?ac
|
A?ac
|
Agac
|
A?ac
|
A?as
|
A?a?
|
Jygach
|
Yog?och
|
Yahach
|
|
Jyv??
|
| Dios (
Tengri
)
|
Tengri
|
Tanrı
|
Tanrı
|
Ta?ry
|
Tanre
|
Tanre
|
Taniri
|
Tenir
|
Tangri
|
Tengri
|
Tanara
|
Tur?/Tor?
|
| Cielu, Azul
|
Kok
|
Gok
|
Goy
|
Gok
|
Kuk
|
Kuk
|
Kok
|
Kok
|
Ko?k
|
Kok
|
Kuoq
|
K?vak/Koak
|
| Axetivos
|
Llargu
|
Uzun
|
Uzun
|
Uzun
|
Uzyn
|
Ozın
|
Oðon
|
Uzın
|
Uzun
|
Uzun
|
Uzun
|
Uhun
|
V?r?m
|
| Nuevu
|
Yany
|
Yeni
|
Yeni
|
Ya?y
|
Yana
|
Yanı
|
Jana
|
Janı
|
Yangi
|
Yengi
|
Sana
|
??n?
|
| Gordu
|
Semiz
|
Semiz
|
|
Semiz
|
Simez
|
Himeð
|
Semiz
|
Semiz
|
Semiz
|
Semiz
|
Emis
|
Sam?r
|
| Enllenu
|
Tolu
|
Dolu
|
Dolu
|
Doly
|
Tulı
|
Tulı
|
Tolı
|
Tolo
|
To?la
|
Toluq
|
Toloru
|
Tulli
|
| Blancu
|
Aq
|
Ak
|
A?
|
Ak
|
Aq
|
Aq
|
Aq
|
Ak
|
Oq
|
Aq
|
|
|
| Prietu
|
Qara
|
Kara
|
Qara
|
Gara
|
Qara
|
Qara
|
Qara
|
Kara
|
Qora
|
Qara
|
Xara
|
Hura
|
| Encarnau
|
Qyzyl
|
Kızıl
|
Qızıl
|
Gyzyl
|
Qızıl
|
Qıðıl
|
Qızıl
|
Kızıl
|
Qizil
|
Qizil
|
Kyhyl
|
H?rl?
|
| Numberos
|
1
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Ber
|
Ber
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Bir
|
Bi:r
|
P?rre
|
| 2
|
Eki
|
?ki
|
?ki
|
Iki
|
?ke
|
?ke
|
Eki
|
Eki
|
Ikki
|
Ikki
|
Ikki
|
Ikk?
|
| 4
|
Tort
|
Dort
|
Dord
|
Dort
|
Durt
|
Durt
|
Tort
|
Tort
|
To?rt
|
Tort
|
Tuort
|
T?vatt?
|
| 7
|
Yeti
|
Yedi
|
Yeddi
|
Yedi
|
Cide
|
Yete
|
Jeti
|
Jeti
|
Yetti
|
Yetti
|
Sette
|
?i???
|
| 10
|
On
|
On
|
On
|
On
|
Un
|
Un
|
On
|
On
|
O?n
|
On
|
Uon
|
Vunn?/Vonn?
|
| 100
|
Yuz
|
Yuz
|
Yuz
|
Yuz
|
Yoz
|
Yoð
|
Juz
|
Juz
|
Yuz
|
Yuz
|
Su:s
|
??r
|
|
|
|
Turcu Antiguu
|
Turcu
|
Azerbaixanu
|
Turcomanu
|
Tartaru
|
Baxkir
|
Kazakhu
|
Kirguis
|
Uzbecu
|
Uigur
|
Yakutu
|
Chuvaxu
|
