O
franco
(tamien
francico
,
francon
,
baixo francico antigo
) ye un termin que se fa servir historicament ta referir-se a la luengua d'os
francos
y ye clasificato adintro d'as
luengas indoeuropeas
, en o grupo
chermanico occidental
. A luenga s'extinguio enta o
sieglo VIII
por dos causas: d'una man l'asimilacion linguistica d'a clase dirichent franca a on se charraban as
luengas d'Oil
, y d'atra man a evolucion d'o franco esta unas parlas d'o
continuum dialectal aleman
y ya documentadas a primers o sieglo IX.
[1]
Os testimonios d'o francon entre os sieglos
III
y
VIII
son escasos y penden en antroponimos y parolas franconas de textos escritos en latin.
[1]
En evolucion d'o franco se producio en dos direccions principals. A
segunda mutacion consonantica
no afecto a las parlas d'o norte pero si a las d'o sud:
- 1) A luenga d'os francos d'o norte evoluciono enta a luenga d'os
flamencos
y
holandeses
(
idioma neerlandes
), a lo norte d'a
linia de Benrath
chunto con o
baixo saxon
.
- 2) A luenga d'os francos d'o sud evoluciono enta as
luengas altochermanicas centrals occidentals
part occidental d'o
meyo aleman
, a lo sud d'a
linia de Benrath
y a lo norte d'a
linia de Speyer
. O "
luxemburgues
" perteneixe a este conchunto.
Influencia d'o francico en as luengas romances
[
editar
|
modificar o codigo
]
Ta mas detalles,
veyer l'articlo
Superstrato francico
veyer os articlos
[[{{{2}}}]]
y
[[{{{3}}}]]
veyer os articlos
[[{{{4}}}]]
,
[[{{{5}}}]]
y
[[{{{6}}}]]
veyer os articlos
[[{{{7}}}]]
,
[[{{{8}}}]]
,
[[{{{9}}}]]
y
[[{{{10}}}]]
.
Muitas palabras d'o franco fuoron ampradas por as
luengas galorromanicas
como superstrato, dende a on que pasoron ta atras
luengas romances occidentals
como
galicismos
y
linguistica
. Se puede considerar que en aragones tamien bi ha un
superstrato francico
por haber estau l'
Alto Aragon
zona de dominacion
carolinchia
, pero buena part de los franconismos han plegau
a travies de l'occitan
u
a travies d'o frances
.
Os chermanismos d'orichen francon corresponden a las variants septentrionals u baixas, de fueras de bella excepcion como
echevin
, que se documenta en
latin medieval
local como
scabinus
y corresponde a l'
alto aleman
sceffin
y a lo francon
skapin
("
chuez
" u "
machistrato
").
[1]
As
luengas d'oil
amproron palabras franconas con
h aspirada
, que se perdio en o
sieglo XVIII
en frances pero se conservo en
valon
y
lorenes
. Encara huei bi ha una influencia d'esta
h
aspirada impedindo fer a
liaison
en frances.
[2]
Os antroponimos francos con a terminacion
-hart
("duro") entroron primer con antroponimos como
Bernhart
y
Reginhart
y pasoron dimpues a substantivos comuns y adchectivos convertindo-se en o sufixo
-ard
, que dimpues paso dende o frances y l'occitan a l'aragones como
-ardo
.
O mesmo se puede dicir sobre l'orichen d'o sufixo
-aud
que entro con antroponimos feitos con a terminacion
-wald
(
Guiraud
,
Regnaud
),
[1]
y que, a travies de l'
occitan
, plego dica o
benasques
como
-au
(
patau
,
pipau
).
[3]
O
galicismo
flotar
provien d'o francico *
flot?n
y d'o
proto-chermanico
*
flut?n?
, y amuestra a
lei de Grimm
en a evolucion d'a
P-
inicial indoeuropea ta
f-
inicial en a
radiz indoeuropea
*
plew-
, *
pl?w-
(que en latin ha dau
PLOVERE
, "
plever
").