Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografia oficial de Biquipedia (la Ortografia de l'aragones de l' Academia Aragonesa d'a Luenga ). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpues ista plantilla.

O chiismo ^[1] (en arabe ???a, ????, en persa ???ah, ????) ye una d'as tres brancas principals d'o islam con lo sunnismo y lo kharichismo . Representa o 15% d'os musulmans. O chiismo ye dividito tamien en brancas, belunas de tan heterodoxas que dificilment pueden estar consideratas musulmanas.

A doctrina d'o chiismo s'elaboro dimpues d'a muerte d'Ali. Afirman que a voluntat d' Al·la esleyo a Ali y os suyos descendients imans (guias) d'a comunidat de creyents musulmans. Cada imam eslei entre os descendients d'Ali a lo suyo succesor a travies d'una especie de testamento. Esto facio que amaneixesen diverchencias y a serie d'imans lechitimos se crebo fa sieglos.

As feguras mes importans d'o chiismo imanita u docenan, o mes comun son o profeta Mahoma , a suya filla Fatima y os doce imans salitos d'a suya familia, dende o imam Ali ibn Abi Talib dica o imam Mehdi . O imam Mehdi desapareixio en l'anyo 878 cuan encara yera un nino . Quieren creyer que no morio y que fue amagato y ye siempre misteriosament present. Creyen que este imam un dia tornara como Mahedi ("guiato por dios") pa creyar o reino d'a chusticia y pureza d'o Islam.

Os chiitas setenans u ismailistas no reconoixen que siet imans visibles, y pa ellos o seteno estio Ismail y no Musa . Os chiitas zaidis reconoixen a Zait como cinqueno imam, y no profesan o dogma d'o Islam amagato como as atras dos brancas.

O chiismo docenano ye o que se troba en o sud d' Irak , en bellas rechions d'o Liban y dende o sieglo XVI en Iran y Azerbaichan (que constituiban a Persia Safavida on o chiismo fue imposato por una dinastia reinant surchita d'a orden Safavida . O chiismo ismailita tenio un important papel entre os sieglos VIII y XIII entre os fatimis , os qarmatas d'Arabia y a secta d'os nizaris u "asesins". Huei sobrevive en a India y Pakistan , dirichitos por Aga Khan , y entre os pamiris . Os chiitas cinquenanos son encara mayoritarios en o norte d'o Yemen , antigament dominato por os zaidis .

Referencias [ editar | modificar o codigo ]