Carachais

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografia oficial de Biquipedia (la Ortografia de l'aragones de l' Academia Aragonesa d'a Luenga ). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpues ista plantilla.
Carachais
Къарачайлыла
Patriarcas quarachais en o sieglo XIX
Poblacion total
300.000
Rechions con comunidaz importants
Cazaquistan
Rusia
Turquia
Estaus Unius
Siria
Idiomas
Quarachai y ruso
Relichion
Islam

Os carachais (en quarachai Къарачайлыла ) son un grupo etnico que habita a ladera nord-este d'o Caucas , en a cuenca superior d'o rio Kuban . Charran una luenga turquica pareixita a lo balcar y son de relichion musulmana sunnita que siguen a escuela Hanafi , encara que dica o sieglo XX manteneban costumbres pagans como o culto a las piedras sagratas. En 1989 yeran 156.000 individuos.

Luenga [ editar | modificar o codigo ]

Dende metat d'a decada de 1920 encomenzo o proceso de creyacion d'un standard comun pa o Quarachai y o Balcar, luengas u codialectos turquicos d'a branca quipchac estreitament emparentatos. En 1925 s'escribiba en alfabeto latino , pero en 1938 as autoridaz sovieticas cambeyoron l'alfabeto latino en o alavez que s'escribiban as luengas turquicas d'a ex URSS por o cirilico porque veyeban un periglo fer servir o mesmo alfabeto que en a Turquia kemalista .

Historia [ editar | modificar o codigo ]

Como en o caso d'os Balcars , d'alcuerdo con a teoria mes acceptata a suya etnochenesi seria en cumans que se refuchioron en o Caucas fuyindo d'os mongols que los heban invadito en o sieglo XIII . En o Caucas haberban absorbito restos d'o pueblo alano aligatos con os cumans.

Dende o sieglo XVII y prencipios d'o sieglo XVIII son musulmans. En 1922 fue proclamata a Oblast autonoma de Carachaievo-Cherquesia, que en 1926 de dividio en dos unidaz deseparatas.

En agosto de 1942 os alemans plegoron a lo mont Elbrus . Con l'aduya d'os tartaros panturquistas refuchiatos en Turquia se formo o comite Nacional d'o Caucaso d'o Norte , con a intencion d'aplegar a los carachais y balcars en una mesma demarcacion territorial (os sovieticos no la heban feita porque a presencia d'un relieve como o Elbrus no permite comunicacions dreitas). Manimemos enantes de cabo d'anyo os alemans habioron d'evacuar a zona por a derrota en Stalingrado , que no lis permitiba defender as posicions en o Caucas y a Mar Negra . En represalia en noviembre de 1943 as autoridaz sovieticas deportoron en masa a los carachais t' Asia Central , y o 8 de marzo de 1944 facioron lo mesmo con os balcars. No en tornarian dica 1957 , y a diferencia d'o que se desbinio en Inguixetia u Crimea , o suyo territorio no fue ocupato por nacionalidaz vicinas. A Oblast de Carachaievo-Cherquesia fue restablita. No fuoron formalment "rehabilitatos" dica noviembre de 1989. En 1990 se proclamo a Republica Carachai en acto merament formal, pus no tienen reconoiximiento oficial de Rusia ni d'atros estatos.

Bibliografia [ editar | modificar o codigo ]