??? ?????????
(
??????
:
Biodiversity
) ? ????? ???????? ????????? ??? ?????? ??? ??? ???? ?????? ??????? ?????? ???? ?????? ??? ????? ???????? ??? ???????????? ?????? ???????, ?????? ???? ?? ?????? ??? ????? ???????? ??????? ?? ??? ??????? ???????? ??????? ??, ?????, ???? ???????? ????????? ??? ???????? ????????? ???????? ???? ?????? ???? ??????? ??? ???? ???????? ??? ???????? ?.?.???? (E.A.Norse) ??? ?????? ?????? ???? ???????? ????? ?????? ??? ????????? ?'? ??, ???? ???? ????? ???? ??????? ??? ???? ???? ??? ??? ?????? ?????????? ??????? ?? ??????? ???? ???? ?????? ?? ??????? ???????? ??????? ???-????? ??? ??????? ?????????
[1]
???-?????????? ????????????
[
???????? ???
]
??? ?????????? ???????? ?????? ???? ?????? ???? ???? -
- ?????? ????????? (Genetic diversity)
??? ??? ?????????? ??? ???? ?? ????? ????
???? ????
? ?????? ??? ???? ??? ?? ??? ????? ???????? ?? ???? ??? ??? ????? ??????? ???? ??????? ????????? ??? ??? ???????? ???? ???? ?? ????? ?????????? ?????? ??? ??? ?????? ????????? ?????
- ??????? ????????? (Species diversity)
?? ???? ????????? ??? ???????? ????? ??????? ???????? ???????? ????? ????? ???? ???? ????? ???????? ????? (Wilson 1992)? ???
?????
? ?? ???????? ??? ?? ???????? ????? ??????? ???? ???? ???? ?.? ??????? ????? ???????? ??? ?, ??, ??? ??????? ??????? ???????? ??? ?????? ??? ????? ???????? ????? ????????
???????
? ??? ???????? ????? ???? ?????? ???????? ?????? ??????? ??????????? ??????? ???? ???? ???? ???? (Index) ??????? ??? ??? - ???'? ????? ???? (Shannon Wiener Idex) ??? ??????? ???? (Simpson Index)?
- ????????? ????????? (Ecosystem diversity)
??????? ???? ?????? ??? ??????? ????????? ??????? ??? ??? ??? ?????????? ????? ???? ?? ????? ?????????? ?????? ??? ??? ????????? ????????? ????? ??????? ??????? ????? ????, ????: ??????, ??????, ??????????, ??????? ?????????? ????? ?????????? ?????? ???? ????? ??????? ?????? ????? ?????, ?????????? ???????? ?????, ??????? ?????? ???????? ????? ??? ?????????????????? ???????????? ???? ?????? ????? ??? ???????????? ?????? ???? ????? ????? ???? ???????? ????
[1]
????? ???-??????? ??????????
[
???????? ???
]
????
??? ????????????? ????? ??? ???? ???? ??????? ????
???????
??? ???????? ???? ????????? ?? ??? ?????????? ?????? ?????? ????? ???? ??????? ???????? ??-????? ???????? ??????? ?????? ??? ????? ?????? ??? ???? ?? ?? ??????? ???
????????? ??????
? ???????? ???? ???????? ????? ????? ????? ????? ???
????
? ??????????? ?????? ????? ????? ??????????? ?????? ???,??? ??? ????? ???????? ?????????? ??? ????? ?????? ???? ???? ??? ?????????? (Biodiversity hot spots) ???? ????? ????? ???? ???????? ?????? ???
????? ??????????
? ??? ???? ????????? ?????? ???????? ???? ???????? ??? ?????? ???? ?????? ??? ?? ??????? ???????????? ??? ??? ??? '???-??????? ????????????' ???? ???? ????? ???? ??????? ????????
??????
???
??????
????? ????? ??? ?????
??????
? ??? ??? ??????? ??????? ?????? ????? ??????? ?????????? ???? ?????? ???? ?????? ??? ?????
- ???????? ??????
(Trans Himalayan):
???????
? ???? ???? ???????
????? ?????
???
?????? ???????
?? ?? ????? ????? ?? ?????? ???? ???? ?, ??, ??? ??????????????
- ???????
(Himalayan): ?? ?????? ????? ??????
???????
, ??????
???????
, ????
???????
??? ???
???????
???????????? ?? ?????? ???? ???? ?, ??, ??? ??????????????
- ???????
(Desert): ?? ??????
????
???
??
????? ????????????
???????
?????? ??? ???????? ?, ??, ??? ??????????????
- ?????? ????? ?????
(Semi Arid region):
??????
???
??????
??????? ?? ?? ????? ????? ?? ?????? ??? ???????? ??, ??? ??????????????
- ?????????
(Western Ghat):
??????? ?????
???
????????? ???????
? ?? ?? ????? ????
?????
? ???? ??? ?????????? ???? ?????? ?????
?????????
??? ??? ???? ?????? ?? ?????? ??? ???????? ?, ??, ??? ??????????????
