한국   대만   중국   일본 
Idioma dalmata - Biquipedia, a enciclopedia libre Ir al contenido

Idioma dalmata

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografia oficial de Biquipedia (la Ortografia de l'aragones de l' Academia Aragonesa d'a Luenga ). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpues ista plantilla.
Dalmata
Atras denominacions:
Parlau en: Costa d'a Mar Hadriana ( Croacia , Montenegro )
Rechion: {{{territorios}}}
Etnia: Dalmatas
Parladors: Amortata
Posicion : [1] (Ethnologue 1996 )
Filiacion chenetica : Indoeuropea

  Luenga italica
    Luenga romanica
     Dalmata

Estatus oficial
Oficial en: Republica de Ragusa
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regular
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2 roa
ISO 639-3 roa
SIL dlm
As luengas romances d'a costa hadriana

O dalmata [1] ye una luenga romanz amortata en o sieglo XIX que se charraba a o largo d'as costas de Dalmacia dende Segna (un poco a lo sud de Fiume ) dica Antivaria u Cattaro . Os que charraban dalmata yeran descendients d'a poblacion romanizata d'a provincia romana de Dalmacia y s'asimiloron a los italianos y a los croatas.

Ye una luenga mes pareixita a lo italiano que a lo rumano , y a diferencia d'este no tien substrato daco - tracio . Manimenos en bellas publicacions orichinarias de Rumania u Croacia lo describen como una branca d'o rumano y dica confunden os dalmatas con os morlacos y istriorrumanos . A razon ye que en Rumania bellas autoridaz academicas consideran l'arrumano, istrorrumano y meglenorrumano como dialectos d'o rumano, oficial en Rumania y no tienen buena conoixencia d'a especificidat y de l'orichen d'o dalmata. En o caso de bels academicos croatas relacionar os dalmatas con os morlacos ye situar a suya presencia en Dalmacia posterior a los eslaus y considerar-los plegatos dende l'interior d'os Balcans y no como a poblacion nativa pre-eslava de Dalmacia.

Historia [ editar | modificar o codigo ]

O dalmata ye una luenga muerta dende o sieglo XIX . En Chadra o veneciano substituyo pronto a lo dalmata, que duro mes en a Republica de Ragusa , actual Dubrovnik , plegando dica o sieglo XV, cuan lo substituyo o croata . En Veglia o italiano veneciano y sobre tot o croata sostituyoron a lo dalmata vegliota de tot en 1898 cuan morio o zaguer conoixedor patrimonial.

Tuota nuester [ editar | modificar o codigo ]

Tuota nuester, che te sante intel sil,
sait santificuot el naun to.
Vigna el raigno to.
Sait fuot la voluntuot toa, coisa in sil, coisa in tiara.
Duote costa dai el pun nuester cotidiun.
E remetiaj le nuestre debete,
coisa nojiltri remetiaime a i nuestri debetuar.
E naun ne menur in tentatiaun,
miu deleberiajne dal mal.

Restos d'o dalmata [ editar | modificar o codigo ]

Bi ha toponimos croatas que provienen d'o latin y de seguro que han pasato por a fase d'o latin vulgar que orichino o dalmata: Lavdara (de LAPIDARIA ), Trcela (de TURRICELA ), Pag (de PAGUS ), Kopar (de CAPRIS ).

En croata a parola piljun u pijun ("afillato") provien d'o dalmata. En as parlas locals croatas de Dalmacia tenemos as parolas plakir ("placer") y kimak (" chinche "), que amuestran a fonetica consonantica d'o dalmata medieval, que conservaba a pronunciacion velar d'as CI, CE latinas. Os elementos dalmaticos presents en o croata se diferencian bien d'os elementos venetos porque conservan as xordas intervocalicas latinas (que muitas vegatas conserva tamien l' aragones central ). D'esta traza en Ragusa encara dicen kupijerta referita a una ropa d'o leito mientres que a cubierta d'una nau ye a kuverta en Arbe representando una parola veneciana.

Referencias [ editar | modificar o codigo ]

Bibliografia [ editar | modificar o codigo ]


Luengas romances
Aragones | Arrumano | Astur-leyones | Castellano | Catalan | Corso incluindo o gallures | Chudeocastellano | Dalmata | Frances incluindo o diasistema d'as luengas d'oil con o Borgonyon , Campanyes , Franco-Contes , Galo , Lorenes , Normando ( Guernesies , Jerriais y Anglo-normando ), Petavin-Santonches , Picardo y Valon | Francoprovenzal | Friulan | Gallego | Istriot | Istrorrumano | Italiano | Ladino | Ligur | Lombardo | Meglenorrumano | Napolitan | Occitan incluindo o gascon y l' aranes | Piemontes | Portugues | Rumanche | Rumano | Sardo incluindo o sasares | Siciliano | Veneciano