- ?????? ???????? ?????
(Deccan Peninsula): ???? ????????? ?????,
?????????
, ???? ????????? ?????, ???? ??????? ????? ??? ??????? ???????? ?? ?? ????? ????? ????? ??? ???????? ??, ??, ??? ??????????????
- ?????? ??????
(Gangetic Plain):
?????
? ???? ?????? ??? ????? ?????? ????? ?? ????? ?? ?????? ??? ???????? ?, ??, ??? ??????????????
- ?????
(Coasts): ??? ????? ??? ?????? ????? ?? ?? ????? ????? ????? ??? ???????? ??, ??? ??????????????
- ????? ??? ????
(North East India): ?? ?????
???????????
??????? ??? ????? ??? ???????? ????? ?? ????? ????? ??? ???????? ?, ??, ??? ??????????????
- ??????????
(Islands):
???????? ?????? ??????????
???
???????????
? ?? ?? ????? ????? ????? ???????? ?, ??? ??????????????
[1]
??? ?????????? ???????
[
???????? ???
]
????????? ????????, ????????????? ???????????, ??????? ??? ????????????????? ??? ?????? ????? ?'?? ??? ?????????? ??????? ??? ????? ?????? ???????, ????????????????? ??? ???
??????
????????? ??????? ???????? ????? ???? ??????????? ?????? ????? ???? ????????? ??? ??????? ??????? ???????
???????
,
????
?????? ???????? ??? ????????? ????? ??? ???? ????? ??????? ??? ????? ????????????? (Mc Neely et al) (????) ??? ???????????? ?????? ??? ????? ???? ?????? ????? -
??????? ??????? (Consumptive use)
??? ?????????? ??????? ????????? ????????????? ?????? ??? ????? ???? ????? ????:
?????
,
?????
,
???
,
????
????????
- ?????
- ?????? ?????? ??????
??????? ??????
(Wild plants) ????? ?????? ????? ???? ??????? ??? ?????? ???? ?????? ??, ??? ??????
??????? ??????
? ??????? ???????
??????
?????? ????? ?????? ????? ??? ??? ???? ?? ?????
??????
???????? ??? ??????? ??? ?????
????????
??????? ??? ??? ??????????? ??????? ????? ????? ???? ????????????? ??? ??????? ??????? (Genetic engineering) ??????? ??????? ???? ???? ?? ???? ?????? ?????
???????
???????? ???????? ??????? ????? ??? ????? ????? ????? ??????? ??
??????
????? ??? ???? ??????????? ??? ?????????? ??? ??????? ?????????? ??????? ????
??????
? ????? ??? ?????? ??????
???? ??????
? ????? ?????? ????? ????
- ???
- ??????? ??????? ???????????
???
? ??? ??????? ??? ????
???????
? ????? ??????? ?? ???
??????
?????
?????
?
????????
? ?? ?????? ???? ????? ??????? ???? ?????? ??? ??? ????
- ?????
- ?????? ??? ????? ?????? ??? ?????? ??? ??????? ????? ???? ??? ??? ?????? ??-????? ??? ?? ???
?????
,
???????????
???
????????? ???
? ???
???????
????????? ??? ??? ?'? ??? ??????????
????????? ????????? ????? (Productive use values)
??????? ??? ?????????? ??????
????
? ?????? ???? ??????? ??????????? ?????? ?? ????? ?????
????????? ????????? ?????
???? ???? ????
??????? ????? (Social Value)
??? ?????????? ??????? ????, ????-?????,
????
, ???? ????????? ?????? ??????? ?????? ??????? ???????
??????? ?????
???? ???? ????? ??????? ???? ???? ?????? ????? ??? ???, ????:
?????
,
???? ??
,
?? ??
,
???? ???
,
??? ??
???????? ?????? ?????
???-?????
????:
???
,
???
,
???? ???
,
?????
,
?????
???????? ??? ??????? ??????????? ??????? ???? ????? ?? ????? ?????? ??? ?????????? ??????? ????? ??????? ?????? ??????? ????? ????
????? ?????
(Ethical Value) ?? ???? ?????? ??????? ????? ??? ?????? ???? ????: "???? ???? ??????? ???? ????? " ???? ??? ????????? ??? ?????????
?????????????? ?????
(Aesthetic Value) ??? ???????????? ??? ???? ?????????????? ????? ????? ?? ????
???????
? ?????????????? ?????? ????? ?????? ??? ?????? ?????? ??? ??? ?????? ??? ?????? ???? ??? ?? ??? ???
???????
???????? ?????? ???? ????? ??????? ???? ???????? ?? ????????? ??? ???????????? ?????????????? ????? ????? ???? ????? ??? ???? ??????
?????? ????????
(Eco-tourism) ???? ???? ???? ?? ?????? ???????? ??????? ??? ???? ?????? ?? ??????? ???? ?????? ????
[1]
?????? ??????? ???? ?????
(Ecosystern service value)